• Nie Znaleziono Wyników

Technologie semantyczne w obszarze e-commerce

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Technologie semantyczne w obszarze e-commerce"

Copied!
11
0
0

Pełen tekst

(1)TECHNOLOGIE SEMANTYCZNE W OBSZARZE E-COMMERCE AGNIESZKA KONYS Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. Streszczenie W niniejszym artykule podjĊto problem analizy bieĪącego stanu badaĔ w zakresie zastosowania sieci semantycznych w obszarze e-commerce. We wstĊpie przybliĪono ideĊ sieci semantycznych oraz wskazano obszary jej wykorzystania w handlu elektronicznym. Kolejno zidentyfikowano standardy opisu klasyfikacji produktów i usług w obszarze e-commerce oraz dokonano uogólnienia stanu badaĔ w zakresie dostĊpnych taksonomii i ontologii w tym obszarze. CałoĞü koĔczą wnioski z przeprowadzonych rozwaĪaĔ. Słowa kluczowe: sie semantyczna, ontologia, e-commerce, UNSPSC, RosettaNet, eOTD, e-cl@ss, OWL 1. Wprowadzenie W przecigu ostatnich latach obserwuje si dynamiczny wzrost rynku elektronicznego (e-commerce). Oparcie Internetu najnowszej generacji na koncepcji Web 3.0 (okrelanym czsto w literaturze jako Sie Semantyczna) stwarza nowe moliwoci standaryzacji i systematyzacji wiedzy o produktach i usługach. Rezultatem tego jest równie wzrost znaczenia samego przetwarzania danych w tym segmencie rynku. Generowanie uytecznych informacji i inynieria wiedzy (oparte na heterogenicznych, hipertekstowych zbiorach danych) stanowi przyczynek do powstania szeregu nowych moliwoci dla rozwiza e-biznesu. Literatura przedmiotu rozwizania z zakresu e-commerce posadowione w Web 3.0 okrela mianem e-commerce 3.0. W warstwie technologicznej wymagane jest uycie ontologii (celem opisu całej dziedziny poj oraz powiza miedzy nimi). Podejcie takie pozwala np. na dostarczenie informacji dotyczcych przedsibiorstwa, lokalizacji towarów, propozycji, opisów produktów i usług, cen, rodzajów płatnoci czy warunków dostawy. W warstwie analitycznej przykładow korzy stanowi generowanie automatycznych rekomendacji produktów i usług dla klienta. Uogólniajc, jako główne wyzwania stawiane przed standardami e-commerce 3.0 wskaza naley przede wszystkim klasyfikacj produktów, moliwo sprawnego wyszukiwania produktów przez klientów oraz ich sprzeday przez sprzedawców (która jest moliwa dziki odpowiednim konwencjom kodowania produktów i usług). Ponadto zastosowanie jednolitego standardu nazewnictwa/słownika usprawnia sam proces wyszukiwania w oparciu o wspóln kategoryzacj. W niniejszym opracowaniu podjto problem analizy biecego stanu bada w zakresie stosowania technologii semantycznych w obszarze e-commerce. W tym celu dokonano syntezy dostpnych standardów wspierajcych opis i klasyfikacj produktów oraz usług w tym obszarze. Zaprezentowano równie efekty podjtych bada nad tworzeniem ontologii dla dziedziny e-commerce w postaci analizy porównawczej dostpnych metod i technik..

