• Nie Znaleziono Wyników

Absolwenci Gimanzjum Toruńskiego w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Absolwenci Gimanzjum Toruńskiego w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku"

Copied!
20
0
0

Pełen tekst

(1)
(2)

A C T A U N I V E R S I T A T I S N I C O L A I C O P E R N I C I

H I S T O R I A X I — N A U K I H U M A N I S T Y C Z N O - S F O Ł E C Z N E — Z E S Z Y T 74 — 1977

Zaklad Historii Pomorza PAN

Krystyna Kępczyńska

ABSOLWENCI GIMNAZJUM TORUŃSKIEGO

W DRUGIEJ POŁOWIE XIX I NA POCZĄTKU XX WIEKU *

Z a r y s t r e ś c i . Zarys dziejów Gimnazjum Toruńskiego. Skład narodowościo-wy, wyznaniowy i społeczny absolwentów. Losy absolwentów gimnazjum w latach 1851—1912.

Artykuł niniejszy stanowi próbę scharakteryzowania absolwentów Gimnazjum Toruńskiego pod względem składu społecznego, wyznanio-wego i narodowościowyznanio-wego oraz ich zamiarów w zakresie wyboru kierun-ku studiów, względnie zawodu. Ramy chronologiczne pracy obejmują drugą poł. XIX i początek XX w. Podstawowego materiału dla opraco-wania zagadnienia dostarczyły sprawozdania szkolne Gimnazjum Toruń-skiego z lat 1851—1912.

GIMNAZJUM TORUŃSKIE W 2 POŁ. X I X I NA POCZ. X X W.

Początki Gimnazjum Toruńskiego, powstałego z połączenia szkół pa-rafialnych świętojańskiej i mariackiej, sięgają roku 1568. W 1594 r. szko-ła ta przekształcona zostaszko-ła z siedmioletniej w dziesięcioletnią, stając się gimnazjum akademickim. W 1. 1594—1793 gimnazjum miało charakter uczelni półuriiwersyteckiej i należało do najlepszych szkół protestanckich w Polsce. W okresie panowania pruskiego w 1. 1793—1806 Gimnazjum Toruńskie utraciło definitywnie charakter szkoły półakademickiej. W do-bie Księstwa Wanszawskiego zakład ten przekształcono w szkołę departa-mentalną.

Rok 1817 otworzył nową kartę w dziejach Gimnazjum Toruńskiego. Wraz z objęciem funkcji dyrektora przez dra Rudolfa Brohma nastąpiła * Artykuł został napisany w oparciu o pracę magisterską przygotowaną na se-minarium magisterskim doc. dra hab. Kazimierza Wajdy na Studium Zaocznym Hi-storii UMK w Toruniu.

(3)

114 Krystyna Kępczyńska

reorganizacja zakładu na modłę pruską. Gimnazjum uległo daleko idącej germanizacji, chociaż zawsze reprezentowało wysoki poziom nauczania.

Jednym z najwybitniejszych dyrektorów gimnazjum w XIX w. był Rudolf Maircin Lauber z Wrocławia. W sprawozdaniu szkolnym za rok 1841/1842 do „przedmietów realnych" zaliczył on naukę języków nowo-żytnych", szczególnie francuskiego, a także języka ojczystego oraz przed-miotów przyrodniczych. Lauber proponował, alby niższe klasy uczono ra-zem, a dopiero w starszych następował podział na klasy „gimnazjalne" i „realne".

Zgodnie z tymi założeniami jesienią 1855 r. powołano realną tercję i sekundę, z których miała się sukcesywnie wyłonić najstarsza pryma, a równocześnie dodano jeszcze najmłodszą klasę, kwartę. W 1860 r. odby-ła się pierwsza matura w klasach realnych. W 1861 r. ministerstwo

zali-czyło oddział realny do szkół realnych I stopnia 1.

Pomyślny rozwój szkoły realnej ściśle łączył się z faktem, że w 1855 r. szkoła otrzymała nowy gmach przy ul. Wysokiej, który jest do dziś

sie-dzibą toruńskiego liceum im. M. Kopernika 2.

Popularność szkoły realnej wzrosła z chwilą, gdy w 1870 r. władze pozwoliły maturzystom szkół realnych I stopnia podejmować studia na niektórych kierunkach studiów uniwersyteckich, jak języki nowożytne, matematyka i nauki przyrodnicze. Na początku XX w. maturzyści

gimna-zjów realnych otrzymali pełne prawa wstępu na uniwersytety 3.

Za czasów dyrektora Wilhelma Kantera gimnazjum uległo ponownie poważniejszej reorganizacji. Od 1904 r. zaczęto sukcesywnie przekształcać szkołę realną według tzw. systemu frankfurckiego, kładącego większy nacisk na nauczanie języków nowożytnych: francuskiego i angielskiego. Po wprowadzeniu odrębnej seksty gimnazjalnej i odrębnej w gimnazjum realnym, w ciągu kilku lat rozwinęły się dwa odrębne zakłady. W wy-niku tych przemian w 1910 r. istniały obok siebie: pełne gimnazjum kla-syczne i gimnazjum realne, z których każde obejmowało 9 klas: od seksty do p r y m y z Wspólną czteroklasową szkołą wstępną. W 1. 1917—-1920 Gim-nazjum Toruńskie przekształciło się ze szkoły o charakterze klasycznym

w zakład nowoczesny o 22 klasach w 25 oddziałach 4.

W pierwszej poł. XIX w. zakład ten był typowym gimnazjum

klasycz-1 K. P o d i a s z e w s k a , S. S a l m o n o w i c z , Z. Z d r ó j k o w s k i , Krótka

hi-storia Gimnazjum Toruńskiego 1568—1968, Toruń 1968, s. 94—96.

2 S. S a l m o n o w i c z , Toruńskie Gimnazjum Akademickie 1568—1968, Przegląd Historyczno-Oświatowy, 1968, s. 98.

8 Księga pamiqtkovxi 400-lecia Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego, pod red

Z. Z d r ó j k o w s k i e g o , t. 3, Toruń 1974, s. 240.

4K . P o d l a s z e w s k a , S. S a l m o n o w i c z , Z. Z d r ó j k o w s k i , Krótka

(4)

Absolwenci Gimnazjum Toruńskiego 115 nym, gdzie podstawą nauczania była nauka języka łacińskiego, następnie greckiego. Znacznie mniej godzin przewidziano na naukę języka

niemiec-kiego, religii, historii, geografii, rysunków, przyrodu i hebrajskiego 5.

Do 1818 r. język polski był przedmiotem obowiązkowym (uczył tego przedmiotu Walerian Dziembiński), a od tego roku nadobowiązkowym. Wyrugowano zupełnie ten przedmiot przed 1824 r.

