Mechanizm rozstrzygania sporów WTO na przykładzie konfliktu między Stanami Zjednoczonymi a Unią Europejską wokół stosowania hormonów w produkcji zwierzęcej

Pełen tekst

(1)1JiJU' 639. Agnieszka Hajdukiewicz Ka'.clr. Handlv %a.ranlem.... Mechanizm rozstrzygania sporów wro na przykładzie konfliktu między Stanami Zjednoczonymi a Unią Europejską wokół stosowania honnonów w produkcji zwierzęcej 1. WprowadzenIe Wraz z postępem procesów internacjonalizacji i globalizacji wzrasta liczba sporów handlowych między krajami zaangażowanymi w światową wymianę. Pojawiajq się nowe kwestie wymagaj"ce rozwi"zania, takie jak spór dotyczący stosowania hormonów w produkcji żywności między Stanami Zjednoczonymi a Unią Europejską. Kraje uczestniczące w wymianie międzynarodowej uznają potrzebę istnienia wielostronnego systemu, reguluj"cego handel i określającego sposoby rozwi'lzywania konfliktów, nawet jeśli wiąże się to z pewnym ograniczeniem ich autonomii. Taką rolę spelnia od 1995 r. system WTO - World Trade Organization (Świa towa Organizacja Handlu), którego istotną częścią są uregulowania dotyczące postępowania w przypadkach sporów w handlu międzynarodowym.. 2. Od GAn do WIO - ewolucia mechanIzmu rozstrzyganIa sporów Jednym z istotnych postanowień Rundy Urubowajskiej GATT - General Agrcement on Tariffs and Trade (Uklad Ogólny w sprawic Taryf Celnych i Handlu) było wprowadzenie nowego mechanizmu rozstrlygania sporów, który poprzez nowe przepisy prawne i procedury rozjemcze ma zapewniać prawidłowe funkcjonowa-.

(2) Agnieszka Ilajdukicwicz. nie wielostronnego systemu handlowego WTO. Porozumienie zawarte \V tynl za· kresie (tzw. Di.\pUle SeUlemel/1 UI/derslal/llil/g) weszlo w życic I stycznia 1995 r. Procedury rozstrzygania sporów istniały także w ramach poprzedniego syste· mu GATY, ale w praktyce byly onc cząsto nicskUlccznc. Stosowanie zasady kon· sensu przy podejmowaniu decyzji powodowa lo. że byl to system szczególnie podatny na zablokowanie. Kraj pozwa ny mógl swoim sprzeciwem uniemoż liwić przy· jęcie raportu panelu, powolanego w celu zbadania zasadności skargi przez Radę GA11', w konsekwencji raport panelu nic nabywal charakteru wi'lż'lcego i strona oskarżona prawic zawsze unikala wdrożenia rekomendacji GA·IT. Jedynym kro· kiem, jaki przysługiwał skarżącemu w tej sytuacji, było wyst'lpienie do GAn' na podstawie art. XXIII Układu O zgodę na zawieszenie wobec innych członków GATT takich ulg lub innych zobowi'lzań podjętych na mocy Układu , jakie uznajq za wla· ściwe w danych okolicznościach (tzw. procedura nullifikacji). Dochodze nie tych praw bylo jednak żmudne i długotrwałe , a GA'I1' niechętnie upoważnial strony do wycofania koncesji na podstawie art. XXII]!. W praktyce tylko jeden raz w całej historii GA'IT ukladająee się Strony użyly środków ostatecznych, tzn. upoważnily kraj do wycofania koncesji w myś l art. XIII. Nastąpilo to w 1952 L, kiedy upoważniono Holandię do zawieszenia "odpowied. nich" koncesji wobec USA w odwecie za amerykmiskic restrykcje nalożone na import artykulów mleczarskich. W innym przypadku GATT odegral znaczącą rolę w akcji odwetowej Stanów Zjednoczonych przeciwko EWG (tzw. wojna kurza). W pozostalych konfliktach, nawet jeżcłi kraj odwolywal si, do art. XIII, GATr czynil wszystko, aby nic dopuścić do wdrożenia akeji odwetowej. Sytuacja ta za· chęcala strony do wprowadzania unilateralnych środ ków i rezygnacji z prób ich usankcjonowania na forum wielostronnym GATY. Nowe porozumienie o rozstrLYganiu sporów, zawarte w ramach Rundy Uru· gwajskiej, zapewnia większą szybkość procesu rozjemczego poprzez wprowadze. nie wielu szczególowych przepisów i wyznaczenie ram czasowych dla kolejnych faz rozpatrywania sporu przez WTO. Czlonkowie WTO zgodzili się zrezygnować z jednostronnych akcji odwetowych na rzecz dzialań zalegalizowanych na forum wielostronnej organizacji. Podstawą rozstrzygania sporów są nadal art. XXII (do· tyczący konsultacji) oraz art. XXIII GATr (regulujqcy zastosowanie retaliacji) z 1947 f ., które zostaly rozszerzone i uzupelnione'. Nowy system stanowi więc do pewnego stopnia kontynuację poprzedniego, ale dzięki wprowadzonym zmianom cechuje go większa skuteczność. DziC;ki temu, że decyzje podejmowane obecnie w ramach WTO są przyjmowane automatycznie, system len jest o wiele bardziej odporny na zahlokowanie.. lP. Low, Tmdillg Free . The GAITtllld US Tmdc Policy, Thc Twcnliclh Cenlury Fund Prcss, New York 1\195, s. 39. 2 Od GATT do wrO. Skutki Rundy Un'l:HYljskh:j dla PO!Jki. red. J, Kaczurha, E. Kawccka· Wyrzy. kowska. tKiCHZ, s. t65 ..