(2) POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010. 125. 2. Rola i znaczenie stosowania ontologii w obszarze e-commerce Filozofia okrela ontologi jako nauk o bycie, rodzajach oraz strukturach obiektów i przypisanych im właciwociach, cigach wydarze, procesach oraz zachodzcych midzy nimi relacjach [22]. Głównym załoeniem ontologii (w oparciu o definicj ontologii w filozofii) jest dostarczenie taksonomii oraz formalnego opisu danego przedsiwzicia [22]. W informatyce, ontologia jest traktowana jako oprogramowanie (lub opis formalny artefaktów), zaprojektowane z uwzgldnieniem specjalnego zbioru zastosowa [22]. Z pojciem ontologii cile wie si koncepcja Sieci Semantycznej (Semantic Web). Koncepcja Sieci Semantycznej, zaproponowana przez Berners’a-Lee [2], bazuje na pojciu inteligentnej reprezentacji informacji wykorzystujc do tego celu meta modele danych dostarczanych przez ontologie. Jako główne powody wprowadzenia opisu danych bazujcego na ontologiach wskaza. naley przede wszystkim zwikszenie moliwoci rozwoju Internetu pod wzgldem przechowywania i wyszukiwania informacji. Ontologia jest take okrelana jako specyfikacja konceptualizacji danej dziedziny, dostarczajc opisu poj i relacji zachodzcych pomidzy nimi [6]. W informatyce stosowane s nastpujce rodzaje ontologii: ontologie ogólne, ontologie dziedzinowe, reprezentacyjne, metadanych, metod i zada. Ontologie ogólne dostarczaj ogólnej wiedzy o wiecie w postaci podstawowych konceptów [6, 8]. Ontologie dziedzinowe zapewniaj opis wiedzy w obrbie konkretnej dziedziny. Z kolei ontologie reprezentacyjne nie dotycz adnej konkretnej dziedziny oraz nie zapewniaj specyfikacji poszczególnych obiektów. Ich celem jest zdefiniowanie jednostek reprezentacyjnych, które mog by nimi reprezentowane. Ontologie metadanych dostarczaj terminologi do opisu zawartoci informacji umieszczanej w Internecie. Ostatni wymienion grup stanowi ontologie metod i zada, pozwalajce na dostarczenie konceptualizacji potrzebnych do opisu konkretnych zada [5]. W przypadku zastosowania ontologii w obszarze e-commerce wymagane jest dokładne sprecyzowanie klas oraz zachodzcych relacji poszczególnych konceptów, wspierajc jednoczenie gradacj, zalenoci oraz wystpujce zwizki pomidzy poszczególnymi konceptami. Typologia ontologii w obszarze e-commerce zdaniem: Corcho i Gomez-Perez [3] winna wyrónia : ontologie ogólne, regionalne i lokalne. Ontologie ogólne maj na celu dostarczenie szerokiego i ogólnego obrazu klasyfikacji produktów i usług w obszarze e-commerce. Z kolei zastosowanie ontologii regionalnych zapewnia wyszy stopie szczegółowoci opisu danej dziedziny, przy czym poszczególne koncepty w ontologiach regionalnych s mapowane do konceptów z ontologii ogólnej. Ontologie lokalne charakteryzuj si najwyszym stopniem szczegółowoci i mog by. utworzone dla kadego systemu w celu dostpu do całociowej struktury wiedzy. Ponadto zawieraj katalogi z produktami (entities) oraz grupami produktów (category), wskazujce na istnienie jednego lub wikszej liczby konceptów dla kadego poziomu całociowej ontologii. 3. Wybrane standardy opisu klasyfikacji produktów i usług w obszarze e-commerce W nastpstwie rozwoju ontologii wykształciły si róne standardy opisu klasyfikacji produktów i usług w samej dziedzinie e-commerce. Wród nich mona wskaza UNSPSC, RosettaNet, ECCMA Open Technical Dictionary oraz e-cl@ss. Standard UNSPSC (The United Nations Standard Products and Services Code) jest rozwijany przez United Nations Development Programme (UNDP) oraz korporacj Dun & Bradstreet (D&B) od 1998 roku [14]. Celem pierwszego z nich, UNSPSC jest dostarczenie otwartego, ogólnego i wielosektorowego standardu. Dodatkowo za-.

(3) 126. Agnieszka Konys Technologie semantyczne w obszarze e-commerce. pewnia on skuteczn klasyfikacj produktów i usług. System kodowania odbywa si za pomoc piciopoziomowej taksonomii produktów, przy czym kady z poziomów zawiera dwie charakterystyczne wartoci numeryczne oraz opis tekstowy [3, 14]. Wyszczególnia si nastpujce poziomy: segment, rodzina, klasa, artykuł, funkcja biznesowa [14]. Według Corcho, Gomez-Perez [3] do głównych niedostatków rozwizania zaliczy naley brak wertykalnego pokrycia produktów i usług, które wystpuj w klasyfikacji oraz brak atrybutów dołczonych do konceptów wystpujcych w taksonomii. Ponadto autorzy wskazuj na fakt nieuwzgldnienia w projekcie klasyfikacji procesu dziedziczenia pomidzy opisanymi produktami. Podobna sytuacja wystpuje równie w przyblionych kolejno standardach RossetaNet oraz e-cl@ss. Drugi ze standardów opisu, RosettaNet zorientowany jest na dostarczenie organizacjom uniwersalnych podstaw globalnego łacucha dostaw. W przeciwiestwie do UNSPSC nie jest w nim stosowany system numeracji. RosettaNet opiera si głównie na nazwach produktów, które definiuje Corcho i Gomez-Perez [3, 12]. Proponowana przez RossetaNet klasyfikacja jest powizana z UNSPSC poprzez dostarczenie kodu UNSPSC dla kadego ze zdefiniowanych produktów. Wyróni naley dwa poziomy wystpujce w taksonomii: RN Category – grupy produktów oraz RN Product – szczegółowe produkty [10, 12]. W przypadku RossetaNet istotnym ograniczeniem jest wystpowanie tylko dwóch poziomów klasyfikacji, co czyni stosunkowo prost struktur całej taksonomii [3]. Kolejnym prezentowanym standardem klasyfikacji produktów i usług jest e-cl@ss, którego celem jest zapewnienie wymiany informacji pomidzy dostawcami oraz ich klientami. E-cl@ss jest standardem zblionym do UNSPSC. W przypadku e-cl@ss klasyfikacja składa si z czterech poziomów konceptów (material classes) z wystpujc podobn numeracj jak UNSPSC, gdzie kady poziom ma dwa znaki rozróniajce go od innych konceptów [10]. Wystpuj tutaj nastpujce poziomy: Segment, Grupa główna, Grupa, Klasa artykułu. Ograniczenia tego standardu s zblione do wskazanych w przypadku standardu UNSPSC. Standardem charakteryzujcym si najwiksz liczb kategorii jest ECCMA Open Technical Dictionary (eOTD) [10, 13]. eOTD składa si z nastpujcych poziomów: class, property, feature, property-value, unit, qualifier. Ponadto, zawiera on zbiór zasad formalnych do tworzenia wytycznych identyfikacji, zapyta, katalogów oraz typów danych. eOTD wykorzystuje słownik oparty na definicji schematu Opis poszczególnej klasy dokonywany jest za pomoc uprzednio zdefiniowanych właciwoci (np. szablonu opisujcego dany przedmiot). Ponisze zestawienie zawiera charakterystyki rozwiza: UNSPSC, RosettaNet, e-cl@ss oraz eOTD wraz z uwzgldnieniem moliwoci zapisu danego standardu oraz jego krótk ocen (Tab. 1)..