Znaczne przeobrażenia w programie nauczania zaszły dopiero w 1855 г., w związku z otwarciem klas realnych. Położono w nich większy nacisk na naukę przedmiotów przyrodniczych i języków obcych nowożytnych kosztem języków klasycznych. W klasach realnych zupełnie usunięto ję-zyk grecki, a łacinę ograniczono do 4 godzin tygodniowo. Za to podwyż-szono do 4 godzin tygodniowo naukę języka francuskiego, dodano język angielski w wymiarze 2—3 godzin, w sekundzie i prymie po 2 godziny chemii oraz we wszystkich klasach po 4 godziny rysunków, które

następ-nie zmnastęp-niejszono do 2 godzin 6.

W pierwszej połowie XIX w. zwracano uwagę na umiejętność włada-nia językami klasycznymi, zaś od drugiej połowy XIX w. szczególny na-cisk kładziono na języki nowożytne. Na początku XX w. tradycje kraso-mówcze zanikają, jedńocześnie daje się zauważyć zwiększenie nacisku na przedmioty przyrodnicze.

Mimo zwiększonego zainteresowania językami nowożytnymi oraz nau-kami przyrodniczymi, absolwent obydwu członów Gimnazjum Toruńskie-go wynosił przede wszystkim gruntowną wiedzę humanistyczną. Świadczy o tym plan nauczania w gimnazjum w roku szkolnym 1914/1915 (nie zmieniony od wprowadzenia w gimnazjum realnym programu według systemu frankfurckiego). Przedmioty przyrodnicze potraktowane były w obudwu szkołach marginesowo: biologia występuje w niewielkim wy-miarze tylko w młodszych i średnich klasach, zaś w najstarszych fizyka. Program gimnazjum klasycznego w ogóle pomijał chemię, a robót

ręcz-nych nie uczono w żadnym z gimnazjum 7.

Stan liczebny uczniów Gimnazjum Toruńskiego można prześledzić na podstawie sprawozdań szkolnych ukazujących się od roku 1824/1825. Wówczas szkoła miała 128 uczniów, a w 1855 r. już 300. W 1880 r. zakład liczył 605 gimnazjalistów (400 z Torunia, 135 zamiejscowych i aż 70 z granicy). Potem liczba uczniów zmniejszyła się, zwłaszcza młodzieży za-granicznej, tak że w 1900 r. szkoła miała tylko 471 uczniów, w tym 11 z zagranicy. Nastęfpne lata były okresem gwałtownego wzrostu liczby uczniów — w 1912 r. do gimnazjum w Toruniu uczęszczało 859 osób.

Wy-5 Ibid., s. 103. β Ibid., s. 103.

(5)

116 Krystyna Kępczyńska

raźnie daje się zaważyć duża frekwencja w klasach realnych; w 1900 r. było 4,6, a w 1912 — 338 uczniów. Jedną z ważniejszych przyczyn tego napływu młodzieży do szkoły realnej była reforma tejże szkoły (rok 1904)

oraz danie absolwentom pełnego prawa wstępu na uniwersytety.8.

Liczny napływ młodzieży spowodował przeludnienie szkoły. W wyniku zarządzenia władz w 1912 r. zamknięto dostęp do szkoły dla uczniów zamiejscowych, a miejscowych przyjmowano w ograniczonej liczbie. Wy-wyłało to gorący protest rodziców zainteresowanej młodzieży. Na skutek tego w maju 1914 r. władze niemieckie zgodziły się na podwyższenie limi-tu przyjąć, a jednocześnie wyasygnowano fundusze na budowę nowego gmachu. Realizacji tego planu przeszkodził wybuch wojny, która w ogóle odbiła się ujemnie na działalności szkoły; znacznie zmalała liczba uczniów, wystąpiły trudności w doborze kadry nauczycielskiej, ograniczono zakres programu nauczania. 18 1 1920 r. Toruń przeszedł w ręce polskie, co otwo-rzyło nowy etap w dziejach gimnazjum.

SKŁAD NARODOWOŚCIOWY, WYZNANIOWY I SPOŁECZNY ABSOLWENTÓW GIMNAZJUM TORUŃSKIEGO W L. 1851—1912

Dane statystyczne zawarte w sprawozdaniach szkolnych za 1. 1851— 1912 informują, że w tym okreisie Gimnazjum Toruńskie ukończyło 834 absolwentów. Z klas klasycznych rekrutowało się 623 abiturientów, zaś 211 — z klas realnych. Wyraźne przemiany w stanie liczebnym absolwen-tów gimnazjum ilustruje tab. 1. Wynika z niej, że szczególnie imponujące potł względem ogólnej liczby abiturientów były lata osiemdziesiąte. W na-stępnym dwudziestoleciu znacznie zmalała liczba osób kończących toruń-ski zakład; ponownie wyraźny wzrost nastąpił po roku 1905. Absolwenci klas klasycznych we wszystkich dziesięcioleciach przewyższali liczbę abi-turientów z klas realnych.

Pierwsza matura w klasach realnych odbyła się w 1860 г., kiedy to szkołę ukończyły 2 osoby. Do lat osiemdziesiątych liczba abiturientów rekrutujących się z klas realnych była niewielka. Wyjątkowo duży wzrost nastąpił w latach 1881—1890, kiedy to maturę zdało 58 uczniów z klas realnych. Wyraźny wzrost liczby absolwentów z klas realnych nastąpił na początku XX w., co wiązało się sukcesywnie z reformą szkoły realnej oraz ze wzrostem zainteresowań praktycznych u uczniów.

Sprawozdania szkolne Gimnazjum Toruńskiego nie podawały narodo-wości absolwentów, jedynie ich wyznanie. Stąd też występują duże trud-ności przy ustaleniu pochodzenia narodowościowego uczniów — większość z nich rekrutowała się z terenów Pomorza Gdańskiego, gdzie wbrew

(6)

A b s o l w e n c i Gimnazjum Toruńskiego 117

T a b e l a 1

Stan liczebny a b s o l w e n t ó w G i m n a z j u m Toruńskiego w 1. 1851—1912

(dane ze sprawozdań szkolnych) Liczba a b s o l w e n t ó w Lata z k l a s i k l a s r a z e m k l a s y c z n y c h r e a l n y c h r a z e m 1851—1860 76 2 78 1861—1870 54 18 72 1871—1880 84 33 117 1881—1890 133 58 191 1891—1900 119 35 154 1901—1912 157 65 222 O g ó ł e m 623 211 834

tym stereotypom, w rodzaju Polalk-katolik, Niemiee-ewangelik, istniała poważna grupa ludności niemieckiej wyznania katolickiego. Niemcy-kato-licy zgrupowani byli głównie w południowo-zachodniej części Pomorza Gdańskiego oraz w okolicach Gdańska. Natomiast ludność polska wyzna-nia ewangelickiego zamieszkiwała Mazury, południowe krańce Wielkopol-ski oraz niektóre rejony Śląska.

