Interakcje leków

(1)

Aneks nr 2

Stanisław PUŻY11Ski

Interakcje leków*

II Klinika Psychiatryczna Instytutu Psychiatrii i Neurologii

Obserwacje, których dostarcza codzienna praktyka kliniczna oraz dane z

pi-śmiennictwa wskazują, że

coraz

większa

liczba osób z zaburzeniami afektywnymi

stosuje

jednocześnie

kilka leków. Dotyczy to zarówno leków psychotropowych,

jak

też

stosowanych w innych

działach

medycyny. Polifannakoterapia

wiąże się

z jednej strony z

obecnością

chorób somatycznych, z drugiej -

niepełną

efektyw-nością

monoterapii epizodów afektywnych lub

postępowania

profilaktycznego.

Jak wynika z

badań

przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych w okresie

20 lat (1974-1995) stwierdzono

znaczący

wzrost liczby osób

otrzymujących

jedno-cześnie

kilka leków psychotropowych.

Stanowili oni:

• w latach 1974-1979

• w latach 1980-1984

• w latach 1985-1989

• w latach 1990-1995

3,0% leczonych

9,3% leczonych

34,9% leczonych

- 43,8% leczonych

Biorąc

pod

uwagę, że

interakcje leków

mogą mieć

skutki korzystne,

częściej

jednak niekorzystne -

znajomość

interakcji stanowi nieodzowny warunek

prawidłowego postępowania

leczniczego, a u wielu chorych - sukcesu

tera-peutycznego.

W tabelach 1-11 zestawiono

ważniejsze

interakcje leków psychotropowych.

W tabelach 12-19 zamieszczono informacje

dotyczące

substratów, induktorów

oraz inhibitorów izoenzymów CYP 450.

*

Zestawienia (tabele 1-11) zamieszczone w tym opracowaniu pochodzą z S. Pużyński "Leki psychotropowe w terapii zaburzeń psychicznych", Ośrodek informacji naukowej Polfa, 2002, część

(2)

96

STANISŁAW PUŻyŃSKI

Tabela 1. Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD) - interakcje

Leki Rodzaj interakcji

Leki anksjolityczne, nasenne

Barbiturany Osłabienie efektu przeciwdepresyjnego (obniżenie poziomu TLPD we krwi), przeciwdrgawkowego barbituranów

Benzodiazepiny Nasilenie efektu przeciw lękowego, sedatywnego, ale również cholinoli-tycznego, opisy reakcji paradoksalnych (zachowania impulsywne, nara-stanie lęku, niepokoju)

Buspiron Potencjalizacja efektu przeciwdepresyjnego, m.in. klomipraminy

(nie-zbędne dalsze badania w warunkach kontrolowanych) Hydroksyzyna Zwiększone ryzyko działania kardiotoksycznego Leki normotymiczne

Karbamazepina Zapobieganie zmianie fazy depresyjnej w maniakalną, wpływ na

efek-tywność działania terapeutycznego TLPD wymaga dalszych badań,

osła-bienie działania przeciwdrgawkowego karbamazepiny Walproiniany Znaczenie kliniczne interakcji wymaga dalszych badań

Węglan litu Potencjalizacja efektu przeciwdepresyjnego (w tym u chorych leko-opornych), przeciwdziałanie zmianie fazy depresyjnej w maniakalną

u chorych z zaburzeniami dwubiegunowymi, klomipramina -

wzmo-żenie działania serotoninergicznego Leki przeciwdepresyjne

IMAO nieselektywne Wzmożenie działania tymoleptycznego, wzrost liczby i stopnia nasile-nia objawów niepożądanych: zwiększenie ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu pracy serca, zwiększenie działania cholino litycznego, ryzyka drgawek i reakcji toksycznych

Inne TLPD Zwiększenie efektu przeciwdepresyjnego, zwiększenie działań

nie-pożądanych

Mianseryna Potencjalizacja efektu przeciwdepresyjnego niektórych TLPD (imipra-mina, klomipramina) - wymaga dalszych badań

Moklobemid Przy łącznym stosowaniu z klomipraminą opisy zespołu serotoninowego Selektywne inhibitory

wychwytu serotoniny

(SSRI) por. tabela 2

Leki Często wykorzystywane w terapii skojarzonej depresji psychotycznych, przeciwpsychotyczne depresji z dużym lękiem i niepokojem. Zwiększenie ryzyka późnych

(neuroleptyki) dyskinez, nasilenie ośrodkowego działania cholino litycznego, TLPD + tioridazyna - zwiększone ryzyko działania kardiotoksycznego

Inne leki wykazujące wpływ psychotropowy

Cholinolityki Wzmoźenie działania cholinolitycznego obwodowego i ośrodkowego ośrodkowe (atropina, (ryzyko ośrodkowego zespołu antycholinergicznego)

benzatropina, triheksyfenidyl)

(3)

Tabela 1. Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD) - interakcje (2)

Metadon Znaczenie kliniczne interakcji nie jest jasne

Morfina Nasilenie efektu przeciwbólowego morfiny wykorzystywane w zwalczaniu bólu u chorych z nowotworami

Leki hormonalne

Androgeny Opisy działania "psychotoksycznego" (m.in. zespoły paranoidalne) Estrogeny Wzmożenie efektu przeciwdepresyjnego (?) oraz działań

niepo-żądanych TLPD (?). Potrzeba obniżenia dawki imipraminy.

Nie-zbędne dalsze badania

Hormony tarczycy (T3) Potencjalizacja efektu przeciwdepresyjnego TLPD (m.in.

imipra-miny), wykorzystywane u chorych lekoopomych (potrzeba dalszych

badań kontrolnych) Leki antykoncepcyjne Znaczenie kliniczne niejasne (hormonalne)

Leki stosowane w terapii nadciśnienia, leki krążeniowe

Blokery kanału wapniowego Zwiększenie poziomu imipraminy we krwi (prawdopodobnie też

innych TLPD)

Chinidyna Ryzyko objawów toksycznych. Wydłużenie przewodnictwa w mięśniu sercowym

Guanetydyna Osłabienie lub niwelowanie hipotensyjnego działania guanetydyny Klonidyna Osłabienie hipotensyjnego działania klonidyny, ryzyko nagłego

wzrostu ciśnienia krwi i przełomów nadciśnieniowych

Leki beta-adrenolityczne Przeciwdziałanie tachykardii związanej z TLPD. Należy brać pod

uwagę możliwość osłabienia działania hipotensyjnego leków beta--adrenolitycznych i przeciwdepresyjnego TLPD. Podejmowane są

próby potencjalizacji działania terapeutycznego TLPD za pomocą

pindololu

Leki sympatykomimetyczne: Nasilenie działania hipertensyjnego, zaburzenia rytmu, tachykardia adrenalina, noradrenalina,

również fenyleferyna, pseudo-efedryna, metylofenidat

Rezerpina W pierwszej fazie nasilenie działania hipotensyjnego, wpływu na rytm pracy serca, cholino litycznego ośrodkowego,

"uwrażliwie-nie" na TLPD; przy długotrwałym stosowaniu - antagonizm w zakresie depresyjnego działania rezerpiny, osłabienie działania

przeciwdepresyjnego TLPD Inne leki

Disulfiram Znaczenie kliniczne nie jest jasne (zwiększenie poziomu TLPD?) Leki przeciwhistaminowe Nasilenie działania cholinolitycznego, wzmożenie wpływu depre-cymetydyna, syjnego na o.u.n.

