Wielkopostne itinerarium chrzcielne w przepowiadaniu homilijnym

Pełen tekst

(1)H. O. M. I. L. E. T. Y. K. A. ROCZNIKI LITURGICZNO-HOMILETYCZNE Tom 4 (60) – 2013, s. 193-208. KS. STANISAW DYK. *. WIELKOPOSTNE ITINERARIUM CHRZCIELNE W PRZEPOWIADANIU HOMILIJNYM. Zasadniczym i pierwszorzdnym

(2) ródem przepowiadania homilijnego jest Pismo wite. Trzeba pamita jednak, e homilista w swym przepowiadaniu odwouje si ju nie do tekstu Pisma witego, lecz do czyta Lekcjonarza, które s proklamowane w liturgii. Czytania mszalne za s nie tyle tekstem biblijnym, co tekstem biblijno-liturgicznym. Nierzadko bowiem róni si one w swoim ksztacie od pierwotnego tekstu biblijnego. Poza tym zostay one wyjte z Pisma witego i umieszczone w kontek cie liturgii. To oznacza zmian kontekstu i wskazuje, e zrozumienie perykop biblijnych w liturgii i w Biblii moe si róni 1. Ten nowy, liturgiczny kontekst nie zubaa perykop biblijnych, lecz umieszcza je w sytuacji, w której podkre la si jeden lub dwa elementy wzite z wielostronnego, tre ciowego bogactwa tych tekstów. Ten nowy kontekst tworz pozostae czytania Lekcjonarza, teksty euchologijne, znaki i symbole liturgiczne, sprawowane misterium i w kocu dany cykl lub okres liturgiczny, w który dana celebracja jest wczona2. W liturgii jednak dany tekst biblijny odczytany jest na potrzeby tej, a nie innej celebracji i std po umieszczeniu go w Lekcjonarzu moe on nabra innej wymowy 3. Ks. dr hab. STANISAW DYK, prof. KUL – kierownik Katedry Homiletyki Materialnej w Instytucie Liturgiki i Homiletyki KUL, Redaktor naczelny „Przegldu Homiletycznego”; adres do korespondencji: ul. Radziszewskiego 7, 20-039 Lublin; e-mail: stan.dyk@wp.pl 1 Por. S. D y k. Ukad Lekcjonarza mszalnego pomoc w interpretacji ordzia biblijnego. „Zeszyty Naukowe KUL 52 : 2009 nr 1 s. 63-68. 2 Por. R. D e Z a n. Ermeneutica (del lezionario). W: Liturgia. A cura di D. Sartore, A.M. Triacca, C. Cibien. Milano 2001 s. 669. 3 „Wielorakie skarby jednego sowa Boego w godny podziwu sposób zostaj udostpnione w rónych obchodach i w rónych zgromadzeniach wiernych, którzy uczestnicz w tych obcho-.

(3) 194. KS. STANISAW DYK. W niedziele okresów o szczególnym znaczeniu czytania wybrane zostay w taki sposób, aby dokadniej przedstawi misterium, które si wspomina i aktualizuje. Chodzi o to, aby ofiarowa gbok katechez na temat teologicznych i duchowych tre ci danego okresu liturgicznego4. Z tego powodu wszystkie czytania zostay ze sob zharmonizowane pod wzgldem tre ciowym (lectio thematica)5. Podczas caego roku liturgicznego Ko ció „otwiera bogactwa zbawczych czynów i zasug swojego Pana tak, e one uobecniaj si niejako w kadym czasie, aby wierni zetknli si z nimi i dostpili aski zbawienia” (KL 102). Tego wszystkiego spoeczno wierzcych do wiadcza szczególnie w czasie Wielkiego Postu, który ma za cel przygotowa do Wielkiej Nocy „czy to katechumenów przez róne stopnie inicjacji chrze cijaskiej, czy to wiernych przez wspomnienie chrztu i pokuty”. Do tego do wiadczenia Ko ció prowadzi wiernych przede wszystkim przez zwiastowanie sowa Boego. W cyklu liturgicznym A niedzielne czytania Lekcjonarza zostay dobrane ze wzgldu na chrze cijask inicjacj tak, aby podkre li sakramentalno-chrzcielny charakter Wielkiego Postu. Chrzest jawi si w tym okresie jako warto , któr naley odkry i przeywa 6. Oprócz dach […] Sprawowanie liturgii bowiem, które opiera si na sowie Boym i jest nim przeniknite, staje si nowym wydarzeniem ubogacajcym to samo sowo now interpretacj i skuteczno ci. Tak Ko ció w liturgii zachowuje wiernie ten sposób odczytywania i wyja niania Pisma witego, jaki zastosowa sam Chrystus, który wzywa do badania caego Pisma witego od «dzisiaj» swego wydarzenia” ( wita Kongregacja Kultu Boego. Wprowadzenie do drugiego wydania Lekcjonarza mszalnego. Pozna 2011 [dalej skrót: WDLM] nr 3). 4 Por. WDLM 93-110; A. B u g n i n i. La riforma liturgica (1948–1975). Roma 1983 s. 413; R. D e Z a n. Leggere la Bibbia nella liturgia. „Rivista liturgica” 88 : 2001 nr 6 s. s. 880; H. S i m o n. Przepowiadanie biblijne. W: Biblia w nauczaniu chrzecija skim. Red. J. Kudasiewicz. Lublin 1991 s. 67 n. „Rok liturgiczny spenia przeto wane zadanie homiletyczne – jest kluczem hermeneutycznym do zrozumienia tekstów biblijnych. […] Nie sposób dzi aktualizowa tekst biblijny w oderwaniu od teologii roku liturgicznego. Ona bowiem jest najbliszym kontekstem perykop biblijnych. Znajomo teologicznego wymiaru okresu liturgicznego pozwoli homilecie wyakcentowa t my l zbawcz, któr Ko ció zamierza przekaza ” (H. S i m o n. Teksty liturgiczne jako ródo przepowiadania. W: Liturgia i przepowiadanie. Red. W. Przyczyna. Kraków 2010 s. 177). 5 Por. N. B o n n e a u. Biblia a liturgia. W: Midzynarodowy Komentarz do Pisma witego. Komentarz katolicki i ekumeniczny na XXI wiek. Red. W.R. Farmer. Warszawa 2001 [dalej skrót: MPKS] s. 120. 6 To powizanie okresu Wielkiego Postu i chrztu zostao wyra

(4) nie podkre lone przez Sobór Watykaski II: „Zarówno w liturgii, jak i w katechezie naley przedstawi w peniejszym wietle podwójny charakter Wielkiego Postu. Przez przypomnienie chrztu lub te przygotowanie do niego oraz przez pokut ma on usposabia wiernych, gorliwiej oddajcych si suchaniu sowa Boego i modlitwie, do obchodzenia paschalnego misterium. Dlatego: a) szerzej naley uwzgldni elementy chrzcielne wa ciwe liturgii Wielkiego Postu; stosowne bdzie przywrócenie niektórych elementów dawnej tradycji” (KL 109)..