Przy ustaleniu narodowości uczniów wzięto pod u'wagę ich wyznanie, pochodzenie terytorialne, pozycję sipołeczną ojoa oraz brzmienie imion i nazwisk. Podczas szczegółowych ustaleń okazało się, że podział wyzna-niowy abiturientów Gimnazjum Toruńskiego nie pokrywał się z narodo-wościowym.

Tabela 2, przedstawiająca wyznanie i narodowość absolwentów z klas klasycznych, ilustruje, że na ogólną liczbę 623 uczniów (100%) było 57 katolików (9,1%), 458 ewangelików (73,5%) i 103 osoby wyznania mojże-szowego (16,5%). Nieco Odmiennie kształtuje się narodowość abiturientów. Na ogólną liczbę 623 uczniów z klas klasycznych było tylko 37 Polaków (5,9%), Niemców zaś 483 (77,6%) i 103 Żydów (16,5%). Inne wyznania by-ły reprezentowane zaledwie przez 5 osób (0,9%) i byli to Niemcy.

Podział narodowościowy pokrywał się z wyznaniowym tylko w przy-padku ludności żydowskiej. Natomiast liczba Pola'kô'w była znacznie mniejsza, aniżeli katolików.

Jeśli chodzi o absolwentów z klas realnych (tab. 3). to na 211 uczniów było 12 katolików (5,7%), 178 ewangelików (84,4%) i 21 osób wyznania mojżeszowego (9,9%).

Uczniowie Polacy stanowili niewielką grupkę w gimnazjum w Toru-niu — tylko 5,9% w stosunku do ogólnej liczby absolwentów z klas kla-sycznych i 6,6% z klas realnych. Niemcy dominowali wszędzie —

(7)

nie-Tabel a 2 Wyznani e i narodowoś ć abiturientó w z Ma s klasycznyc h w 1 . 1851—191 2 (dan e z e sprawozda ń szkolnych ) Liczb a Wyznani e Narodowoś ć Lat a absolwentó w katolic y ewangel . mojżesz . inn e Polac y Niemc y Żydz i klasycznyc h liczb a «/ o liczb a •/ o liczb a liczb a "/ o liczb a •/ o liczb a J liczb a 'k 1851—186 0 7 6 4 5, 3 6 5 85, 5 6 7, 9 1 1, 3 2 2, 6 6 8 89, 5 6 7, 9 1861·-187 0 5 4 2 3, 7 4 8 88, 8 3 5, 6 1 1, 9 4 7, 4 4 7 87, 0 3 5, 6 1971—188 0 8 4 5 6, 0 5 2 61, 9 2 7 32, 1 — — 3 3, 6 5 4 64, 3 2 7 32, 1 1881—189 0 13 3 9 6, 8 9 7 72, 9 2 7 20, 3 — — 5 3, 8 10 1 75, 9 2 7 20, 3 1891—190 0 11 9 1 2 10, 1 8 5 71, 4 2 0 16, 8 2 1, 7 7 5, 9 9 2 77, 3 2 0 16, 8 1901—191 2 15 7 2 5 15, 9 11 1 70, 7 2 0 12, 7 1 0, 7 1 6 10, 2 12 1 77, 1 2 0 12, 7 Raze m 62 3 5 7 9, 1 45 8 73, 5 10 3 16, 5 5 0, 9 3 7 5, 9 48 3 77, 6 10 3 16, 5 Tabel a 3 Wyznani e i narodowoś ć abiturientó w z kla s realnyc h 1 . 1860—191 2 (dan e z e sprawozda ń szkolnych ) Lat a Liczb a absolw -z kla s realnyc h Wyznani e Narodowoś ć Lat a Liczb a absolw -z kla s realnyc h katolic . ewangelie . mojżeszow e Polac y Niemc y Żydz i Lat a Liczb a absolw -z kla s realnyc h liczb a Ύο liC7.b o liczb a »/» liczb a °/o liczb a liczb a % 1860—187 0 20 — — 15 75, 0 5 25, 0 — — 15 75. 0 5 25, 0 1871—188 0 33 — — 30 90, 9 3 9, 1 — — 30 90, 9 3 9, 1 1881—189 0 58 5 8, 6 44 75, 9 9 15, 5 5 8, 6 44 75, 9 9 15, 5 1891—190 0 35 2 5, 7 32 91, 4 1 2, 9 3 8, 5 31 88, 6 1 2, 9 1901—191 2 65 5 7, 7 57 87, 7 3 4, 6 6 9, 2 56 86, 2 3 4, 6 Raze m 21 1 1 2 5, 7 17 8 84, 4 2 1 9, 9 1 4 6, 7 17 6 83, 4 2 1 9, 9

(8)

Absolwenci Gimnazjum Toruńskiego 119

mieccy absolwenci z klas klasycznych stanowili 77,6%, a z klas realnych aż 83,4% ogółu abiturientów.

Jedną z przyczyn takich proporcji narodowościowych w Gimnazjum Toruńskim były wysokie koszty kształcenia. Polska ludność na Pomorzu Gdańskim (również w Toruniu) była w swej masie biedniejsza od Niem-ców. Polscy mieszkańcy Torunia na ogół rekrutowali się z najuboższych warstw społećznych, które miały zaledwie po kilka reprezentantów wśród toruńskich absolwentów.

Inną przyczyną małej liczby uczniów polskiego pochodzenia był nie-mieeko-ewangelicki charakter szkoły, w związku z czym język, polski nie był t u t a j przedmiotem nauczania. Oprócz kwestii językowych pewną rolę odgrywała konkurencja Gimnazjum Chełmińskiego, które miało najbar-dziej polski charakter ze wszystkich gimnazjów na Pomorzy Gdańskim, dlatego też przyciągało polską młodzież z różnych prowincji.

Skład społeczny absolwentów Gimnazjum Toruńskiego można przed-stawić tylko z 1. 1851—1878 i 1885—1912, ponieważ sprawozdania szkol-ne z 1. 1879—1884 nie podawały zawodu ojca.

