Medycyna Wet. 2010, 66 (6) 418
Praca oryginalna Original paper
Behawior psa kszta³towany jest przez predyspozy-cje genetyczne oraz rodowisko, w jakim siê wycho-wuje i przebywa. Ogromny wp³yw na ekspresjê beha-wioru maj¹ dowiadczenia zwierzêcia, jakie zaistnia³y w ci¹gu jego ca³ego ¿ycia. Zachowanie ¿ywego orga-nizmu jest reakcj¹ na zmianê warunków rodowisko-wych i ma charakter przystosowawczy (2). Wymogi urbanizacyjne stawiaj¹ przed psem wiele trudnych i nienaturalnych dla niego sytuacji, które mog¹ powo-dowaæ stres i agresjê. Posiadanie psa staje siê uci¹¿li-we, gdy zaczyna on byæ ród³em k³opotów i zagro¿e-niem dla innych ludzi i psów. Problemem dla przy-sz³ych w³acicieli staje siê wiêc wybór szczeniêcia, wobec którego ma siê okrelone plany (np. pies ro-dzinny, stró¿uj¹cy czy sportowy).
Celem badañ by³o okrelenie, w jakim stopniu testy dla szczeni¹t przeprowadzane w wieku 6-9 tygodni mog¹ byæ wiarygodnym ród³em informacji o przy-sz³ym charakterze psa w wieku doros³ym.
Materia³ i metody
Badania przeprowadzono na 259 szczeniêtach rasy owczarek niemiecki w wieku od 6. do 9. tygodnia ¿ycia, pochodz¹cych z hodowli zarejestrowanych w Zwi¹zku Ky-nologicznym w Polsce oraz organizacjach kynologicznych Czech, Niemiec i S³owacji, nale¿¹cych do Miêdzynarodo-wej Federacji Kynologicznej (FCI). Jako metodê badaw-cz¹ wybrano zmodyfikowany test PAT (Puppy Aptitude Test), który w nowej wersji umo¿liwi³ analizê statystyczn¹ (4). Test ten obejmowa³ testy towarzyskoci i dominacyjne oraz zadania okrelaj¹ce wrodzone predyspozycje do apor-towania i wspó³pracy z cz³owiekiem.
Predyspozycje oceniane zmodyfikowanym testem PAT przetestowane zosta³y ponownie po ukoñczeniu przez szcze-niêta 12 miesiêcy testem socjalnoci/charakteru (TS) opra-cowanym w Katedrze Hodowli Amatorskich i Zwierz¹t Dzikich w Lublinie, sprawdzaj¹cym zachowanie psa w co-dziennych sytuacjach (3). Systematycznie zbierane by³y równie¿ dane o zakwalifikowaniu psów z badanych
mio-Wykorzystanie testów dla szczeni¹t przy ocenie
przysz³ego zachowania i charakteru psa
MA£GORZATA GOLEMAN
Zak³ad Hodowli Amatorskich i Zwierz¹t Dzikich Wydzia³u Biologii i Hodowli Zwierz¹t UP, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin
Goleman M.
Use of puppy tests in the evaluation of future dog behavior and character Summary
The aim of the study was to evaluate puppy tests as a source of information on future dog behavior and character and the possibility of their use. In this study 259 German Shepherd puppies, aged from 6 to 9 weeks, were studied. All dogs came from breeds registered in organizations belonging to FCI (Federation Cynologique Internationale). As a research method a modified Puppy Aptitude Test was used, involving sociability tests, dominance tests, and tests that checked innate predispositions to retrieving and cooperation with people. Predispositions investigated by the modified PAT test were checked again by a Social Test for adult dogs (after 12 months). The Social Test (TS), checking dog behavior in daily situations, was developed at the Department of Pet Breeding and Wildlife Management of the University of Life Sciences in Lublin. In total, 144 dogs were examined by the Social Test. To compare the puppy test and the Social Test for adult dogs a statistical computer program, SAS, was used. The correlation between the modified PAT test scores and the Social Test scores were calculated with the use of the Spearman rank correlations. Coefficients of correlation were counted between the subtest of the modified PAT test and the Social test that evaluated similar behaviors. It was observed that both sociability tests of the modified PAT test were correlated with subtests of the Social Test (TS1 and TS2) in a statistically significant manner (p £ 0.0001). In all tests on innate predispositions to retrieving, catching and cooperating with people a statistically important correlation (p £ 0.0001) was observed between elements of the modified PAT test and the Social Test. The highly significant dependence between results of the modified PAT test and the Social Test in this study confirm the effectiveness of puppy tests and the possibility of the preliminary estimation of future dog behavior and character.
