Medycyna Wet. 2008, 64 (9) 1122
Praca oryginalna Original paper
Zatoka skórzasta (sinus dermoidalis) jest wrodzon¹ zmian¹ o charakterze guzowatym, najczêciej usy-tuowan¹ w tkance podskórnej. Powstaje w trakcie roz-woju p³odowego, w wyniku odszczepienia od macie-rzy czêci komórek ektodermy, które nastêpnie zosta-j¹ otoczone przez komórki mezenchymalne. Skutkiem tego jest przemieszczanie siê zawi¹zków skóry do tka-nek le¿¹cych poni¿ej. Formuje siê w ten sposób ró¿-nej g³êbokoci kana³, zbudowany ze zmienioró¿-nej skó-ry. Terminem zatoka skórzasta okrela siê zaburzenie, w przebiegu którego powstaje przetoka. Wyró¿nia siê równie¿ pojêcie torbieli skórzastej (cystis dermoida-list), które okrela zmianê, nie posiadaj¹c¹ po³¹czenia ze skór¹ (3, 9, 10). Obie postacie w badaniu klinicz-nym s¹ wyczuwalne dotykiem, jako niewielkie i nie-ruchome, twarde lub elastyczne guzy o g³adkiej po-wierzchni. Skóra nad nimi nie jest zmieniona zapal-nie. Torebka zatoki jest cienka i ma budowê ³¹czno-tkankow¹ (21). Jej zawartoci¹ mo¿e byæ skóra, miesz-ki w³osowe i gruczo³y ³ojowe (6, 9, 10).
Zatokê skórzast¹ i torbiel skórzast¹ opisano u na-stêpuj¹cych ras: rhodesian ridgebeck, bokser, buldog angielski, chow-chow, golden retriever, yorkshire terrier, shih-tzu, american cocker spaniel, syberian husky (1, 5, 9-11, 20) oraz u kota (18) i konia (12). W literaturze nie odnotowano przypadku wyst¹pienia zatoki skórzastej u doga niemieckiego.
Opis przypadku
Sukê rasy dog niemiecki w wieku 18 miesiêcy przyjêto do ambulatorium Katedry i Kliniki Chirurgii UP we Wroc-³awiu z powodu dwóch wyczuwalnych zgrubieñ pod skór¹
grzbietowej powierzchni szyi. Z informacji uzyskanych podczas wywiadu z w³acicielem ustalono, ¿e wygórowa-nia skóry widoczne sta³y siê ju¿ w 6. miesi¹cu ¿ycia. W tym miejscu zauwa¿ono równie¿ okresowo pojawiaj¹ce siê zwil¿enia sierci, w postaci wilgotnych plam. Pies by³ le-czony bezskutecznie z zastosowaniem antybiotyków i nie-steroidowych leków przeciwzapalnych.
W trakcie badania klinicznego stwierdzono obecnoæ dwóch guzów, ró¿ni¹cych siê wielkoci¹. Pierwszy z nich, pod³u¿nego kszta³tu, o wymiarach 3 × 4 cm, by³ nieboles-ny i przesuwalnieboles-ny wzglêdem pod³o¿a. Drugi guz, równie¿ niebolesny przy omacywaniu, stanowi³ deformacjê kulist¹ o rednicy 2 cm, nieprzesuwaln¹ wzglêdem pod³o¿a.
Tak¿e badaniem ultrasonograficznym (USG) zidentyfi-kowano dwie zmiany usytuowane na pograniczu tkanki podskórnej i miêniowej. Obie mia³y kszta³t owalny, wiel-koci 1 × 2,5 cm oraz 1,5 × 3,5 cm i otoczone by³y tkank¹ hiperechogeniczn¹, uk³adaj¹c¹ siê piercieniowato i dwu-warstwowo. Warstwy oddziela³a strefa hipoechogeniczna. J¹dro (centrum) ka¿dej z tych zmian by³o hiperechogeniczne o strukturze pasm uk³adaj¹cych siê równolegle wzglêdem siebie. Zmiany powy¿sze w obrazie USG by³y dobrze od-dzielone od okolicznych tkanek.