T a b e l a 4

Skład społeczny absolwentów Gimnazjum Toruńskiego z klas klasycznych w 1. 1851—1878 i 1885—1912

(dane ze sprawozdań szkolnych)

Lp. Grupa społeczno-zawodowa ojca Narodowość Razem

Lp. Grupa społeczno-zawodowa ojca

P* N 2 I liczba ·/«

1 Wielcy właściciele ziemscy 9 65 74 14,0

2 Kupcy i bankierzy 2 44 62 108 20,4

3 Rentierzy 2 8 10 1,9

4 Przedsiębiorcy (właściciele

fabryk, hoteli, młynów itp 1 23 4 28 5,3

5 Rzemieślnicy 5 29 2 36 6,8

6 Wolne zawody 1 22 2 25 4,7

7 Duchowni ewangeliccy

i żydowscy 20 1 21 3,9

8 Urzędnicy państwowi i prywatni 3 120 2 125 23,6

9 Nauczyciele szkół średnich i wyższych 2 35 2 39 7,3 10 Nauczyciele szkół elementarnych 6 17 3 26 4,9 11 Organiści i kościelni _ 3 3 0,6 12 Chłopi 2 7 9 1,7 13 Robotnicy 3 3 0,6 14 Wojskowi 23 23 4,3 O g ó ł e m 33 419 78 530 100,0

(9)

Krystyna Kępczyńska

Jeśli chodzi o abiturientów z klas klasycznych, to materiału do szcze-gółowych rozważań dostarcza tab. 4. Okazuje się, że najliczniejszą grupę stanowią synowie urzędimków — aż 125 osób (23,6%), kupców i bankie-rów — 108 osób (20,4%) oraz wielkich właścicieli ziemskich — 74 osoby (14,0%). Dość licznie występowały dzieci nauczycieli szkół średnich i ele-mentarnych, rzemieślników, przedsiębiorców oraz rodziców uprawiają-cych wolne zawody i wojskowych. Pozostałe gruipy zawodowe reprezen-towane były skromniej.

W grupie młodzieży polskiej z klas klasycznych przeważali synowie ziemiao, nauczycieli sz'kół średnich i rzemieślników.

Jeśli chodzi o absolwentów niemieckiego pochodzenia, to większość z nich legitymowała się pochodzeniem urzędniczym, kupieckim bądź in-teligenckim. Dość licznie występowali synowie właścicieli ziemskich. Ude-rza niska liczba dzieci chłopskich i robotniczych.

Wśród abiturientów żydowskiego pochodzenia zdecydowanie przewa-żali synowie kupców i bankierów. W grupie absolwentów Gimnazjum To-ruńskiego z klas realnych (tab. 5) również dominowali synowie urzędni-ków, kupców i bankierów, ziemian oraz przedsiębiorców. Pozostałe grupy Społeczno-zawodowe miały nielicznych przedstawicieli.

Tabele 6—9 ilustrują pochodzenie terytorialne absolwentów

Gimna-T a b e l a 5

Skład społeczny absolwentów Ginazjum Toruńskiego z klas realnych w 1. 1860—1878 i 1885—1912

, : (dane ze sprawozdań szkolnych)

Lp. Grupa społeczno-zawodowa Narodowość Razem

Lp. ojca

P 1 N ! 2 liczba »/o

1 Wielcy właściciele ziemscy 2 15 17 10,1

2 Kupcy i bankierzy 1 17 12 30 17,6

3 Rentierzy 1 7 1 9 5,3

4 Przedsiębiorcy (właściciele

fa-bryk, hoteli, młynów itp.) 1 15 16 9,5

5 Rzemieślnicy 1 20 21 12,4

6 Wolne zawody 1 3 1 5 2,9

7 Urzędnicy państwowi i prywatni — 44 44 26,1

8 Nauczyciele szkół średnich i wyższych — 8 8 4,7 9 Nauczyciele szkół elementarnych 2 3 5 2,9 10 Organiści i kościelni — 3 3 1,8 11 Chłopi — 1 1 0,6 12 Robotnicy 1 1 2 1,2 13 Wojskowi — 7 7 4,1 14 Renciści — 1 1 0,6 O g ó ł e m 10 145 14 169 100,0

(10)

Tabel a 6 Pochodzeni e terytorialn e absolwentó w Gimnazju m Toruńskieg o z kla s klasycznyc h w 1 · 1851—191 2 (dan e z e sprawozda ń szkolnych ) Prus y Zachodni e Lat a Liczb a absolw . ogółe m ogółe m w ty m z Toru -ni a i pów . tor . Prus y Wschodni e w . Ks . Poznański e Pozostał e prowincj e Królestw o Polski e Ρ 1 N ' j 2 Ρ 1 N J Ż Ρ j N j Ż Ρ | N j 2 Ρ Ň 2 Ρ 1 N z 1851—186 0 76 2 49 4 1 32 3 — 1 — — 15 2 — 2 — — 1 — 1861—187 0 54 3 35 2 3 21 1 — 2 — 1 8 1 — 2 — _ — 1871—188 0 84 1 38 17 1 28 13 — l· _ 1 8 S _ A' 2 1 3 3 1881—189 0 13 3 i 79 22 4 46 19 — 6 — — 8 1 — 6 — 1 2 4 1891—190 0 11 9 5 76 20 5 73 19 _ 5 — — 1 — — 7 — 2 3 — 1901—191 0 13 3 13 91 15 11 82 15 — 2 _ — 2 1 — 8 — — 1 _ 1911—191 2 21 3 16 4 3 15 2 — — -1 -— -Raze m 62 3 31 38 4 84 28 29 7 72 — 17 — 2 42 10 — 30 2 4 10 7 Tabel a 7 Pochodzeni e terytorialn e absolwentó w Gimnazju m Toruńskieg o z kla s klasycznyc h w 1 . 1851—191 2 (dan e z e sprawozda ń szkolnych ) i Prus y Zachodni e Prus y Wschodni e W . Ks . >znaňsk i Pozostał e prowincj e Królestw o Polski e Ч, Lat a Liczb a absólw . ogółe m ogółe m w ty m z Toru -ni a i pow . tor . Prus y Wschodni e P c W . Ks . >znaňsk i e Pozostał e prowincj e Królestw o Polski e Ч, Ρ | N 1 2 ρ 1 Ν 1 Ż Ρ I ' Ν 1 ' 2 Ρ 1 N 1 Ž Ρ I ' N I 2 Ρ

I

I

ż 1851—186 0 76 2, 6 64, 5 5, 3 5, 3 42, 1 3, 9 — 1, 3 — — 19, 7 2, 6 — S. 6 — — 1, 3 — 1861—187 0 54 5, 6 64, 8 3, 7 5, 6 38, 9 1, 8 — 3, 7 — 1, 8 14, 8 1, 8 — 3, 7 — — — ' — 1871—188 0 84 1, 2 45, 2 20, 2 1,2 -33, 3 15, 5 — 1, 2 — 1, 2 9, 5 5, 1 — 4, 7 2, 3 1, 2 3, 6 3, 6 1881—189 0 13 3 3, 0 59, 4 16, 5 3, 0 34, 6 14, 3 — 4, 5 — — 6, 0 0, 7 — 4, 5 — 0, 7 1, 5 3, 0 1891—190 0 11 9 4, 2 63, 9 16, 8 4, 2 61, 3 16, 0 — 4, 3 — — 0, 8 — — 5, 9 — — 1, 6 2, 5 1901—191 0 13 3 9, 8 68, 4 11, 3 8, 2 61, 6 11 , ä — 1, 5 — — 1, 5 0, 7 — 6, 1 — — 0, 7 — 1911—191 2 24 12, 5 66, 7 16, 7 12, 5 62, 5 8, 7 . Г* — — — — — 4, 1 — — — — Raze m 62 3 4, 9 61, 9 13, 5 4, 5 47. 7 11, 5 ·•_: · 2, 7 • · • 0, 3 6, 7 1 Ť — 4, 8 0, 3 0, 6 1, 7 1, 1

