Artyku³ przegl¹dowy Review
Celem niniejszego artyku³u jest uzupe³nienie o osi¹g-niêcia przedstawione na 22. wiatowym Kongresie Specjalistów Chorób wiñ (IPVS), który odby³ siê w 2012 r. w Korei Po³udniowej, danych dotycz¹cych dyzenterii wiñ i rozrostowego zapalenia jelit. Wymie-nione jednostki chorobowe, manifestuj¹ce siê zabu-rzeniami ze strony przewodu pokarmowego i biegun-k¹, s¹ przyczyn¹ szczególnie wysokich strat w trakcie odchowu warchlaków i tuczników (growing/finishing phase), a ich skuteczna profilaktyka i zwalczanie wa-runkuje w znacznym stopniu op³acalnoæ produkcji wiñ. Dodatkowo przedstawione zostan¹ informacje na temat znaczenia astrowirusa wiñ i wirusa Torque teno w wywo³ywaniu biegunek u tuczników.
Dyzenteria
Choroba ta wystêpuje g³ównie u wiñ po odsadze-niu, znajduj¹cych siê w stadium wzrostu i tuczu,
zw³aszcza w fermach rednio- i wielkotowarowych. Ma ona zasiêg globalny. W poszczególnych krajach obserwuje siê okresy mniejszego i wiêkszego nasilenia wystêpowania dyzenterii, nawet z kilkuletnimi przer-wami miêdzy nimi. Przyk³adowo, w Polsce po okresie rozpoznawania jedynie sporadycznych przypadków w ostatnich latach nastêpuje obecnie zwiêkszenie liczby nowych ognisk. W USA i Kanadzie po 20-let-nim niestwierdzaniu, choroba ta jest teraz spotykana coraz czêciej (7).
Czynnikiem etiologicznym jest beztlenowa, Gram--ujemna bakteria o kszta³cie spiralnym, zaliczona do gatunku Brachyspira (B.) hyodysenteriae. Cechuje siê wywo³ywaniem na agarze z krwi¹ silnej hemolizy beta. U wiñ wystêpuje te¿ B. pilosicoli i B. intermedia. Oba gatunki s¹ mniej hemolityczne ni¿ B. hyodysenteriae. Wywo³uj¹ one te¿ zapalenie okrê¿nicy i biegunkê, ale o ³agodniejszym przebiegu ni¿ B. hyodysenteriae.
Wa¿ne zakane choroby biegunkowe wiñ
okresu tuczu z uwzglêdnieniem nowych danych
MARIAN TRUSZCZYÑSKI, ZYGMUNT PEJSAK
Zak³ad Chorób wiñ Pañstwowego Instytutu Weterynaryjnego Pañstwowego Instytutu Badawczego, Al. Partyzantów 57, 24-100 Pu³awy
Truszczyñski M., Pejsak Z.
Important infectious diarrheal diseases of swine during the finishing phase: New data
Summary
This paper presents information on swine dysentery and swine proliferative enteropathy. The role of porcine Torque teno virus (TTSuV) and porcine astrovirus (PAstV) in the etiology of grow-finish pigs is also mentioned. The review is based on the presentations from the 22nd International Pig Veterinary Society
Congress, which took place in June 2012 in South Korea. The etiological significance of Brachyspira species was characterized: Brachyspira (B.) hyodysenteriae is a major pathogen in swine dysentery, B. pilosicoli and B. intermedia cause milder colitis, whereas B. murdochii and B. innocens are not pathogenic. For the identification of the species of the genus Brachyspira, several PCR-based assays were proposed, as well as a test involving the amplification of a highly variable region of the Brachyspira NADH Oxidase (nox) gene with PCR and then sequencing this PCR product for species identification. The results of these tests suggest that a potentially virulent new species of Brachyspira has been discovered, circulating among swine herds in North America. In relation to proliferative enteropathy, also a disease of the finishers, new laboratory diagnostic tests were presented and evaluated. Fecal PCR analysis, however, was not sufficiently sensitive for the diagnosis of all infections. Serological diagnostic methods were mentioned and evaluated, particularly for monitoring subclinically affected herds. Necropsy followed by the specific identification of L. intracellularis in the lessons by immunohistochemistry is the gold standard for a definitive diagnosis of proliferative enteropathy. According to the papers on porcine astrovirus (PoAstV) and Torque teno sus virus (TTsUV), these viruses have a high prevalence in fecal samples from pigs with clinical diarrhea. Further research is necessary, however, for any definite conclusions on their role in causing diarrhea in pigs.