Medycyna Wet. 2010, 66 (6) 419 tów do hodowli oraz o zdawanych przez nie egzaminach.
Testowi socjalnoci poddane zosta³y ogó³em 144 psy (prze-badane wczeniej jako szczeniêta).
W celu porównaniu testu dla szczeni¹t i testu socjalno-ci dla psów doros³ych u¿yto programu statystycznego SAS. Zale¿noæ uszeregowania pomiêdzy ocenami zmodyfiko-wanego testu PAT i testu socjalnoci obliczono przy pomo-cy korelacji rangowych Spearmana, które mierz¹ zale¿-noci miêdzy zmiennymi. Analizie statystycznej poddano poszczególne podtesty zmodyfikowanego testu PAT i testu socjalnoci, i obliczono dla nich wspó³czynniki korelacji. Porównane zosta³y miêdzy sob¹:
ogólny wynik PAT i ogólny wynik testu socjalnoci TS, wynik podtestu PAT 1 (towarzyskoæ, chêæ podcho-dzenia do egzaminatora) i wynik podtestu socjalnoci TS 1 (reakcja na osobê obc¹, zachowuj¹c¹ siê obojêtnie),
wynik podtestu PAT 2 (towarzyskoæ, chêæ pod¹¿ania za egzaminatorem) i wynik podtestu socjalnoci TS 2 (re-akcja na osobê obc¹, zachowuj¹c¹ siê przyjacielsko),
wynik podtestu PAT 6 (chêæ aportowania i wspó³pra-cy) i wynik podtestu socjalnoci TS 7 (chêæ chwytania i aportu),
wynik podtestu PAT 9 (chwytanie obcego, poruszaj¹-cego siê przedmiotu) i wynik podtestu socjalnoci TS 7 (chêæ chwytania i aportu),
wynik podtestu PAT 6 i 9 ³¹cznie (chêæ aportu i chwy-tania) i wynik podtestu socjalnoci TS 7 (chêæ chwytania i aportu).
Wyniki i omówienie
Porównuj¹c wyniki zmodyfikowanego testu dla szczeni¹t i testu socjalnoci za pomoc¹ korelacji ran-gowych Spearmana zaobserwowano istotne korelacje (przy p £ 0,0001) pomiêdzy wynikami koñcowymi obydwu testów (tab. 1).
Porównano poszczególne podtesty zmodyfikowane-go testu PAT i testu socjalnoci badaj¹ce podobne za-chowania psa. Stwierdzono, ¿e obydwa testy towa-rzyskoci (PAT 1 i PAT 2) by³y istotnie skorelowane (przy p £ 0,0001) z podtestami testu socjalnoci (TS 1 i TS 2). Szczeniêta ufne i towarzyskie w wieku 6-9 tygodni mia³y tê cechê w wieku doros³ym.
Rezultaty opracowania Svartberg (9) ukaza³y zwi¹-zek miêdzy osobowoci¹ psów a efektywnoci¹ w pró-bach pracy. Badany wspó³czynnik pewnoci siebie by³ wysoki u psów z dobr¹ reakcj¹ socjaln¹ z osobami obcymi, popêdem do zabawy, chêci¹ pogoni, cieka-woci¹ i brakiem strachu, i korelowa³ z wysokim suk-cesem w pracy. Psy pewne siebie uzyska³y wy¿szy poziom wyszkolenia ni¿ psy niepewne.