Na podstawie badania klinicznego i ultrasonograficzne-go podjêto decyzjê chirurgiczneultrasonograficzne-go usuniêcia guzów. Przed zabiegiem wykonano testy biochemiczne (GOT, GPT, kre-atynina, mocznik, fosfataza alkaiczna, glukoza) i morfolo-giczne krwi. Wartoci parametrów kontrolowanych mieci³y siê w granicach uznawanych za prawid³owe. Przygotowa-nie dietetyczne polega³o na przeprowadzeniu 12-godzinnej g³odówki u psa.
W postêpowaniu anestezjologicznym zastosowano se-dacjê ksylazyn¹ (1 mg/kg), a nastêpnie szeroko wygolono
Zatoka skórzasta u suki rasy dog niemiecki
KORNEL RATAJCZAK, WOJCIECH STAÑCZYK
Katedra i Klinika Chirurgii Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, pl. Grunwaldzki 51, 50-366 Wroc³aw
Ratajczak K., Stañczyk W.
Dermatoid sinus in a Great Dane bitch Summary
The dermatoid sinus and dermatoid cyst are disorders which appear during intrauterine development. This article presents the first fully documented case of the dermatoid sinus in the Great Dane bitch. Clinical exami-nation revealed the abnormality in the form of two encapsulated tumors of 2cm and 4cm in diameter located in the dorsal part of the neck. Ultrasonography proved to be the most accurate diagnostic tool. A surgical operation was chosen as an effective method of treatment. Surgical treatment involved the extirpation of the dermatoid sinus along with a margin of intact tissues. The final diagnosis was based of histopathology. The wound healed without complications. In long-term observation, three months after the surgery, no recurrance has been confirmed.
Medycyna Wet. 2008, 64 (9) 1123 okolicê przewidywanego pola operacyjnego. Po usuniêciu
sierci znaleziono ma³e otwarcie skóry le¿¹ce tylko nad jednym guzem. Psu przed wejciem na blok operacyjny zosta³ za³o¿ony cewnik do pêcherza moczowego oraz do-¿ylny kateter na igle (venflon). Pacjenta równie¿ zaintubo-wano rurk¹ dotchawicz¹. Znieczulenie iniekcyjne wywo-³ano barbituranem (Vetbutal 10 mg/kg) oraz dodatkowo podtrzymywano je podawaniem niskich stê¿eñ halotanu (1% obj.) w uk³adzie pó³zamkniêtym (17, 18).
Ciêcie skóry mia³o d³ugoæ 8 cm i wykonano je z ubyt-kiem, w kszta³cie wrzeciona. ródoperacyjnie potwierdzo-no wystêpowanie dwóch guzów. Nie by³o miêdzy nimi ¿ad-nego po³¹czenia. Jeden znajdowa³ siê w tkance podskórnej i by³ wyranie odgraniczony od pod³o¿a. Drugi z guzów umiejscowiony by³ w miêniach szyi i umocowany do nich (ryc. 1). Oddzielenia obu tworów od otaczaj¹cych tkanek i usuniêcia dokonano na têpo. Wykonano hemostazê mecha-niczn¹ przez ukrêcenie i podwi¹zanie krwawi¹cych naczyñ. Miênie i tkankê podskórn¹ zszyto szwami pojedynczy-mi wêze³kowym przy pomocy nici wch³anialnej (Polysorb 2-0). Do szycia skóry pos³u¿ono siê materia³em nie wch³a-niaj¹cym (Amifil 1-0), zak³adaj¹c szew materacowy po-ziomy.
Po zabiegu, w czasie budzenia siê psa z narkozy dosz³o do wzdêcia ¿o³¹dka. Za³o¿ono zg³êbnik ¿o³¹dkowy, przy pomocy którego usuniêto nagromadzony gaz. W okresie oko³ooperacyjnym podawano antybiotyk amoksycylinê (Betamox L.A.) oraz przeciwbólowy meloxicam (Meta-cam). Rana goi³a siê bez powik³añ, rych³ozrostem, po 10 dniach zdjêto szwy. W obserwacji odleg³ej (1 i 3 miesi¹ce po operacji) nie stwierdzono wznowy i innych pónych powik³añ.