B. pilosicoli wykazuje chorobotwórczoæ równie¿ dla cz³owieka. Dodatkowo izoluje siê z przypadków kli-nicznie i sekcyjnie podobnych do dyzenterii wiñ szczepy zaliczone do rodzaju Brachyspira, ale nie bê-d¹ce B. hyodysenteriae ani te¿ poprzednio wymienio-nymi, co nasuwa potrzebê okrelenia ich klasyfikacji i roli w chorobach wiñ (7). Niechorobotwórcze ga-tunki rodzaju Brachyspira to B. murdochii i B. inno-cent, chocia¿ ten pierwszy, zgodnie z danymi Gebhart i wsp. (7), mo¿e samodzielnie lub wspólnie z innymi drobnoustrojami wywo³ywaæ u wiñ nie¿ytowe zapa-lenie jelit i biegunki o ³agodnym, przewlek³ym prze-biegu.
Rozpoznanie. Przedstawiony ostatnio przez Gebhart i wsp. (7) jako podstawa terenowego rozpoznania, kliniczny i sekcyjny obraz dyzenterii wiñ charaktery-zuje siê krwaw¹ biegunk¹ i krwotocznym zapaleniem okrê¿nicy albo postaciami o zmniejszaj¹cej siê cho-robotwórczoci w kierunku ³agodnej biegunki, z p³yn-nym ka³em z domieszk¹ luzu. Ta odmiana dyzenterii mo¿e przyjmowaæ przebieg przewlek³y lub nastêpuje szybkie zdrowienie (7). Przy wiod¹cej pozycji izolo-wania z wymienionych postaci dyzenterii wiñ B. hyo-dysenteriae, równie¿ inne gatunki lub szczepy rodza-ju Brachyspira s¹ wyosobniane z materia³u chorobo-wego w takich sytuacjach, ale wystêpuj¹ trudnoci powi¹zania ich z wyszczególnionymi wy¿ej ró¿nymi postaciami choroby. Doæ czêsto od tej samej wini, u której stwierdzono klinicznie i sekcyjnie dyzenteriê, izoluje siê kilka gatunków rodzaju Brachyspira, ale je¿eli izolatem jest równie¿ B. hyodysenteriae, to diagnoza dyzenterii jest uzasadniona.
Testy serologiczne, mimo ¿e dostosowane do diag-nostyki dyzenterii wiñ, nie znajduj¹ w jej rozpozna-waniu zastosowania praktycznego. Natomiast du¿y postêp w tym wzglêdzie wnios³y metody molekular-ne, zw³aszcza polimerazowej reakcji ³añcuchowej, PCR. Eliminuj¹ one klasyczn¹ metodykê bakteriolo-giczn¹, która polega na izolacji z jelit lub ka³u przed-stawicieli rodzaju Brachyspira i ich identyfikacji przy u¿yciu testów biochemicznych. S¹ one bowiem znacz-nie mznacz-niej pracoch³onne ni¿ badania bakteriologiczne oraz szybsze i bardziej efektywne w okrelaniu przy-nale¿noci gatunkowej izolatów; jednak nawet one nie zawsze zapewniaj¹ identyfikacjê wszystkich izolatów Brachyspira (7) z powodu niedysponowania primera-mi pojawiaj¹cych siê nowych gatunków Brachyspira. Ze wzglêdu na znaczn¹ liczbê ró¿nych szczepów Brachyspira, nie bêd¹cych B. hyodysenteriae/B. pilo-sicoli, Gebhart i wsp. (7) opracowali testy diagnostycz-ne uwzglêdniaj¹ce równie¿ identyfikacjê innych ni¿ dwa wymienione gatunki izolatów rodzaju Brachyspi-ra. Testy te opieraj¹ siê na amplifikacji wysoce zmien-nego regionu Brachyspira, odpowiedzialzmien-nego za ko-dowanie NADH oksydazy (nox gen) za pomoc¹ PCR oraz póniejszego sekwencjonowania produktu w celu identyfikacji gatunkowej. Odnone badania, przy
za-stosowaniu wymienionej techniki, próbek otrzymywa-nych od pad³ych wiñ z objawami i zmianami wska-zuj¹cymi na dyzenteriê wykonano w Laboratorium Diagnostyki Laboratoryjnej Wydzia³u Medycyny We-terynaryjnej Uniwersytetu Minessota, USA. Efektem trwaj¹cych 3 lata prac by³o wykrycie nowego, silnie hemolitycznego gatunku Brachyspira. Wystêpowa³ on w 18 próbkach pochodz¹cych z 5 ró¿nych stanów USA. Odrêbnoæ tych szczepów od wszystkich dotychczas znanych gatunków Brachyspira potwierdzona zosta³a na podstawie filogenetycznej analizy sekwencji nu-kleotydowej nox i genów 16S rRNA. Otrzymane wy-niki wskazuj¹, ¿e potencjalnie zjadliwy nowy gatunek Brachyspira kr¹¿y aktualnie wród wiñ szeregu stad w USA (7).