We wszystkich porównywanych podtestach doty-cz¹cych wrodzonych predyspozycji do aportowania, chwytania i wspó³pracy z cz³owiekiem stwierdzono
statystycznie istotne korelacje (przy p £ 0,0001) pomiêdzy elementami zmodyfikowanego testu PAT i testu socjalnoci (PAT 6 i TS 7; PAT 9 i TS 7; PAT 6 i PAT 9 oraz TS 7). Psy, które jako szczeniêta przeja-wia³y pasjê do aportowania i przynoszenia ró¿nych przedmiotów, utrzymywa³y tê zdolnoæ w wieku do-ros³ym, nawet jeli pasja ta nie by³a rozwijana przez w³aciciela psa. Psy te równie¿ du¿o ³atwiej podda-wa³y siê szkoleniu i lepiej zdapodda-wa³y egzaminy oraz tes-ty kwalifikuj¹ce je do hodowli w porównaniu z psami bez wrodzonej chêci aportowania i chwytania. W wielu badaniach przeprowadzanych na psach pracuj¹cych podkrelano, jak wa¿na jest chêæ aportowania u przy-sz³ego psa pracuj¹cego. Szczeniêta mo¿na nauczyæ aportowaæ bez wiêkszych trudnoci, ale nie s¹ one chêtne do pracy, jeli nie maj¹ tej cechy wrodzonej (8).
Svartberg i Forkman (10) udowodnili istnienie 5 w¹s-kich cech osobowoci u psa domowego: chêæ do za-bawy, ciekawoæ/bojaliwoæ, sk³onnoæ do pocigu, towarzyskoæ i agresywnoæ. Testowanie tych cech mo¿e byæ u¿yteczne do wyboru psów pracuj¹cych i od-powiednich psów hodowlanych oraz mo¿e byæ u¿y-wane do przewidywania i zapobiegania ró¿nym pro-blemom behawioralnym, jak np. agresja wzglêdem ludzi i innych psów.
Jedn¹ z cech charakteru psa, trudn¹ do oceny i prze-widzenia, jest twardoæ. Jest to stan odpornoci psy-chicznej psa pozwalaj¹cy mu nie reagowaæ na nieprzy-jemne bodce i po zaznanej przykroci, np. bólu, wró-ciæ do wykonywanej czynnoci. Jest to bardzo po¿¹-dana cecha charakteru w przypadku psów przeznaczo-nych do pracy opartej na popêdzie obroñczym, czyli praca psów w prewencji (s³u¿by mundurowe) oraz w konkurencjach sportów kynologicznych, takich jak psy u¿ytkowe (IPO) czy mondioring (rodzaj sportu obroñczego, który sprawdza zdolnoæ psa do obrony siebie i przewodnika nawet w sytuacjach ekstremal-nego rozproszenia oraz sk³onnoæ psa do pos³uszeñ-stwa i podporz¹dkowania przewodnikowi). Trudnoæ oszacowania tej cechy bierze siê st¹d, ¿e szczeniêta i m³ode psy s¹ wra¿liwe na negatywne bodce. Rol¹ przewodnika przygotowuj¹cego psa do przysz³ej pra-cy opartej na popêdzie obrony jest ugruntowanie w nim pewnoci siebie i pe³nej socjalizacji z otoczeniem.