(4)

98

Tabela I. Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD) - interakcje (3)

Leki przeciwdrgawkowe Feny toina: osłabienie efektu przeciwdrgawkowego oraz działania (inne niż normotymiczne) przeciwdepresyjnego

Leki przeciwzakrzepowe Zwiększenie działania przeciwzakrzepowego, niezbędne monito-warfaryna rowanie układu hemostatycznego

Lewodopa (I-dopa) Możliwość pojawienia się lub narastania lęku, niepokoju, bezsen-ności, pobudzenia psychoruchowego, zaburzeń świadomości, osłabienie wchłaniania l-dopa z przewodu pokarmowego (przy stosowaniu TLPD o silnym działaniu cholinolitycznym) Paracetamol Znaczenie kliniczne interakcji nie jest zbadane

Rifampicyna Obniżenie poziomu TLPD we krwi

Ritanovir Wzrost poziomu TLPD we krwi

Selegilina Ryzyko reakcji toksycznych, zespołu serotoninowego

Sukcynylocholina Ryzyko wydłużenia bezdechu przy zabiegach elektrowstrząsowych

(stosowanych w toku kuracji TLPD)

Takryna Fluwoksamina -7 zwiększenie stężenia poziomu takryny we krwi i jej metabolitów

Inne substancje

Alkohol etylowy Zwiększenie sedacji i zaburzeń sprawności psychomotorycznej po

spożyciu alkoholu i przyjęciu TLPD, u przewlekle

nadużywają-cych alkoholu, osłabienie efektu przeciwdepresyjnego (?) Palenie tytoniu Osłabienie efektu przeciwdepresyjnego

Tabela 2. Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny (SSRI) - interakcje

Leki anksjolityczne, nasenne

Anksjolityki Fluoksetyna, fluwoksamina, sertralina + diazepam, alprazolam benzodiazepinowe (prawdopodobnie również inne), wzmożenie działania

anksjoli-tyczno-sedatywnego benzodiazepin, potrzeba korygowania dawki Buspiron Potencjalizacja efektu przeciwdepresyjnego (wymaga dalszych

badań) oraz terapeutycznego w fobii społecznej (?). Opisy kazui styczne zespołu serotoninowego, drgawek, reakcji paradoksalnych, antagonizmu do działania przeciwlękowego

Fenobarbital Fluoksetyna (i inne SSRI): osłabienie efektu przeciwdepresyjnego (i inne barbiturany) SSRI (?), wzrost toksyczności barbituranów

Leki normotymiczne

Karbamazepina Fluoksetyna, fluwoksamina, sertralina: zwiększone ryzyko dzia

łania toksycznego karbamazepiny (neurotoksycznego, kardiotok-sycznego, wpływu na układ krwiotwórczy)

(5)

Tabela 2. Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny (SSRI) - interakcje (2)

Węglan litu Fluoksetyna, f1uwoksamina (prawdopodobnie inne SSRl): poten-cjalizacja działania przeciwdepresyjnego, zwiększenie objawów

niepożądanych, w tym wpływu neurotoksycznego, zwiększone

ryzyko zespołu serotoninowego

Walproiniany Fluoksetyna: wzrost liczby i nasilenia objawów niepożądanych,

zatrucia (?), potencjalizacja działania psychotropowego obu leków. Fluwoksamina: potencjalizacja efektu przeciwdepresyjnego (dane nie zweryfikowane)

Leki przeciwdepresyjne

Bupropion Fluoksetyna (prawdopodobnie inne SSRI) - opisy kazuistyczne: pojawienie się objawów psychotycznych, zaburzeń świadomości,

stanu maniakalnego (zmiana fazy?), napad padaczkowy, zaburze-nia pozapiramidowe

Inhibitory MAO Wszystkie SSRI: połączenie niebezpieczne - nie powinno być

nieselektywne stosowane: duże ryzyko zespołu serotoninowego. Po zakończ e-Tranylcypromina niu leczenia f1uoksetyną niezbędna 4-5 tygodniowa przerwa Fenelzyna przed zastosowaniem nieselektywnych IMAO

Izokarboksazyd

Inhibitory MAO-A Opisy kazuistyczne zespołu serotoninowego. Przy przedawkowa-(selektywne) niu moklobemidu łącznie z citalopramem, paroksetyną opisano

Moklobemid zgony

Inhibitory MAO-B Wszystkie SSRI: opisy przypadków zespohl serotoninowego, przy Selegilina łączeniu z f1uoksetyną, wzrost ciśnienia tętniczego

Maprotylina Fluoksetyna: zwiększenie efektu przeciwdepresyjnego (?),

zwięk-szone ryzyko drgawek

Mirtazapina Fluwoksamina: zespół serotoninowy (opis kazuistyczny) SSRI+SSRI Fluoksetyna + inne SSRI: potencjalizacja działania, ryzyko

ze-społu serotoninowego, nasilenie objawów niepożądanych.

Powi-kłania obserwowano po zastosowaniu SSRI bezpośrednio po kuracji f1uoksetyną (bez zachowania odpowiedniej przerwy) Trazodon Fluoksetyna, paroksetyna: zespół serotoninowy (opisy kazui

styczne) i inne objawy niepożądane

Trójpierścieniowe leki Fluoksetyna, f1uwoksamina, paroksetyna, sertralina: wzrost pozio przeciwdepresyjne (TLPD) mu TLPD we krwi - ryzyko przedawkowania, przy klomipraminie i amitryptylinie - zwiększone ryzyko zespołu serotoninowego. Ze

względu na długi okres biologicznego półtrwania f1uoksetyny - interakcje mogą wystąpić po podaniu TLPD po kilku dniach od zaprzestania stosowania f1uoksetyny, citalopram: zwiększenie

poziomu dezipraminy we krwi

WenlafaRsyna Fluoksetyna: opisy kazuistyczne zespołu serotoninowego

Leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki)

Haloperidol Fluoksetyna, f1uwoksamina, paroksetyna: potencjalizacja działania

(6)

100

Klozapina Fluoksetyna, fluwoksamina, paroksetyna, sertralina: próby kli-niczne terapii depresji psychotycznych - wyniki zachęcające,

wymagają jednak potwierdzenia, ryzyko reakcji toksycznych - duży wzrost poziomu klozapiny we krwi

Neuroleptyki fenotiazynowe Fluoksetyna (prawdopodobnie inne SSRI): potencjalnie: poszerze-nie profilu działania psychotropowego w zespołach depresyjno--urojeniowych, depresyjno-paranoidalnych, wpływu na objawy negatywne, zwiększenie liczby i również nasilenia objawów

nie-pożądanych, w tym zaburzeń pozapiramidowych (parkinsonizm,

zespoły dyskinetyczne)

Neuroleptyki tioksantenowe Ryzyko nasilonych objawów niepożądanych

Olanzapina Fluwoksamina: zwiększenie poziomu olanzapiny we krwi, fluo-ksetyna: potencjalizacja efektu przeciwdepresyjnego, połączenie

stosowane w depresjach psychotycznych

Inne leki wykazujące działanie psychotropowe

Leki przeciwbólowe Fluoksetyna, fluwoksamina, paroksetyna, sertralina: ryzyko nasi (opiatowe) lonych objawów niepożądanych związanych ze wzmożonym

Dextrometorfan, przekażnictwem serotoninergicznym (z zespołem serotoninowym Morfina, Pentazocyna, włącznie), ryzyko drgawek (tramadol)