Sporód innych, przedstawionych na 22. Kongresie IPVS prac, dotycz¹cych dyzenterii wiñ, na uwagê zas³uguje porównanie efektywnoci diagnostycznej ró¿nych technik badawczych: a) hybrydyzacji in situ z zastosowaniem znakowania fluorescein¹ (fluorescent in situ hybridization, FISH), b) klasycznych badañ bakteriologicznych z izolacj¹ czynnika chorobowego z materia³u chorobowego na pod³o¿a bakteriologicz-ne, c) PCR i d) badañ immunohistochemicznych (IHC). W dowiadczeniach tych u¿yte zosta³y próbki z okrê¿-nicy zwierz¹t pad³ych z powodu dyzenterii. W tecie FISH próbki znakowano fluorescencyjnie przy u¿yciu Cy 3, a w metodzie IHC zastosowano swoiste prze-ciwcia³a poliklonalne. Oprócz tego próbki ka³u bada-no przy u¿yciu podwójnego PCR w kierunku B. pilo-sicoli i B. hyodysenteriae. W rezultacie najmniej efek-tywne diagnostycznie okaza³o siê badanie bakterio-logiczne. Lepsze, a równoczenie równorzêdne by³y testy PCR, FISH i IHC (15).
Antybiotyki. Takayama i wsp. (23) wykazali, ¿e podawanie w paszy leczniczej tiamuliny lub walne-muliny nie tylko obni¿a wystêpowanie dyzenterii wiñ i podobnych chorób jelitowych z udzia³em innych gatunków rodzaju Brachyspira, ale te¿ zwiêksza pro-dukcyjnoæ stada tuczników. Vyt i wsp. (26) w przy-padku opornoci wymienionych drobnoustrojów na podane antybiotyki jako czynnik alternatywny zale-cali tylwalozynê.
perling i wsp. (22) informowali, ¿e dyzenteria w Czechach w latach 2000-2006 powodowa³a znacz-ne straty w produkcji wiñ. W zwalczaniu stosowano depopulacjê i zasiedlanie fermy nowym pog³owiem. W innych fermach stosowano depopulacjê czêciow¹ w po³¹czeniu z medykacj¹ przy u¿yciu paszy leczni-czej. Cytowani autorzy w eradykacji dyzenterii w du-¿ej fermie uzyskali wynik dodatni, stosuj¹c d³ugoter-minowe podawanie walnemuliny w dawce 100 ppm oraz w drodze iniekcji tiamulinê u prosi¹t i pierwia-stek w czasie kwarantanny. Kluczowym warunkiem sukcesu w zwalczaniu dyzenterii by³a, zdaniem auto-rów, kwarantanna dla nowo zakupionych loszek, któ-re, jako nosiciele zarazka, mog³y stanowiæ zagro¿enie
przeniesienia B. hyodysenteriae do fermy je nabywa-j¹cej. Za wa¿ny czynnik ryzyka, w sensie utrzymywa-nia i szerzeutrzymywa-nia siê choroby, uznano nadmierne zagêsz-czenie wiñ w kojcach.
W innym doniesieniu wykazano (12), ¿e szczepy B. hyodysenteriae nabywaj¹ opornoæ na erytromycy-nê i tylozyerytromycy-nê, a najbardziej skuteczne terapeutycznie okaza³y siê carbadox i metronidazol (nie dopuszczo-ne do stosowania w Unii Europejskiej). rednio przy-datne w leczeniu by³y: tylwalozyna, walnemulina, tia-mulina i linkomycyna.
Rozrostowe zapalenie jelit
Ta choroba, wystêpuj¹ca zw³aszcza u tuczników, uwa¿ana jest obecnie za jedn¹ z najczêciej wystêpu-j¹cych na wiecie w chowie wielkotowarowym oraz powoduj¹c¹ powa¿ne straty. Lawsonia (L.) intracel-lularis, czynnik etiologiczny rozrostowego zapalenia jelit, zwanego te¿ rozrostow¹ enteropati¹, jest obliga-toryjnie wewn¹trzkomórkow¹ bakteri¹ o kszta³cie wibroidalnym, nie rosn¹c¹ na po¿ywkach bakteriolo-gicznych. Umiejscawia siê w cytoplazmie zaka¿onych enterocytów. Drobnoustrój ten oprócz rozrostowego zapalenia jelit wiñ wywo³uje podobn¹ chorobê rów-nie¿ u szeregu innych gatunków zwierz¹t, w tym: cho-mików, koni, fretek, lisów, królików, saren, skunksów, oposów, kojotów, kilku gatunków ptaków i ma³p cz³e-kokszta³tnych.