(5) WIELKOPOSTNE ITINERARIUM CHRZCIELNE W PRZEPOWIADANIU HOMILIJNYM. 195. chrzcielnej wymowy tekstów Lekcjonarza trzeba zwróci uwag na powizanie ze sob poszczególnych czyta, które maj za cel podkre lenie tajemnicy dnia7. W praktyce przepowiadania homilijnego zdarza si, e homili ci nie bior pod uwag takiego ukadu Lekcjonarza oraz wspomnianej wyej funkcji czyta mszalnych. Wedug bada Zdzisawa Sida, który przeanalizowa. witokrzyskie kazania radiowe okresu Wielkiego Postu, zdecydowana wikszo homilii nie oddaje teologicznego ducha wa ciwego temu okresowi. W homiliach na niedziele cyklu A tylko w siedmiu na pi dziesit cztery homilie znajduje si odniesienie do rzeczywisto ci chrze cijaskiego chrztu. Jedna trzecia badanych homilii w ogóle nie czy si z liturgi sowa Boego danego dnia. Wiele za balansuje na granicy kerygmatu tekstów. witych8. Celem niniejszego opracowania bdzie zatem ukazanie, w jaki sposób wielkopostne niedzielne czytania mszalne cyklu wpisuj si w tematyk chrze cijaskiego chrztu. Chodzi tu bdzie take o przedstawienie zasadniczej wymowy Lekcjonarza niedzielnego okresu Wielkiego Postu, cyklu A.. 1. PIERWSZA NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU. Ewangelia wedug w. Mateusza ukazuje potrójne kuszenie Jezusa, nawizujc do drogi Izraelitów przez pustyni, a do bram Ziemi Obiecanej. Ewangelista przedstawia Jezusa, „Syna Boego”, jako nowego Izraela. Jezus na pustyni przechodzi drog Izraela nazwanego pierworodnym Synem Jahwe (por. Wj 4, 22; Oz 11, 1). W przeciwiestwie jednak do Izraela, który ulega pokusie chleba (por. Wj 16; Pwt 8, 3 nn.), pokusie znaku Boej obecno ci (por. Wj 17, 1-7; Pwt 6, 16) i pokusie wadzy poczonej z idolatri (por. Pwt 6, 13-15; Wj 32, 8), Jezus zwycia pokusy. We wszystkim okazuje si posusznym synem Ojca, wypeniajc w ten sposób „wszystko, co sprawiedliwe” (Mt 3, 15). Stosunek do Boga osign zatem w Jezusie te wyyny, do których Bóg chcia doprowadzi swój lud. Poszczególne pokusy s ilustracj owej ojcowsko-synowskiej relacji, któr Jezus, idc ladem Izrae7. Homiletyczna hermeneutyka Lekcjonarza Wielkiego Postu w cyklu A powinna uwzgldni take tre ciow czno tekstów Lekcjonarza z euchologium, a przede wszystkim z kolekt i prefacj wasn kadej niedzieli. 8 Por. Z. S i d e . Pareneza homilijna w polskim przepowiadaniu posoborowym. Studium homiletyczne w wietle „Kaza witokrzyskich” okresu Wielkiego Postu. Lublin 2013 [mps KUL] s. 115-122..

(6) 196. KS. STANISAW DYK. la, powtarza i wypenia. Celem opowiadania Mateusza jest take wezwanie do takiej postawy wszystkich chrze cijan, którzy pomimo posiadania Ducha te bd poddawani pokusie. Maj oni pamita , e otrzymane od Boga sowo o Jego mio ci do swych dzieci ma im pomaga w przezwycianiu zbytnich trosk o sprawy materialne. Zasad postpowania chrze cijanina ma by wola Boa i plany Boe wyraone w Pi mie (pierwsza pokusa). Zaufanie do Boga ma pomaga chrze cijanom w przetrwaniu cikich do wiadcze codzienno ci, bez domagania si cudownych interwencji Boga (druga pokusa). Drog do wywyszenia i osignicia wadzy w yciu nie jest zabieganie o askawo i uleganie „bogu tego wiata” (2 Kor 4, 4) czy mamonie, lecz cze i wyczny kult Boga (trzecia pokusa). W takim wietle Jezus jawi si zatem jako ten, który zosta „poddany próbie pod kadym wzgldem” (Hbr 4, 15), i który miuje Boga doskonale9. W pierwszym czytaniu wykorzystane s dwa fragmenty Ksigi Rodzaju. Pierwszy z nich prezentuje stwórcze dzieo dobrego Boga (2, 7-9). Drugi ukazuje niewdziczn odpowied

(7) czowieka (3,1-7). Kontrastuj tu zatem ze sob mio Boga i niewdziczno czowieka. Czowiek stworzony przez Boga jako istota wolna od wieków postawiony jest wobec wyboru: za lub przeciw Bogu. Wszystkie pokusy, którym podlegaj ludzie, zbiegaj si w tej jednej: zerwa wi

(8) z Bogiem i zbudowa wasne ycie, bez Boga lub traktujc Go jako rywala czy wroga. Posuszestwu Jezusa z Ewangelii przeciwstawione jest zatem nieposuszestwo Adama i Ewy, którzy ulegaj kuszeniu szatana 10. Wzajemny zwizek midzy Ewangeli i pierwszym czytaniem zosta ukazany w czytaniu z Listu w. Pawa do Rzymian (5, 1219). Podczas gdy w Ewangelii postawa Jezusa jest antytez buntu i nieposuszestwa Izraela, który w czasie wdrówki do Ziemi Obiecanej trzy razy okaza Mu niewierno , to drugie czytanie, nawizujc do lektury z Ksigi Rodzaju, dodaje nowy paralelizm: Adam – Chrystus. Antyteza midzy Ada9. Por. S. D y k. Wspóczesne przepowiadanie homilijne misteriów publicznego ycia Jezusa. Lublin 2008 s. 115 n.; P. G r e l o t. Les tentations de Jésus. „Nouvelle revue théologiques” 117 : 1995 nr 4 s. 511 n.; A. P a c i o r e k. Ewangelia wedug witego Mateusza. Wstp, przekad z oryginau, komentarz. Cz. 1. Czstochowa 2005 s. 162; A. M e l l o. Évangile selon saint Mattieu. Commentaire midrashique et narratif. Paris 1999 s. 94-96; J. C z e r s k i. Jezus Chrystus w wietle ewangelii synoptycznych. Opole 2000 s. 71n. 10 Por. M. O r s a t t i. Prima domenica di quaresima. Interpretare i testi. „Servizio della Parola” [dalej skrót: SdP] 37 : 2005 n. 365 s. 79 n.; S. a c h. Pierwsza niedziela Wielkiego Postu. Pierwsze czytanie. W: Komentarze biblijne do czyta mszalnych. Rok A. Red. J. Homerski. Lublin 1981 s. 33 n.; A. J a n k o w s k i. Przy stole sowa. Objanienia czyta mszalnych na niedziele i wita. T. 2. Wielki Post. Okres Wielkanocy. Kraków 1999 s. 17 n..