Wynik badania histopatologicznego wykaza³, ¿e wy³usz-czone guzy by³y g³êbokimi uchy³kami tkanki skórnej, sta-nowi¹cymi rozszerzenie górnego odcinka torebki w³osa. Uchy³ki wype³nia³y masy z³uszczonych komórek oraz wy-dzielina gruczo³ów ³ojowych. Skóra nad guzami wykazy-wa³a kolagenizacjê warstwy skóry w³aciwej (corium).
Incydent wzdêcia ¿o³¹dka stanowi³ wskazanie do wyko-nania gastropeksji. W³aciciel zgodzi³ siê na przeprowa-dzenie zabiegu, który w celach profilaktycznych wykona-no w póniejszym terminie.
Omówienie
Omawiany przypadek stanowi przyk³ad jednoczes-nego wyst¹pienia u psa zatoki skórzastej i torbieli
skórzastej. Podobn¹ zmianê patologiczn¹ jako jedni z pierwszych opisali Lord i wsp. w 1957 r. (14). Wród wymienianych ras, opisywanych zarówno w literatu-rze wiatowej, jak i krajowej, nie natrafiono na infor-macje o wyst¹pieniu zmiany u doga niemieckiego (1, 5, 9-11, 20). Badania dowiod³y, ¿e u rodezjanów scho-rzenie to jest cech¹ dziedziczn¹ (5, 9, 11). Z tego po-wodu zalecane jest usuniêcie z hodowli osobników, u których wyst¹pi³a zatoka lub torbiel skórzasta (5, 9). Brak w pimiennictwie informacji, czy u innych ras choroba ma tak¿e pod³o¿e genetyczne.
Miejscem predylekcyjnym i typowym do wystêpo-wania zatoki oraz torbieli skórzastej jest grzbietowa powierzchnia szyi, najczêciej linia rodkowa karku. Niekiedy guzy tego typu pojawiaj¹ siê na klatce pier-siowej lub w okolicy koci krzy¿owej i ogona (3, 9, 10). Opisano te¿ przypadek wystêpowania zmiany na nosie (1), jêzyku (13), w gardle, jajnikach oraz j¹drach wnêtrów (18).
W 1966 r. Mann i Stratton (15) zaproponowali sche-mat kwalifikowania choroby na podstawie g³êbokoci penetracji tkanek oraz obecnoci lub braku przetoki, ustalaj¹c cztery typy zmian. Natomiast Booth w 1998 r. doda³ typ V (2). Wed³ug tego podzia³u obecnie wyró¿-nia siê piêæ nastêpuj¹cych typów zmian wystêpuj¹cych na szyi psa (ryc. 2): I umiejscowiony w podskórzu i miêniach, siêga do wiêzad³a nadkolcowego, po-siada przetokê; II umiejscowiony w podskórzu i miêniach, po³¹czony pasmem tkanki ³¹cznej z wiêzad³em nadkolcowym, posiada przetokê; III umiejscowiony w podskórzu, po-siada przetokê; IV penetruje kana³ krêgowy, dotyka oponê tward¹, posia-da przetokê; V ró¿ne umiejscowie-nie (podskórze, miêumiejscowie-nie, wiêzad³o nadkolcowe), nie posiada przetoki. Zgodnie z powy¿szym kryterium, któ-re dwa lata póniej w swojej publi-kacji przytoczyli Tshamala i Moens (19), typ V nale¿y uznaæ za torbiel
Ryc. 1. Wy³uszczona torbiel skórzasta. Wygl¹d po jej naciê-ciu. Widoczne w³osy sklejone wydzielin¹ gruczo³ów ³ojowych
Ryc. 2. Typy zatok skórzastych. Opis ich umiejscowienia zamieszczono w tekcie b b b b b bbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbb b b b b b b d d d d d ddddddddddd ddddddddddd d d d d d d a a a a a aaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaa a a a a a a c c c c c ccccccccccc ccccccccccc c c c c c c b b b b b bbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbb b b b b b b d d d d d dddddddddddddddddddddd d d d d d d a a a a a aaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaa a a a a a a c c c c c ccccccccccc ccccccccccc c c c c c c b b b b b bbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbb b b b b b b d d d d d ddddddddddd ddddddddddd d d d d d d a a a a a aaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaa a a a a a a c c c c c ccccccccccc ccccccccccc