Medycyna Wet. 2008, 64 (4A) 441
Praca oryginalna Original paper
W czasie ostatnich kilku lat zara¿enia pierwotnia-kiem Babesia canis sta³y siê jedn¹ z najgroniejszych chorób paso¿ytniczych psów w Polsce, czêsto w krót-kim czasie doprowadzaj¹c¹ do mierci zwierzêcia (6, 10, 12). B. canis jest przenoszona przez kleszcze, g³ów-nie przez kleszcza ³¹kowego Dermacentor reticulatus (13, 19), który mo¿e zasiedlaæ bardzo ró¿ne siedliska tereny otwarte, w tym ³¹ki, nieu¿ytki, trawniki i przy-domowe ogródki. D. reticulatus jest obecnie gatun-kiem najczêciej spotykanym na psach z okolic War-szawy (18). Aktywnoæ sezonowa kleszczy trwa od wczesnej wiosny do pónej jesieni, nawet przy tem-peraturze zaledwie kilku stopni powy¿ej zera. Obie te cechy sprzyjaj¹ infestacji psów przez kleszcze i zwiêk-szaj¹ ryzyko pojawienia siê chorób odkleszczowych.
Objawy zara¿enia B. canis mog¹ byæ ró¿ne, od ty-powych gor¹czka, osowia³oæ, utrata apetytu, krwio-mocz, wymioty, po niespecyficzne, np. bez krwiomo-czu i gor¹czki (2, 15). Mo¿liwe s¹ te¿ zara¿enia bez-objawowe i chroniczne, gdy DNA paso¿yta jest wy-krywane we krwi zwierz¹t, a nie wystêpuj¹ ¿adne ob-jawy babeszjozy. Paso¿yt pozostaje jednak w organi-zmie i w przypadku obni¿enia odpornoci ¿ywiciela mo¿e namno¿yæ siê, powoduj¹c nawrót ostrej postaci choroby. Jednym z typowych skutków zara¿enia pier-wotniakiem jest powiêkszenie ledziony (2, 8), której
funkcj¹ jest eliminacja zainfekowanych przez paso¿y-ta krwinek czerwonych.
Celem opracowania by³o przedstawienie przypad-ku, w którym utajona babeszjoza doprowadzi³a do bezporedniego zagro¿enia ¿ycia zwierzêcia i koniecz-noci splenektomii.
Opis przypadku
Pies, samiec, mieszaniec wy¿³a niemieckiego, w wieku 2 lat, u¿ytkowany jako pies zaprzêgowy zosta³ dostarczo-ny do kliniki z powodu nag³ego os³abienia. Z wywiadu uzy-skano informacjê, ¿e pies przebywa³ na wybiegu ze swoim rodzeñstwem, w³acicielka us³ysza³a skowyt, po ok. 15 minutach pies zacz¹³ chwiaæ siê, pok³ada³ siê, by³ osowia-³y, nie interesowa³ siê jedzeniem. W badaniu klinicznym stwierdzono niechêæ do poruszania siê, os³abienie, bladoæ b³on luzowych, obni¿on¹ temperaturê cia³a (35,7°C), tkli-woæ jamy brzusznej. Badanie ultrasonograficzne wykaza-³o wodobrzusze z miern¹ iloci¹ p³ynu, znaczne powiêk-szenie ledziony z obecnoci¹ deformacji krawêdziowej o wymiarach 10 × 5 cm, o miernie nieregularnej echogen-noci wskazuj¹cej na krwiak. Krawêd zmiany by³a nie-regularna, wskazuj¹ca na krwawienie. Zdecydowano siê na zabieg laparotomii (splenektomii). Podczas operacji stwier-dzono obecnoæ krwi w jamie brzusznej (ok. 1,5 l), po-wiêkszenie ledziony i poprzeczne jej pêkniecie na d³u-goci ok. 10-12 cm. Podjêto decyzjê o usuniêciu ledziony. Po zabiegu psu podano jednostkê krwi.
Bezobjawowa babeszjoza jako przyczyna
splenomegalii i splenektomii u psa*
)
ANNA BAJER, ANNA RODO*, RENATA WELC-FALÊCIAK, EDWARD SIÑSKI
Zak³ad Parazytologii Wydzia³u Biologii UW, ul. Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa *Centrum Zdrowia Ma³ych Zwierz¹t Multiwet, ul. Gagarina 5, 00-753 Warszawa
Bajer A., Rodo A., Welc-Falêciak R., Siñski E.