(11)

Tabel a 8 Pochodzeni e terytorialn e absolwentó w Gimnazju m Toruńskieg o z kla s realnyc h w 1 . 1860—191 2 (dan e z e sprawozda ń szkolnych ) Prus y Zachodni e Lat a Liczb a absolw . ogółe m ogółe m w ty m z Toru -ni a i pow . tor . Prus y Wschodni e W . Ks . Poznański e Pozostał e prowincj e Królestw o Polski e Ρ 1 N 1 2 p 1 N [ Ż ρ » 1 z Ρ J Ν 1 Z Ρ I Ν 1 Z Ρ j Ν 1 Z 1860—187 0 20 13 5 9 4 — 1 — , 1 — 1861—188 0 33 — 23 2 — 15 1 _ _ _ — 8 I — 2 — 1881—189 0 58 4 34 8 3 22 5 _ _ _ i .·• · :. s — — 1 1 _ 4 — 1891—190 0 35 2 25 1 2 23 1 — _ _ _ 2 — — 3 — 1 1 — 1901—191 0 45 3 32 3 3 30 2 — 1 — 1 1 — — 1 — 2 1 — 1811—191 2 20 — 20 — — aa — — — - — -— — -— — — Raze m 21 1 9 14 7 19 8 11 9 1 3 — 1 — 2 1 4 1 , — , 7 1 3 7 — Tabel a 9 Pochodzeni e terytorialn e absolwentó w Gimnazju m Toruńskieg o z kla s realnyc h w 1 . 1860—191 2 (dan e z e sprawozda ń szkolnych ) Prus y Zachodni e Prus y Wschodni e W . Ks . Poznański e 4, Pozostał e prowincj e 'l» Królestw o Polski e Lat a Liczb a absolw . ogółe m ogółe m w ty m z Toru -ni a i pow . tor . Prus y Wschodni e W . Ks . Poznański e 4, Pozostał e prowincj e 'l» Królestw o Polski e Ρ 1 N 1 Z ρ 1 Ν Z Ρ j N ] 2 ρ 1 N 1 2 ρ 1 Ń 1 2 Ρ 1 N j 2 1860—187 0 20 — 65, 0 25, 0 45, 0 20 , _ _ 5, 0 — — — • — 5, 0 1871—188 0 33 — 69, 7 6, 1 45, 4 3, 0 _ _ _ — 15, i 3, 0 — 6, 1 — — •· . — — 1881—189 0 58 6, 9 58, 6 13, 8 5, 2 37, 9 8, 6 _ _ _ 1, 7 8. 6 — — 1. 7 1, 7 6, 9 — 1891—190 0 35 5, 7 71, 4 2, 9 5, 7 65, 7 2 , _ _ _ — 5. 7 — — 8, 5 — 2, 9 2, 9 1901—191 0 43 6, 7 71, 1 6, 7 6, 7 66, 7 4, 4 - 2, 2 -2, 2 2, 2 — — 2, 2 — 4, 4 2, 2 — 1911—191 2 20 — 100, 0 100, 0 Raze m 21 1 4, 2 69, 7 M 3, 8 56, 4 6, 1 — 0, 5 — 0, 9 6, 7 ; 0, 5 • — 3, 3 · ' 0,5 1, 4 3, 3 —

(12)

Absolwenci Gimnazjum Toruńskiego 123 zjum Toruńskiego w 1. 1851—1912. Z zestawień zawartych w tabelach wynika, że większość abiturientów, zarówno z klas klasycznych jak i re-alnych, wywodziła się z terenu Prus Zachodnich, a w szczególności z To-runia i powiatu toruńskiego. Na drugim miejscu uplasowali się absolwen-ci pochodzący z Wielkiego Księstwa Poznańskiego, następnie z terenów Królestwa Polskiego. Pozostałe prowincje Rzeszy Niemieckiej miały nie-licznych reprezentantów.

W odniesieniu do wszystkich narodowości można stwierdzić, że znacz-na większość absolwentów gimznacz-nazjum pochodziła z Torunia i powiatu toruńskiego. Były to głównie dzieci rodzin urzędniczych, kupieckich, inte-ligenckich, właścicieli ziemskich oraz rzemieślniczych. Oni to decydowali o urzędniczo-mieszczańskim profilu społecznym wychdwanków gimna-zjum. Pod koniec XIX i na początku XX w. wyraźnie wzrosła liczba absolwentów pochodzących z Torunia. Szkoła była nadal elitarna, ale coraz częściej uczniami gimnazjum stawali się synowie rzemieślników, natomiast dzieci robotników i chłopów były bardzo nielicznie repre-zentowane.

Ciekawym procesem w Gimnazjum Toruńskim był napływ uczniów z terenów Królestwa Polskiego. Byli to głównie Niemcy i Żydzi, synowie kupców, bankierów oraz właścicieli ziemskich, których zachęcało dobre imię szkoły, słynącej z wysokiego poziomu nauczania, oraz, w przypadku właścicieli ziemskich z Kujaw, niewielka odległość od Torunia.

LOSY ABSOLWENTÓW GIMNAZJUM TORUŃSKIEGO Z LAT 1851—1912

Wszystkie sprawozdania szkolne wydane przez Gimnazjum Toruń-skie w 1. 1851—1912 zawierały dane dotyczące zamiarów absolwentów,, zarówno w odniesieniu do podejmowanych studiów, jak i pracy zawodo-wej. Natomiast znacznie trudniej jest ustalić, które spośród wyższych uczelni niemieckich cieszyły się największą popularnością wśród toruń-skich abiturientów, ponieważ zaledwie kilkanaście sprawozdań szkolnych, wydawanych w tym dkresie, podawało dane o zamierzonym miejscu stu-diów abiturientów. W zaborze pruskim nie było wyższej uczelni. W tej sytuacji młodzież zmuszona była do podejmowania studiów na uniwersyte-tach niemieckich w głębi Rzeszy.

Z tych niekompletnych danych zawartych w sprawozdaniach szkol-nych wynika, że największą popularnością wśród toruńskich absolwen-tów cieszyły się uniwersytety w Berlinie, Wrocławiu, Lipteku i Królewcu. Znacznie mniejsza liczba byłych uczniów Gimnazjum Toruńskiego wybie-rała się na studia do takich miast, jak Halle, Gryfia i Jena. Spośród mło-dzieży wyznania katolickiego znaczna grupka szła na teologię do Pelplina.