Proces chorobowy u wiñ charakteryzuje siê zgru-bieniem b³ony luzowej jelit w wyniku hiperplazji enterocytów krypt jelitowych. Choroba mo¿e mieæ przebieg ostry lub przewlek³y, a infekcja mo¿e te¿ prze-biegaæ subklinicznie. Postaæ ostra charakteryzuje siê krwotoczn¹, rozrostow¹ enteropati¹ i krwaw¹ biegun-k¹. Zdarzaj¹ siê nag³e zejcia miertelne, zw³aszcza u wiñ w koñcowej fazie tuczu. Przebieg przewlek³y charakteryzuje siê ³agodn¹ biegunk¹ i obrzêkiem ciany jelit oraz zredukowanym przyrostem m.c. Izolaty L. intracellularis od wiñ i innych, wy¿ej wymienionych gatunków zwierz¹t wykazuj¹ wysokiego stopnia ge-netyczne i filogege-netyczne podobieñstwo, jednak bar-dziej czu³e molekularne metody subtypowania wska-zuj¹, ¿e szczepy pochodz¹ce od wiñ ró¿ni¹ siê od izo-latów uzyskanych od innych gatunków zwierz¹t, a te te¿ ró¿ni¹ siê miêdzy sob¹. Wymieniona metodyka znajduje na razie zastosowanie w pracach naukowo--badawczych; nie jest wykorzystywana w diagnostyce us³ugowej.
Rozpoznawanie. L. intracellularis mo¿na rozmna¿aæ wy³¹cznie w hodowli komórkowej, w specyficznej atmosferze j¹ otaczaj¹cej. Hwang i wsp. (9) wykazali, ¿e Mycoplasma hyorhinis jest czynnikiem bakteryjnym najczêciej zanieczyszczaj¹cym hodowle komórkowe, stosowane do rozmna¿ania L. intreacellularis.
Potwierdzenie laboratoryjne diagnozy klinicznej uzyskuje siê na podstawie wykazania L. intracellula-ris w kale przy pomocy PCR, jednak test PCR z
ka-³em nie jest wystarczaj¹co czu³y dla rozpoznania wszystkich przypadków infekcji, zw³aszcza postaci o przebiegu subklinicznym lub o przebiegu ³agodnym i przewlek³ym (7). Pedersen i wsp. (17) wykazali, ¿e ilociowe PCR (q-PCR) zastosowane do badania spulowanych próbek ka³u wiñ z danego kojca mo¿e znaleæ zastosowanie w monitorowaniu infekcji wy-wo³anych przez L. intracelllaris w stadach wiñ.
W diagnostyce serologicznej rozrostowej enteropatii stosowane s¹ antygeny bakteryjne L. intracellularis, inkorporowane w immunoperoksydazowy test jedno-warstwowej hodowli komórkowej (antigens incorpo-rated into an immunoperoxidase monolayer assay) lub w testy oparte na ELISA. Te metody serologiczne u¿y-wane s¹ do monitoringu stad wiñ. Dziêki nim mog¹ byæ te¿ wykryte stada zaka¿one, przy subklinicznym przebiegu infekcji.
Do definitywnej diagnozy rozrostowej enteropatii zalicza siê badanie sekcyjne w po³¹czeniu z identyfi-kacj¹ L. intracellularis ze zmian chorobowych przy u¿yciu badañ histochemicznych, co Gebhart i wsp. (7) uznaj¹ za z³oty standard.