Asymptomatic babesiosis as a cause of splenomegaly and splenectomy in a dog Summary
During the last several years Babesia canis infections have become one of the most serious parasitic diseases of dogs in Poland, often leading to the death of the animals. Acute babesiosis manifests itself with fever, lethargy, lost of appetite, haemoglobinuria, and vomiting. However, some of the infections may be asympto-matic or insufficient treatment may lead to chronic, asymptoasympto-matic babesiosis. In the present paper, the case of a 2-year-old dog is described. The dog needed to undergo splenectomy after a spleen rupture during sponta-neous play with other dogs. The likely cause for the spleen rupture was splenomegaly observed during USG and surgery. Several hours after surgery, babesiosis symptoms were manifested, with haemoglobinuria, fever and typical blood picture, morphology and biochemistry. The short time from the surgery to the manifestation of symptoms and observed splenomegaly suggested asymptomatic B. canis infection as an indirect cause of the spleen rupture.
Keywords: babesiosis, splenomegaly, splenectomy, Babesia, dog
*) Projekt sfinansowano z funduszy KBN na badania w³asne dla Wydzia³u
Medycyna Wet. 2008, 64 (4A) 442
Kilka godzin po operacji u psa stwierdzono temp. cia³a 40,2°C, lekkie za¿ó³cenie b³on luzowych, tkliwoæ jamy brzusznej, po cewnikowaniu uzyskano ok. 200 ml moczu barwy brunatnej. Wykonano rozmaz krwi w kierunku B. canis i stwierdzono obecnoæ paso¿yta przy prawie 100% parazytemii. Podano metamizol 300 mg i.v., atropinê 1 mg s.c., deksametazon 8 mg i.m. oraz imidocarb 182 mg s.c. Po 4 godzinach temp. cia³a wynosi³a 38,5°C.
W badaniu krwi otrzymano obraz typowy przy babeszjo-zie (16) obni¿on¹ liczbê czerwonych krwinek, znaczn¹ ma³op³ytkowoæ, niski hematokryt oraz doæ znaczn¹ ani-zocytozê krwinek czerwonych. W badaniu biochemicznym podwy¿szone stê¿enia kreatyniny, mocznika, bilirubiny ca³kowitej i AspAT (tab. 1). Przez 4 kolejne doby pies po-zostawa³ w szpitalu, stosowano p³ynoterapiê (1500 ml/dobê, ringer, roztwór glukozy 1 : 1), podawano furosemid (30 mg 2 × dz.), catosal (4 ml 1 × dz.), cocarboksylazê (1 amp. 1 × dz.) we wlewie kroplówkowym, meloksycam (6 mg s.c. 1 × dz.), amoksycyklinê (450 mg s.c. co 48 godz.) oraz zastosowano dietê nerkow¹. Po dobie stan pacjenta szybko poprawia³ siê pies oddawa³ mocz w du¿ej iloci barwy jasno¿ó³tej, mia³ prawid³ow¹ temperaturê cia³a, by³ o¿y-wiony, chêtnie wychodzi³ na spacery, mia³ apetyt. W trze-ciej dobie w badaniu krwi stwierdzono podwy¿szone war-toci prób w¹trobowych i nerkowych oraz spadek poziomu bilirubiny (tab. 1). W czwartej dobie wykonano badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej, które wykaza³o brak zmian patologicznych w fizjologicznej okolicy ledziony, stan zapalny w miejscu zabiegu typowy dla okresu poope-racyjnego, zapalenie nerek nieznacznego stopnia z zatar-ciem echostruktury. Ze wzglêdu na dobry stan kliniczny psa zdecydowano o kontynuacji leczenia w systemie am-bulatoryjnym. Zalecono podawanie 2 razy na dobê 500 ml p³ynów podskórnie, z furosemidem w dawce 20 mg, 4 ml catosalu i 1 ampu³k¹ cocarboksylazy oraz leki doustne: phytophale (3 tabl. 1 × dz., 2 tyg.), essentiale forte (1 kaps. 2 × dz., 2 tyg.), heparegen (1 tabl. 2 × dz., 2 tyg.), methiovit (1 tabl. 2 × dz., 2 tyg.), aescin (1 tabl. 3 × dz., 10 dni), dieta nerkowa 3-4 tyg.