(13)

124 Krystyna Kępczyńska

Tabela 10 przedstawia ogóline dane dotyczące zamiarów toruńskich absolwentów. Na ogólną liczbę 623 abiturientów z klas klasycznych aż 449 miało zamiar podjąć studia, a tylko 174 od razu rozpoczęło pracę za-wodową. W czterdziestoleciu 1851—1890 stosunkowo duża liczba uczniów wybierała się na studia.

Na przełomie XIX i XX w. znacznie wzrosła grupa absolwentów nie podejmujących studiów. Jednak we wszystkich dwudziestoleciach zdecy-dowanie przeważali uczniowie wybierający się na studia. Natomiast na

T a b e l a 10

Absolwenci Gimnazjum Toruńskiego z 1. 1851—1912 i ich zamiary (dane ze sprawozdań szkolnych)

A b s o l w e n c i z k l a s k l a s y c z n y c h A b s o l w e n c i z k l a s r e a l n y c h W y s z c z e g ó l n i e n i e O g ó ł e m 1851— 1871— 1891— O g ó ł e m 1851— 1871— 1891— O g ó ł e m 1870 1890 1912 O g ó ł e m 1870 1890 1912 L i c z b a a b s o l w e n t ó w w y -b i e r a j ą c y c h s i ę n a s t u d i a w y ż s z e 449 101 178 170 64 2 33 29 L i c z b a a b s o l w e n t ó w p o ( S e j m u j ą c y c h p r a c ę 174 28 38 106 147 18 58 71 R a z e m 623 130 217 276 211 20 91 100

211 abiturientów — absolwentów klas realnych z 1. 1860—1912 — zaled-wie 64 wybierało się na studia wyższe, a 147 podjęło decyzję o natych-miastowym rozpoczęciu pracy zawodowej. Proces ten wiązał się z ogól-nym profilem szkoły realnej, w programie której w szerszym zakresie uwzględniano nauki matematyczno-przyrodnicze oraz języki współczesne. Widocznie szkoła realna lepiej przygotowywała uczniów do podjęcia pra-cy zawodowej, stąd tak niewielka liczba osób wybierająpra-cych się na stu-dia. Poza tym dopiero w 1870 r. absolwenci sokoły realnej otrzymali pra-wo wstępu na niektóre kierunki studiów, a dopiero na początku XX w. zniesiono wszelkie ograniczenia w tym zakresie.

Tabela 11 ilustruje zawody abiturientów, którzy nie podjęli studiów. W grupie absolwentów z klas klasycznych najwięcej osób obrało karierę wojiskową. Na drugim miejscu uplasował się zawód urzędnika oraz tech-nika. Pozostałe zawady cieszyły się mniejszą popularnością.

Na 37 Polaków z klas klasycznych tylko 9 uczniów nie miało zamia-ru studiować. Jeśli chodzi o Niemców, to aż 156 absolwentów nie wyra-ziło chęci podjęcia studiów. Widocznie Niemcy mieli szanse rozpoczęcia kariery urzędniczej już po ukończeniu gimnazjum, stąd tak duża liczba uczniów kontentujących się średnim wykształceniem. W przypadku mło-dzieży żydowskiej przeważająca większość decydowała się na podjęcie

(14)

Tabel a Π Przewidywan y zawó d absolwentó w z 1 . 1851—1912 , którz y ni e podjęl i studió w (dan e z e sprawozda ń szkolnych ) Wybran y zawó d Ogółe m Absolwenc i z kla s klasycznyc h Ogółe m Absolwenc i z kla s realnyc h Wybran y zawó d Liczb a »/o P N 2 Liczb a P N j 2 Urzędnic y 3 4 19, 5 Wojskow i 7 0 40, 2 Technic y 3 2 18, 4 Kupc y 1 2 6, 9 Rolnic y 1 6 9, 2 Leśnic y 5 2, 9 Aptekarz e 1 0, 6 Zawod y nieznan e 4 2, 3 2 9 70 26 8 14 5 1 3 3 5 32 44 18 13 5 23. 8 21, 8 29. 9 12, 3 8, 8 3, 4 3 5 30 33 13 12 5 Raze m 17 4 100, 0 15 6 14 7 100, 0 12 8 1 1

(15)

126 Krystyna Kępczyńska

studiów. Na 103 Żydów z klas klasycznych zaledwie 9 zamierzało natych-miast po ukończeniu gimnazjum podjąć pracę zawodową.

Na 211 abiturientów z klas realnych aż 147 nie miało zamiaru studio-wać. Wśród tej grupy uczniów najwięcej osób zamierzało zostać techni-kami. Znaczna liczba absolwentów wybrała karierę urzędniczą i wojsko-wą. Kariera urzędnicza szczególnie odpowiadała młodzieży pochodzenia niemieckiego.

Tabela 12 przedstawia dane dotyczące kierunku studiów wybranych przez abiturientów poszczególnych narodowości. Okazuje się, że najwięk-szą popularnością wśród uczniów z klas klasycznych cieszyło się prawo i medycyna. Na ogólną liczbę 449 absolwentów z klas klasycznych, którzy mieli podjąć studia, aż 159 osób wybrało prawo i 138 medycynę. Dość znaczna liczba uczniów zamierzała studiować nauki humanistyczne,

teo-logię ewangelicką i nau!ki matematyczno-przyrodnicze.

W przypadku uczniów polskiego pochodzenia oprócz medycyny i pra-wa prym wiodła teologia katolicka. Znamienną rzeczą był stosunkowo wy-soki procent Polaków podejmujących studia; na 37 absolwentów z klas klasycznych aż 28 zamierzało studiować. W warunkach zaboru pruskiego ukończenie szkoły średniej nie dawało polskiej młodzieży gwarancji zro-bienia kariery urzędniczej i stąd konieczne było ukończenie studiów i to takich, które pozwalały na podjęcie pracy w wolnych zawodach, gdzie dy-skryminowanie Polaków było mniej odczuwalne. Stąd też oni rzadziej podejmowali studia prawnicze.

Młodzież niemiecka najchętniej studiowała prawo i medycynę. Wśród Żydów na pierwszym miejscu pod względem popularności uplasowała się medycyna, a potem prawo.

Przeważająca większość młodzieży z klas realnych nie miała zamiaru studiować; na 211 absolwentów zaledwie 64 osoby zdecydowały się roz-począć studia. W tej grupie prym wiodły nauki matematyczno-przyrod-nicze. Ciekawe, że niewielu Żydów oddawało swoje dzieci do szkoły realnej — zaledwie 21, gdy w klasach klasycznych było 103 żydowskich abiturientów. Widocznie stosunkowo zamożna ludność żydowska łączyła przeważnie przyszłość swoich synów z ukończeniem studiów. (Na przy-kład na 103 Żydów z klas klasycznych aż 94 zamierzało rozpocząć studia). Największą popularnością wśród absolwentów żydowskich cieszyła się medycyna i prawo.