(3) Mec/wnizm roz.'irrz},8c",ia sporów. 3. Procedura. ~Vro.. ... rODłnyganla. sporów w ramach WIO. Najważniejszą zasadą fZ<!dząq. mechanizmem rozstrzygania sporów WTO jcst d,!żenic do wycofania środków będących przyczyną konfliktu (o ile wcześniej nic uda się osiągnąć wzajemnie satysfakcjonuj,!ccgo rozwiązania), jeśli zostan,! uznane za niczgodne z zasadami WTO. Rekompensata z tytulu zmiany koncesji przysluguje tylko w wypadku, gdy niezwloczne wycofanie środka będ'lcego przedmiotem sporu jest niewykonaInc. Szczególną rangę nadano procedurze konsultacji, przy czym każdy czlonek ma ohowiązek rrzystąpienia do konsultacji na pisemny wniosek innego ezlonka. Jeśli strona pozwana nic przystąpi la do konsultacji, lub w przypadku, gdy konsultacje nic przynosz,! rezultatu, przewiduje się automatyczne utworzenie panelu rozstrzygającego przez Organ Rozstrzygania Sporów (Dispulc Seulcmenl /Jody). Każda faza procedury roz_ strzygania sporów w WTO ma wyznaczone ramy czasowe (por. rys. I); zasadnicza faza sporu, czyli tzw. postępowanie panelowe, w zasadzie nic powinna trwać więcej niż 6 miesic;cy, a 3 miesiące w przypadkach pilnych. W wyj'ltkowych okolicznościach pOstł;powanie przedlużane jest do 9 miesięcy. Konsullacje nic powinny prLekracza ć 60 dni, podobnie jak postępowanie odwolawcze. W tym oswtnim przypadku przewiJuje sil' jednak możliwość wydlużenia przeglądu apelacyjnego maksymalnie do 90 dni. Najważniejsza zmiana, jak,! implikują nowe przepisy, wiąże się z zakresem uprawnień Organu Rozstrzygania Sporów (058). Organ ten powoluje panel (w ciągu maks. 60 dni), przyjmuje raport panelu i ewentualnie raport Organu Apelacyjnego (w ciągu 30 dni) oraz nadzoruje wdrażanie raportu panelu'. Organ RozstrLygania Sporów ma również uprawnienia do usankcjonowania zastosowania środków odwetowych, w sytuacji gdy strona pozwana uchyla sil' od wykonania dcc)lzji panelu. Oficjalnie panel pełni wobec OSI3 funkcję wspierającą , pomagając w formulowaniu decyzji i rekomendacji. Jednak ze względu na to, że 0513 przyjmuje automatycznie raport panelu bez konieC'LIlości jego glosowania w WTO, decyzja panelu jest trudna do podważenia. Organ Rozstrzygania Sporów może wprawdzie odrzucić raport panelu, w tym przypadku jednak decyzja musi być podjęta jednoglośnie . Oznacza to, że zablokowanie decyzji panelu może nastąpić faktycznie tylko za zgod" stron. Jest to istotny postęp w stosunku do mechanizmów GATT, które pozwalaly krajom pozwanym, zwlaszcza tym o dużym potencjale ekonomicznym, sprzeciwiać się przyjęciu raportu panelu przez Radę GATT. Tym samym nowe przepisy zwiększają prawdopodobieństwo wdrożenia raportu panelu. Porozumienie zawarte w ramach Rundy Urugwajskiej określa pewne szczegóły, dotyczące tego,jak ma wyglądać praca panelu. Glówne etapy dzialania panelu są następujące': 3. W skład panelu. wchodzą. z reguły trzy (nadziej. osoby prywatne o wysokich lCwaliCikacjach. lub polityki lliwdlowej, nic reprclcnlUj'lCC interesów żadnego r:qdu. Wyh6r składu panelu jest przedmiotem uzgodnień między stronami, w razie gdyby uzgodnienia te nie przyni os ły skutku. panelist6w wyznacza Dyrektor Generalny WTD.. l. dziedziny prawa. ~. mi~dlynarodowcgo. pit;ć). www.wlO.org.