(4) POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010. 127. Tabela 1. Wybrane standardy opisu klasyfikacji produktów i usług w obszarze e-commerce. ECCMA Open Technical Dictionary (eOTD). e-cl@ss. RosettaNet Technical Dictionary (RNTD). UNSPSC. Nazwa standardu. Zastosowanie Ogólny wielosektorowy standard wspierajcy klasyfikacj produktów i usług; System kodowania odbywa si za pomoc piciopoziomowej taksonomii produktów, przy czym kady z poziomów zawiera dwie charakterystyczne wartoci numeryczne oraz opis tekstowy. Wyszczególnia si nastpujce poziomy: segment, family, class, comodity, business functions. Obecna wersja UNSPSC zawiera 12000 produktów zorganizowanych w 54 segmentach. Dostarcza uniwersalnych standardów wspierajcych globalny łacuch dostaw; oparcie na nazwach produktów, które s definiowane; klasyfikacja jest powizana z UNSPSC przez dostarczenie kodu UNSPSC dla kadego ze zdefiniowanych produktów; ma 2 poziomy w taksonomii: RN Category – grupy produktów oraz RN Product – szczegółowe produkty. Standard klasyfikacji produktów i usług w celu wymiany informacji pomidzy dostawcami oraz ich klientami. Cechy wspólne z UNSPSC; e-cl@ss; klasyfikacja składa si z czterech poziomów konceptów (material classes) z podobn numeracj jak UNSPSC; kady poziom ma 2 znaki rozróniajce go od innych konceptów. Wystpuj nastpujce poziomy: Segment, Main group, Group, Commodity class. Standaryzowany, złoony system kodowania, który posiada moliwo jednoznacznej identyfikacji przedmiotów wykorzystujc do tego ich szczegółowe właciwoci. Składa si z czterech głównych etapów: klasyfikacji, wyboru zidentyfikowanych wytycznych, ekstrakcji wartoci, wzbogacania treci.. Charakter Dziedziczenie Atrybuty Format pokrycia pomidzy poł

(5) czone z zapisu produktów produktami konceptami i usług i usługami. MS Excel. nie. poziomy. nie. XML syntax. nie. pionowy. nie. CSV. nie. poziomy. Nie. MS Access, CSV. tak. poziomy. Nie. ródło: Opracowanie własne na podstawie: [3, 10, 12, 13, 14]..