Petydyna, Tramadol,

również: Metadon

Leki psychostymylujące Fluoksetyna: potencjalizacja efektu przeciwdepresyjnego (?), Amfetamina, "antyobsesyjnego"?) (brak badań kontrolowanych)

Metylofenidat, Pemolina

Leki stosowane w terapii nadciśnienia, leki krążeniowe

Digoksyna Citalopram, fluoksetyna: zwiększone ryzyko objawów

niepożą-Digitalis danych

Leki beta-adrenolityczne: Fluoksetyna: potencjalizacja działania metoprololll i propranololll, Metoprolol, potrzeba obniżenia dawki tych leków. Fluoksetyna, fluwoksamina, Propranolol, paroksetyna: potencjalizacja efektu przeciwdepresyjnego (w tym Pindolol u chorych lekoopornych) - wymaga potwierdzenia. Objawy

nie-pożądane - potrzebne dalsze badania (opisy kazuistyczne

pogor-szeń stanu klinicznego, napadów drgawkowych)

Leki moczopędne Ryzyko hiponatremii (zwłaszcza u osób w wieku podeszłym)

Nifedypina Fluoksetyna: opisy kazuistyczne powikłań (objawy nietolerancji Werapamil nifedypiny, werapamilu)

Teofilina Fluwoksamina, paroksetyna: możliwość reakcji toksycznych na

teofilinę

.Inne leki

Cyproheptadyna Fluoksetyna: osłabienie efektu przeciwdepresyjnego fllloksetyny,

przeciwdziałanie anorgazmii spowodowanej przez fluoksetynę

(7)

Feny toina Fluoksetyna, paroksetyna: zwiększenie poziomu feny toiny we krwi, możliwość reakcji toksycznych

Flekainid Fluoksetyna: wzmożenie działania flekainidu Hiperycyna Opisy zespołu serotoninowego

(ekstrakt z dziurawca)

Metoklopramid Sertralina: zespół serotoninowy (opis kazuistyczny)

Ośrodkowe cholinolityki Fluoksetyna, paroksetyna: wzmożenie obwodowego i

ośrodko-Benzatropina wego działania cholinolitycznego, ryzyko majaczenia

Sumatryptan Fluoksetyna, fluwoksamina, paroksetyna, sertralina: wyniki

ba-dań niejednoznaczne, przeważa opinia, że stosowanie sumatryp-tanu w toku leczenia SSRI (fluoksetyna, fluwoksamina, sertralina) jest bezpieczne, opisano jednak również po podaniu leku w celu przerwania napadu migreny zespół serotoninowy u chorych

otrzymujących paroksetynę, sertralinę

Terfenadyna Fluwoksamina: zwiększone ryzyko arytmii

Tolbutamid Sertralina: wzmożone działanie hipoglikemizujące, potrzeba syste-tematycznego monitorowania glikemii i dostosowania dawki tolbu tamidu

Tryptofan Fluwoksamina, paroksetyna (prawdopodobnie inne SSRl): opisy kazuistyczne: potencjalizacja działania serotoninowego,

zwięk-szone ryzyko zespołu serotoninowego

Warfaryna Fluoksetyna, t1uwoksamina, paroksetyna, sertralina: wydłużenie

czasu krwawienia, ryzyko krwawień, krwotoków, potrzeba stosowania istotnie niższych dawek warfaryny, monitorowania

układu hemodynamicznego

Tabela 3. Inne leki przeciwdepresyjne II generacji - interakcje Uwagi dotyczące interakcji

Mianseryna. Bywa stosowana w kombinacji z TLPD (m.in. z umpraminą, klomipraminą), węglanem litu. Biorąc pod uwagę możliwość wpływu na układ białokrwinkowy - nie należy łączyć mianseryny z lekami wywierającymi działanie mielosupresyjne.

Milnacipran. W świetle dotychczasowych danych - nie wchodzi w interakcje farmakokine-tyczne z lekami metabolizowanymi przez izoenzymy cytochromu P-450. Interakcje farmakody-namiczne wymagają badań.

Mirtazapina. Dotychczasowe badania wskazują na małe prawdopodobieństwo interakcji mirta-zapiny z innymi lekami (problem ten wymaga jednak dalszych badań), należy brać pod uwagę potencjalizację działania alkoholu, benzodiazepin. Opublikowano zachęcające wyniki prób łą-czenia mirtazapiny z innymi lekami przeciwdepresyjnymi, jednak bezpieczeństwo takich kuracji złożonych wymaga dalszych badań (opis kazuistyczny zespołu serotoninowego przy łącznym stosowaniu z fluwoksaminą, również przy kuracji skojarzonej wenlafaksyna i tramadol).

(8)

102

STANISŁAW PUŻYŃSKI

Tabela 3. Inne leki przeciwdepresyjne II generacji - interakcje (2) Uwagi dotyczące interakcji

Moklobemid. Jest inhibitorem CYP 2D6, należy zachować ostrożność przy łączeniu z

leka-mi metabolizowanymi przez ten enzym. Przy łączeniu z lekami o działaniu serotoniner-gicznym - ryzyko nasilenia tego działania. Niezbędna jest również ostrożność w łączeniu

z cimetydyną, lekami sympatykomimetycznymi, przeciwmigrenowymi. Nie należy łączyć

moklobemidu z petydyną, dextropropoksyfenem, klomipraminą, selegiliną oraz innymi inhi-bitorami IMAO.

Nefazodon. Ze względu na inhibicyjne działanie na CYP 3A4 nefazodon może wchodzić

w interakcje z pochodnymi triazolobenzodiazepiny (triazolamem i alprazolamem), anta-gonistami wapnia, digoksyną, cyklosporyną, klaryiromycyną, erytromycyną, ketokonazo-lem, itrakonazoketokonazo-lem, winblastyną, karbamazepiną, dezipraminą, fluoksetyną, haloperidolem, lorazepamem, midazolamem. Nie należy łączyć nefazodonu z terfenadyną, astemizolem, ciza-prydem. Przed zastosowaniem IMAO - niezbędny okres l tygodniowej przerwy w stosowaniu nefazodonu.

Reboksetyna. Biorąc pod uwagę możliwość hamowania przez reboksetynę (w wysokich stę żeniach) aktywności izoenzymów CYP 3A4 oraz CYP 2D6 - łączne stosowanie z lekami antyarytmicznymi, przeciwpsychotycznymi, TLPD, SSRI, cyklosporyną oraz innymi lekami metabolizowanymi przez te izoenzymy wymaga ostrożności. Brakjest danych klinicznych

doty-czących celowości oraz efektów łącznego stosowania reboksetyny z innymi lekami psycho-tropowymi.

Tianeptyna. Należy zachować ostrożność w łączeniu tianeptyny z lekami wykazującymi wy-soki stopień wiązania z białkami, dotyczy to m.in. kwasu acetylosalicylowego (przy dużych

dawkach należy stosować mniejsze dawki tianeptyny).

Trazodon. Nasila działanie środków zwiotczających mięśnie szkieletowe oraz lotnych środków znieczulających, działanie alkoholu, barbituranów oraz innych leków działających hamująco na

ośrodkowy układ nerwowy. Stosowany jednocześnie z pochodnymi fenotiazyny może nasilać działanie hipotensyjne, z benzodiazepinami - ich wpływ uspokajający. Łączenie trazodonu z guanetydyną, prazosyną, hydralazyną, pochodnymi fenotiazyny zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń erekcji. Są doniesienia o zwiększeniu stężenia digoksyny i feny toiny w surowicy krwi u osób otrzymujących równocześnie trazodon oraz o zmianach czasu protrombinowego u cho-rych otrzymujących równocześnie warfarynę i trazodon. Nie należy łączyć z inhibitorami MAO lub stosować trazodonu w ciągu dwóch tygodni od ich odstawienia. ani też podawać inhibitorów MAO w okresie tygodnia po odstawieniu trazodonu.