(4) Agnieszka f-Itlj ,Illkiewicz. "Dobre u sługi", koncyliacja lub mediacja dyreklora generalnego WTO. Organ Rozslrlygania Sporów (OSB) powolujc panel. Mandat pandu: standardowy lub inny uzgodniony w ciąg u 20 dni Skład. panelu: ustalony mi~d zy stronami w ci.,gu 20 dni lub ustalony przez dyrektora generalne go. Postępow'łnie. panelowe: w zasadzie nic wię cej niż b mies ., a 3 mies. w przypadku pi lnych (max . 9 mies.). Panel prLedstawia stronom sporu. Współpraca. z Grup1l Ekspertów. czę ść. opisowi' projektu wponu. Raport tymczasowy. Panel udostf;pnia C""Llo nkom OSD raport. DSa przyjmuje raport panelu (w ciągu 60 dni), jeżeli nic ma apelacji lub odrluca go jednoglosnie. końcowy. Przegląd. apelacyjny (nic prlckraczóljący 90 dni). DSB przyjmuje raport Organu Apelacyjnego. DSB nadwrujc wdrażanie przyj'ttcgo raportu panelu lub. zaleceń. O rganu Apclat)'jnego. Strony negocjują wyr6wIlitnic lub zawieszenie koncesji wynik itjących z om:czcnia panclulOrganu Apc l,u.:yjncgo. Rys. 1. Procedura roz.'itrzygania sporów w wro Źródło: Od GA 1T du. DSB up oważnia do zastosowania retaliacji wynikaj;lccj l urzeczenia. wro. SkIliki Rundy Umgwaj skif.'j d/II PoL\·ki ..

(5) Mechanizm rozstrzygania sporól't-' WID .... - przed pierwszym. przesłuchaniem. -. każda. strona sporu prezentuje swoje sta-. nowisko na piśmie, - pierwsze przesłuchan ie - strona skarżqca, broniqca si~ i wszystkie s1 rony trzecie. które s;ł zainteresowane sporem, prezentuj., swoje stanowiska, - repliki - kraje zaangażowane w spór przedstawiają pisemne repliki i przytaczaj'! ustne argumenty na drugim spotkaniu panelu, - eksperci - jeśli jedna ze stron powołuje sią na argumenty naukowe lub techniczne, panel m oże konsultować sią z ekspertem lub zatrudnić grupę ekspertów do przygotowania raportu doradczego, - pielwszy szkic raportu - panel przedstawia opisową część raportu obu stronom, daj:.)c im dwa tygodnie na komentarz; raport tcn nic zawicra ostatecznych. konkluzji, - raport tymczasowy - panel prezentuje obu stronom raport pośredni , zawierający opini", i konkluzje, dając stronom tydzień na zapoznanie sią z nim, - weryfikacja raportu - okres ten nic może przekraczać dwóch tygodni ; w tym czasie panel może odbywać dodatkowe spotkania ze stronami, - raport. ostateczny - panel przedstawia ohu stronom raport ostateczny. po. trzech tygodniach jest on przekazywany wszystkim członkom WTO. Jeśli panel stwierdza, że sporny instrument lub działanie narusza reguly WTO, rekomenduje stronic pozwanej przywrócenie zgodności z przepisami multilateralnymi, może też s ugerować sposób, w jaki ma to nasqpić, - orzeczenie - raport staje siC; orzeczeniem Organu Rozstrzygania Sporów przed uplywem 60 dni, o ile DSB nic odrzuci raportu na zasadzie konsensu; stronom przyslugujc odwołanie od raportu panelu. Interesy strony pozwanej chronione przez stworzenie możliwości odwołania siC; od decyzji panelu do stałego Organu Odwoławczego (Appellale Body), w którego sklad wchodzi siedmiu ekspertów, całkowicie niezależnych od rządów swoich państw, powolywanych na okres czterech lat. Apelacja polega wyłqeznie na zweryfikowaniu legalności interpretacji prawnej przyjętej przez panel. W wyniku apelacji może nastąpić potwierdzenie lub zmiana konkluzji panelu. Nie można natomiast w trakcie jej trwania po nownie rozpatrywać istniejących dowodów, ani tym bardziej analizować nowych. Podobnie jak raport panelu, raport Organu Odwoławczego jest automatycznie przyjmowany przez DSB i hezwarunkowo akceptowany przez strony sporu, chyba że DSB podejmie jednogłoś nie decyzję () jego odrzuccllIu. Strona przegrywająca ma obowiązek zastosowania siC; do rekomendacji zawartych w raporcie panelowym lub raporcie odwoławczym. Musi wyrazić tak'l intencję na spotkaniu DSB, odbywającym się w ciągu 30 dni od przyjęcia raportu. Jeśli natychmiastowe zastosowanie się do postanowień okazuje się w praktyce niemoż liwe, czlonkowi WTO przysługuje "rozs,!dny okres czasu" na wypcJnienie swoich obowiązków. Jeśli w ei'!gu tego okresu nic wykona decyzji DSB, ma obowiqzek przySl<!pienia do negocjacji ze stroną skarżącą (lub stronami skarż,!cymi) w celu określenia wzajemnie akceptowalnej rekompensaty. Mog'! to być np. redukcje sta-. Si'.