(6) 128. Agnieszka Konys Technologie semantyczne w obszarze e-commerce. Semantycznej reprezentacji produktów i usług przypisuje si coraz wiksze znaczenie. Istnieje wiele rónych pierwowzorów ontologii poczwszy od sterowanych ustawie w sektorze B2B a do ogólnych ontologii produktów i usług zarówno dla sektora B2B jak i B2C. Reprezentacja danych odbywa si przy wykorzystaniu oficjalnych standardów ontologii dla sieci semantycznych, mianowicie eClassOWL oraz unspscOWL [11]. Dostpne standardy do opisu klasyfikacji produktów i usług w obszarze e-commerce stanowiły podstaw dla dalszego rozwoju ontologii w obszarze handlu elektronicznego. Obecnie istniejce ontologie OWL opieraj si na standardach UNSPSC oraz e-cl@ss. Efektem pochodzenia ontologii OWL z wyej wskazanych standardów była próba dokonania uogólnienia rzeczywistych znacze (semantyk) relacji taksonomicznych w tych standardach, co zostało przedstawione m.in. przez Hepp’a [9]. Istniejce podejcia i próby budowy ontologii dla obszaru e-commerce przyczyniły si do rozpowszechnienia standaryzacji oraz propozycji zapisów formalnych przy uyciu odpowiednich do tego technologii/jzyków. 4. Uogólnienie dowiadcze metodycznych w zakresie zastosowania sieci semantycznych w obszarze e-commerce Problem utworzenia sieci semantycznej dla potrzeb e-biznesu był podejmowany w wielu badaniach. Liczne dyskusje na ten temat oraz badania podkrelaj wag, jak przypisuje si roli sieci semantycznej dla dziedziny e-commerce. Analizujc dostpn literatur przedmiotu wyszczególni. mona cztery główne etapy, które przyczyniły si do rozwoju ontologii dla potrzeb e-commerce w sektorze B2B i B2C. Pierwszy z etapów wskazuje na genez zastosowania sieci semantycznych dla potrzeb ebiznesu. Jako prekursora bada podjtych w obszarze e-commerce, wskazuje si podejcie zaproponowane w 1992 roku przez Norton’a i Kaplan’a [19]. Autorzy przyjli załoenie, e sformalizowany model e-biznesu stanowi moe narzdzie wspierajce identyfikacj istotnych miar w celu dopasowania podobiestwa e-biznesu do podejcia Zrównowaonej Karty Wyników. Nastpnie, zaproponowany został przez Ushold i Morecroft [17, 24] proces modelowania ontologii opartej na modelu e-biznesowym jako narzdzie wspierajce identyfikacj i zrozumienie zarówno pojedynczych konceptów jak i zachodzcych pomidzy nimi relacji we wskazanej dziedzinie. Kolejne podejcie zostało zaproponowane przez Fernandez i in. w 1999 roku, proponujce ontologi MenthOntology [3]. Głównym jej celem było zapewnienie reprezentacji konceptów oraz ich atrybutów (zarówno klas jak i atrybutów instancji), taksonomii poszczególnych konceptów, wystpujcych relacji ad-hoc midzy konceptami, reprezentacj stałych, aksjomatów oraz instancji. Ponadto, w literaturze przedmiotu wystpuj podejcia proponujce poszczególne koncepcje architektury dla Sieci Semantycznej [1, 3]. W kolejnych latach miała miejsce dalsza ewolucja modeli e-biznesowych wspomagajcych procesy zarzdzania wiedz [10]. W rezultacie podjtych działa, wykształciły si przyszłe podejcia oparte na zastosowaniu ontologii dla potrzeb e-commerce. Jako drugi z etapów dotyczcych bada nad sieci semantyczn w e-commerce, wskaza naley podejcie zaproponowane w 2001 roku przez Fensel’a [5]. Przedstawiono w nim ontologi, jako narzdzie, które moe przyczyni si do integracji zrónicowanych i rozproszonych informacji w e-commerce, głównie w oparciu o katalogi produktów wykonywalno poszczególnych przedsiwzi . Z kolei, Obrst, Wray i Liu [20] poddali dyskusji główne wyzwania budowania i uszeregowania ontologii dla produktów i usług w rodowisku e-commerce dla B2B..

(7) POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010. 129. Ponadto, zaproponowany został przez Zou, Luan, Ivezic, Gruninger i Jones [29] system wieloagentowy MAS dla dziedziny e-commerce, wykorzystujcy własne, szczegółowe ontologie jako dodatkowe narzdzia wspierajce globaln, współdzielon ontologi. Natomiast Corcho i GomezPerez [3] wskazali, jak wiele złoonych standardów przeznaczonych do klasyfikacji produktów i usług moe zosta zintegrowanych przy uyciu mapowania za pomoc ontologii. Autorzy przedstawili równie ogólny zarys wdroenia pierwowzoru w oparciu o platform WebODE oraz model pozyskiwania wiedzy WebPicker. W swoim opracowaniu przedstawili dokładny opis standardów klasyfikacji produktów i usług oraz szczegółowy zarys projektu ontologii w oparciu o architektur wielowarstwow. Na podstawie powyszych podej , został dokonany pocztkowy opis klasyfikacji produktów i usług za pomoc standardów UNSPCS i eCl@ss na jzyk ontologii [9]. Podjte dalsze próby bada wskazywały na istnienie wielu potencjalnych problemów zwizanych z rosnc liczb danych, szybkoci zachodzcych zmian na rynku, a take koniecznoci przystosowania istniejcych ju standardów do ponownego uycia. W trzecim etapie został take rozwaony ogromny wpływ technologii sieci semantycznej na e-commerce B2C m.in. przez Tolksdorf, Bizer, Eckstein oraz Hesse [9, 23]. W innym podejciu, zaproponowanym m.in. przez Zahao i Sandahl [28] oraz Zahao i Lovdahl [27] rozwaono uwarunkowania techniczne zwizane z sieci semantyczn dla e-commerce oraz wskazano moliwe do wystpienia trudnoci zwizane z procesem reusingu standardów podczas rozwijania ontologii dla e-commerce. Złoono procesu zestawiania ze sob ofert na rynku elektronicznym oparta na opisie formalnym została poddana analizie przez Donini, Mongiello, Di Noia i Di Sciascino w 2003 roku [9]. Ponadto, zidentyfikowano problem mapowania ontologii pomidzy standardem eCl@ss oraz UNSCPSC (United Nations Standard Products and Services Code System), co przedstawione zostało przez Benevantano, Guerra, Magnani i Vincini [1]. Stworzyli oni równie pierwowzór zarzdzania właciwym uszeregowaniem relacji wystpujcych w e-commerce. Zaproponowane przez autorów rozwizanie – system MOMIS (Mediator environment for Multiple Information Sources) – ma na celu integracj danych ze strukturalnych i semi-strukturalnych