Wenlafaksyna. Potencjalne interakcje dotyczą leków, które hamują aktywność CYP 2D6 oraz CYP 3A4 Uednak brak jest obserwacji i badań klinicznych w tym zakresie, w szczególności dotyczących łączenia wenlafaksyny z innymi lekami przeciwdepresyjnymi). Opisy kazuistycz-ne: wzrost stężenia klozapiny po zastosowaniu wenlafaksyny (drgawki), zespół serotoninowy przy łącznym stosowaniu z metoklopramidem, napady drgawkowe przy dołączeniu do wen-lafaksyny - trimipraminy, wydłużenie czasu protrombinowego i koalinowo-kefalinowego po podaniu wenlafaksyny chorym otrzymującym warfarynę.

(9)

Tabela 4. Leki przeciwpsychotyczne - interakcje

Leki anksjolityczne, nasenne

Leki anksjolityczne, Łagodzenie akatyzji, zaburzeń pozapiramidowych. Zwiększenie dzia-benzodiazepinowe łania sedatywnego, nasennego. Ryzyko reakcji paradoksalnych (sta-ny podniecenia, zachowania agresywne), klozapina + benzodia-zepiny -7 ryzyko majaczenia, zaburzeń oddechowych, kwetiapina

+ lorazepam - wzrost poziomu lorazepamu we krwi

Leki nasenne (barbiturany) nasilenie działania depresyjnego na o.u.n., działania sedatywnego, nasennego, obniżenie poziomu neuroleptyków we krwi (m.in. zmniejszenie skuteczności klozapiny, haloperidolu), zwiększenie

ryzyka działania na układ krwiotwórczy

Leki normotymiczne

Karbamazepina Korzystny wpływ na objawy dysforyczne. Ryzyko wydłużenia QT, agranulocytozy, wzrost stężenia leków przeciwpsychotycznych po odstawieniu karbamazepiny, obniżenie poziomu risperidonu we krwi (por. też tabela 8)

Walproiniany por. tabela 9

Węglan litu Wzmożone działania przeciwpsychotycznego (?), zwiększone ry-zyko działania neurotoksycznego, zaburzeń pozapiramidowych, opisy kazuistyczne złośliwego zespołu neuroleptycznego, działania hiperglikemizującego

Leki przeciwdepresyjne

Inhibitory MAO Osłabienie działania przeciwpsychotycznego i sedatywnego neuro-nieselektywne leptyków, ryzyko zaostrzenia objawów psychotycznych (zespołu

paranoidalnego), wzrost objawów niepożądanych (m.in. obniżenie ciśnienia tętniczego)

Leki przeciwdepresyjne Poszerzenie spektrum działania psychotropowego (przydatne w

te-trójpierścieniowe (TLPD) rapii depresji psychotycznej, depresji w przebiegu schizofrenii),

osłabienie działania uspokajającego i przeciwpsychotycznego leków neuroleptycznych (ryzyko zaostrzenia objawów paranoidalnych),

zwiększone ryzyko działania cholinolitycznego, oraz kardiotok-sycznego

Selektywne inhibitory Poszerzenie spektrum działania psychotropowego przydatne w te-wychwytu serotoniny rapii depresji psychotycznych w przebiegu schizofrenii. Korzystny (S SRI) wpływ na objawy negatywne (7). Osłabienie działania

przeciwpsy-chotycznego, zwiększenie zaburzeń pozapiramidowych (akatyzja, parkinsonizm). Opisy złośliwego zespołu neuroleptycznego,

zwięk-szone ryzyko drgawek (klozapina). Przy stosowaniu z fluoksetyną, fluwoksaminą, sertraliną - zwiększenie poziomu (niekiedy do

war-tości toksycznych) klozapiny, haloperidolu, pochodnych fenotiazyny we krwi

(10)

104

Tabela 4. Leki przeciwpsychotyczne - interakcje (2)

Leki przeciwpsychotyczne

Połączenie dwóch leków Potencjalizacja działania przeciwpsychotycznego. Ryzyko sumo-przeciwpsychotycznych wania się działań niepożądanych (układ pozapiramidowy, narząd

krążenia i in.), zwiększone ryzyko złośliwego zespołu neuroleptycz-nego, pimozyd + fenotiazyny - wydłużenie odcinka QT

Inne leki wykazujące działanie psychotropowe

Amfetamina i inne aminy Wpływ antagonistyczny leków przeciwpsychotycznych w stosunku

pobudzające do działania psychostymulującego amfetaminy, osłabienie działania przeciwpsychotycznego neuroleptyków

Leki prokognitywne W połączeniu z haloperidolem, risperidonem - zwiększone ryzyko (donepezil, takryna) i nasilenie zaburzeń pozapiramidowych

Leki stosowane w terapii nadciśnienia, leki krążeniowe

Adrenalina (epinefryna) Rozszerzenie naczyń obwodowych, spadek ciśnienia t«tniczego krwi Guanetydyna, klonidyna Fenotiazyny: nasilenie działania hipotensyjnego

Leki beta-adrenolityczne Przeciwdziałanie tachykardii związanej ze stosowaniem leków przeciwpsychotycznych (propranolol). Zwiększone ryzyko spadku

ciśnienia tętniczego krwi, wydłużenia odcinka QT w eeg (chloro-promazyna, tioridazyna)

Leki moczopędne Osłabienie działania terapeutycznego leków przeciwpsychotycznych,

zwiększone ryzyko arytmii

Leki przeciwarytmiczne Wzrost ryzyka zaburzeń rytmu serca

Metylodopa W połączeniu z fenotiazynami, haloperidolem - zwiększone ryzyko

zaburzeń pozapiramidowych

Naparstnica Tioridazyna - osłabienie działania inotropowego naparstnicy

Leki hormonalne

Estrogeny Wzrost poziomu niektórych leków przeciwpsychotycznych we krwi Leki antykoncepcyjne Zwiększone ryzyko objawów pozapiramidowych, zwiększone ryzy-(doustne) ko zapalenia żył, zwiększone wydzielanie prolaktyny

Leki przeciwcukrzycowe Możliwość zmiany wrażliwości na leki hipoglikemizujące

(różno-- doustne kierunkowe), olanzapina - obniżenie wrażliwości na insulinę

Inne leki

Antybiotyki makrolidowe Wzrost ryzyka powikłań (arytmii, zaburzeń oddechu) Cisapryd Fenotiazyny - wydłużenie odcinka QT w eeg

Feny toina W połączeniu z klozapiną, fenotiazynami - opisy dystonii, miok lonii, drgawek

Leki alkalizujące Osłabienie siły działania przeciwpsychotycznego neuroleptyków i zmniejszające wchłanianie

(11)

Tabela 4. Leki przeciwpsychotyczne - interakcje (3)

Leki przeciwbólowe Nasilenie analgezji, potencjalizacja działania depresyjnego na o.u.n. narkotyczne (w tym na ośrodek oddechowy)

Leki przeciwgorączkowe Zwiększone ryzyko leukopenii, granulocytopenii, zwł. przy stoso-(piramidon i in.) waniu neuroleptyków o budowie trój pierścieniowej (szczególnie

klozapiny)