(6) A~ł1iC.'izku. Hajdllkiewicz. wek celnych w dziedzinach b9dących przedmiotem szczególnego zainteresowania strony skarżącej. Po uplywie 20 dni, je śli strony nic zdolaj., uzyskal' porozumienia co do wysokości rekompe nsaty, stro na skarż,!", może zwrócić si9 do DSB. o uzyskanie zgody nu jednostronne zawieszenie koncesji lub innych. zobowi<Jzań. wzglqdcm strony pozwanej. Jest to ostateczny środek, jaki przewidziano w Poro. .. zumlCOIU.. Możliwość. zawieszenia stosowania koncesji lub innych zobowi'IZall w sposóh. dyskryminacyjny w stosunku do oskarżonego czlonka, który nic zastosuje si, do zaleceń i decyzji pancłu , może jednak nast'lpić nic wcześniej, jak po zatwierdzeniu takiego dzialania przez Organ Rozstrzygania Sporów, który ma na podj,cic tej decyzji 30 dni. Eliminuje to moż liwość unilateralnego przesądzania o fakcie naruszenia dyscyplin handlowych i zawieszania na tej podstawie koncesji. Nic ma także dowolności wyboru koncesji, które mają być zawieszone. W pierwszej kolejności zawieszenie koncesji powinno dotycqć tego samego sektora, którego dotyczy przedmiot sporu . Dopiero gdy strona skarżąca uzna, że jest to niewykonalne lub nicskutecznc, może zawieszać koncesje w innych sektmach - najpie,w w tych, które objl'te tym samym porozumieniem, a po ich wyczerpaniu w innych .. $l,. W przypadku sprzeciwu zainteresowanego czlonka co do poziomu zawieszenia koncesji lub jego skargi, przepisy przewidują możliwość poddania sprawy arbitn,żowi i określają jego formy. Zadaniem arbitrażu jest stwierdzenie, czy sankcje są równe przewinieniu, bądź zbadanie zasad ności skargi o naruszenie procedury ustalania zakresu kompensaty. Strony Si! zobowi'lzane do zaakceptowania decyzji arbitrażu jako ostatecznej. W porozumieniu sprecyzowano również zasady dotyczące alternatywnych form rozstrLYgania sporów, tj. dobre usługi, postępowanie pojednawcze, mediacyj ne oraz szybki a rbitraż. Ich wspól",! cech"jest to, że podejmowane są dobrowolnie za zgodą stron. Ponadto w dobre uslugi oraz postępowanie pojednawcze i mediacyjne zaangażowany jest Dyrektor Generalny WTO. Porozumienie o rozstrzyganiu sporów WTO powinno skuteczniej niż mechanizm GArr przywracać normalne stosunki między zwaśnionymi stronami. Z jednej strony lepiej chroni interesy strony oskarżającej, ogranicza bowiem możliwość niezastosowania się do raportu panelu; z drugiej zabezpiecza interesy strony pozwanej, wprowadzając możliwość odwolań od decyzji panelu oraz zapobieglljąc jednostronnemu i dowolnemu podejmowaniu retorsji handlowej. Paradoksalnie, usprawnienie mechanizmu rozstrzygania sporów może, przynajmniej w POcliltkowym okresie, dzialać na rzecz zwi,kszenia liczby konfliktów wnoszonych na forum WTO. Sprzyja temu wzrost zaufania do procedur WTO, a zarazem konieczność interpretacji wielu nowych kwestii handlowych, które wymagają rozstrzygnięcia na forum multilateralnym. W okresie od 1995 r. do końca 2001 r. do WTO wniesiono 242 skargi, dotyczące 180 różnych kwestii spornych'.. 5. WWW.Wlo.org.