(8) ródeł danych. Czwarty etap otwiera zaproponowana w 2005 roku przez Morgenstern i Riecken [18] ontologia dla obszaru e-commerce. Autorzy zaprezentowali rozwizanie SNAP (Situations, Needs, Actions, and Products), oparte na zautomatyzowanym systemie rekomendacji produktów i usług w dziedzinach: bankowoci, ubezpiecze oraz telekomunikacji. Ontologia SNAP oparta jest na dwóch rodzajach relacji: podstawowych i pochodnych. W ontologii zastosowany został sprawny algorytm wnioskujcy odwołujcy si do logiki pierwszego rzdu. Przedstawiona ontologia SNAP przez Morgenstern i Riecken [18] oraz podejcia proponowane przez Fasli i Lee i Shim [15] stanowiły pierwowzory dla ontologii opartych na zarzdzaniu danymi i systemami rekomendujcymi. Rozwijane dotychczas ontologie dla produktów i usług wywodz si ze wspólnych standardów klasyfikacji eClassOWL, co zostało opisane szczegółowo przez Hepp’a [10]. W oparciu o przeprowadzone badania, zaproponował on zastosowanie ontologii GoodRelations bazujcej na ogólnie dostpnych standardach sieci semantycznej, narzdziach oraz infrastrukturze. GoodRelations dopełnia ontologi eClassOWL, któr naley traktowa jako pierwowzór rozwizania wspomagajcego wyszukiwanie produktów i usług. Ponadto, zaproponowane zostały przez Douglas L. Dean [4] podejcia ontologiczne stosowane do oceny istniejcych standardów platform e-commerce. Jako dalsze badania wskaza naley równie propozycj frameworka wspomagajcego oparty na ontologii system wyszukiwania informacji o produkcie e-commerce oraz zapewnienie adaptacji opartej na ontologii klasycznego modelu przestrzeni wektorowej z uwzgldnieniem wag atrybutów produktu, co zostało przedstawione w 2009 roku przez Liyi.

(9) 130. Agnieszka Konys Technologie semantyczne w obszarze e-commerce. Zhang, Mingzhu Zhu, Wei Huang [16]. Innym rozwizaniem było zaproponowane przez Yong Feng, Hongyan Xu, Xin Fang [25] wdroenie technologii ontologicznej w procesie inteligentnej rekomendacji e-commerce. Dodatkowo, autorzy przedstawili propozycj nowej metody inteligentnej rekomendacji w celu usprawnienia skutecznoci wyszukiwania produktu i satysfakcji klienta. Ponisza tabela, opracowana na podstawie [4, 5, 7, 10, 11, 17, 19, 21, 23, 24, 26], szereguje podejmowane próby bada nad zastosowaniem sieci semantycznej w obszarze e-commerce oraz dodatkowo wybrane podejcia dotyczce rozwoju modeli ontologii e-biznesowych (Tab. 2). Tabela 2. Analiza podejĞü do budowy ontologii/sieci semantycznej dla e-commerce Autor podejcia Norton i in., 1992. Ushold i in., 1995; Morecroft, 1994 Fernandez i in., 1999 Ambroszkiewicz, 2000 Corcho, Gomez-Perez, Leger, Rey, Toumani, 2000 Sternman, 2000 Melnik, 2000 Fensel, 2001 Petrovic i in., 2001 Obrst, Wray, Liu, 2001 Yun Peng, Youyong Zou, Xiaocheng Luan, Nenad Ivezic, Gruninger, Jones, 2002 Benetti, Beneventano, Bergamaschi, Guerra, Vincini, 2002 Gupta i Quasem, 2002 Corcho i Gomez-Perez, 2002 Klein, 2002; McGuiness, 2001; Bizeri Wolk, 2003 Tolskdorf, Bizer, Eckstein i Heese, 2003. Główne załoenia proponowanego podejcia Sformalizowany model e-biznesu jako narzdzie wspierajce identyfikacj istotnych miar w celu dopasowania podobiestwa e-biznesu do podejcia Zrównowaonej Karty Wyników. Proces modelowania ontologii opartej na modelu e-biznesowym. Reprezentacja konceptów oraz ich atrybutów, taksonomii poszczególnych konceptów oraz wystpujcych relacji ad-hoc midzy konceptami. Zastosowanie architektury opartej na sieci semantycznej w celu rozwizania semantycznej midzyoperacyjnoci. Wielojzyczny system poredniczcy oparty na wiedzy kodowanej przy uyciu ontologii. Wsparcie podmiotów zarzdzajcych w procesie symulacji e-biznesu przy uyciu modeli e-biznesowych. Zastosowanie warstwowej architektury opartej na sieci semantycznej. Zastosowanie ontologii jako narzdzia integrujcego zrónicowane i rozproszone informacje w e-commerce w oparciu o katalogi produktów. Mapowanie oraz uycie modeli e-biznesowych. Przedstawienie głównych załoe odnonie budowy i uszeregowania ontologii dla produktów i usług w rodowisku e-commerce dla segmentu B2B. System wieloagentowy dla e-commerce.. System integracji danych ze strukturalnych i semi-strukturalnych

(10) ródeł danych. Zastosowanie sieci semantycznej w celu zmniejszenia rozproszenia cenowego w rónych segmentach rynku. Mapowanie przy uyciu ontologii w celu integracji standardów klasyfikacji produktów i usług w oparciu o platform WebODE. Wstpny opis klasyfikacji produktów i usług (UNSPCS i eCl@ss).. Podjta dyskusja nt. braku ontologii biznesowej, jednomylnych schematów identyfikacyjnych oraz jednoznacznych wymaga odnonie zastosowania sieci.