Leki przeciwgrzybiczne Wzrost stężenia niektórych leków przeciwpsychotycznych we krwi (ketonazol, klotrimazol, (klozapina, kwetiapina, risperidon, ziprazidon)

itrakonazol), metronidazol

Leki przeciwhistaminowe Zwiększone ryzyko niemiarowości komorowej, zwiększona sedacja, loratydyna - wydłużenie odcinka QT w ekg, cymetydyna

osłabie-nie wchłaniania leków przeciwpsychotycznych z przewodu pokar-mowego

Leki Przeciwdziałanie lub zmniejszenie nasilenia zaburzeń pozapirami-przeciwpatkinsonowskiw dowych, osłabienie działania przeciwpsychotycznego leków neuro-o działaniu leptycznych, ryzyko późnych dyskinez. Potencjalizacja działania

cholino litycznym cholinolitycznego (lewopromazyna, chlorprotiksen, tioridazyna, klozapina), ryzyko ośrodkowego zespołu antycholinergicznego Leki Przeciwdziałanie lub zmniejszenie nasilenia zaburzeń pozapirami-przeciwparkinsonowskie dowych związanych ze stosowaniem leków przeciwpsychotycz-o działaniu nych. Osłabienie działania neuroleptyków, osłabienie działania

dopaminergicznym (l-dopa) l-dopa w chorobie Parkinsona

Leki przeciwzakrzepowe Osłabienie działania leków przeciwzakrzepowych (warfaryna i in.)

Leki przeciwzapalne Wzrost stężenia haloperidolu, risperidonu we krwi, ryzyko działań

(niesterydowe) niepożądanych, w tym pozapiramidowych

Leki znieczulenia Obniżenie ciśnienia tętniczego (chlorpromazyna, klozapina, tio-ogólnego (halotan) ridazyna)

Sukcynylocholina Zwiększone ryzyko zaburzeń oddechowych Takryna Haloperidol -7 zespół Parkinsonowski

Inne substancje

Alkohol etylowy Zwiększenie sedacji, nasilenie objawów pozapiramidowych, aka-tyzji, nasilenie działania hipotensyjnego, zwiększone ryzyko

powi-kłań oddechowych po dużej dawce alkoholu

Palenie papierosów Obniżenie poziomu niektórych leków przeciwpsychotycznych we krwi, m.in. olanzapiny, chlorpromazyny, haloperidolu, klozapiny Pokanny zmniejszające Zmniejszenie działania przeciwpsychotycznego (m.in.

chlorproma-wchłanianie w przewodzie zyny, klozapiny, olanzapiny) pokarmowym

soki owocowe, mleko, kawa, herbata)

(12)

106

Tabela 5. Leki obniżające poziom leków przeciwpsychotycznych we krwi

(możliwość osłabienia terapeutycznego), (za Bazire 2003/4)

Lek Leki obniżające

przeciwpsychotyczny poziom leku przeciwpsychotycznego Chlorpromazyna cimetydyna

fenobarbital hydroksyzyna kanabinole

leki zobojętniające kw. solny orfenadryna węglan litu Flufenazyna karbamazepina kwas askorbinowy nikotyna Haloperidol diazepam fenobarbital feny toina karbamazepina

leki zobojętniające kwas solny rifampicyna

Klozapina ciprofloksazyna fenobarbital feny toina

leki zobojętniające kwas solny rifampicyna

Kwetiapina feny toina karbamazepina ritonavir tioridazyna Olanzapina karbamazepina omeprazol węgiel aktywowany Perfenazyna disulfiram karbamazepina Tioridazyna fenobarbital

Tabela 6. Leki podwyższające poziom leków przeciwpsychotycznych we krwi (ryzyko zwiększenia liczby i nasilenia objawów

nie-pożądanych, zatrucia) (za Bazire 2001/2)

Lek Leki

przeciwpsychotyczny zwiększające poziom neuroleptyku Chlorpromazyna leki beta-adrenolityczne (propranolol, indolol) (i inne fenotiazyny) leki przeciwmalaryczne (chlorochinina,

(13)

Tabela 6. Leki podwyższające poziom leków przeciwpsychotycznych we krwi (ryzyko zwiększenia liczby i nasilenia objawów

nie-pożądanych, zatrucia) (za Bazire 200112) (2)

Lek Leki

przeciwpsychotyczny zwiększające poziom neuroleptyku

Haloperidol buspiron fluoksetyna fluwoksamina paroksetyna nefazodon Klozapina cimetydyna cimetydyna digoIsyna disuIflram erytromycyna estrogeny fllloksetyna flllwoksamina karbamazepina paroksetyna risperidon sertralina warfaryna

Kwetiapina erytromycyna, ketokonazol Lewomepromazyna citalopram

OIanzapina ciprofloksazyna Risperidon karbamazepina

klozapina

Tabela 7. Węglan litu - interakcje

Leki zwiększające poziom litu we krwi (zmniejszenie klirensu litu, ryzyko zatrucia) Antybiotyki tetracyklina spektynomycyna metronidazol Leki moczopędne amilorid (?) chlortaIidon

furosemid (?) (dane sprzeczne) metolazon

spironolakton tiazydy triamteren

Leki przeciwnadciśnieniowe

(14)

108

Tabela 7. Węglan litu - interakcje (2)

Leki zwiększające poziom litu we krwi (zmniejszenie klirensu litu, ryzyko zatrucia) Leki przeciwpsychotyczne chlorpromazyna tlufenazyna haloperidol perfenazyna tioridazyna

Leki przeciwzapalne niesterydowe fenylobutazon

ibuprofen indometacyna nap roks en

Inhibitory cyklooksygenazy 2 (COX-2) rofecoxib

celecoxib

Leki obniżające poziom litu we krwi (zwiększenie klirensu litu) Diuretyki osmotyczne: mannitol, mocznik

Inhibitory anhydrazy węglanowej: acetazolamid i in. Ksantyny: aminofilina, kofeina, teolifina

Chlorek sodu

Dwuwęglan sodu

Inne interakcje

Blokery kanału wapniowego ryzyko działania neurotoksycznego (drżenie, ataksja), zabu-(werapamil, diltiazem) rZel} żołądkowo-jelitowych

Chinidyna, Digitalis ryzyko utrzymywania się przedłużonych zaburzeń rytmu Insulina, doustne lit może powodować wzrost tolerancji glukozy

leki przeciwcukrzycowe

Klonidyna osłabienie wpływu hipotensyjnego Metylodopa ryzyko wpływu neurotoksycznego

Leki blokujące połączenie wydłużenie okresu blokady płytki nerwowo-mięśniowej nerwowo-mięśniowe

(sukcynylcholina, pankurionium)

Leki przeciwdepresyjne: potencjalizacja działania przeciwdepresyjnego

(wykorzysty-Trójpierścieniowe (TLPD) wane w lekooporności)

Selektywne inhibitory wychwytu ryzyko zespołu serotoninowego serotoniny, klomipramina

Leki przeciwpadaczkowe potencjalizacja działania przeciwmaniakalnego i profilak-(feny toina, karbamazepina, tycznego, ryzyko działania neurotoksycznego

kwas walproinowy)

Leki przeciwpsychotyczne ryzyko działania neurotoksycznego (zwłaszcza przy dużych

fenotiazynowe, butyrofenony, dawkach), zwiększone ryzyko zaburzeń pozapiramidowych klozapina