W kolejnych dniach stan psa by³ coraz lepszy. Kontrol-ne badanie krwi 02.06.06 wykaza³o poprawê wyników pracy nerek i w¹troby oraz morfologii (tab. 1). Po up³ywie trzech tygodni pobrano próbkê krwi na EDTA, z której wyizolo-wano genomowe DNA przy u¿yciu zestawu Genomic Mini AX Blood (A&A Biotechnology, Gdañsk). Przeprowadzo-no amplifikacjê fragmentu genu 16S rRNA B. canis (PCR) w celu wykluczenia postaci chronicznej babeszjozy (9). Ba-danie da³o wynik negatywny. W czasie kolejnych 3 mie-siêcy pies odzyska³ w pe³ni si³y i powróci³ do treningów oraz pracy w zaprzêgu.
Omówienie
W opisanym przypadku niejasna by³a przyczyna pêkniêcia ledziony, które doprowadzi³o do zagro¿e-nia ¿ycia zwierzêcia. U psów przyczyn¹ uszkodzezagro¿e-nia ledziony bywa najczêciej powa¿ny uraz, np. wypa-dek drogowy. W badaniu USG, a nastêpnie podczas zabiegu stwierdzono doæ znaczne powiêkszenie na-rz¹du, co mog³o zwiêkszyæ podatnoæ na urazy, nawet podczas energicznej zabawy. Gdy wykluczono proces
nowotworowy, nieznana pozostawa³a przyczyna sple-nomegalii. Mog³a ni¹ byæ chroniczna, bezobjawowa infekcja B. canis. Przed zabiegiem pies nie wykazy-wa³ ¿adnych objawów choroby, mia³ dobry apetyt, by³ bardzo aktywny w zabawach i na treningach. W bada-niach laboratoryjnych inwazji B. microti u myszy sple-nomegalia jest dobrze udokumentowana (14), wynika z funkcji ledziony, która odpowiada za eliminacjê uszkodzonych krwinek czerwonych. Powiêkszenie le-dziony jest czêsto obserwowane podczas babeszjozy tak¿e u psów (2). Istniej¹ dowody, ¿e ledziona jest niezbêdna do eliminacji inwazji B. canis (3, 5, 11). U ludzi zara¿enia Babesia (B. microti, B. divergens) maj¹ przebieg bezobjawowy, z wyj¹tkiem osób asple-nicznych, u których rozwija siê ostra postaæ choroby, czêsto prowadz¹ca do mierci (8). W opisywanym przypadku ostra postaæ babeszjozy ujawni³a siê w kil-ka godzin po zabiegu splenektomii, z bardzo wysok¹ parazytemi¹, typowymi zmianami morfologii krwi i zaburzeniami pracy nerek i w¹troby. Krótki okres, jaki min¹³ do manifestacji pe³noobjawowej babesz-jozy oraz stwierdzona splenomegalia sugeruj¹ wcze-niejsze, bezobjawowe zara¿enie B. canis. Pies otrzy-ma³ po zabiegu jednostkê krwi, ale jest otrzy-ma³o prawdo-podobne, aby by³o to ród³em zara¿enia, gdy¿ krew dawców jest badana w kierunku Babesia.