c c c c c c b b b b b bbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbb b b b b b b d d d d d ddddddddddd ddddddddddd d d d d d d a a a a a aaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaa a a a a a a c c c c c ccccccccccc ccccccccccc c c c c c c b b b b b bbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbb b b b b b b d d d d d ddddddddddd ddddddddddd d d d d d d a a a a a aaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaa a a a a a a c c c c c ccccccccccc ccccccccccc c c c c c c b b b b b bbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbb b b b b b b d d d d d ddddddddddd ddddddddddd d d d d d d a a a a a aaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaa a a a a a c c c c c ccccccccccc ccccccccccc c c c c c c b b b b b bbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbb b b b b b b d d d d d ddddddddddd ddddddddddd d d d d d d a a a a a aaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaa a a a a a a c c c c c ccccccccccc ccccccccccc c c c c c c b b b b b b b b bbbbbbbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbbbbbbb d d d d d d d d dddddddddddddddd dddddddddddddddd dddddddddddddddd a a a a a a a a aaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaa c c c c c c c c cccccccccccccccc cccccccccccccccc cccccccccccccccc b b b b b b b b bbbbbbbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbbbbbbb d d d d d d d d dddddddddddddddd dddddddddddddddd dddddddddddddddd a a a a a a a a aaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaa c c c c c c c c cccccccccccccccc cccccccccccccccc cccccccccccccccc b b b b b b b b bbbbbbbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbbbbbbb d d d d d d d d dddddddddddddddd dddddddddddddddd dddddddddddddddd a a a a a a a a aaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaa c c c c c c c c cccccccccccccccc cccccccccccccccc cccccccccccccccc b b b b b b b b bbbbbbbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbbbbbbb d d d d d d d d dddddddddddddddd dddddddddddddddd dddddddddddddddd a a a a a a a a aaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaa c c c c c c c c cccccccccccccccc cccccccccccccccc cccccccccccccccc b b b b b b b b bbbbbbbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbbbbbbb d d d d d d d d dddddddddddddddd dddddddddddddddddddddddddddddddd a a a a a a a a aaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaa c c c c c c c c cccccccccccccccc cccccccccccccccc cccccccccccccccc b b b b b b b bbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbbbbbb d d d d d d d ddddddddddddddd ddddddddddddddd ddddddddddddddd a a a a a a a aaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaa c c c c c c c ccccccccccccccc ccccccccccccccc ccccccccccccccc kana³ krêgowy wiêzad³o nadkolcowe miêœnie tkanka podskórna skóra TYP: I II III IV V b b b b b b b b bbbbbbbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbbbbbbb bbbbbbbbbbbbbbbb d d d d d d d d dddddddddddddddd dddddddddddddddd dddddddddddddddd a a a a a a a a aaaaaaaaaaaaaaaa aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa c c c c c c c c cccccccccccccccc cccccccccccccccc cccccccccccccccc
Medycyna Wet. 2008, 64 (9) 1124
skórzast¹. Przypadek w³asny zatem jest zmian¹ mie-szan¹ i wed³ug obowi¹zuj¹cego schematu podzia³u sto-sowanego obecnie w pracach oryginalnych (3, 9, 10) nale¿y j¹ zakwalifikowaæ jako typ III i V.