(15)

Tabela 8. Karbamazepina - interakcje

Leki, których poziom we krwi ulega obniżeniu przy stosowaniu łącznie z karbamazepiną*

acenokumarol lamotrigina

alprazolam leki przeciwdepresyjne trójpierścieniowe (TLPD) amfebutamon (bupropion) metadon

aripiprazol mianseryna

citalopram midazolam

antykoncepcyjne leki hormonalne nefazodon

cyklosporyna nimodypina deksametazon nortriptylina dikumarol olanzapina doksycyklina perfenazyna etosuksymid risperidon flufenazyna tiagabina haloperidol tiotiksen klonazepam topiramat klozapina walproiniany kortykosterydy warfaryna zopiklon zotepina

Leki, których poziom we krwi wzrasta przy stosowaniu łącznie z karbamazepiną**

feny toina

test hamowania sekrecji kortyzolu przez deksametazon - fałszywie pozytywne wyniki (brak hamowania)

Leki obniżające poziom karbamazepiny we krwi* anksjolityki benzodiazepinowe primidon

felbamat rifampicyna

fenobarbital teofilina

feny toina zopiklon

Leki zwiększające poziom karbamazepiny we krwi**

chlorprotiksen lamotrigina cimetydyna metronidazol digoksyna nafimodyna diltiazem nefazodon erytromycyna nikotynamid felbamat*** propoksyfen fluoksetyna sertralina fluwoksamina trazodon ketokonazol troleandomycyna klarytromycyna walproiniany werapamil wiloksazyna sok grapefruitowy Inne interakcje

acetaminofen: ryzyko działania toksycznego

I

diuretyki: ryzyko hiponatremii, zatrucia wodnego metadon: osłabienie działania metadonu metoklopramid: ryzyko działania neurotoksycznego paracetamol: zw.iększone ryzyko hepatotoksyczności

tramadol: osłabienie działania tramadolu

·1

węglan litu: ryzyko działania neurotoksycznego

*

możliwość osłabienia działania terapeutycznego;

** ryzyko nasilenia objawów

niepożądanych, działania

(16)

110

Tabela 9. Walproiniany - interakcje

Barbiturany zahamowanie metabolizmu fenobarbitalu, kumulacja w organizmie, ryzyko zatrucia, zwiększenie metabolizmu kwasu walproinowego Bupropion zwiększenie poziomu kwasu walproinowego we krwi

Chlorpromazyna obniżenie poziomu kwasu walproinowego we krwi, potrzeba stoso-wania większych dawek do uzyskania efektu

Diazepam zwiększenie poziomu wolnej frakcji kwasu walproinowego, wzrost poziomu diazepamu we krwi

Erytromycyna duże zwiększenie poziomu kwasu walproinowego we krwi Etosuksymid obniżenie poziomu kwasu walproinowego we krwi Felbamat zwiększenie poziomu kwasu walproinowego we krwi

Feny toina obniżenie poziomu kwasu walproinowego we krwi i prawdopodob-nie skuteczności, zwiększenie wolnej frakcji feny toiny we krwi Fluoksetyna wzrost poziomu kwasu walproinowego we krwi, potencjalizacja

dzia-łania przeciwdepresyjnego tluoksetyny (?)

Fluwoksamina potencjalizacja działania przeciwdepresyjnego tluwoksaminy (?) Haloperidol obniżenie poziomu kwasu walproinowego we krwi

Karbamazepina (CBZ) zahamowanie metabolizmu CBZ, zwiększenie poziomu CBZ we krwi,

zwiększenie metabolizmu kwasu walproinowego, zmniejszenie po-ziOlnu terapeutycznego we krwi (oba leki konkurują o miejsca

wiąza-nia z białkami, przy kuracjach skojarzonych - zwiększenie frakcji wolnej obu leków)

Klozapina przeciwdziałanie drgawkom związanym z klozapiną, należy brać pod

uwagę moż liwość toksycznego działania na układ białoklwinkowy

(opis agranulocytozy)

Kwas acetylosalicylowy zwiększenie poziomu kwasu walproinowego we krwi, ryzyko

działa-nia toksycznego

Leki przeciwdepresyjne wzrost poziomu TLPD we krwi, ryzyko reakcji toksycznych, osłabie-trójpierścieniowe nie działania przeciwdrgawkowego walproinianów

(TLPD)

Lamotrigina zahamowanie metabolizmu lamotryginy, wzrost poziomu tego leku we krwi, ryzyko reakcji toksycznych

Lorazepam duży wzrost poziomu lorazepamu we krwi

Nimodypina wzrost poziomu nimodypiny we krwi, ryzyko objawów toksycznych Primidon zwiększenie poziomu fenobarbitalu (metabolitu primidonu we kIwi),

ryzyko reakcji toksycznych

Tiagabina obniżenie poziomu kwasu walproinowego we krwi Topiramat obniżenie poziomu topiramatu we krwi

Warfaryna wzmożenie działania przeciwzakrzepowego warfaryny

(17)

Tabela 10. Lamotrigina - interakcje

• feny toina, karbamazepina, fenobarbital, primidon, paracetamol -7 wzmożenie metabolizmu lamotriginy, skrócenie okresu biologicmego półtrwania lamotriginy, obniżenie poziomu we krwi

• walproiniany - wydłużenie okresu biologicznego półtrwania lamotriginy (-7 70 h), spo-wolnienie metabolizmu lamotriginy, wzrost poziomu tego leku we krwi, obniżenie o 25% poziomu kwasu walproinowego we krwi

Tabela 11. Leki anksjolityczne benzodiazepinowe - interakcje

Lek Rodzaj interakcji

Alkohol Potencjalizacja działania benzodiazepin i alkoholu na o.u.n., ryzyko niebezpiecznego zatrucia

Barbiturany Potencjalizacja działania depresyjnego na o.u.n.

Cimetydyna Hamowanie metabolizmu benzodiazepin: wzrost poziomu niektórych anksjolityków we krwi i siły działania (chlordiazepoksyd, diazepam, nordazepam)

Dioksyna Wzrost poziomu digoksyny we krwi i siły działania

Disulfiram Zwiększenie działania benzodiazepin (w tym objawów niepożądanych) Elektrowstrząsy Podwyższenie progu pobudliwości drgawkowej (por. tab. 12) Estrogeny Przyspieszenie metabolizmu benzodiazepin

Karbamazepina p. tabela 8

Ketokonazol Nasilenie działania sedatywnego chlordiazepoksydu i midazolamu (6-krotne zwiększenie poziomu midazolamu we krwi)

Kwas walproinowy por. tabela 9 - pochodne

Klonidyna Zwiększenie działania depresyjnego benzodiazepin na o.u.n. Leki antykoncepcyjne Zwiększenie poziomu pochodnych benzodiazepiny we krwi (doustne)

Leki beta-adrenolityczne Zmniejszenie eliminacji diazepamu z ustroju

Leki blokujące kanał Zwiększenie poziomu diazepamu i midazolamu we krwi, wzrost wapniowy działania sedatywnego (potrzeba redukcji dawki midazolamu o ok. (diItiazem, werapamiI) połowę)

Leki cholinolityczne Zmniejszenie wchłaniania benzodiazepin z przewodu pokarmowego Leki hipotensyjne Wzmożenie działania hipotensyjnego

Leki przeciwdepresyjne:

- trójpierścieniowe por. tabela l - inhibitory wychwytu por. tabela 2

serotoniny

Leki zwiotczające mięśnie Przedłużenie blokady płytki motorycznej

(18)