(9) WIELKOPOSTNE ITINERARIUM CHRZCIELNE W PRZEPOWIADANIU HOMILIJNYM. 197. mem i Chrystusem oddana jest za po rednictwem nastpujcych terminów: nieposuszestwo – grzech – mier | posuszestwo – usprawiedliwienie – ycie. W ten sposób staje si On wzorem i twórc nowego czowieka. Jezus jawi si wic jako umiowany Syn Boga (por. Mt 2, 15), który „odtwarza” w sobie dzieje caej ludzko ci, stajc si nowym Adamem i nowym Izraelem. Jego zwycistwo nad szatanem ma zatem wymiar egzemplaryczny i zbawczy. W perspektywie wielkopostnego itinerarium chrzcielnego liturgia sowa Boego pierwszej niedzieli cyklu A jawi si jako moliwo odnowienia przyrzeczenia chrztu: „wyrzekam si szatana”. Wzorem tego wyrzeczenia jest sam Chrystus, który (jak to stwierdza embolizm prefacji tej niedzieli) „zniweczy wszystkie podstpy szatana i nauczy nas zwycia pokusy do grzechu”11. Teksty Lekcjonarza s dla wierzcych wezwaniem do na ladowania Jezusa w przezwycianiu pokus. Dla chrze cijanina bdzie to droga do pokonania szatana i wyj cia z niewoli duchowego Egiptu, czyli grzechu. Wierzcy powinien przy tym pamita o pomocy Ducha witego i moliwo ci pokonania szatana.. 2. DRUGA NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU. Podobnie jak czytania w poprzedniej niedzieli, tak i teraz czytania Lekcjonarza wykazuj harmonizacj wertykaln (w perspektywie caego cyklu A) i horyzontaln (midzy sob). Pierwsze czytanie (Rdz 12, 1-4a) jest kontynuacj opowiadania wielkich etapów historii zbawienia. Po stworzeniu i upadku pierwszych ludzi Bóg powouje Abrahama i ustanawia lud Boy, z którego bdzie si wywodzi Zbawiciel. Drugie czytanie (2 Tm 1, 8b-10) odnosi temat powoania do wszystkich chrze cijan i dostrzega jego realizacj w osobie Chrystusa (Ewangelia – Mt 17, 1-9). W ten sposób ukazuje zwizek midzy pierwszym czytaniem i Ewangeli. Wszystkie teksty naley take odczyta w perspektywie itinerarium chrzcielnego wa ciwego dla cyklu A. W Ewangelii dnia mocny akcent pooony jest na symbolik wiata, która wskazuje na Boe objawienie. Std te aluzje do teofanii na Synaju (por. Wj 34, 29-35) i apokaliptycznych wizji z Ksigi Daniela (Dn 10, 6)12. Boe objawienie jest konieczne, aby pozna istot Jezusa i tajemnic Jego misji (por. Mt 16, 17). To Boe objawienie nie przytacza czowieka, lecz 11 12. Msza Rzymski dla diecezji polskich. Pozna 2010 s. 29*. Por. M e l l o. Évangile selon saint Mattieu s. 310-313..

(10) 198. KS. STANISAW DYK. dodaje mu si i nadziei w oczekiwaniu Paruzji. To jest gówny cel opowiadania Mateusza. Przemienienie Chrystusa jawi si tutaj take jako zapowied

(11) zmartwychwstania („Wstacie, nie lkajcie si” – Mt 17, 6). Chrystus antycypuje nie tylko wasne, paschalne zmartwychwstanie: on zwiastuje take zmartwychwstanie wierzcych w czasie Paruzji. Powstanie lecych na twarzy i przestraszonych apostoów ukazuje te, e Chrystus zmartwychwstay podtrzymuje swoj obecno ci Ko ció i kadego wierzcego, którzy musz przeywa wasne itinerarium paschalne. W ten sposób dokonuje si ich zmartwychwstanie w codziennym yciu. Chrystus jawi si u Mateusza jako nowy Mojesz, doskonay prorok czasów eschatologicznych, którego trzeba sucha i na ladowa 13. Teologia suchania sowa Boego zostaje podkre lona w pierwszym czytaniu, opowiadajcym o powoaniu Abrahama na ojca ludu Boego. Bóg wymaga od Abrama radykalnego zerwania wszystkich wizi naturalnych. Abram musi opu ci wszystko i zaufa wycznie Boemu sowu. Bóg umacnia swoje wezwanie obietnic bogosawiestwa. Abram jawi si tu jako wzór wa ciwego suchania i przyjcia sowa Boego. Na Boe wezwanie: „wyjd

(12) z twojej ziemi rodzinnej” odpowiada czynem: „Abram uda si w drog”. Podporzdkowuje si temu wymagajcemu sowu i czyni swoim zamys Boga. Suchanie staje si posuszestwem, a posuszestwo drog do bogosawiestwa. Dlatego Abram jest modelem wiary dla Izraela, który bdzie nazywa go swoim ojcem i dla chrze cijan (por. Rz 4)14. Równie drugie czytanie po wicone jest suchaniu Boego sowa, wykazujc wewntrzny zwizek pierwszego czytania i Ewangelii. Fragment wykorzystany przez Lekcjonarz skada si z dwóch cz ci: z pocztkowego wezwania danego Tymoteuszowi przez Pawa oraz z krótkiego traktatu teologicznego, który uzasadnia i usprawiedliwia takie napomnienie. Pierwsza cz , mówica o „trudach i przeciwno ciach”, jakie trzeba ponie dla goszenia Ewangelii, czy si z pierwszym czytaniem. Druga, teologiczna cz perykopy odnosi si bardziej do Ewangelii i mówi o zbawieniu, które dociera do nas poprzez Jezusa nazwanego „naszym Zbawicielem”. Jego. 13. Por. D y k. Wspóczesne przepowiadanie homilijne s. 133-137. Por. L. B o a d t. Ksiga Rodzaju. MKPS s. 288; R. C a n t a l a m e s s a. Sowo i ycie. Refleksje o sowie Bo ym na niedziele i wita. Rok A. Wrocaw 1996 s. 52-54; M. O r s a t i. Interpretare i testi (2 domenica di quaresima). SdP 27 : 2005 nr 365 s. 95 n.; J a n k o w s k i. Przy stole sowa s. 26 n. Z pierwszym czytaniem i Ewangeli czy si take wymowa Psalmu responsoryjnego. Kryje si tu zachta do wielkiej ufno ci w Boe sowo, które wzywa nas do podjcia drogi paschalnej. Bóg, w którym pokadamy nadziej, sprawi, e mier krzyowa oraz wyj cie z „kraju wasnych zabezpiecze” bdzie jedynie drog do otrzymania bogosawiestwa. 14.