Wykazano, ¿e znacz¹ca liczba zachowañ doros³ych psów policyjnych mo¿e byæ przewidziana przez ich wyniki uzyskane w wieku szczeniêcym i m³odzieñ-czym poprzez wykorzystanie specyficznych testów uzdolnieñ. Wyniki badañ nad psami dla niewidomych prowadzone na szczeniêtach miêdzy 6. a 16. tygodniem ¿ycia wykaza³y wysok¹ korelacjê pomiêdzy dobrym
Tab. 1. Zgodnoæ uszeregowania dla poszczególnych cech w zmodyfikowanym tecie PAT i tecie socjalnoci (TS)
Objanienie: * istotnoæ przy p £ 0,0001
S T i T A P k i n y W PAT1iTS1 PAT2iTS2 PAT6iTS7 PAT9iTS7 PAT6+PAT7aTS7 a n a m r a e p S ij c a l e r o k k i n n y z c ³ ó p s W 0,5891* 0,9054* 0,8913* 0,5898* 0,7476* 0,7777*
Medycyna Wet. 2010, 66 (6) 420
wynikiem testu szczeni¹t a koñcowym egzaminem na psa przewodnika niewidomych (8). Na podstawie tes-tów dla szczeni¹t przeprowadzonych ju¿ w wieku 8 ty-godni mo¿na w akceptowalnym stopniu przewidzieæ przysz³e zachowanie psa doros³ego, zw³aszcza po tes-tach oceniaj¹cych zaufanie interakcyjne wobec ludzi w prostych zadaniach z pos³uszeñstwa (6, 12). Reak-cja psa na bodce w wieku 6-8 tygodni jest czynni-kiem w miarê sta³ym i sugeruje, jak zwierzê mo¿e za-chowywaæ siê w wieku starszym (7). Niektórzy auto-rzy (12) wskazuj¹ natomiast na mniejsze prawdopo-dobieñstwo znalezienia zwi¹zku pomiêdzy zachowa-niem psa w wieku szczeniêcym i doros³ym, poniewa¿ zachowanie szczeni¹t w wieku 8 tygodni zmienia siê gwa³townie.
Testy uzdolnieñ (PAT) mog¹ byæ zdefiniowane jako próby sklasyfikowania reakcji szczeniêcia na szerok¹ skalê sytuacji, na które zostaje wystawiony w celu umo¿liwienia egzaminatorowi i hodowcy oceny typu jego temperamentu i pozwala przewidzieæ jego zacho-wanie w wieku doros³ym (8). Stworzenie testów prze-powiadaj¹cych przysz³e zachowanie psa umo¿liwi³o-by unikniêcie wielu zagro¿eñ, jeli hodowcy psów mogliby dok³adnie okreliæ, które szczeniêta bêd¹ po-¿¹danymi i niek³opotliwymi zwierzêtami domowymi, a które bêd¹ lepiej przystosowane do pracy lub wy-staw.
Nale¿y jednak pamiêtaæ o prawid³owej interpreta-cji testów oraz wp³ywie rodowiska i sposobie postê-powania z m³odym psem na jego przysz³e zachowa-nie. W ka¿dym tecie behawioralnym, którego wyniki bêd¹ wykorzystywane do ró¿nych rodzajów selekcji ogromne znaczenie ma fakt ich obiektywnoci i wia-rygodnoci. Wiarygodnoæ wyników jest natomiast odwrotnie proporcjonalna do liczby ludzi wykonuj¹-cych obserwacje (13). Testowanie psów przy udziale ró¿nych osób w³¹cza w ocenê sk³adnik ró¿norodnoci rodowiskowej (5). Wa¿ne jest utrzymanie jak naj-mniejszej liczby osób przeprowadzaj¹cych testy oraz stworzenie procedur, które maj¹ regularnie kontrolo-waæ zachowanie tych ludzi (14).