(7) Mcc:lumi:m rozstrzygania spor/nv. Wro.,.. 4. Konflikt między USA a Unlq Europelskq dotyczqcy stosowania hormonów w produkcll zwIerzęcel Spór między Stanami Zjednoczonymi a Unii' Europcjsk" na tlc stosowania hormo nów w produkcji zwierzęcej należy do sporów nowej generacji, które pojawily się wraz z rozwojem handlu zmodyfikowanil żyw nością . Ze względu na zlożoną nJ1Un; sporu, post~p owa nie maj,)cc doprowadzić do jego rozwi:Jza nia jest bardzo trudne i długotrwal e. co pozwala na wszechstronne zaprezentowanie muż liwośc i WTO w zakresie rozstrlygania sporów, Do powstania konfliktu uoprowadzila decyzja Wspólnoty Europejskiej, która w dniu I stycznia 1989 r. (a więc na dlugo przed powolaniem do życia WTO) wprowadzila zakaz importu mięsa pochodz'lcego ze zwierząt, którym w trakcie hodowli podawano hormony wzrostu . Zabroniono stosowania sześciu określonych przyspieszaczy wzrostu, wśród kt órych znajdowaly siO; środ ki zarówno naturalne , jak i syntetyczne. Już w grudniu 1985 r. Wspólnota Europejska, pod wplywem presji konsumentów, obawiaj"c')'ch się efektów zdrowotnych stosowania ho rmonów, zdecydowala się zakazać u żywa nia hormonów anabolicznych w krajowej produkcji żywności. W 1989 r. zadel')'dowano o obję c iu tym zakazem równi eż towarów import owanych. Dla Stanów Zjednoczonych oznaczalo to poważne straty w eksporcie wolowiny, zwlaszcza gorszych gatunków. Większość mięsa eksportowanego z USA do WE pochodziła bowiem z produkcji zwierzęcej opartej na wykorzystywaniu zabronionych hormonów. Wartość sprzedaży mięsa , któ", obj:,1 zakaz, si\,gala 100 mln USDw 1988 r." Stany Zjednoczone uznaly akcję WE za przejaw stosowania nieuczciwych praktyk handlowych; powolywaly się przy tym na brak oowodów naukowych, pozwalaj<jcyeh twierdzić, że hormony wzrostu stwarzają jakiekolwiek zagroże nie dla zdrowia konsumentów. Wspólnota uzasadniala wprowadzenie zakazu obowiązkiem zapewnienia bezpieczeństwa obywateli w zakresie ochrony zdrowia, podkreślaj'lc jedn ocześ nie , że zakaz dotyczy I zarówno produktów krajowych, jak i importowanyc h, nic mial więc charakteru dyskryminacyjnego. Z powodu dużych strat w eksporcie, Stany Zjednoczone podjęly unilateralne dzialania odwetowe. Polegaly one na wprowadze niu 200-proccntowego cła na szeroki asortyment importu ze Wspólnoty o wart ośc i ok. 100 mln USD. Cia nalożono m.in. na pewne gatunki mięsa , pomidory o raz napoje. W rezultacie modyfikacji wprowadzonej przez przedstawiciela handlowego USTR wartość wwarów obję tych odwetem obniżono ze 100 do 92,4 mln USD. W odpowiedzi na akcję od\vetow'l Stanów Zjednoczonych, Wspólnota opracowala listę produktów (wartośc i 96 mln USD), które mialy być objęte akej" kontrodwctow'l, jednak wstrzymala się z jej wprowadzeniem. W dniu 3 maja 1989 r., w ramach grupy zadaniowej, powolanej w celu rozwiązywania technicznych problemów handlu mięsem , uzgodniono, że eksperci z WE dokonają inspekcji hol'. K, Fcalhcrs!onc, R.H , Ginsbe rg. TIu: UlIi(('d Starc,,' fllld ,he Ellrop('atl UniolJ hl the /9C)(),\': PtlI1·. IJen' ;1I. Trtlllsitiol/, Macmillan , New York 1996, s. 190..