(13) WIELKOPOSTNE ITINERARIUM CHRZCIELNE W PRZEPOWIADANIU HOMILIJNYM. 199. zbawcze dzieo zawiera si przede wszystkim w misterium paschalnym: Jezus „przezwycia mier ” i ukazuje si w chwale. Kady, kto przyjmuje Chrystusa, do wiadcza zbawienia, a jego ycie zostaje przemienione i przyjmuje nowy kierunek: przez cierpienie do chway 15. W perspektywie wielkopostnej drogi chrzcielnej niedziela ta moe by okazj do odnowienia wiary w Boga, do wyznania posuszestwa Jego wiary, do zobowizania si do suchania Boego sowa. Na czoo wysuwa si zwrot: „Jego suchajcie”. Dla katechumena i uczestnika liturgii pojawia si tu zdecydowane wezwanie do posuszestwa sowu Boemu, do realizacji powoania, które brzmi: „wyjd

(14) ”, „na laduj paschaln drog Jezusa”. Za wezwaniem tym kryje si zarazem obietnica bogosawiestwa.. 3.TRZECIA NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU. Harmonizacja wertykalna czyta trzeciej niedzieli cyklu A koncentruje si wokó motywu drogi chrzcielnej oraz wielkich idei historii zbawienia ukazanych w pierwszym czytaniu. Po stworzeniu czowieka (pierwsza niedziela), powoaniu Abrahama (druga niedziela) zostaje ukazany kolejny bardzo wany etap historii zbawienia: przej cie ludu Izraela z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej, próba na pustyni oraz zatwardziao serc Izraelitów, którzy potrzebowali cudownych znaków Boej obecno ci (Wj 17, 37). Czytania Lekcjonarza wykazuj take cis harmonizacj horyzontaln. Wszystkie mówi o wodzie, która symbolizuje Ducha witego, mio. i ycie. Ewangelia wedug w. Jana (4, 5-42) ma bardzo bogaty wyd

(15) wik. Mowa jest tu najpierw o Jezusie, dawcy wody ywej, która wytryska ku yciu wiecznemu (J 4, 10-14). Dar ten mona interpretowa na wiele sposobów, m.in. jako symbol Boego objawienia („Jestem nim Ja, który z tob mówi” – 4, 2616) bd

(16) Ducha witego. Boe objawienie oddane jest przez Jana. 15. Por. E. N a r a d o n i. Drugi List do Tymoteusza. MKPS s. 1592; O r s a t i. Interpretare i testi (2 domenica di quaresima) s. 96n. 16 W ksigach sapiencjalnych mdro Boa ukazana jest jako dajca ycie (por. Prz 13, 14; 18, 4; Iz 55, 1; Syr 24, 21). Tora za wypenia ludzi mdro ci jak obfite rzeki (por. Syr 24, 2329). Ewangelista Jan czsto czy Ducha witego z objawieniem (por. J 14, 26; 16, 13). W rozdziale czwartym Ewangelii wedug w. Jana dar wody jest jeszcze niesprecyzowany, ale Jezus bdzie go stopniowo wyja nia i precyzowa: najpierw jest nim Jego sowo, potem ycie Boe, nastpnie Duch wity i chrzest, ostatecznie jest nim sam Jezus. T. L o s k a. Ewangelie.

(17) 200. KS. STANISAW DYK. take za pomoc symbolu wiata, który bdzie motywem przewodnim czwartej niedzieli tego cyklu. W tym zatem przypadku Lekcjonarz podkre la dar Ducha witego17, który wedug Jana Ewangelisty daje ycie (J 6, 63) i jest darem paschalnym (J 7, 37-39; 19, 30-34; 20, 22 nn.). Kolejnym motywem Ewangelii jest kult w „Duchu i prawdzie” (J 4, 23-24), jawicy si jako szczyt chrze cijaskiej inicjacji. Jezus jest now wityni, w której dokonuje si prawdziwy kult Ojca w Duchu witym (por. J 2, 13-22). Bóg daje Ducha z wysoka (por. J 3,5), rodzc w ten sposób swoje dzieci, wyzwalajc je z wizów ciaa oraz uzdalniajc do prawdziwego kultu. Powizanie Ducha z prawd moe by tutaj take aluzj do czenia Ducha z darem objawienia18. Poprzez wspomnienie pory dnia (ok. godziny szóstej) Ewangelista moe sugerowa take godzin Jezusowego krzya. W Ewangelii pojawia si take motyw wiary wzbudzonej objawieniem si Jezusa19. Spo ród bogactwa teologicznej tre ci Ewangelii Lekcjonarz eksponuje temat Ducha witego –

(18) róda nowego ycia, dawcy Boej mio ci. W pierwszym czytaniu skaa, z której Mojesz wyprowadzi wod, jest symbolem Chrystusa dajcego „wod” Ducha witego. W ten sposób Chrystus komunikuje wierzcym wasne ycie20. Równie drugie czytanie (Rz 5, 1-2.5-8) wspomina o darze Ducha witego, dziki któremu mio Boga rozlana jest w sercach wierzcych. Symbol wody zosta przywoany przez Pawa poprzez uycie terminu „rozla ” (Rz 5, 5). Dar Ducha oraz oczyszczenie nas z grzechów poprzez mier Jezusa na krzyu jest wyrazem najwyszej mio ci Ojca. W ten sposób lektura ta wskazuje na zwizek Ewangelii z pierwszym czytaniem: Chrystus – duchowa skaa, udziela daru Ducha witego, który zaspokaja wszelkie z komentarzem duszpasterskim. Kraków 2009 s. 823; L. S t a c h o w i a k. Ewangelia wedug w. Jana. Wstp, przekad z oryginau, komentarz. Pozna 2008 s. 177. 17 Powizanie symbolu wody z Duchem witym obecne jest ju w Starym Testamencie (por. Iz 44, 3-4; 32, 5). 18 Wedug Ewangelisty Jana Jezus jest prawd (J 14, 6). On objawia ludziom prawd Ojca (por. J 8, 45; 18, 37). Duch wity za jest Duchem prawd i Duchem Jezusa (por. J 14, 17; 15, 26). 19 Por. M. M a s i n i. Wielki Post, Wielkanoc, Zesanie Ducha witego. Lectio divina. Rok A. Kraków 2002 s. 46-63. W perykopie tej dostrzec mona ca pedagogi, z jak Jezus doprowadza Samarytank do wiary w Niego (J 4, 19.26.29), aby w ten sposób dokona cakowitej przemiany jej ycia. Jezus rozbudza w niej najpierw religijn tsknot (J 4, 20.25), potem uzdalnia do wiary, aby móc wyj naprzeciw tym pragnieniom i objawi jej swoj Osob (J 4, 26). Kobieta ufa wic Temu, który jest przy niej obecny. W Nim wiara otrzymuje nowe siy i nowy impuls. Owocem tej wiary jest przyjcie Ducha witego, a przez Niego Boej mio ci. Por. R. S c h n a c k e n b u r g. Il Vangelo di Giovanni. Cz. 1. Brescia 1973 s. 712. 20 Por. S i d e . Pareneza homilijna w polskim przepowiadaniu posoborowym s. 64 n..