Objanienia: H wartoci powy¿ej normy; L wartoci poni¿ej normy; Nd nie oznaczano
Tab. 1. Wyniki badañ krwi i oznaczeñ biochemicznych a t a D / e i n a d a B 26.05.06 28.05.06 02.06.06 : a i g o l o fr o M y t y c o k u e L 11,2 Nd 16,1(H) y t y c o rt y r E 5,18(L) Nd 5,18(L) a n i b o l g o m e H 8,4 Nd 8,6 t y r k o t a m e H 0,34(L) Nd 0,35(L) V C M 67 Nd 69 C H C M 24,3(H) Nd 24(H) i w r k i k t y ³ P 46(L) Nd 562 : h c y ³ a i b k e n i w r k z a r b O e t a w o k z c e ³ a P 86(H) Nd 24(H) e n a w o t n e m g e S 84(H) Nd 48(L) y t y c o f m i L 10(L) Nd 40(H) h c y n o w r e z c k e n i w r k z a r b O dAonæziozcnyatoczznaa Nd Anniezizoncayctzonzaa : e n z c i m e h c o i b a i n e z c a n z O T A p s A 82,6(H) 1214,0(H) 113,0(H) T A I A 18,0 1636,0(H) 304,0(H) P A 131,0 1302,0(H) 132,0(H) a n i n y t a e r K 4,0(H) 4,8(H) 3,8(H) k i n z c o M 137,3(H) 1192,5(H) 170,0(H) . k ³ a c a n i b u ri li B 5,1(H) 2,7(H) 0,8
Medycyna Wet. 2008, 64 (4A) 443 W zwi¹zku z przytoczonymi wczeniej
przyk³ada-mi istotnej roli ledziony w eliprzyk³ada-minacji inwazji, istnia-³o niebezpieczeñstwo braku skutecznoci leczenia ba-beszjozy, jednak pomimo ostrego przebiegu choroby, ju¿ na trzeci dzieñ po zastosowaniu imidocarbu nie stwierdzono paso¿yta w krwinkach, a wyleczenie po-twierdzi³ negatywny wynik reakcji PCR przeprowa-dzonej trzy tygodnie po zabiegu. Niepokoj¹ce wyniki prób w¹trobowych mog³y byæ skutkiem podania nar-kozy, a nie inwazji paso¿yta.
Ostatnio coraz czêciej w diagnostyce inwazji Ba-besia stosowane s¹ metody molekularne, oparte na amplifikacji fragmentów DNA paso¿yta izolowanego z krwi psa (PCR i nested PCR (1, 4, 9)). Badania genu 16S rRNA paso¿yta wykaza³y, ¿e u psów w Polsce wystêpuj¹ bezobjawowe zara¿enia, zarówno u zwie-rz¹t leczonych uprzednio na babeszjozê, jak i u nigdy nie wykazuj¹cych objawów choroby (Welc-Falêciak niepubl.). Wydaje siê, ¿e jest to postaæ chroniczna ba-beszjozy, z bardzo nisk¹, niewykrywaln¹ na rozma-zach krwi parazytemi¹, byæ mo¿e spowodowana te¿ czêciowo opornoci¹ paso¿yta na najczêciej stoso-wany imidokarb (17). Chroniczna postaæ choroby mo¿e doprowadziæ do nawrotu ostrej postaci, np. w przy-padku os³abienia kondycji zwierzêcia.
Z badañ w³asnych przeprowadzonych na myszach wynika, ¿e faza chroniczna zara¿enia B. microti mo¿e trwaæ nawet 3 miesi¹ce po zakoñczeniu fazy ostrej, widocznej na rozmazach. Przy takiej chronicznej ba-beszjozie splenomegalia ustêpuje powoli i nawet po 3 miesi¹cach ledziona pozostaje znacz¹co wiêksza od kontrolnej (14).
Podsumowanie i wnioski
Dwuletni pies dozna³ pêkniêcia ledziony podczas codziennej aktywnoci i tylko szybka specjalistyczna interwencja (w ci¹gu 3 godzin: badanie USG, sple-nektomia i transfuzja) pozwoli³a uratowaæ mu ¿ycie. Jedyn¹ stwierdzon¹ przyczyn¹ urazu by³a splenome-galia, wywo³ana najprawdopodobniej bezobjawow¹ inwazj¹ B. canis, która ujawni³a siê w ostrej postaci w kilka godzin po zabiegu. Tak wiêc chroniczna czy bezobjawowa infekcja Babesia mo¿e stanowiæ realne zagro¿enie dla ¿ycia zwierzêcia. Z drugiej strony, za-obserwowanie splenomegalii mo¿e wiadczyæ o inwa-zji B. canis i jest wskazaniem dla badania diagnostycz-nego, najlepiej w oparciu o metody molekularne (PCR).
Pimiennictwo
1.Birkenheuer A. J., Levy M. G., Breitscherdt E. B.: Development and evaluation of a seminested PCR for detection and differentiation of Babesia gibsoni (Asian Genotype) and B. canis in canine blood samples. J. Clin. Microbiol. 2003, 41, 4172-4177.
2.Boozer A. L., Macintire D. K.: Canine babesiosis. Vet. Clin. North. Am. Small. Anim. Pract. 2003, 33, 885-904.