(11) POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010. Autor podejcia. 131. Główne załoenia proponowanego podejcia semantycznej dla potrzeb e-biznesu.. Zahao i Sandahl, 2003 Zahao i Lovdahl, 2003 Di Noia, Di Sciascino, Donini, Mongiello, 2003 ECIMF Project, 2003 Benevantano, Guerra, Magnani i Vincini, 2004 Morgenstern i Doug Riecken, 2005 Hepp, 2006 Lee, Chun, Shim i Lee, 2006; Lee i in., 2006 Hepp, 2006 Lee i Shim, 2007 Schwall, 2007 Hepp, 2008 Douglas L. Dean, 2009 Liyi Zhang, Mingzhu Zhu, Wei Huang, 2009 Yong Feng, Hongyan Xu, Xin Fang, 2009. Propozycja narzdzi oraz struktur dla rónych procesów elektronicznego zaopatrywania. Wskazanie koniecznoci stosowania reusingu standardów podczas rozwijania ontologii dla e-commerce oraz trudnoci z tym zwizanych. Zestawienia ofert w oparciu o na opis formalny na rynku elektronicznym. E-Commerce Integration Meta-Framework oferujcy metodologi, jzyk modelowania oraz narzdzia stanowice prototypy dla uytkowników e-commerce. Dyskusja nt. trudnoci zwizanych z mapowaniem pomidzy eCl@ss oraz UNSPSC. Ontologia oparta na zautomatyzowanym systemie rekomendacji produktów i usług dla dziedziny: bankowoci, ubezpiecze oraz telekomunikacji. Wskazanie wspólnego standardu klasyfikacji eClassOWL dla ontologii e-commerce. Propozycja pierwowzorów ontologii opartych na zarzdzaniu danymi i systemami rekomendujcymi. Reprezentacja produktów i usług przy uyciu oficjalnych jzyków ontologii dla sieci semantycznych (eClassOWL, unspscOWL). Kontynuacja bada nad pierwowzorami ontologii opartmi na zarzdzaniu danymi i systemami rekomendujcymi. Wielojzyczny słownik oparty na ontologii dla e-commerce. Ontologia GoodRelations. Podejcie ontologiczne do oceny standardów platform e-commerce. Oparty na ontologii system wyszukiwania informacji o produkcie w obszarze e-commerce. Zastosowanie ontologii w procesie inteligentnej rekomendacji produktów w obszarze e-commerce.. ródło: Opracowanie własne. Na bazie przedstawionych bada mona przedstawi uogólniony zbiór załoe, które powinna spełnia ontologia dla obszaru e-commerce. Niezbdnym jest aby ontologia opierała si na standardach sieci semantycznej z mechanizmami wnioskowania zgodnymi ze standardem W3C. Koniecznym jest ponadto, aby ontologia wskazywała rónice pomidzy jednostkami biznesowymi, propozycjami, markami i modelami, a take rzeczywistymi instancjami produktów bd

(12) usług. Z punktu widzenia klienta istotnym jest dokładne sprecyzowanie obszaru dostawy danego produktu czy usługi oraz wskazanie moliwych typów odbiorców. Wanym jest te, aby ontologia dostarczała niezbdnego słownika uwzgldniajcego okrelone funkcje biznesowe, kreujce moliwe do przyjcia wartoci np. sprzeda, wynajem, czy naprawa. W przypadku tworzenia ontologii dla e-commerce, podobnie jak w przypadku kadej innej ontologii, musi ona w odpowiedzi na.