(19) WIELKOPOSTNE ITINERARIUM CHRZCIELNE W PRZEPOWIADANIU HOMILIJNYM. 201. pragnienie, udziela ycia i wprowadza w rzeczywisto Boej mio ci. Dziki temu wierzcy nie ulegaj pokusie zwtpienia w Bo obecno . Maj bowiem mocne do wiadczenie Jego blisko ci21. Do wiadczenie Ducha, a co za tym idzie – wiadomo Boego synostwa prowadzi wic chrze cijanina do przeywania swego ycia i mierci w perspektywie gbokiego zaufania. Na tym polega wa nie Ziemia Obiecana chrze cijanina. Przej cie Izraelitów przez Morze Czerwone i wej cie do Ziemi Obiecanej oznaczao definitywne uwolnienie si z niewoli egipskiej, bdcej zawsze symbolem trwania w zwizkach z grzechem. Jest to aluzja wa nie do chrze cijaskiego chrztu (por. 1 Kor 10, 1 n.), w którym dokonuje si nasze wyzwolenie z niewoli grzechu i wej cie do Ziemi Obiecanej nowego stylu ycia. Trzecia niedziela Wielkiego Postu jest okazj do odnowienia chrzcielnego daru Ducha witego, do przyswojenia aski udzielonej poprzez obrzd: „ja ciebie chrzcz […]”. Przez chrzest w wodzie i Duchu zanurzajcy nas w Chrystusa otrzymali my dar nowego ycia (por. 1 Kor 12,3). Tym, co najwaniejsze podczas chrze cijaskiego chrztu, jest wa nie namaszczenie Duchem witym, który jest zanurzeniem w mierci i wywyszeniu Jezusa (por. J 7, 39; 16, 7; 1 Kor 6, 15; 12, 12). Namaszczenie Duchem witym jest tym, co zbawia wierzcych (por. J 7, 39). Moc Boej mio ci staje si yciow energi kadego czowieka, który pragnie przyj ten dar. Ten, kto przyj chrzest i przylgn do Chrystusa, do wiadcza duchowego odnowienia. Kady chrze cijanin we chrzcie staje si teoforyczny, to znaczy staje si nosicielem Boga w swoim ciele, na podobiestwo samego Chrystusa (por. 1 Kor 3, 16; 6, 19 n.; Ef 2, 21 n.; 1 P 2, 5). Dziki temu chrzest staje si „obmyciem odradzajcym i odnawiajcym w Duchu witym” (Tt 3, 5; por. Ef 5, 26; 1 Kor 6, 11; Dz 22, 16; Ez 36, 25-27). Duch wity dokonuje wewntrznego obmycia i udziela czowiekowi duchowej odnowy – „nowego ducha” (por. Ez 36, 25-27)22.. 21. Por. M. M a r c h e s e l l i. Interpretare i testi (3 domenica di quaresima). SdP 40:2008 nr 395 s. 102-104. Warto doda , e wiara i mio to dla w. Jana Ewangelisty dwa podstawowe do wiadczenia ucznia Chrystusa. Poprzez wiar bowiem czowiek poznaje Boga, a poznanie Boga pogbia dynamik komunii z Nim. Wiara z kolei wzrasta w miar tego, na ile serce czowieka otwiera si na mio objawion w Chrystusie. Por. S c h n a c k e n b u r g. Il Vangelo di Giovanni. Cz. 1 s. 698-699.707. 22 W. G o w a. Tekst formularzy mszalnych ródem przepowiadania homilijnego. W: „Diliges Me? Pasce”. Ksiga jubileuszowa dedykowana biskupowi sandomierskiemu Wacawowi Józefowi wierzawskiemu na pidziesiciolecie wice kapa skich 1949–1999. T. 1. Sandomierz 1999 s. 355..

(20) 202. KS. STANISAW DYK. 4. CZWARTA NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU. Czytania czwartej niedzieli Wielkiego Postu zorganizowane s wokó daru o wiecenia – symbolu Boego objawienia, nalecego zarazem do podstawowej symboliki chrzcielnej. To w tej niedzieli zatem, a nie w poprzedniej (jakby to mogo wynika z Ewangelii) tematem przewodnim jest idea Boego objawienia i o wiecenie czowieka. Bohaterem Ewangelii (J 9, 1-41) jest niewidomy, który odzyskuje wzrok poprzez stopniowe rozpoznanie prawdy o Jezusie. Ewangelista przedstawia kolejne etapy o wiecenia – doj cia do wiary w Jezusa. W centrum Ewangelii stoi Jezusowe wyznanie: „jestem wiato ci wiata” (J 9, 5). Warto doda , e ma to miejsce w wito namiotów. Jezus przypisuje sobie zatem wany znak eschatologiczno-mesjanistyczny (por. Iz 49, 6; Za 14, 7; Wj 13, 21; Mdr 8, 3-4). Gównym bohaterem jest tu jednak niewidomy, który stawia stopniowe kolejne kroki w wierze, wyznajc stopniowo, e Jezus jest czowiekiem (J 9, 11), e jest Synem Czowieczym (J 9, 35-38), e jest prorokiem (J 9, 17), e jest „od Boga” (J 9,33) oraz e jest Panem (J 9, 38). Warto doda równie motyw nie bdcy tre ci wyznania lepca, e Jezus jest posany przez Ojca (J 9,7). Mamy tu zatem peni chrystologii: Jezus jest prawdziwym czowiekiem, a zarazem prawdziwym Bogiem („od Boga”). Jest postaci historyczn, ludzk i zarazem bosk (Synem Czowieczym). Jest posanym przez Ojca – Jego sowem i obrazem, aby objawi Jego mio – zbawcze dzieo. Jest prorokiem przekazujcym Boe objawienie i wydobywajcym na wiato tajemnic Boga. Jest w kocu Panem, któremu przynaley wa ciwa cze i poddanie wasnego ycia 23. Niewidomy od urodzenia reprezentuje ca ludzko , do której Jezus przychodzi (por. 9, 35), któr uzdrawia i prowadzi do wiata wiary 24. Pierwsze czytanie (1 Sm 16,1b.4a.6-7.10-13) ukazuje kolejny wany etap historii zbawienia: lud Boy, po próbach na pustyni, bierze w posiadanie Ziemi Obiecan i otrzymuje króla wybranego przez Boga, namaszczonego przez proroka, króla, którego potomek bdzie oczekiwanym Mesjaszem. Warto podkre li , e namaszczenie króla Dawida dokonuje w nim wewntrznej przemiany – odtd bdzie w nim dziaa Duch Boy. Namaszczenie to w perspektywie drogi chrzcielnej moe by aluzj do sakramentalnego na-. 23. Por. M a s i n i. Wielki Post, Wielkanoc, Zesanie Ducha witego s. 64-79; S. F a u s t i. Rozwa aj i go Ewangeli. Wspólnota czyta Ewangeli wg w. Jana. T. 1. Kraków 2004 s. 320-343. 24 Por. S c h n a c k e n b u r g. Il Vangelo di Giovanni. Cz. 2. Brescia 1977 s. 428..