Tabela 13 ilustruje bardziej szczegółowe (w dwudziestoleciach) kierun-ki studiów wybrane przez abiturientów poszczególnych narodowości.

Wśród młodzieży niemieckiej dominowało prawo i medycyna. W 1. 1851—1870 aż 35,6% uczniów wybrało się na medycynę, zaś na pra-wo 28,7%. W następnych dwudziestoleciach proporcje te uległy zmianie. Na pierwszy plan zdecydowanie wysunęły się nauki prawne.

(16)

Tabel a 1 2 Wybran y kierune k studió w a narodowoś ć absolwentó w Gimnazju m Toruńskieg o z 1 . 1851—191 2 (dan e z e sprawozda ń szkolnych ) Wybran y kierune k studió w Ogółe m Absolwenc i z kla s klasycznyc h Ogółe m Absolwenc i z kla s realnyc h Wybran y kierune k studió w Liczb a P N 2 Liczb a P N 2 Teologi a ewangelick a 3 9 8, 7 — 3 9 — 3 4, 7 — 3 — Teologi a katolick a 19 4, 2 11 8 — 1 1, 6 1 — . — Teologi a judaistyczn a 1 0, 2 — — 1 — — — — — Praw o 15 9 35, 4 8 11 8 3 3 4 6, 2 • — 4 — Medycyn a 13 8 30, 8 4 8 5 4 9 14 21, 8 3 6 5 Nauk i humanistyczn e 5 6 12, 5 2 5 0 4 15 23, ? 1 12 2 Nauk i matematyczno -przyrodnicz e 3 3 7, 3 2 2 4 7 2 3 35, 9 1 2 1 1 Nauk i ekonomiczn e — — — — 1 1, 6 — — 1 Studi a inżynierski e 4 0, 9 1 3 — 3 4, 7 — 2 1 Raze m 44 9 100, 0 2 8 32 7 9 4 6 4 100, 0 6 4 8 1 0

(17)

Tabel a 1 3 Wybran y kierune k studió w a narodowoś ć abiturientó w z kla s klasycznyc h w 1 . 1851—191 2 (dan e z e sprawozda ń szkolnych ) Wybran y kierune k studió w Lat a 185 1 —187 0 Lat a 1871—189 0 Lat a 1891—191 2 Wybran y kierune k studió w Polac y 1 : Niemc y , | Żydz i Polac y Niemc y | Żydz i Polac y Niemc y Żydz i Wybran y kierune k studió w L . L . 1

·/.

ι

L . V . L . L', " V . L . L . L . L . Teologi a ewangelick a — — 9 10, 3 — — — — 1 4 11, 6 — _ — — 1 6 13, 5 — — Teologi a katolick a 2 40, 0 1 1, 2 — — 2 зз. з 2 1, 7 — — 7 41, 2 5 4, 2 -— Teologi a judaistyczn a — -— — — — — 1 2, 9 Praw o 3 60, 0 2 5 tS,7 2 22, 2 — — 4 5 37, 2 1 7 33, 3 5 29, 4 4 8 40, 3 1 4 41, 2 Medycyn a -— 3 1 35, 6 5 55, 6 — — 2 9 23, 9 2 7 32, 9 4 23, 5 2 5 21, 0 1 7 50, 0 Nauk i humanistyczn e -1 6 18, 4 1 11, 1 1 16, 7 1 8 14, 9 3 5, 9 1 5, 9 1 6 13, 4 -— Nauk i matem.-przyrod . — — 5 5, 8 1 11, 1 2 33, 3 1 0 8, 2 4 7, 8 -— 9 7, 6 2 5, 9 Nauk i ekonomiczn e — — — — — — — — — — — — — — — Studi a inżynierski e — — — 1 16, 7 3 2, 5 Raze m 5 10 0 8 7 10 0 Я 1(H ) β 10 0 12 1 10 0 5 1 10 0 1 7 10 0 11 9 10 0 3 4 10 0 » L . — liczb a

(18)

Tabel a 1 4 Pochodzeni e społeczn e a wybran y kierune k studió w absolwentó w z kla s klasycznyc h w 1 . 1851—187 8 i 1885—191 2 (dan e z e sprawozda ń szkolnych ) Wybran y kierune k studió w Grup a społeczno-zawodow a ojc a Ogółe m teologi a ewangel . teologi a katolick a teologi a judaist . praw o medycyn a nauk i human . nauk i matem. -przyr . studi a inżyn . L. * j ·/ . L. 1 ·/ . L. 1 ·/ . L. 1 '/ . L . 1 ·/ . L . 1 ·/ . L. 1 ·/ . L . 1 ·/ . L. 1 ·/ . Wielc y właściciel e ziemsc y 41 100, 0 Kupcy , bankierz y i rentierz y 10 3 100, 0 Przedsiębiorc y 22 100, 0 Rzemieślnic y 26 100, 0 Woln e zawod y 20 100, 0 Duchown i ewangelic -cy i żydowsc y 18 100, 0 Urzędnic y państwowi , prywatn i ora z wojskow i 88 100, 0 Nauczyciel e szkó ł średnic h i wyższyc h 28 100, 0 Nauczyciel e szkó ł elementarnyc h 20 100, 0 Inn i (organiści , ko -ścielni , chłop i i robotnicy ) 11 100, 0 2, 4 2, 9 13, 7 11, 5 10, 0 33, 3 7, 9 10, 7 5,0 27, 3 2. 4 1, 9 4.5 23, 1 5,0 2,3 25, 0 9,0 1, 0 22 53, 7 12 29, 3 45 43, 7 41 39, 8 6 27, 3 9 40, 9 7 26, 9 6 23, 1 9 45, 0 5 25, 0 9 50, 0 2 11, 1 32 36, 0 26 29, 5 9 32, 1 8 28, 6 3 15, 0 4 20, 0 3 27, 3 2 18, 2 16 4 4 4, 9 3,9 4.5 15, 4 10, 0 5. 6 18, 2 14, 3 20, 0 18, 2 7, 3 — 5, 8 9,1 1, 0 5, 0 — — 5, 7 — — 14, 3 — — 15, 0 — — * L . — liczb a

(19)

130 K r y s t y n a K ę p c z y ń s k a

Wśród absolwentów żydowskiego pochodzenia zawsze przeważało za-interesowanie medycyną, chociaż na przełomie XIX i XX w. znacznie wzrosła popularność prawa.

Tabela 14 przedstawia pochodzenie społeczne oraz wybrany kierunek studiów absolwentów Gimnazjum Toruńskiego. W tabeli brak danych za 1. 1879—1884, ponieważ sprawozdania szkolne gimnazjum z tych lat nie podawały zawodu ojca ucznia.