112

Tabela II. Leki anksjolityczne benzodiazepinowe - interakcje (2)

Lek Rodzaj interakcji

Leki przeciwpsychotyczne por. tabela 4

Omeprazol Zmniejszenie eliminacji diazepamu

Rifampicyna zwiększona eliminacja diazepamu, midazolamu, zmniejszenie siły działania benzodiazepin

Teofilina i inne ksantyny osłabienie działania sedatywnego (prawdopodobnie również

anksjo-Warfaryna

Walproiniany Zidowudyna

litycznego) benzodiazepin

w połączeniu z chlordiazepoksydem - obniżenie czasu protrombi-nowego

por. tabela 9

Wzrost toksyczności zidowudyny

Tabela 12. Izoenzym CYP lA2 - substraty (za Bazire, 2003/4 oraz DeBattista i Schatzberg, 2003,

częściowo zmodyfikowane) Diazepam Fluwoksamina (częściowo) Haloperidol (częściowo) Klozapina Kofeina Mexiletina Mirtazapina (częściowo) Olanzapina (częściowo) Ondansetron Paracetamol Perfenazyna Pimozyd (prawdopodobne) Propafenon Propranolol (?) Takryna Tamoksyfen Teofilina TLPD - trzeciorzędowe

(np. amitriptylina, klomipramina, imipramina) Werapamil

Warfaryna - R Zotepina

(19)

Tabela 13. Izoenzym CYP lA2 - induktory i inhibitory enzymu

(za Bazire 2003/04 oraz DeBattista i Schatzberg, 2003, częściowo zmodyfikowane)

Induktory Inhibitory

Fenobarbital (słaby) Cymetydyna Feny toina (słaby) Cyprofloksacyna

Kapusta Dieta niskobiałkowa/wysokowęglowodanowa

Kofeina Disulfiram (silny)

Pokarmy pieczone na węglu drzewnym Enoksagina

Palenie tytoniu Erytromycyna

Omeprazol Fluorochinolony (np. cyprofluo i norfluoksacyna) (silne) Rifampicyna Fluwoksamina (potencjalny, pozostałe SI-5HT bardzo

Ritonavir słabe) Grapefruitowy sok Izoniazyd Ketokonazol Klaritromycyna Mibefrodil

Mirtazapina (bardzo słaby)

Naringenina

Nefazodon (bardzo słaby)

Norfloksacyna Omeprazol Pietruszka Pasternak Sertralina (słaby) Tiklopidyna

Induktory: leki obniżające poziom Inhibitory: leki zwiększające poziom substratu substratu

Tabela 14. Izoenzymy CYP 3A4 - substraty (za Bazire, 2003/04 oraz DeBattista i Schatzberg 2003,

częściowo zmodyfikowane)

Acetaminofen Buspiron Fluoksetyna

Alfentanil Busulfan Galantamina

Alosteron Cisaprid Glyburide

Alprazolam Citalopram Indinavir

Amiodaron Chinina Irinotecan

Androgeny Chinidyna Itrakonazol

Antyhistaminowe leki Clindamycyna Kanabinoidy

(astemizol) Cyklofosfamid Karbamazepina

Aripiprazol Cyklosporyny Ketokonazol

Atorvastatyna Dapsone Klindamycyna

Benzodiazepiny (alprazolam, Deksametazon Klozapina klonazepam, diazepam, Dekstrometorfan Kodeina flunitrazepam, midazolam, Disopyramid Kokaina

temazepam, triazolam) Donepezil Kortyzol

Blokery kanału wapniowego Doksyrubicyna Kwetiapina (amlodipina, diltiazem, Etosuksymid Lansopazol felodipina, isradipina, Erytromycyna Lidokaina nicardipina, nifedipina, Estrogeny Loratydyna

(20)

114

Tabela 14. Izoenzymy CYP 3A4 - substraty (za Bazire, 2003/04 oraz DeBattista i Schatzberg 2003,

częściowo zmodyfikowane) (2)

Makrolidy Paracetamol Steroidy (deksametazon i in.)

(klaritromycyna i in.) Perfenazyna Tacrolimus

Metadon Pimozyd Terfenadyna

Mianseryna Prednison Testosteron

Mibefradil Progesteron Tiagabina

Miconazol Propafenon Triazolam

Midazolam Reboksetyna TLPD - trzeciorzędowe

Mirtazapina Rifampicyna (np. imipramina,

Nefazodon Risperidon amitryptylina, klomipramina)

Nifedypina Ritonavir Topiramat

Nimodipina Saquinavir Walproiniany

Nisoldipina Sertindol (częściowo) Wenlafaksyna

Nitrendipina Sertralina Winkrystyna

Omeprazol S ildenafil (częściowo) Winblastyna Ondansetron Statyny (atorwastatyna, Ziprasidon

Orfenadryna lowastatyna, Zolpidem

Paclitaksol prawastatyna, Zopiklon

simwastatyna) Zotepina

Tabela 15. Izoenzym CYP 3A4 - induktory i inhibitory aktywności enzymu

(za Bazire 2003/04 oraz De Battista i Schatzberg, 2003, częściowo zmodyfikowane)

Barbiturany Acetazolamid Mibofradil

Deksametazon Amiodaron Mikonazol (silny)

Dziurawiec Chinina Mirtazapina (bardzo słaby)

Efavirez Cimetydyna (średni) Nefazodon (silny)

Etosuksymid Citalopram (słaby) Neltinavir

Fenobarbital Klotrimazol Norfluoksetyna (średni)

Feny toina Danazol Omeprazol (słaby)

Modafanil (?) Diltiazem (słaby) Parokestyna (słaby)

Nevirapina (?) Flukonazol (silny) Pomarańcze - sok (słaby)

Omeprazol Fluoksetyna (słaby) Ritonavir (średni)

Oksykarbamazepina Fluwoksamina (średni) S ertindo l (słaby)

Prednison Grapefruitowy sok (słaby) Sertralina (słaby/średni)

Prim ido n Indinavir (średni) Stiripentol

Rifampicyna Itraconazol (silny) Terbinafin

Troglitazon Isoniazyd (potencjalny) Trazodon

Kanabinoidy TLPD (średni)

Ketokonazol (silny) Troleandomycyna (silny) Makrolidy (klarytromycyna, Wenlafaksyna (słaby)

erytromycyna) (silny) Werapamil (słaby)

Metadon (słaby) Zafirlukast Metronidazol

(21)

Tabela 16. Izoenzym CYP 2D6 - substraty

(za Bazire, 2003/04 oraz DeBattista i Schatzberg, 2003, zmodyfikowane)

Alprenolol Flekainid Oksykodon

Amfetaminy Fluoksetyna (częściowo) Olanzapina (częściowo)

Antyarytmiczne leki, typ l C Flufenazyna Paroksetyna (encainid, flecainid i in.) Fluwoksamina (częściowo) Perfenazyna

Aripiprazol Galantamina Propafenon

Atomoksetyna I-laloperidol Propranolol

Beta-blokery Klozapina Risperidon

(zwłaszcza lipofi1ne) Kodeina Sertindol (częściowo)