Nadal trwaj¹ dyskusje, czy istniej¹ce testy dla szcze-ni¹t i psów doros³ych mo¿na wystandaryzowaæ i stwo-rzyæ jeden wiarygodny, rzetelny test. Analiza testów przeprowadzonych w ci¹gu 40 lat przez ró¿nych auto-rów dla psów w ró¿nym wieku wykaza³a, ¿e istnieje szereg zmiennych, które s¹ trudne do ujednolicenia przy próbach standaryzacji testów (1). Bior¹c pod uwagê szerok¹ skalê wykorzystania psów przez ludzi, testy dla szczeni¹t powinny uwzglêdniaæ przede wszystkim przysz³e przeznaczenie psa.
Istotna zale¿noæ pomiêdzy wynikami zmodyfiko-wanego testu PAT i testu socjalnoci otrzymana w wy-niku niniejszych badañ potwierdza skutecznoæ testów dla szczeni¹t i mo¿liwoæ wstêpnej oceny przysz³ego zachowania i charakteru psa za ich pomoc¹. Wyniki te s¹ zgodne z badaniami prowadzonymi na 7-tygodnio-wych owczarkach niemieckich w Czechach (11).
Pimiennictwo
1.Diederich C., Giffroy J. M.: Bahavioural testing in dogs: A review of metho-dology in search for standardization. Appl. Anim. Behav. Sci. 2006, 97, 51-72. 2.Fiszdon K.: Kszta³towanie siê zachowania psów w okresie szczeniêcym.
¯ycie wet. 2004, 79, 249-254.
3.Goleman M.: Test socjalnoci dla psów jako narzêdzie pomocnicze w schro-niskach i lecznicach weterynaryjnych. Medycyna Wet. 2009, 65, 642-645. 4.Goleman M.: Wp³yw warunków utrzymania w hodowlach owczarków
nie-mieckich na rozwój psychiczny szczeni¹t. Rocz. Nauk. Pol. Tow. Zoot. 2008, 4, 185-193.
5.Reuterwall C., Ryman N.: An estimate of additive genetic variation of some mental characters in Alsatian dogs. Hereditas 1973, 73, 277-284.
6.Scott J. P., Bielfelt S. W.: Analysis of the puppy-testing program, [w:] Pfaffenberger C. J. (wyd.): Guide dogs for the blind: their selection, develop-ment and training. Elsevier, Amsterdam 1976, 39-76.
7.Seksel K., Mazurski E. J., Taylor A.: Puppy socialization programs: short and long term behavioural effects. Appl. Anim. Behav. Sci. 1999, 62, 335-349. 8.Slabbert J. M., Odendaal J. S. J.: Early prediction of adult dog efficiency
a longitudinal study. Appl. Anim. Behav. Sci. 1999, 64, 269-288. 9.Svartberg K.: Shyness-boldness predicts performance in working dogs. Appl.
Anim. Behav. Sci. 2002, 79, 157-174.
10.Svartberg K., Forkman B.: Personality traits in the domestic dog (Canis familiaris). Appl. Anim. Behav. Sci. 2002, 79, 133-155.
11.Svobodová I., Vápeník P., Pinc L., Barto L.: Testing German Shepherd puppies to assess their chances of certification. Appl. Anim. Behav. Sci. 2008, 113, 139-149.
12.Wilsson E., Sundgren P.-E.: Behaviour test for eight-week-old puppies heritabilities of tested behaviour traits and its correspondence to later behaviour. Appl. Anim. Behav. Sci. 1998, 58, 151-162.
13.Wilsson E., Sundgren P.-E.: The use of a behaviour test for the selection of dogs for service and breeding. I. Method of testing and evaluating test results in the adult dog, demands on different kinds of service dogs, sex and breed differences. Appl. Anim. Behav. Sci. 1997, 53, 279-295.
14.Wilsson E., Sundgren P.-E.: The use of a behaviour test for the selection of dogs for service and breeding. II. Heritability for tested parameters and effect of selection based on service dog characteristics. Appl. Anim. Behav. Sci. 1997, 54, 235-241.
Adres autora: dr in¿. Ma³gorzata Goleman; e-mail: malgorzata.goleman @up.lublin.pl