(13) 132. Agnieszka Konys Technologie semantyczne w obszarze e-commerce. zapytania uytkownika zwróci odpowiednie pozycje zarówno zidentyfikowanych instancji produktów jak i propozycji odpowiadajcych anonimowym instancjom, przy czym musi by. moliwo utworzenia sprecyzowanych zapyta dla kadej z nich. Kolejny wany czynnik stanowi moliwo przedstawienia rónych interwałów wartoci podczas generowanych zapyta. Ponadto, dla modeli ilociowych, musi istnie moliwo reprezentacji jednostek miar. Rozwaajc istnienie innych ontologii na rynku, koniecznym jest zapewnienie kompatybilnoci rozwizania z istniejcymi ontologiami produktów i usług za pomoc okrelonego standardu eClassOWL. 4. Wnioski W artykule przedstawiono analiz biecego stanu bada w zakresie technologii semantycznych wspierajcych zarzdzanie wiedz w obszarze e-commerce. W tym celu, w oparciu o dostpn literatur przedmiotu, zidentyfikowano standardy wspierajce opis i klasyfikacj produktów oraz usług w obszarze e-commerce, jak równie zaprezentowano efekty podjtych bada nad tworzeniem ontologii dla dziedziny e-commerce w postaci analizy porównawczej dostpnych metod i technik. Powysze rozwaania wskazuj na celowo uycia ontologii jako narzdzia wspomagajcego zarzdzanie wiedz w obszarze e-commerce. Na bazie przeprowadzonej dyskusji mona zauway , e zarówno dostpne rozwizania wspierajce kategoryzacje produktów czy usług jak i istniejce standardy w zakresie budowy oraz wykorzystania ontologii dla e-commerce stanowi płaszczyzn systematyzacji dostpnej wiedzy o produktach lub usługach oraz stwarzaj szerokie moliwoci analityczne. Zwaywszy jednak fakt, e sama Sie Semantyczna nie ma zastpi tradycyjnej sieci WWW a jest raczej rozwijana niezalenie nie jest moliwa do okrelenia skala rozwoju wskazanych rozwiza. W zakoczeniu warto jednak zaznaczy , e rozwizania technologiczne wspierajce e-commerce 3.0 znalazły ju odzwierciedlenie w wielu rozwizania komercyjnych. Mona tutaj wskaza wsparcie mechanizmów tworzenia ontologii w aplikacjach do obsługi sklepów elektronicznych czy niektórych rozwizaniach CMS. %LEOLRJUDILD [1]. [2]. [3]. [4]. [5]. Beneventano D., Guerra F., Magnani S., Vincini M.,: A Web Service based framework for the semantic mapping amongst product classification. Journal of Electronic Commerce Research, Vol. 5(2), 2004, s. 114–127. Berners-Lee T., Hendler J., Lassila O.,: The semantic web. Scientific American, Web Ontology Language OWL Guide Version; May 2001, http://www.w3.org/TR/owlguide/. Corcho O., Gomez-Perez A.,: Solving Integration Problems of Ecommerce Standards and Initiatives through Ontological Mappings, Proceedings of the Workshop on E-Business and Intelligent Web at the Seventeenth International Joint Conference on Artificial Intelligence (IJCAI–2001), 5 sierpnia 2001, Seattle, USA, s. 1–10. Douglas L. Dean.,: An Ontological Approach to Evaluating Standards in Ecommerce Platforms, IEEE Transactions on Man, Systems, and Cybernetics, Part C – Applications and Reviews, Vol. 37, No. 5, 2009, s. 846–859. Fensel, D., Ding, Y., Omelayenko, B., Schulten, E., Botquin, G., Brown, M. i in.,: Product Data Integration in B2B E-Commerce, IEEE Intelligent Systems, 16(4), 2001, s. 54–59..

(14) POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010. [6] [7]. [8]. [9]. [10]. [11]. [12] [13] [14] [15]. [16]. [17]. [18] [19] [20]. [21]. [22]. 133. Gruber T.S.,: A translation approach to portable ontology specifications, In Knowledge Acquisition, Vol. 5, 1993, s. 199–220. Gupta, T., Qasem,: A. Reduction of price dispersion through Semantic Ecommerce: A Position Paper, Proceedings of the Semantic Web Workshop 2002, Hawai, USA 2002, s. 1–2. Hepp M. ,: Possible Ontologies. How Reality Constrains the Development of Relevant Ontologies, w: IEEE Internet Computing, Charles Petrie (red.) Published by the IEEE Computer Society 1089–7801/07, 2007. Hepp M.,: GoodRelations: An Ontology for Describing Products and Services Offers on the Web, A. Gangemi and J. Euzenat (Red.): EKAW 2008, LNCS 5268, 2008, Springer-Verlag Berlin Heidelberg 2008, s. 329–346. Hepp M., Leukel J., Schmitz V.,; A Quantitative Analysis of Product Categorization Standards: Content, Coverage, and Maintenance of eCl@ss, UNSPSC, eOTD, and the RosettaNet Technical Dictionary, Journal of Knowledge and Information Systems, Springer, ISSN 0219–1377 (Print) 0219–3116 (Online); Volume 13, Number 1 / September, 2007. Hepp M.,: Products and Services Ontologies: A Methodology for Deriving OWL Ontologies from Industrial Categorization Standards, Int'l Journal on Semantic Web and Information Systems (IJSWIS), Vol. 2(1), 2006, s. 72–99. http://www.rosettastone.com/. http://www.eccma.org/. http://www.unspsc.org/. Lee, T., Chun, J., Shim, J., Lee, S.,: An Ontology-Based Product Recommender System for B2B Marketplaces, International Journal of Electronic Commerce, 11(2), 2006, s. 125–154. Liyi Zhang, Mingzhu Zhu, Wei Huang,, A Framework for an Ontology-based Ecommerce Product Information Retrieval System, JOURNAL OF COMPUTERS, VOL. 4, NO. 6, JUNE 2009, 2009. Morecroft, J.D.,: Executive Knowledge, Models, and Learning, In Morecroft, J.D.; and Sternman, J.D. (red.) Modeling for Learning Organizations, Portland : Productivity Press. Ontological Issues in Knowledge Sharing, held in conjunction with IJCAI-95, Montreal, August 20–25, 1994, s. 3–28. Morgenstern L. and Riecken D.,: SNAP: An Action-Based Ontology for E-commerce Reasoning, IBM T.J. Watson Research Center Hawthorne, NY 10532; FOMI 2005. Norton D., Kaplan, R.,: The balanced scorecard:measures that drive performance, Harvard Business review, Vol. 70 (1), 1992. Obrst, L., Wray, R. E., Liu, H.,: Ontological Engineering for B2B Ecommerce, Proceedings of the International Conference on Formal Ontology in Information Systems (FOIS'01), Ogunquit, Maine, USA, 2001, s. 117–126. Petrovic, O., Kittl, C., Teksten, R.D.,: Developing Business Models for eBusiness, International Conference on Electronic Commerce 2001, Vienna, October 31. – November 4, 2001. Smith, B.,: Preprint version of chapter “Ontology”, in L. Floridi (red.), Blackwell Guide to the Philosophy of Computing and Information, Oxford: Blackwell, 2003, s. 155–166..