(8) Agnieszka 1-lajdukicU'icz. dowli eksportowych w USA. w celu stwierdzenia. czy nic stosowano w nich hormonów_ Grupa zadaniowa nic rozwiązała jednak kwestii eksportu z USA ll1i~sa gorszego gatunku, zawicraj'Jcego hormony, które s tanowiło dotychczas aż 7()% całko wilego ekspoTlu mię sa na rynek WspólnolY. W grudniu 1989 r. Kongres USA uchwaliI nowe przepisy prawne, na mocy klórych bazy mililarne USA w Europie zoslaly zobligowane do zakupu wolowiny produkowanej w USA (wielkość rynku wolowiny dla wojska w Europie Zachodniej szacowano na ok. 55 mln USD). EkspoTl wolowiny do WE zoslal dofinansowany za pomocą subsydiów rządowych. w celu pokrycia koszlów Iransporiu oraz róż nic cenowych między ceną we Wspólnocie a cen" amcrykańsk 'I. Slrona curopejska zakweslionowala legalność lego rodzaju dzialań odwelowych. jednak przedstawicicle USA zaprzeczyli istnieniu zwi 'IZku nowych przepisów z konlliktem w sprawie wykorzystywania hormonów w produkcji zwierz<;cej. Na forum GATT nie zdolano wyeliminować rozbieżności sianowisk i nic udalo się naklonić slron do zawarcia porozumienia. Stany Zjednoczone wci"ż powolywaly się na dowody naukowe, które wskazywaly na brak negalywnego wpływu hormonówwzroslu na zdrowie ludzi i zwicrz'I!. Wspólnota Europejska slala na sIanowisku, że obok argumentów naukowych powinno si9 uwzgl<;dniać argumenty ekonomiczne, wzgl<;dy ochrony środowiska , a zwlaszcza inleres konsumenlów. GATT nic dysponowal środka mi , klóre zmusilyby slrony do zaprzesIania slOsowania unilaleralnych środków odwetowych. Nowe możliwości w tym zakresie stworzylo powołanie do żyeia WTO. W maju 1996 r. Stany Zjednoczone oraz Kanada wszcz<;ly formaln'I procedurę rozslrzygania sporów WTO, kweslionuj'Ic legalność przepisów Wspólno ly, dOlyczących obowi"zującego zakazu importu arlykulów mi<;snych '. Powolany panel wydał opinię w dniu 18 sierpnia 1997 r. W świelle raportu WTO akcja WE zosiala uznana za niczgodną z Porozumieniem WTO w sprawie Środków Sanilarnych i Fitosanilarnych. , Porozumienie o Slosowaniu Srodków Sanilarnych i Filosanilarnych, zawa rie w ramach Rundy Urugwajskiej pOIwierdza prawo stron do slosowania środków niezbędnych do ochrony zdrowia ludzi. zwicrz']t i roślin. Jednak środki le nic mogą sIanowić ukrylych barier handlowych lub narzędzia dyskryminacji nieklórych krajów. Strony mu szą więc przestrzegać następuj"cych zasad: ł) środki sanitarne i filosanilarne powinny być harmonizowane w najszerszym możliwym zakresie, w oparciu o międzynarodowe wylyezne i slandardy; 2) środki sanitarne i filosanilarne muszą opierać się na naukowych zasadach; 3) slrony powinny akceplować slosowanie środków sanilarnych i filOsanilarnyeh, jeżeli maj,] one charakler ekwiwalentny. tzn. strony osi'Igają za ich pomocą len sam poziom ochrony. W przypadku sporu między Slanami Zjednoczonymi a Uni" Europejską panel WTO uznał. że doszło do naruszenia zwlaszcza drugiej z wymienionych zasad.. 1. www.uscu .bc/AGRllban .html.