Istnieje ma³o danych na temat ród³a oraz dróg szerzenia siê L. intracellularis w obrêbie populacji jednego gatunku lub miêdzy gatunkami zwierz¹t za-ka¿onych przez L. intracellularis, jak te¿ miêdzy ognis-kami choroby z powodu braku praktycznie przy-datnych i równoczenie ³atwych w wykonaniu metod ró¿nicowania izolatów ró¿nego pochodzenia. Izolaty wyosobniane od poszczególnych gatunków zwierz¹t s¹ bowiem antygenowo nieodró¿nialne, a standardowe fenotypowe i genetyczne subtypowanie praktycznie nie dostarczy³o, jak dotychczas, mo¿liwoci odró¿niania izolatów w obrêbie gatunku. L. intracellularis oprócz metod serologicznych wykrywana jest te¿ za pomoc¹ PCR w kale znacznego odsetka zwierz¹t, ale równie¿ ten test nie daje mo¿liwoci odró¿niania szczepów L. intracellularis, zale¿nie od ród³a ich pochodzenia. Choroba mo¿e byæ eksperymentalnie wywo³ywana u wiñ przez szczepy pochodz¹ce od wini, ale rzad-ko kiedy pochodz¹ od innych gatunków zwierz¹t. Wskazuje to, ¿e wród szczepów L. intracellularis wystêpuje silne powinowactwo (affinity) do gatunku zwierzêcia, od którego s¹ one izolowane i u którego bytuj¹. Sugeruje to, ¿e szczepy izolowane od wymie-nionych uprzednio gatunków zwierz¹t reprezentuj¹ ró¿ne genotypy. Wskazuj¹ na to równie¿ ostatnio wy-konane badania metodami okrelanymi jako gatunko-wo krzy¿owa transmisja (cross species transmission). Profile sekwencji (przy u¿yciu techniki wielokrotnych kolejnych powtórzeñ (variable number tandem repeat, VNTR) L. intracellularis izolatów z ognisk choroby u wiñ, koni, strusi, fretek i chomików analizowano w celu okrelenia róde³ i filogenetycznego powi¹za-nia izolatów terenowych. W wyniku tych analiz, sta-nowi¹cych nowe podejcie do ró¿nicowania L. intra-cellularis, typy sekwencyjne VNTR uzyskane od wiñ
z rozrostowym zapaleniem jelit ró¿ni³y siê bardzo od tych, które wykazywano u izolatów od innych gatun-ków zwierz¹t. Stwierdzano jedynie ma³e ró¿nice lub brak ró¿nic genetycznych miêdzy szczepami izolowa-nymi z jednego ogniska rozrostowego zapalenia jelit u wiñ, niezale¿nie od postaci klinicznej lub w przy-padku próbek pobieranych do badañ w ró¿nym czasie z tego samego ogniska. Nieznaczne ró¿nice wykazano miêdzy izolatami uzyskanymi z ognisk rozrostowego zapalenia jelit wiñ o ró¿nej lokalizacji geograficznej. By³y one obserwowane w takim samym stopniu u szczepów z ró¿nych kontynentów, jak te¿ w przy-padku izolatów od wiñ z pañstw s¹siaduj¹cych. Re-asumuj¹c, porównanie profili sekwencyjnych VNTR byæ mo¿e dostarczy czu³ej metody dla analizy genetycz-nych powi¹zañ izolatów L. intracellularis, uzyskagenetycz-nych w ró¿nym czasie, z ró¿nie geograficznie po³o¿onych miejsc i od ró¿nych gatunków zwierz¹t. Oka¿e siê zatem, o ile to siê potwierdzi, pomocne w badaniach epidemiologicznych dynamiki szerzenia siê rozrosto-wego zapalenia jelit wiñ oraz u innych gatunków zwierz¹t (7).
Wykonane przez Vannucci i wsp. (25) badania do-tycz¹ce transkrypcyjnego profilowania chorobotwór-czych i niechorobotwórchorobotwór-czych homologicznych izola-tów L. intracellularis in vitro przyczyni³y siê do: okre-lenia genów koduj¹cych zjadliwoæ i opracowania metod badania patogenezy rozrostowego zapalenia jelit wiñ, jak te¿ do opracowania sposobów umo¿liwiaj¹-cych odró¿nianie naturalnie zaka¿onych zwierz¹t od zwierz¹t szczepionych, zgodnie ze strategi¹ DIVA. W kolejnym doniesieniu Vannucci i wsp. (24) wyka-zali, ¿e atenuacjê szczepów L. intracellularis uzyskuje siê miêdzy 20. a 40. pasa¿em w hodowli komórkowej in vitro.
Jak wynika³o z danych Anderssona i Jacobsona (2), nie uda³o siê wykazaæ znacz¹cych ró¿nic miêdzy szcze-pionymi przeciw rozrostowemu zapaleniu jelit winia-mi a winiawinia-mi nieszczepionywinia-mi w aspekcie siewstwa, serokonwersji, wyst¹pienia biegunki, padniêæ i dzien-nych przyrostów m.c. (daily weight gain, DWG). W koñcowej fazie dowiadczenia rednie dzienne przy-rosty m.c. (DWG) by³y u wiñ szczepionych o 20 g wy¿sze w porównaniu do wiñ grupy kontrolnej. Ró¿-nica ta okaza³a siê, zdaniem autorów, statystycznie nie-istotna.
Jak wynika³o z danych badaczy po³udniowokoreañ-skich (11), w krajach, w których wprowadzono zakaz stosowania antybiotyków jako stymulatorów wzrostu w tuczu wiñ, rozrostowe zapalenie mo¿e stanowiæ powa¿ne zagro¿enie op³acalnoci. Równoczenie stwierdzono, ¿e zapobiec temu mo¿e stosowanie szcze-pieñ przy u¿yciu ¿ywej, doustnej szczepionki, co jest zgodne z wynikami badañ równie¿ innych autorów (3, 8).