Chlorfenamina Maprotylina Tamoksifen

Chlorpromazyna M-CPP Timolol

Citalopram (słaby) Metadon Tioridazyna

Deksfenfluramina Metamfetamina Tramadol

Deksmetorfan Meksiletyna Trazodon

Dezipramina Metoprolol TLPD, drugorzędowe i

trzeciorzędo-Donepezil Mianseryna we (np. nortriptylina, imipramina,

Duloksetyna Mirtazapina (częściowo) maprotylina, amitriptylina) (słaby),

Enkainid Morfina - pochodne dezipramina (słaby),

F enfl uramina Nefazodon klomipramina (słaby)

Fenotiazyny Nikotyna (częściowo) Wenlafaksyna (częściowo)

N ortriptilina Zuklopentiksol

Tabela 17. Izoenzym CYP 2D6 - induktory i inhibitory aktywności enzymu (za Bazire, 2003/04 oraz DeBattista i Schatzberg, 2003)

Fenobarbital (słaby) Amiodm'on Meksiletyna Feny toina (słaby) Bupropion Metoprolol Karbamazepina (słaby) Celecoxib Metadon Rifampicyna (słaby) Chinidyna Metoklopramid

Ritonavir (słaby) Chinina Lewomepromazyna

Chlorfenamina Mirtazapina (bardzo słaby)

Chlorochinon Moklobemid

Chlorpromazyna Nefazodon (bardzo słaby)

Cimetydyna Nikardypina

Citalopram (bardzo słaby) Norfluoksetyna (silny)

Dekstrometorfan Paroksetyna (silny, zależny od dawki) Dekstropropoxyfen Perfenazyna

Diltiazem (słaby) . Pindolol

Difenhydramina Primaquin

Fenfluramina Propafenon

Flekainid Propranolol

Fluoksetyna (słaby) Ritonavir

Flufenelzyna Sertralina (słaby, zależny od dawki, Fluoksetyna średni przy dawce około 150 mg/dobę)

Fluwoksamina (bardzo słaby) Tioridazyna

I-laloperidol Timolol

I-lydroksybupropion TLPD (wszystkie, silny) Indinavir Wenlafaksyna (bardzo słaby)

Kokaina Yohimbina

(22)

116

Tabela 18. Izoenzymy 2C911 0/19 - substraty (za Bazire, 2003/04 oraz DeBattista

i Schatzberg, 2003, częściowo zmodyfikowane) Alosetron (9) Barbiturany (19) Bupropion (8/9) Celecoxiby (9) Citalopram (19) Diazepam (19) Feny toina (8, 9, 19) Fluoksetyna (9) Flunitrazepam (19) Fluwastatyna (9) Hexobarbital (19) Indometacyna (\ 9) Irbesartan (9) Lansoprasol (19) Mefobarbital (19) Moklobemid (19) (główny) Nelfinawirt (19)

Niesterydowe leki przeciwzapalne (8/9) Omeprazol (\ 9)

Perfenazyna (19)

Propranolol (częściowo) (19) Sildenafi1 (częściowo) (9) TLPD - trzeciorzędowe

(amitriptylina, klomipramina, imipramina) (19) Tolbutamid (8/9) Topiramat (19) Valsartan (9) Warfaryna (częściowo) (8/9) R-Warfaryna (\9) S-Warfaryna (9)

Tabela 19. Izoenzymy 2C9/10119 - induktory i inhibitory aktywności enzymów

(za Bazire, 2003/04 oraz DeBattista i Schatzberg, 2003, częściowo zmodyfikowane)

Induktory InhibitOlY

Fenobarbital (słaby) Amiodaron (9) Ketokonazol (19) Feny toina (słaby) Chloramefenikol (9) Moklobemid (19) Karbamazepina (słaby) Cimetydyna (9, 19) Modafinil (9) Rifampicyna (9, 19) Cyclizine (9) Omeprazol (9, 19)

Secorbarbital (19) Disulfiram Oksykarbamazepina (19)

Fenylbutazon (9) Paroksetyna (9/19, słaby)

Feny toina (19) Prometazyna (9)

Flukonazol Propoksyfen (9)

Flurouracil (9) Sertralina (9 - umiarkowany, F1uoksetyna (9, 19) 19 - słaby)

Fluwostatyna (9) Tiklopidyna (\ 9) Fluwoksamina (9, 19) Topiramat

Ginko biloba (9, słaby) Trany\cypromina (19) Ginseng (9, słaby) TLPD (\9)

Izoniazyd (19, potencjalnie) Walproiniany (9119) Karbamazepina (9, 19) Wen1afaksyna (słaby)

(23)

Piśmiennictwo

l. Bazire S.: Psychotropic Drug Directory, 2003/04, The ProfessionaIs Handbook and Aide Memoire, Quay Books, Mark Allen Publishing Ltd, UK, 2003.

2. Beręsewicz M.: Interakcje węglanu litu, Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 1999, 2, 149-186.

3. British National Formulary-45 (BNF), Brit. Med. Association, Royal Pharmaceutical Society of Great Britain, Pharmaceutical Press, London, 2003.

4. Ciraulo D.A., RJ. Shader, D.J. Greenblat, w.L. Creelman: Interakcje leków w psychiatrii, Medical Press, Gdańsk, 1999.

5. De Battista Ch., A.F. Schatzberg: 2003 Psychotropic Dosing and Monitoring Guidelines, Primary Psychiatry, 2003, July, 80-96.

6. Drug Information for the Health Care Professionals USP Dl 2002, 22"d Ed. Micromeder, 2002. 7. Kalinowski A.: Elektrowstrząsy - interakcje, Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii,

1999,2,220-228.

8. Kirchheiner J., K. Brfllsen, M.L. Dahl, L.E Grami, S. Kasper, I. Roots, E Sjiiqvist, E. Spina, J. Brockmiiller: CYP 2D6 and CYP 2C19 genotype-base dose recommendations for anti-depressants: a first step towards subpopulation-specific dosages, Acta Psychiatro Scand., 2001, 104,173-192.

9. Koszewska I.: Interakcje nowych leków przeciwdepresyjnych, Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 1999,2,117-148.

10. Koszewska 1.: Interakcje karbamazepiny z innymi lekami, Farmakoterapia w Psychiatrii i Neuro-logii, 1999,2,187-204.

11. Mula M., M.R. Trimble: Pharmacokinetic interaction between antiepileptic and antidepressant drugs, World 1. Biol. Psychiatry, 2003, 4, 21-24.

12. Phelan K.M., A.D. Mosholder, S. Lu: Lithium interaction with the cyclooxygenase 2 inhibitors rofecoxib and celecoxib and other nonsteroidal antinflammatory drugs, Clin. Psychiatry, 2003, 64, 1328-1334.

13. Physician Desk Reference (PDR), Medical Economic Company Inc., Montvale, NJ. 2003. 14. Płaźnik A.: Mechanizmy interakcji leków tymoleptycznych i normotymicznych,

Farmako-terapia i Psychiatrii i Neurologii, 1999,2,5-20. .

15. Pużyński S.: Leki psychotropowe w terapii zaburzeń psychicznych, Ośrodek Informacji Naukowej Polfa, Warszawa, 2002.

16. Pużyński S.: Interakcje selektywnych inhibitorów wychwytu serotoniny (SI-5HT, SSRI), Far-makoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 1999,2,74-116.

17. Strain J.J., A. Karim, G. Caliendo, M. Brodsky, R.S. Lowe III, C. Himelein: Neurologic drug-psychotropic drug update, General Hospital Psychiatry, 2002, 24, 290-310.

18. Święcicki Ł.: Interakcje pochodnych kwasu walproinowego, Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 1999,2,205-219.

19. Święcicki Ł.: Interakcje trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 1999,2,34-73.