Z danych zawartych w tab. 14 wynika, że najpopularniejszymi kie-runkami studiów niemal wśród wszystkich wymienionych grup zawodo-wych były: prawo, medycyna oraz teologia ewangelicka wśród synów duchownych ewangelickich i teologia katolicka wśród dzieci nauczycieli szkół elementarnych i rzemieślników.

W XIX i XX w., Gimnazjum Toruńskie spłynęło z wysokiego poziomu nauczania i dobrego przygotowania kadry profesorskiej. Gimnazjum wy-wierało duży wpływ w środowisku Torunia i w ogóle Pomorze. Chociaż miało ono charakter niemiecki, zawsze kształciła się tu pewna liczba mło-dzieży polskiej, zasilającej nieliczne szeregi inteligencji polskiej na Po-morzu Gdańskim. Wielu Polaków — absolwentów Gimnazjum Toruńskie-go doczekało wolnej Polski i później służyło jej swoją pracą.

Krystyna Kępczyńska D I E A B S O L V E N T E N D E S G Y M N A S I U M I N T O R U Ň I N D E R Z W E I T E N H Ä L F T E D E S 19. U N D ZU B E G I N N D E S 20. J A H R H U N D E R T S ( Z u s a m m e n f a s s u n g ) Das i m 16. J a h r h u n d e r t g e g r ü n d e t e T h o r n e r G y m n a s i u m w a r e i n e p r o t e s t a n t i s c h e L e h r a n s t a l t f ü r m e h r e r e N a t i o n a l i t ä t e n , m i t l a t e i n i s c h e r U n t e r r i c h t s s p r a c h e . I m 19. J a h r h u n d e r t , als T o r u ń sich u n t e r p r e u ß i s c h e r H e r r s c h a f t b e f a n d , w u r d e d a s G y m n a s i u m w e i t g e h e n d g e r m a n i s i e r t , w o b e i es a b e r w e i t e r h i n ein h o h e s U n t e r r i c h t s -n i v e a u b e i b e h a l t e -n h a t . E i n W e n d e p u n k t i n d e r G e s c h i c h t e des T h o r n e r G y m n a s i u m s b i l d e t e d i e E i n -f ü h r u n g d e r R e a l k l a s s e n im J a h r e 1855. N a c h d e r D u r c h -f ü h r u n g d e r Ä n d e r u n g e n g a b es zu B e g i n n des 20. J a h r h u n d e r t s n e b e n e i n a n d e r ein v o l l s t ä n d i g e s k l a s s i s c h e s u n d ein R e a l g y m n a s i u m , B e i d e u m f a ß t e n je 9 K l a s s e n v o n d e r S e x t a bis z u r P r i m a m i t e i n e r g e m e i n s a m e n V i e r k l a s s e n G r u n d s c h u l e . N a c h d e r E r r i c h t u n g d e r R e a l k l a s -s e n b e r ü c k -s i c h t i g t e d e r L e h r p l a n i n e i n e m e r w e i t e r t e n M a ß e die n e u e r e n S p r a c h e n u n d die N a t u r w i s s e n s c h a f t e n . D a b e i w u r d e n j e d o c h d e n A b s o l v e n t e n b e i d e r T e i l e des T h o r n e r G y m n a s i u m s v o r w i e g e n d h u m a n i s t i s c h e W i s s e n s i n h a l t e b e i g e b r a c h t .

Die i n den S c h u l b e r i c h t e n f ü r die J a h r e 1851—1912 e n t h a l t e n e n s t a t i s t i s c h e n A n g a b e n g e b e n die Z a h l d e r A b s o l v e n t e n m i t 834 an, d a v o n 623 a u s d e n k l a s s i s c h e n , u n d 211 a u s d e n R e a l k l a s s e n . M e i s t e n s s t a m m t e n sie a u s d e r P r o v i n z W e s t p r e u ß e n , v o r a l l e n a u s d e m L a n d k r e i s u n d d e r S t a d t T o r u ń . E i n e G r u p p e s t a m m t e a u s d e r

(20)

Absolwenci Gimnazjum Toruńskiego 131

Provinz Poznań, sovie aus dem Königreich (Kongreß-) Polen. Es handelte sich dabei vorwiegend um Söhne aus besser situierten Beamten-, Kaufmanns-, Großgrund-besitzer- und Handwerkerfamilien. Evangelische waren mit 73,50/0, Israeliten mit 16,5°/o und Katholiken mit 9,l°/o vertreten. Die meisten Absolventen waren deutscher Nationalität, Polen kamen nur in kleinen Gruppen vor. Am Anfang des 20. Jahr-hunderts erfolgte ein gewisser Zuwachs der Anzahl polnischer Abiturienten. Die meisten künftigen Studenten kamen aus den Reihen der Schüler in den klassichen Klassen, die Schüler aus den Realklasen waren nur mit 64 Kandidaten zum Hoch-schulstudium vertreten. Die Polen wählten meist ein Universitätsstudium, das zu den sogenannten freien Berufen führte (Jura, Medizin, Theologie). Die Deutschen knüpften ihre Hoffnungen an eine Beamten- und militärische Karriere an.

Cytaty

Powiązane dokumenty

W rozdziale pierwszym zatytułowanym "Artykuły" swoje prace udostępnili: mgr Elżbieta Tęcza z Wilczej Woli (nauczycielka Gimnazjum im.. Szulima Saleschutza) o

Rynek loftów, czyli mieszkaĔ powstających w budynkach o dawnej funkcji przemysłowej, rozwija siĊ w kolejnych polskich miastach. Łodzi czy ĩyrardowie) lofty mają

W pracy ze zbiorowością lokalną – inaczej niż w pracy z konkretnymi osobami – postuluje się maksymalną jawność informacji, a ważnym kierunkiem działań

1996, t. Kola, Żelazny osprzęt..., tabl. Pyzik, Grodzisko średniowiecz- ne…, tabl. Kola, Żelazny osprzęt..., tabl. Wrzesiński, Gródek na Ledniczce, rys.. W takim zamku,

zastrzeżenia w świetle współczesnej teorii demokracji, niemniej jednak tym, co wydaje się bardziej interesujące w propozycji Pettita, jest próba zasypania swoistej

Młody ksiądz, który pomaga proboszczowi, nazywany jest w badanym materiale za pomocą leksemów: wikariusz, por.. Sześciu wikariu­ szy otprawiało i

Theorem 4.4 gives the conjectured lower bound in the regime, where it is not implied by the lower bound proved in Janson, Oleszkiewicz and Ruci´ nski (2004).. Thus what remains is

nasz Maciej z Miechowa, potem Zygmunt Herberstein, autor słynnej pracy Rerum Moscoviticarum Commentarii (1549 г.), sporo fińsko-węgier- skich odpowiedniości wykrył Węgier