Wed³ug Schlepersa i wsp. (20), oko³o 70-100% stad wiñ zlokalizowanych na obszarze Europy pó³nocnej
zaka¿onych jest g³ównie subklinicznie, przez L. intra-cellularis. Efektem s¹ straty powodowane zmniejszo-nymi z powodu infekcji przyrostami m.c. w okresie tuczu. W zwi¹zku z tym celem cytowanego doniesie-nia by³o okrelenie, na ile szczepienie przeciw infek-cji wywo³anej przez L. intracellularis szczepionk¹ doustn¹ Enterisol mo¿e przyczyniæ siê do obni¿enia tych strat. Okaza³o siê, ¿e istotnie u wiñ szczepio-nych nast¹pi³o zwiêkszenie przyrostów m.c. o 16 gra-mów dziennie w porównaniu do nieszczepionych wiñ grupy kontrolnej. W innym doniesieniu Schlepersa i wsp. (21) wykazano, ¿e medykacja stada z udzia³em tylanu dawa³a podobny efekt dziennego zwiêkszania m.c. jak w przypadku stosowania szczepionki Enteri-sol. Szczepienie stwarza zatem mo¿liwoæ ogranicze-nia stosowaogranicze-nia u wiñ antybiotyków, co obecnie jest coraz silniej postulowane przez WHO, OIE i FAO oraz szereg innych organizacji miêdzynarodowych.
Antybiotyki. Burch i wsp. (4) wykazali, ¿e medy-kacja, przy zastosowaniu paszy leczniczej stad wiñ zaka¿onych przez L. intracellularis i z objawami roz-rostowego zapalenia jelit o ³agodnym przebiegu, przy u¿yciu tiamuliny (Denagard®) lub tylozyny (Tylan®)
dawa³a pozytywne efekty w aspekcie likwidacji obja-wów i zwiêkszenia przyrostów m.c. Nieco lepsze przy-rosty otrzymywano w przypadku tylozyny, podczas gdy tiamulina zapewnia³a lepsz¹ efektywnoæ konwersji paszy (feed convertion efficiency, FCE).
Z doniesienia Collinsa (5) wynika³o, ¿e tiamulina, chlorotetracyklina i oksytetracyklina okaza³y siê sku-teczne w leczeniu rozrostowego zapalenia jelit u wiñ i w likwidacji siewstwa L. intracellularis.
Kriegler i wsp. (14) wykazali, ¿e przy wystêpowa-niu subklinicznej infekcji L. intracellularis podanie winiom po wprowadzeniu ich do sektora tuczu po oko³o 4 dniach tiamuliny zapewnia lepsze wyniki eko-nomiczne ni¿ w przypadku zastosowania tylozyny.
Z badañ Andersona i wsp. (1) wynika³o, ¿e natê¿e-nie wystêpowania rozrostowego zapalenia jelit natê¿e-nie zale¿y od pory roku i ¿e na przyk³ad upa³y nie sprzy-jaj¹ wystêpowaniu choroby.
Celem kolejnego doniesienia (10) by³o okrelenie, w jakim stopniu liczba L. intracellularis w kale ³¹czy siê z wielkoci¹ przyrostów m.c. w porównaniu z wy-stêpowaniem biegunki. Okaza³o siê, ¿e winie bez bie-gunki, ale z siewstwem L. intracellularis rzêdu > 107/g
ka³u mia³y ni¿sze dzienne przyrosty ni¿ winie bez biegunki i o ni¿szym siewstwie L. intracellularis.
Poodsadzeniowe biegunki o etiologii wirusowej Schorzenia te, wystêpuj¹ce w okresie tuczu, wywo-³ywane s¹ przez rotawirusy oraz zaliczony do rodzaju Coronavirus wirus zakanego zapalenia ¿o³¹dka i jelit (Transmissible gastroenteritis virus, TGEV). Podsta-wowe pimiennictwo na ich temat znajduje siê w na-stêpuj¹cych opracowaniach ksi¹¿kowych (18, 19, 27). Ostatnio z analogicznych przypadków chorobowych,
w których wykluczono jako przyczynê czynniki bakte-ryjne oraz wymienione wy¿ej wirusy, wykazano zgod-nie z danymi Opriessniga i wsp. (16) jako potencjal-ny czynnik etiologiczpotencjal-ny astrowirus wiñ (porcine astro-virus, PoAstV), bêd¹cy wirusem RNA rodziny Astro-viridae; mia³o to miejsce w Kanadzie, Chinach i na Wêgrzech. Jak dotychczas rozró¿niono 5 genotypów (lineages) PoAstV. Dodatkowo wykazano, jak podaj¹ cytowani autorzy (16), odkryty po raz pierwszy u wiñ w 1999 r. Torque teno sus virus (TTSuV) z dwoma gatunkami (TTSuV1 i TTSuV2), jako aktualnie czê-sto izolowany z przypadków biegunki okresu poodsa-dzeniowego. W celu bli¿szego okrelenia znaczenia etiologicznego wymienionych wirusów w wywo³ywa-niu biegunek Opriessnig i wsp. (16) opracowali multi-pletx real-time PCR dla PoAstV genotypów 4 i 5 oraz dla TTSuV1 i TTSu2. Z wykonanych tymi testami badañ wymienionych autorów wynika³o, ¿e TTSuV1 i PoAst4 czêciej izolowano w USA od wiñ w okre-sie tuczu (grow-finish pigs) w porównaniu do przy-padków biegunki prosi¹t osesków do momentu prze-kazania ich do tuczu.