(21) WIELKOPOSTNE ITINERARIUM CHRZCIELNE W PRZEPOWIADANIU HOMILIJNYM. 203. maszczenia ochrzczonych bd

(22) te namaszczenia botem oczu niewidomego z Ewangelii, po którym ten staje si widzcym (ten gest równie odnosi si do chrztu, który uwalnia z brudu grzechu). Pierwsze czytanie podkre la te motyw widzenia: Bóg patrzy na serce, czowiek za tylko na to, co widoczne dla oczu. Kontrast ten moe korespondowa z niewiar faryzeuszy z Ewangelii, którzy patrzc na to, co zewntrzne, nie umiej rozpozna w Jezusie proroka, Syna Czowieczego czy Pana, a wiar niewidomego, który wierzy i „oddaje pokon” Jezusowi (por. J 9,38). Zwizek pierwszego czytania z Ewangeli jest jak zwykle uwidoczniony poprzez drugie czytanie (Ef 5,8-14). Wierzcy, namaszczeni we chrzcie witym staj si jeszcze mocniej ni król Dawid przemienieni wewntrznie do tego stopnia, e s „ wiato ci” 25. Równie i tutaj, podobnie jak w Ewangelii (niewidomy od urodzenia staje si widzcym po spotkaniu z Jezusem), pojawia si kontrast midzy widzeniem a niewidzeniem: „Niegdy bowiem byli cie ciemno ci, lecz teraz jeste cie wiato ci w Panu” (Ef 5, 8). Cae drugie czytanie naley odczyta w perspektywie chrztu. Sugeruj to zwroty: bycie „w Panu” (w. 8), wiato-ciemno (w. 8-14a), spa -budzi si, umiera -zmartwychwstawa (w. 14b). Std te zasadnicza cz tej lektury jest wezwaniem do ycia wedle „ wiato ci” (duchowo ci chrzcielnej): unikanie bezowocnych uczynków ciemno ci (nierzd, bawochwalstwo, nienawi , spory, zazdro , niezgoda, pijastwo – por. Ga 5, 19-21), postpowanie wedug prawo ci, sprawiedliwo ci i prawdy. Pawowi nie chodzi tu jednak o wyliczanie konkretnych uczynków chrze cijaskich. Postpowanie chrze cijanina okre lone jest tu za pomoc zwrotu: „Badajcie, co jest mie Panu” (w. 10). To z kolei mona odkry jedynie wtedy, gdy pozostaje si w osobowym zwizku z Jezusem, w który wchodzi si poprzez chrzest wity i dar Ducha witego. Moralno chrze cijanina zatem to postpowanie wedug Ducha (por. Ga 5,16) i bycie w tym wa nie sensie „ wiato ci w Panu” 26. Niedziela ta stanowi take okazj do odnowienia obrzdu chrzcielnego: „Przyjmijcie wiato Chrystusa” oraz gestu namaszczenia krzymem zbawienia. Chrzest bywa te nazwany o wieceniem, poniewa ci, którzy otrzymuj pouczenie katechetyczne, zostaj o wieceni w Duchu. Ochrzczony, otrzy25. Dla chrze cijanina „by w wietle” nie oznacza tylko by o wieconym jak kto , kto znajduje si w zasigu oddziaywania wiata (por. Ef 1, 18; Hbr 6, 4; 10, 32). Zwrot ten oznacza take bycie

(23) ródem wiata. Chrze cijanin jest wiatem w tym sensie, e broni wiata i udziela. wiata. Por. H. S c h l i e r. La lettera agli Efesini. Brescia 1973 s. 373. 26 Por. M. M a r c h e s e l l i. Interpretare i testi (4 domenica di quaresima). SdP 40:2008 n. 395 s. 118-121..

(24) 204. KS. STANISAW DYK. mawszy w chrzcie Sowo, „ wiato prawdziw, która o wieca kadego czowieka” (J 1, 9), „po o wieceniu” (Hbr 10,32) staje si „synem wiato ci” (1 Tes 5, 5) i sam „ wiato ci” (Ef 5, 8) (por. KKK 1216) 27. Liturgia proponuje zatem kilka paszczyzn interpretacji Ewangelii: niewidomy z Ewangelii poda ku swemu o wieceniu, katechumeni odzyskuj wzrok poprzez wiar w Jezusa, uczestnicy wielkopostnej liturgii za widz Jezusa w coraz ja niejszym wietle i podejmuj walk z „uczynkami ciemno ci”28.. 5. PI TA NIEDZIELA WIELKIEGO POSTU. Zestaw z Lekcjonarza na t niedziel jest przykadem penej harmonizacji tematycznej wszystkich czyta. Motywem przewodnim jest temat przywoany ju w trzeciej niedzieli tego cyklu, mianowicie binomium: Duch – ycie. W ewangelijnej perykopie o wskrzeszeniu azarza (J 11,1-45) Jezus objawia siebie jako zmartwychwstanie i ycie. Jezus jest „yciem” dla innych, poniewa posiada w sobie ycie (por. J 1,4). To Jemu Ojciec da wadz udzielania ycia (por. J 5, 21.26). Jezus, paczc nad grobem azarza, wyraa swój gboki al nad ca ludzko ci, która dotknita jest tragizmem mierci. W swojej boskiej potdze udziela On zatem wiatu prawdziwego ycia poprzez misterium swego zmartwychwstania. Intymna wi

(25) Jezusa z Ojcem, wyraona poprzez gest modlitwy (por. J 11, 41b-42), stwarza ycie tam, gdzie króluje mier . Gówny sens perykopy odkryty jest w wersecie 4: „Choroba ta nie zmierza do mierci, ale ku chwale Boej, aby dziki niej Syn Boy zosta otoczony chwa”. Jezus przywraca azarzowi ycie fizyczne, które jest zapowiedzi daru ycia wiecznego. Cud ten jest zarazem zapowiedzi mierci samego Jezusa. Wydarzenie to jest jednym z etapów uwielbienia Jezusa, które dokona si w peni w Jego zmartwychwstaniu oraz darze Ducha witego apostoom. Znak wskrzeszenia azarza 27. Por. M a s i n i. Wielki Post, Wielkanoc, Zesanie Ducha witego s. 77. „W czowieku toczy si «nieustanna walka», tak w tym, który przychodzi do wiata, jak i w tym, który pozostaje w ciemno ci. Kto przychodzi do wiata, musi znosi opozycj ciemno ci, kto natomiast pozostaje w ciemno ci, dostrzega rozpraszanie si wiata, czego nie jest w stanie zatrzyma . Jest to walka wewntrzna w kadym z nas: «Ciao bowiem do czego innego dy ni duch, duch do czego innego ni ciao, i std nie ma midzy nimi zgody, tak e nie czynicie tego, co chcecie» (Ga 5,17). Kiedy bowiem chcemy dobrze, czujemy opory ze strony za; gdy czynimy

(26) le, czujemy wyrzuty sumienia, poniewa stworzeni zostali my do dobra. Jest to dramat czowieka, w którym dokonuje si uciliwe przej cie z ciemno ci do wiata, od mierci do ycia” (F a u s t i. Rozwa aj i go Ewangeli. Wspólnota czyta Ewangeli wg w. Jana s. 322). 28.