Opisany przypadek wystêpowania zatoki skórzastej jest w swym obrazie klinicznym charakterystyczny. Typowoæ wynikaj¹ca z obecnoci deformacji na skó-rze oraz czynnej pskó-rzetoki pozwala postawiæ rozpozna-nie wy³¹czrozpozna-nie w oparciu o badarozpozna-nie kliniczne. Zbêdne zatem staj¹ siê inne czynnoci diagnostyczne, jak np. nak³ucie guzów i badanie biopsyjne. Jedynie w przy-padku nietypowego umiejscowienia zmian pomocna mo¿e byæ biopsja cienkoig³owa (13, 20). W³asne ob-serwacje wskazuj¹, ¿e badanie USG stanowi cenne uzupe³nienie informacji klinicznych, bowiem dziêki niemu uzyskuje siê w sposób nieinwazyjny dane o budowie guza i jego umiejscowieniu. Pozwala to z du¿ym prawdopodobieñstwem w diagnozie ró¿ni-cowej wykluczyæ inne zmiany guzowate: krwiak, ro-pieñ, kaszak, otorbione cia³o obce, zmiany nowotwo-rowe, np. nerwiakow³ókniak (21). Wysoka wartoæ badania klinicznego oraz ultrasonograficznego elimi-nuje potrzebê wykonywania skomplikowanych i ob-ci¹¿aj¹cych pacjenta badañ dodatkowych. Jakkolwiek jednoznaczna diagnoza stawiana byæ mo¿e jedynie na podstawie badania histopatologicznego (3, 10, 21). Jak opisuj¹ inni badacze, zmianie typu IV towarzyszyæ mog¹ objawy neurologiczne. Wtedy zasadne jest od-wo³anie siê do rentgenografii z u¿yciem rodka kon-trastowego, bowiem obraz kliniczny mo¿e byæ mylo-ny z objawami wystêpuj¹cymi przy chorobach rdze-nia krêgowego (3, 8-11, 20).
Wed³ug autorów opisuj¹cych torbiel lub zatokê skó-rzast¹, terapi¹ z wyboru jest zabieg chirurgicznego wyciêcia zmian guzowatych (5, 9, 21). W czasie ope-racji wy³uszczania tego typu guzów, podobnie jak w chirurgii onkologicznej, wa¿ne bêdzie przestrzega-nie zasady ich dok³adnego usuniêcia (9, 21). Oznacza to, i¿ guz winien byæ wyciêty w ca³oci i jednoczenie w granicach zdrowych tkanek, a wiêc z zachowaniem marginesu. Pozostawienie nawet niewielkiego frag-mentu tkanki rozrostowej mo¿e doprowadziæ do wzno-wy choroby b¹d formowania siê ropni lub ziarnia-ków (9). W³asne dowiadczenie wskazuje, ¿e przy wykonywaniu zabiegów chirurgicznych i badañ diag-nostycznych, np. rtg u psów ras olbrzymich istnieje potencjalne niebezpieczeñstwo wyst¹pienia rozszerze-nia i skrêtu ¿o³¹dka, potwierdzone w ród³ach litera-turowych (7).
Ca³okszta³t zebranych informacji i dowiadczeñ w zakresie rozpoznania, terapii i rekonwalescencji potwierdza s³usznoæ decyzji o chirurgicznym lecze-niu opisanych zmian guzowatych lokuj¹cych siê w pod-skórzu. Prosty technicznie zabieg mo¿e byæ wykona-ny w ka¿dej lecznicy. Nie wymaga specjalistycznego zestawy instrumentów, wystarczaj¹cy jest podstawo-wy zestaw narzêdzi do chirurgii miêkkiej. Opisywa-nymi w literaturze powik³aniami pooperacyjnym s¹
krwiaki i/lub zaka¿enia rany (9, 20). W przedstawio-nym przypadku ciêcie w kszta³cie wrzeciona i odpo-wiednia d³ugoæ rany pozwoli³y na jednoczesne wy-osobnienie obu zmian. Nie obserwowano wysiêku i rana goi³a siê sposobem doranym, przez rych³o-zrost. Delikatne preparowanie tkanek metod¹ na têpo, dok³adne zaopatrzenie krwawi¹cych naczyñ oraz warstwowe zespolenie tkanek istotnie ograniczaj¹ ry-zyko powstania krwiaka.
Przypadek wyst¹pienia jednoczenie w nieznacznym oddaleniu od siebie zarówno torbieli, jak i zatoki skó-rzastej u doga niemieckiego sugeruje, i¿ tak¿e ta rasa jest podatna na wystêpowanie tego typu skóropochod-nych zmian guzowatych. Rokowanie w tym przypad-ku jest pomylne, gdy podjête zostanie leczenie chi-rurgiczne, którego decyzja opiera siê na diagnostyce obejmuj¹cej badanie fizykalne i ogólnie dzi dostêpne badanie ultrasonograficzne.