Do powy¿szego nale¿y dodaæ, ¿e w wietle pogl¹-dów innych autorów (6, 13) okrelenie w³aciwoci chorobotwórczych TTSuV wymaga dalszych badañ. Podkrelaj¹ oni te¿, ¿e chorobotwórczoæ ich ujawnia siê dopiero przy do³¹czaniu siê ich do patogennego dzia³ania innych drobnoustrojów np. wirusa PCV2.
W podsumowaniu przedstawionych na 22. Kongre-sie IPVS wyników stwierdza siê, ¿e wykorzystanie osi¹gniêæ biologii molekularnej i genetyki w bakte-riologii i wirusologii weterynaryjnej zwiêksza mo¿li-woci w zakresie rozpoznawania i zwalczania chorób zakanych zwierz¹t, w tym wystêpuj¹cych u wiñ. Poparcie znajduje równie¿ teza, ¿e mo¿liwe jest za-stêpowanie antybiotykowej medykacji w przypadku chorób bakteryjnych przy u¿yciu szczepionek. Mimo osi¹gniêtego postêpu, z badañ charakteryzowanych wynika, ¿e konieczne jest podejmowanie kolejnych licznych tematów, zw³aszcza w odniesieniu do mecha-nizmów chorobotwórczoci omówionych czynników etiologicznych oraz postêpowania zmierzaj¹cego do obni¿enia powodowanych przez nie strat w produkcji wiñ.
Pimiennictwo
1.Anderson G., Johnson E., Husa J.: Investigation of Lawsonia intracellularis serodynamics according to age and annual season using a standardized diagnostic methodology in growing swine. Proc. IPVS, Korea 2012, II, 681. 2.Andersson J., Jacobson M.: A case-control study on vaccination of 2-week old piglets in a herd endemically infected with Lawsonia intracellularis. Proc. IPVS, Korea 2012, II, 677.
3.Bulay A. C., Maala C. U., Listing R. T., Voets H. H.: Field Efficacy of Enterisol Ileitis Vaccine in a Philippine Commercial Farm. Proc. 19th IPVS Congress, Copenhagen, Denmark 2006, 2, 200.
4.Burch D. G. S., Howells J. M., Murray I., Hodgson G., Strehlau G., Klein U.: Comparison of tiamulin (DENAGARD®) with tylosin (TYLAN®) premix for the treatment of ileitis. Proc. IPVS, Korea 2012, II, 672.
5.Collins A.: Efficacy of antibiotics to terminate faecal shedding of Lawsonia intracellularis. Proc. IPVS, Korea 2012, II, 675.
6.Eblis J. A., Allan G., Krakowka S.: Effect of coinfection with genogroup 1 porcine torque teno virus on porcine circovirus type 2-associated post-weaning multisystemic wasting syndrome in gnotobiotic pigs. Am. J. Vet. Res. 2008, 69, 1608-1614.
7.Gebhart C. J., Chander Y., Vannucci F., Kelley M.: Bacterial enteric diseases of growing pigs: dysentery and proliferative enteropathy. Proc. IPVS, Korea 2012, I, 48-50.
8.Huang Y., Fang B., Guo Y., Zhu L., Maala C.: Field efficacy of a modified live ileitis oral vaccine in four Chinese farms. Proc. 20th IPCV Congress, Durban, South Africa 2008, P03.061, 280.
9.Hwang J.-M., Lee J.-H., Moon H. J., Kang B.-K., Kim J.-M., Ahm M.-A., Park J.-Y., Cho Y.-S., Cho I.-S., Eh J.-Y.: A multi-laboratory profile of Mycoplasma contamination in Lawsonia intracellularis cultures. Proc. IPVS, Korea 2012, II, 665.