(27) WIELKOPOSTNE ITINERARIUM CHRZCIELNE W PRZEPOWIADANIU HOMILIJNYM. 205. (por. J 11, 27: Maria; 11, 45: ydzi), a potem mierci i zmartwychwstania Jezusa (por. J 20, 29), podobnie jak wszystkie „znaki” dokonane przez Niego (por. J 20, 31) prowadz do wiary. W tym sensie w Ewangelii dnia dostrzec mona dwie podstawowe linie tematyczne Lekcjonarza okresu Wielkiego Postu: przygotowanie do celebracji wydarze paschalnych oraz katechez katechumenaln (itinerarium chrzcielne). Inicjacja chrze cijaska widziana jest tu jako uczestnictwo w wierze w yciu Zmartwychwstaego: kto umiera, wierzc w Jezusa, poda ku yciu wiecznemu, kto yje, wierzc w Jezusa, zmierza do nie miertelno ci. Perspektywa ta oddana zostaa w Ewangelii w sposób nastpujcy: „Ja jestem zmartwychwstaniem i yciem. Kto we Mnie wierzy, cho by i umar, y bdzie. Kady, kto yje i wierzy we Mnie, nie umrze na wieki” (J 11, 25-26)29. „ycie”, które utosamione jest z Jezusem i przez Niego jest udzielane, naley rozumie jako ogó zbawczych dóbr pochodzcych od Boga (por. J 5, 21.26; 14, 6). Udzielenie tego „ycia” wymaga jednak od czowieka pewnej dyspozycji, jak jest wiara. Poprzez wiar i wybór Jezusa wierzcy ju teraz wkracza w ycie wieczne, w „ycie w obfito ci” (J 10, 10) wa ciwe Temu, kto posiada Ducha 30. Pierwsze czytanie (Ez 37, 12-14) ukazuje kolejny (w perspektywie cyklu A) etap historii zbawienia, jakim by powrót ludu wybranego z niewoli babiloskiej do Ziemi Obiecanej. Wydarzenie to byo znakiem wypenienia eschatologicznej odnowy – nowego stworzenia. Lud Izraela w niewoli babiloskiej by jakby martwy, std jego wyzwolenie opisane zostaje jako rodzaj zmartwychwstania (por. Ez 37, 12-13). Jest to znak dziaania Boga, który oywia umarych i powouje do istnienia rzeczy, które nie istniej (por. Rz 4, 17). Znak ten odnowi zaufanie Izraela do swojego Pana (por. Ez 37, 13-14). Bezpo rednim nawizaniem do Ewangelii jest werset 14: „Udziel wam mego ducha, by cie oyli”. Bóg wskrzesza Izraela tak, jak Jezus wskrzesi azarza, wyprowadzajc go z grobu i „pozwalajc mu chodzi ”31. Ta tematyka zostaje podjta i rozwinita w drugim czytaniu (Rz 8, 8-11). Obecny w Ewangelii i pierwszym czytaniu kontrast: ycie – mier zostaje. 29. Por. A. C a r i d e o. Il lezionario del tempo di quaresima. “Se tu conoscessi il dono di Dio …”. W: AA.VV. Il messale Romano del Vaticano II. Orazionale e lezionario. Vol. 1: La celebrazione del Mistero di Cristo nell’anno liturgico. Torino 1984 s. 192 n.; F a u s t i. Rozwa aj i go Ewangeli. Wspólnota czyta Ewangeli wg w. Jana s. 383-386; S c h n a c k e n b u r g. Il Vangelo di Giovanni. Cz. 2 s. 580. 30 Por. M a s i n i. Wielki Post, Wielkanoc, Zesanie Ducha witego s. 97-99. 31 Por. M. M a r c h e s e l l i. Interpretare i testi (5 domenica di quaresima). SdP 40:2008 n. 395 s. 135n..

(28) 206. KS. STANISAW DYK. tu uzupeniony przez dwa kolejne: Duch – ciao oraz grzech – usprawiedliwienie. W tym kontek cie wskrzeszenie azarza jawi si jako symbol nowego ycia czowieka ochrzczonego, uwolnionego od grzechu, który jest prawdziw mierci czowieka. w. Pawe podkre la, e Duch wity, nazwany „Duchem Boym” i „Duchem Chrystusowym” (Rz 8, 9), mieszka w wierzcych. Moc tego Ducha Bóg „przywróci do ycia miertelne ciaa” wierzcych. To „wskrzeszenie” odnosi si równie do ycia obecnego, std te pareneza homilijna powinna by wezwaniem do „ycia wedug Ducha” (Rz 8, 9). Swoim moralnym postpowaniem ochrzczony ma zatem dowodzi , jak bardzo mier i zmartwychwstanie Jezusa stay si w nim rzeczywisto ci; jak dziaaj w nim zasady ycia, które otrzyma na chrzcie witym; jak sprawdza si w nim logika paschalna 32. Aktualizowanie mierci Jezusa w yciu wierzcego (u miercanie grzechów i skonno ci „starego czowieka” obce Duchowi witemu) w. Pawe nazywa „codziennym umieraniem” (1 Kor 15, 31). Ta „codzienna mier ” nie jest porak, poniewa aktualizujc mier Chrystusa, prowadzi do zmartwychwstania. Taka postawa oznacza zarazem staczanie codziennej walki w swoim wntrzu o supremacj „Ducha” nad „ciaem” (por. Ga 5, 16)33. Ta duchowa walka jest powtarzaniem i przeywaniem w sobie bolesnego ukrzyowania Chrystusa (por. Ga 5, 24). Z tego do wiadczenia krzya pynie jednak pewno zwycistwa (por. Ga 6, 14) tak doczesnego, jak i wiecznego (por. Rz 7, 4; 8, 13; Ga 6, 8). Chrze cijanin podziela zatem w sobie mier i uwielbienie Pana34. W takiej postawie ujawnia si prawdziwy paradoks chrze cijaskiego ycia, które swe