Pimiennictwo
1.Anderson D. A., White R. A. S.: Nasal dermoid sinus cyst in the dog. Vet. Surg. 2002, 31, 303-308.
2.Booth M. J.: Atypical dermoid sinus in a chow chow dog. J. South Afr. Vet. Assoc. 1998, 69, 102-104.
3.Bornard N., Carozzo C.: Bilateral parieto-occipital dermatoid sinuses in a Rottweiler. J. Small Anim. Pract. 2007, 48, 107-110.
4.Burrow R. D.: A nasal dermoid sinus in an English bull terrier. J. Small Anim. Pract. 2004, 45, 572-574.
5.Cornegiani L., Ghibaudo G.: A dermoid sinus in a Siberian Husky. Vet. Dermatol. 1999, 10, 47-49.
6.Davies E. S. S., Fransson B. A., Gavin P. R.: A confusing magnetic resonanse imaging observation complicating surgery for a dermoid cyst in a Rhodesian Ridgerbac. Vet. Radiol. Ultrasound 2004, 45, 307-309.
7.Dupre G., Corlouer J. P.: Ostre rozszerzenie ¿o³¹dka ze skrêtem u psów. Waltham Focus 1994, 4, 9-15.
8.Fatone G., Brunetti A., Lamagan F., Potena A.: Dermoid sinus and spinal malformations in a Yorkshire terrier: diagnosis and follow-up. J. Small Anim. Pract. 1995, 36, 178-180.
9.Glawliñski J., Pilak K., Cywiñska A.: Zatoka skórzasta u suki rasy Rhode-sian ridgeback. ¯ycie Wet. 2005, 80, 353-355.
10.Hillbertz S. N. H. C.: Inheritance of dermatoid sinus in the Rhodesian ridge-back. J. Small Anim. Pract. 2005, 46, 71-74.
11.Hillbertz S. N. H. C., Andersson G.: Autosomal dominant mutation causing the dorsal ridge predisposes for dermoid sinus in Rhodesian ridgeback dogs. J. Small Anim. Pract. 2006, 47, 184-188.
12.Hillyer L. L., Jackson A. P., Quinn G. C., Day M. J.: Epidermal (infundibu-lar) and dermoid cysts in the dorsal midline of a three-year-old thorough-bred-cross gelding. Vet. Dermatol. 2003, 14, 205-209.
13.Liptak J. M., Canfield P. J., Hunt G. B.: Dermoid cyst in the tongue of a dog. Austral. Vet. J. 2000, 78, 160-161.
14.Lord L. H., Cawley A. J., Gilray J.: Middorsal dermoid sinuses in Rhodesian ridgeback dogs a case report. J. Am. Vet. Medical Assoc. 1957, 131, 515--518.
15.Mann G. E., Stratton J.: Dermoid sinus in the Rhodesian ridgeback. J. Small Anim. Pract. 1966, 7, 631-642.
16.Ratajczak K.: Bezpieczne znieczulenie do¿ylne barbituranowe. Medycyna Wet. 1985, 41, 32-35.
17.Ratajczak K., Skrzypczak P.: Znieczulenie infuzyjne ci¹g³e nowa jakoæ anestezji do¿ylnej psów. Medycyna Wet. 1995, 51, 651-656.
18.Rochat M. C., Campebell G. A., Panciera R. J.: Dermoid cysy in cats: two cases and a review of the literature. J. Vet. Diagn. Invest. 1996, 8, 505-507. 19.Tshamala M., Moens Y.: True dermoid cyst in Rhodesian ridgeback. J. Small
Anim. Pract. 2000, 41, 352-353.
20.Turek B., Sterna J., Osniñska B.: Zatoka skórzasta u psa. ¯ycie Wet. 2002, 77, 304-305.
21.Winiewski M., Kruk-Jeromin J.: Wrodzone torbiele skórne w okolicy ³uku brwiowego. Przegl. Pediatr. 2004, 34, 202-204.
Adres autora: prof. dr hab. Kornel Ratajczak, pl. Grunwaldzki 51, 50-366 Wroc³aw; e-mail: kornel@ozi.ar.wroc.pl