(9) Mechanizm rozstrzygallia sporów HiTO ... Wspólnota Europejska złożyla jednak odwołanie od tej deLl'zji. Organ Apeła cyjny w swoim raporcie ogłoszonym w dniu 16 stycznia ł998 r. potwierdził niezgod ność przepisów unijnych z regułami WTO, chociaż w kilku szczegółowych kwestiach wypowiedział się na korzyść Współnoty. W dniu 13 lutego 1998 r. raporty panelu i Organu Apelacyj nego zostały przyjęte przez Organ Rozstrzygania Sporów WTO. Na spotkaniu DSB w dniu 13 marca Wspólnota ogłosiła zamiar wprowadzenia w życic orzeczenia Organu Apelacyjnego w "naj kró tszym możliwym czasie". Jednak strony nie doszły do porozumienia w sprawie "rozsądnego okresu czasu" implementacji decyzji WTO, w związku z czym Wspó lnota Europejska zażą dala przeprowadzenia wiążącego arbitrażu. WE domagała się czteroletniego okresu harmonizacji: dwóch lat na przeprowadzenie oceny ryzyka i kolejnych dwóch lat na dostosowanie procedur prawnych w zależności od wyników badań ryzyka. Arbiter zadecydowal jednak, że Wspólnota potrzebuje tylko 15 miesięcy na wprowadzenie raportu Organu Apelacyjnego i nic musi przeprowadzać dodatkowych badań ryzyka. Okres ten rozpoczął się w lutym 1998 r., a pełne dostosowanie spornych przepisów unijnych do wymogów WTO miało nast'lpi ć do dnia 13 maja 1999 r. W dniu I maja 1999 r. Współnota ogłosiła raport dotYCZ'ICY potencjałnego zagrożenia zdrowia związa nego ze spożywaniem wołowiny pochodzącej oc! zwierząt, którym podawano hormony wzrostu. Raport koncentruje si9 na jednym hormonie wzrostu. pod nazwą estradiol. który może powodować uszkodzenia genetyczne i ma właściwości rakotwórcze. W związku z tym Wspólnota nic zdecydowała się na ostateczne zniesienie zakazu importu mięsa z USA. W dniu 12 łipca 1999 r. arbitrzy WTO orzekli , że zakaz importu obowi ązujący w Unii Europejskiej spowodowal poważne straty eksporterów mięsa z USA i upoważniłi Stany Zjednoczonc do zawieszenia koncesji taryfowych na import z UE o wartości 116,8 mln USD rocznic. W dniu 19 lipca 1999 r. USA ogłosiły ostateczną łi stę produktów z UE, na któ rc nałożyły IOO-procentowe stawki celne. Te usankcjonowane przez WTO zawieszenia koncesji weszły w życic w dniu 29 lipca 1999 r. W maju 2000 r. Komisja Europejska, kieruj',c się opinią komitetu naukowego, za proponowała wprowadzenie calkowitego zakazu wykorzystywania estradiolu w hodowli zwierząt oraz utrzymanie zakazu stosowania pięciu pozostałych hormonów na zasadzie przejściowej, do czasu uzyskania bardziej dokładnych naukowych informacji. Wspólnota Europejska twierdzi, że utrzymywanie tymczasowego zakazu jest zgodne z o rzeczeniem Organu Apełacyjnego. Próba Wspólnoty zast'lpienia ponad dziesięcioletniego zakaz u ograniczeniem o statusie tymczasowym spotkała s ię ze zdeLl'dowanym sprzeciwem Stanów Zjednoczonych, które nadał utrzymuj'l sankcje w handlu z WE.. 5. %akońu:enle Konflikt między USA a Współnotą Europejską przesze dł do tej pory przez wszystkie etapy rozstrzygania sporów na forum wro, wł'lcz nie z zastosowaniem ś rodków ostatecznych, czyli zawieszeniem koncesji. Nie sprawdziło się w tym wy-.

(10) Agnie.'izka Hajduk.iewicz. padku przewidywanie, że nowe przepisy skrócq zasadniczo czas trwania sporu. Powodem tej sytuacji może być jednak szczególna natura konfliktu, który powstal wokól sprzeczności mi"dzy rzeczywist"lub wymuszoną na skutek presji lobby konsumenckiego i środowiskowego potrzeb,) ochrony zdrowia i hczpieczeilstwa, a dą żeniem do wic;kszej liberalizacji i deregulacji handlu. Wzrost świadomości konsumentów jest tendencją stosunkowo now'l, z którą w coraz wi"kszym stopniu musz,! liczyć si" rządy poszczególnych państw i organizacje mic;dzynarodowc . Powyższy konflikt ujawnil jednak, że zaostrzone przepisy dotyc"lce zdrowia i he zp ieczeń stwa są często postrzegane przez partnerów handlowych jako forma protekcjonizmu handlowego. Przez ealy czas trwania konfliktu Stany Zjednoczone oskarżaly Wspólnotę Europejską o ukryty protekcjonizm, maj'lcy chronić interesy europejskich hodowców bydla. Jednocześnie utrzymywaly, że nic ma żadnych