(29) ródo ma w mierci 35. Chrze cijaska inicjacja widziana jest tu zatem jako udzia w Duchu Chrystusa, który wprowadza wierzcego w rzeczywisto Jezusowego zmartwychwstania. Ochrzczony dostpuje udziau w mierci i zmartwychwstaniu Jezusa poprzez odpuszczenie grzechów i usprawiedliwiajce dziaanie Du32. Por. K. R o m a n i u k. List do Rzymian. Wstp, przekad z oryginau, komentarz. Pozna– Warszawa 1978 s. 163-168. 33 D y k. Wspóczesne przepowiadanie homilijne misteriów publicznego ycia Jezusa s. 231n. „ycie wedug ciaa” to mentalno , wedug której czowiek absolutyzuje siebie samego i stawia swoje „ja” w centrum wszystkiego. W ten sposób gubi on sens swojego ycia i swej zaleno ci od Boga. Por. M a r c h e s e l l i. Interpretare i testi (5 domenica di quaresima) s. 137. 34 Zob. H. M i s z t a l. Chrzest: umrze z Chrystusem, by zmartwychwsta z Chrystusem. Chrzcielny charakter ycia chrzecija skiego wg Rz 6,1-11. „Kieleckie Studia Teologiczne” 3 : 2004 s. 401-413. 35 Por. Y.M.J. C o n g a r. Wierz w Ducha witego. T. 2: „Panem jest Duch i daje ycie” (2 Kor 3,17). Warszawa 1995 s. 151..

(30) WIELKOPOSTNE ITINERARIUM CHRZCIELNE W PRZEPOWIADANIU HOMILIJNYM. 207. cha witego. Zstpujc do wody chrztu, w czowieku dokonuje si u miercenie ciaa bdcego narzdziem grzechu. Wychodzc z wody chrztu, wierzcy wolny od grzechu wspózmartwychwstaje z Chrystusem do nowego ycia, stajc si w ten sposób nowym czowiekiem (por. Rz 6, 3-11; Kol 2,11 n.; 3,9; Ef 2, 11-22; 4, 24). Jest to nowe stworzenie czowieka na obraz Boga (por. Ga 6, 15)36. Pita niedziela Wielkiego Postu cyklu A jest zatem okazj do odnowienia obrzdu chrzcielnego: „Znacz ciebie znakiem krzya. witego”, oznaczajcego przyjcie daru nowego ycia, które realizuje si dziki darowi Ducha. * Czytania Lekcjonarza na niedziele Wielkiego Postu cyklu A s zharmonizowane tre ciowo i maj za cel ukazanie chrzcielnego wymiaru okresu Wielkiego Postu. Z ukadu Lekcjonarza wida wyra

(31) nie, e cykl ten podzielony jest na dwie cz ci. Pierwsze dwie niedziele w perspektywicznym skrócie przedstawiaj ca histori zbawienia: upadek pierwszych ludzi – zwycistwo Jezusa nad potg za – rozlanie si aski na wszystkich ludzi; powoanie Abrahama – przemienienie Jezusa – na ladowanie posuszestwa Jezusa i Abrahama przez chrze cijan 37. Kolejne trzy niedziele maj charakter wybitnie sakramentalny. Kerygmat tych niedziel odwouje si do poszczególnych etapów przygotowania katechumenów, którzy w czasie chrztu „umr i zmartwychwstan” z Chrystusem. Jest to równie okazja do wezwania wszystkich ochrzczonych, aby bardziej przylgnli do Chrystusa i na ladowali Go. Dziki temu bd mogli odpowiedzialnie i wiadomie odnowi swoje przyrzeczenia chrzcielne w czasie liturgii Wigilii Paschalnej. Perykopy ewangelijne z trzeciej, czwartej i pitej niedzieli zaczerpnite s z Ewangelii wedug w. Jana (J 4, 5-42; 9, 1-41; 11, 1-45) i pokazuj kandydatom do chrztu, e gdy kto spotyka Chrystusa, to dokonuje si w nim konkretna przemiana: „przechodzi” z grzechu do aski (trzecia niedziela), z ciemno ci do wiata (czwarta niedziela), ze mierci do ycia (pita niedziela) 38. Obecne w czytaniach mszalnych rzeczywisto ci wody, wiata i zmartwychwstania symbolizuj dar nowego ycia w Duchu witym, którego Chrystus udziela wierzcemu.. 36. Por. K. R o m a n i u k. Sakramentologia biblijna. Zarys teologii sakramentów dla teologów, katechetów, duszpasterzy. Warszawa 1994 s. 16.22. 37 Por. A. N o c e n t. La Quaresima. W: Anàmnesis. T. 6: L’anno liturgico: storia, teologia e celebrazione. A cura di A. Chupungo. Genova 1992 s. 162. 38 D y k. Wspóczesne przepowiadanie homilijne misteriów publicznego ycia Jezusa s. 177..

(32) 208. KS. STANISAW DYK. BIBLIOGRAFIA A l b e r t a M.: Per una spiritualità dell’anno liturgico: dall’orazionale al lezionario. „Rivista liturgica” 73 : 1986 nr 4 s. 491-507. AA.VV.: Cristo ieri, oggi, sempre. L’anno liturgico e la sua spiritualità. Bari 1979. B e r g a m i n i A.: Chrystus witem Ko cioa. Rok liturgiczny. Historia, celebracja, teologia, duchowo , duszpasterstwo. Kraków 2003 B e r g a m i n i A.: Quaresima. W: Liturgia. A cura di D. Sartore, A.M. Triacca, C. Cibien. Milano 2001 s. 1575-1586. F e d e r i c i T.: La Bibbia diventa Lezionario. Storia e criteri attuali. W: Dall’esegesi all’ermeneutica attraverso la celebrazione. Bibbia e liturgia. T. 1. Ed. R. Cecolin. Padova 1991 s. 192-222. O k u r e T.: Ewangelia wedug w. Jana. MKPS s. 1300-1359. S o d i M.: Anno liturgico: tempi forti. W: Dizionario di Omiletica. A cura di M. Sodi, A.M. Triacca. Torino–Bergamo 1998 s. 51-59.. THE LENT ITINERARY OF BAPTISMAL REDISCOVERY IN HOMILETIC PREACHING Summary Liturgical cycle A for the Lent makes an overt reference to baptism. The Sunday readings in that period are collected and organized in such a way as to gradually introduce the participants of the liturgy into the understanding and constant redefinition of the whole variety of aspects and meanings of baptism. The liturgical celebrations of the subsequent Sundays allow the faithful to re-experience and renew their comprehension of various aspects of the baptismal rite. The aim of homiletic preaching in this period is to help the faithful to deepen their understanding of the reality of which they became part through baptism and to make their life comply with the demands of baptismal spirituality. In this way, they will be able to renew their baptismal vows with full awareness and accountability during the celebration of the Easter Vigil. Translated by Konrad Klimkowski. Sowa kluczowe: Lekcjonarz, cykl liturgiczny A, Wielki Post, chrzest, przepowiadanie homilijne. Key words: Lectionary, liturgical cycle A, Lent, baptism, homiletic preaching..

(33)