10.Johansen M., Nielsen M., Dahl J., Svensmark B., Bækbo P., Ståhl M., Hjul-sager C. K., Angen Ø.: Effects of Lawsonia intracellularis on Average Daily gain in finisher pigs. Proc. IPVS, Korea 2012, II, 682.
11.Kim S. H., Oh Y. S., Park Y. J., Im C. W.: The efficacy of ENETRISOL® Ileitis vaccine in Korean GGP farm with subclinical ileitis. Proc. IPVS, Korea 2012, II, 678.
12.Kozawa M., Kimura K., Adachi Y.: In vitro susceptibility of 30 isolates of Brachyspira hyodysenteriae isolated in Ibaraki Prefecture against 13 anti-microbial agents. Proc. IPVS, Korea 2012, II, 626.
13.Krakowka S., Eblis J. A.: Evaluation of the effects of porcine genogroup 1 torque teno virus in gnotobiotic swine. Am. J. Vet. Res. 2008, 69, 1623--1629.
14.Kriegler W., Kixmoeller M., Austin-Busse R.-L., Klein U.: Cost benefis analysis of treating sub-clinical ileitis with tiamulin and tylosin in a German commercial finisher farm. Proc. IPVS, Korea 2012, II, 680.
15.Neves S. M. N., Gabardo M. P., Pereira C. E. R., Guedes R. M. C.: Evalu-ation of duplex PCR, IHC, fish and isolEvalu-ation for diagnosis of Brachyspira hyodysenteriae in field casus in Brazil. Proc. IPVS, Korea 2012, II, 624. 16.Opriessnig T., Ciao C. T., Halbur P. G.: Prevalence of porcine astrovirus and
Torque teno sus virus in fecal samples from pigs with diarrhea collected in the United States. Proc. IPVS, Korea 2012, I, 71.
17.Pedersen K. S., Skrubel R., Ståhl M., Angen Ø., Stege H., Nielsen J. P.: Prediction of the growth retarding effect of Lawsonia intracellularis using mean q-PCR results at pen-level. Proc. IPVS, Korea 2012, II, 669. 18.Pejsak Z.: Ochrona zdrowia wiñ. Polskie Wydawnictwo Rolnicze, Poznañ
2007.
19.Saif L. J., Sestak K.: Transmissible Gastroenteritis and Porciene Respiratory Coronavirus. [w:] Straw B. E., Zimmerman J. J., DAllaires S., Taylor D. J. (wyd.): Diseases of Swine. Blackwell Publishing, Ames, Iowa, USA 2006, 489-516.
20.Schlepers M., Steenaert M., van Beers-Schreurs H., Nielen M.: Case report: Improved growth performance related to oral vaccination against Lawsonia intracellularis in a Dutch breeder-finisher farm. Proc. IPVS, Korea 2012, II, 666.
21.Schlepers M., Steenaert M., van Beers-Schreurs H., Nielen M.: Case report: oral vaccination against Lawsonia intracellularis show similar growth per-formance as antibiotic medication on a Dutch breeder-finisher farm. Proc. IPVS, Korea 2012, II, 667.
22.perling D., Maláek J., Èiek A., Smola J., Hasman P.: Swine dysentery eradication with long-term administration of valnemulin on a large-scale pig farm. Proc. IPVS, Korea 2012, II, 630.
23.Takayama Y., Matsumori Y., Ogawa R.: Eradication of Brachyspira spp. at a swine farm in Nagasaki, Japan with tiamulin and valnemulin in-feed medication. Proc. IPVS, Korea 2012, II, 628.
24.Vannucci F. A., Becker D., Pusterla N., Mapes S. M., Gebhart C. J.: Effects of in vitro passages of Lawsonia intracellularis on the experimental repro-duction of porcine proliferative enteropathy. Proc. IPVS, Korea 2012, I, 113. 25.Vannucci F. A., Foster D. N., Gebhart C. J.: Transcriptional profiling of pathogenic and non-pathogenic homologous Lawsonia intracellularis isolates in vitro. Proc. IPVS, Korea 2012, I, 112.
26.Vyt P., Vandepitte L., Dereu A., Roozen M.: Elimination of swine dysentery on a single-site, farrow-to-finish farm using tylvalosin (Aivlosin®). Proc. IPVS, Korea 2012, II, 629.
27.Yuan L., Stevenson G. W., Saif L. J.: Rotavirus and Reovirus, [w:] Straw B. E., Zimmerman J. J., DAllaires S., Taylor D. J. (wyd.): Diseases of Swine. Blackwell Publishing, Ames, Iowa, USA 2006, 435-454.
Adres autora: prof. dr hab. Marian Truszczyñski, Al. Partyzantów 57, 24-100 Pu³awy; e-mail: mtruszcz@piwet.pulawy.pl