dowodów naukowych na to, że amerykańs kie warunki produkcji (stosowanie hormonów, warunki sanitarne) mają negatywny wplyw na zdrowie konsumentów. Stosowanie tych preparatów wywoluje jednak, nic tylko w Unii Europejskiej, wiele wątpliwo ści. Interesującym problemem do rozstrzygni<;cia w najbliższych latach jest kwestia wykorzystywania środka PST (porcille soma to/ropili ), który jest hormonem slosowanym w hodowli trzody chlewnej'. W tym przypadku możn a oczekiwać mniejszegooporu lobby konsumentów, w zwi'IZku z tym, że efektem stosowania PST, oprócz zwiększenia wagi trzody chlewnej, jest obniżenie zawartości Iluszczu w mi~ sie, co zwi<;ksza jego walory zdrowotne. Produkcja PST nic zostala jednak jeszcze rozwinięta na komercyjną skalę i nic wiadomo, jak'l opinię zyska u konsumentów Unii Europejskiej. W przyszlości równic duże kontrowersje może wzbudzać handel żyw nością zmodyfikowaną genetycznie. Nowe zasady rozstrzygania sporów powodują, że strony konfliktu nic stosuj'l unilateralnych środków odwetowych; sposób i środki odwetowe są w wi"kszości usankcjonowane przez WTO. Obie strony, zarówno oskarżaj,!ea, jak i pozwana, mają możliwość wyczerpującego zaprezentowania i dochodzenia swoich racji, przy wykorzystaniu wieloetapowej procedury rozstrzygania sporów. Sankcje grożące stronic przegrywającej powodują, że uczestnicy konfliktu starają się doslosowywać swoje przepisy do regul wro, mimo że CZ<;SIO jest to proces dlugotrwaly. Sprzyja lo rozwojowi handlu międzynarodowego i pozwala na zbliżenie stanowisk reprezentowanych w trakcie wielostronnych negocjacji handlowych w ramach WTO, których następna runda powinna się wkrótce rozpocząć. Literatura Fc.alhcrstonc K., Ginsberg R.H . , nIt! U"ired Stalt.~J (Ind tlw Europeun Ullirm;1/. tllC. 1990s: l)tII111('/:~ ill. TlUlIsit;olJ , Macmillan, New York 1996. Joslin T.. Agriculturul Trode Isslle." i'l Trallsatltmtil' Trade !?r/alions, "World Ecollomy" 1993.. K. s. 568.. T. JOSIiIl,. AgricuJtural Trat/e. JS~'IICS. in Trall.wu/IlI/lic Trade Rd(ll;OIlS, "World Ecollllmy" 1993,.

(11) Mechanizm rozstrzygania sporów urrQ. .. Lew p" '[faditlg /-:,.cc. Th e GA1T wul US Trade I'olity, Thc Twcnliclh Century Fund Prcs,s, New York 1995.. hl Ip:llw\vw .useu.bclAG R liban ,hl mi hl tp ://W\W.'.wlo.org. The WTO Confllct RelOlutlon Mechanl.m Ba.ed on the E""mple of the Unlted State. and the Europeon Unlon Confllct on the U.. of Hormone. In AnImal Productlon One significant rcsolution of (he Uruguay Rou nd was thc introduction of a new conflict resolution mcchanism for cllsuring the proper opcration of the wro multilatcra llradc system. Thc new contlict rcsolutioll proccdurc is morc cffcctivc Ih an regulations under thc prcvious GAlT sy~tcm, sincc, il1fera!ia, il dClcrOlincs a timeframc for suhsequcnt phascs ol' conflict rcsolution by the \Vro. reduces thc p()tcnlial for unilateral rct;:lIiation in favour of actions legitimiscd on Ihe multilatcraJ o rgan izal ion's forum and - due to Ihe facl {hal rcvicwing panel and appcllatc organ decisions arc acccptcd l.lUlomati<.~ally - the system is much morc resistanl to bl(lCking. Thc US and EU cDntlic! on the usc ofhormones in animaJ produclion has gone Ihrough alllhe slages or wro conniel rcsoluliol1, inc1uding the ilppcaJs phasc and fh c applicalion or lasl ~ rc so rl measures, Le .• Ihl! suspensjon of liccnccs by Ihc United Slatcs. Despite the fact łhal the fundam cn lal conflict bctwecn hcalth carc nccd s and Ihe trend towards trade liheralization has not heco ultimately rc solved, the new eoniliel reso lulion mcehanism has led lo a situalifm in which lhe ll1elhod and mClIns of retaliation are nol unilal cra l bccausc, firstly, thcy h'łVC becn approved by Ihe and. sccond ly, bO lh parlics - plaintiff and defendant alikc - havc the opportunity to prcsent Ihcir rcas()f1 ing and argumcnts exhauslivcJy, Morcovcr. sa nctions avaiJable undcr the new Irade system makc parlics lo Ihe eon nic! aUcmpl lo adjusl lheir rcgulalions lo wro principlcs, although lhis is ohcn a long- term process.. mo.

(12)