3.Botros B. A., Moch R. W., Barsoum I. S.: Some observations on experimen-tally induced infection of dogs with Babesia gibsoni. Am. J. Vet. Res. 1975, 36, 293-296.
4.Caccio S. M., Antunovic B., Moretti A., Mangili V., Marinculic A., Baric R. R., Slemenda S. B., Pieniazek N. J.: Molecular chracterisation of Babesia canis
canis and Babesia canis vogeli from naturally infected European dogs. Vet. Parasitol. 2002, 106, 285-292.
5.Camacho A. T., Pallas E., Gestal J. J., Guitian F. J., Olmeda A. S.: Babesia canis infection in a splenectomized dog. Bull. Soc. Pathol. Exot. 2001, 94, 17-19.
6.Gund³ach J. L., Sadzikowski A. B., Tomczuk K.: Babeszjoza psów. Medycy-na Wet. 1995, 51, 584-587.
7.Homer M. J., Aguilar-Delfin I., Telford S. R. 3rd, Krause P. J., Persing D. H.: Babesiosis. Clin. Microbiol. Rev. 2000, 13, 451-469.
8.Kijemtrup A. M., Conrad P. A.: Human babesiosis: an emerging tick-born disease. Int. J. Parasitol. 2000, 30, 1323-1337.
9.Kordick S. K., Breitschwerdt E. B., Hegarty B. C., Southwick K. L., Colitz C. M., Hancock S. I., Bradley J. M., Rumbough R., McPherson J. T., MacCormack J. N.: Co-infection with multiple tick-borne pathogens in a Walker Hound kennel in North Carolina. J. Clin. Microbiol. 1999, 37, 2631--2638.
10.Madany J., Winiewska M.: Babeszjoza psów. Annales UMCS, Lublin Po-lonia. Sectio DD 2005, 60, 22-29.
11.Meinkoth J. H., Kocan A., Loud S. D., Lorenz M. D.: Clinical and hemato-logic effects of experimental infection of dogs with recently identified Babesia gibsoni-like isolates from Oklahoma. J. Am. Vet. Med. Assoc. 2002, 220, 185-189.
12.Pinkiewicz E., Grzebu³a S.: Przypadek babeszjozy u psa. Medycyna Wet. 22, 143-144.
13.Rar V. A., Maksimova T. G., Zakharenko L. P., Bolykhina S. A., Dobro-tvorsky A. K., Moroyova O. V.: Babesia DNA detection in canine blood and Dermacentor reticulatus ticks in southwestern Siberia, Russia. Vector Borne Zoonotic Dis. 2005, 5, 285-287.
14.Welc-Falêciak R., Bajer A., Bednarska M., Siñski E.: Monitoring inwazji Babesia microti u myszy laboratoryjnych szczepu BALB/c przy u¿yciu PCR. Materia³y Konferencyjne. Zak³ad Parazytologii i Inwazjologii, Ko³o Nauko-we Biotechnologów przy MSB KNBiotech oraz Sekcja Parazytologiczna PTNW, Warszawa 28.10 2006, s. 26.
15.Zygner W.: Choroby paso¿ytnicze przenoszone przez stawonogi zagra¿aj¹ce psom wyje¿d¿aj¹cym do europejskich krajów basenu Morza ródziemnego i Portugalii. Czêæ II. Babeszjoza, teilerioza i hepatozoonoza. ¯ycie Wet. 2006, 81, 595-603.
16.Zygner W., Gójska O., Rapacka G., Jaros D., Wêdrychowicz H.: Hemato-logical changes during the course of canine babesiosis caused by large Babe-sia in domestic dogs in Warsaw (Poland). Vet. Parasitol. 2007, 145, 146-151. 17.Zygner W., Frydrych M.: Zastosowanie chlorochiny w leczeniu opornej na
imidokarb babeszjozy u psa. ¯ycie Wet. 2005, 80, 404-406.
18.Zygner W., Wêdrychowicz H.: Occurrence of hard ticks in dogs from Warsaw area. Ann. Agric. Environ. Med. 2006, 13, 355-359.
19.Zygner W., Winiewski M.: Choroby przenoszone przez kleszcze zagra¿aj¹ce psom w Polsce. Wiad. Parazytol. 2006, 52, 85-92.