(15) 134. Agnieszka Konys Technologie semantyczne w obszarze e-commerce. [23]. [24] [25]. [26]. [27]. [28]. [29]. Tolksdorf, R., Bizer, C., Eckstein, R., Heese, R..: Business to Consumer Markets on the Semantic Web, Proceedings of the On The Move to Meaningful Internet Systems OTM 2003 Workshops, Catania, Sicily, Italy 2003, s. 816–828. Uschold M., King M., Moralee S., Zorgios Y.,: The Enterprise Ontology, w: The Knowledge Engineering Review, Vol. 13(1), 1998, s. 31–89. Yong Feng, Hongyan Xu, Xin Fang,: An Intelligent Recommendation Method of ECommerce Based on Ontology, 2009 International Conference on Business Intelligence and Financial Engineering, Beijing, ISBN: 978-0-7695-3705-4, China 2009. Yun Peng, Youyong Zou, and Xiaocheng Luan,: Semantic Resolution for E-Commerce, In Proceedings of the 1st International Joint Conference on Autonomous Agents and Multiagent Systems (AAMAS-02), 2002. Zhao, Y., Lövdahl, J.,: A Reuse-Based Method of Developing the Ontology for E-Procurement, Proceedings of the Nordic Conference on Web Services (NCWS), Växjö, Sweden 2003, s. 101–112. Zhao, Y., Sandahl, K.,: Potential Advantages of Semantic Web for Internet Commerce, Proceedings of the International Conference on Enterprise Information Systems (ICEIS), Angers, France 2003, s. 151–158. Zou, and Xiaocheng Luan,: Semantic Resolution for E-Commerce, In Proceedings of the 1st International Joint Conference on Autonomous Agents and Multiagent Systems (AAMAS-02), 2002. SEMANTICS TECHNOLOGIES SUPPORTING E-COMMERCE Summary. This article presents the problem of analysis the current researches in applying Semantic Web in e-commerce domain. The idea and employment of Semantic Web in electronic commerce was proposed. The next step encompasses the standards of classifications description of products and services in e-commerce. On base of literature review an evolution of available taxonomies and ontologies supporting Semantic Web in e-commerce was proposed. The conclusions finish this article. Keywords: Semantic Web, ontology, e-commerce, UNSPSC, RosettaNet, OTD, e-cl@ss, OWL. Agnieszka Konys Wydział Informatyki Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny ul. ołnierska 49, Szczecin e-mail: akonys@wi.ps.pl.

(16)

Cytaty

Powiązane dokumenty

W próbie określenia głównych obszarów e-commerce (a w związku z tym rynku, na jakim owa zależność się odbywa) można posłużyć się przebiegiem relacji

Wydatki per capita na e-commerce w wybranych krajach w 2013 roku (w USD) ħUyGáR Euromonitor International, Cushman & Wakefield, za: P..

PŁATNOŚCI MOBILNE – NOWE TRENDY W ROZWOJU E-COMMERCE Słowa kluczowe: e-commerce, płatności mobilne, internet, innowacje..

Procentowy udział przedsiębiorstw przemysłu spożywczego w takich aspektach e-commerce jak: dostęp do szerokopasmowego Internetu, zamieszczanie katalogów produktów na firmowej

Celem artykułu jest przedstawienie modelu optymalizacji usług operatora pocz- towego w tradycyjnym kanale dystrybucji produktów branży e-commerce’owej, ze szczególnym

W tabeli 1 ujęto firmy na polskim rynku ubezpieczeniowym, które oferowały w roku 2006 możliwość zakupu ubezpie­ czeń za pomocą kanału online oraz sytuacj ę

Podstawowym celem przyjętym przez autora jest z kolei identyfika- cja podstawowych wymagań określonych w wybranych standardach zarządza- nia jakością usług e-commerce powstałych

Patrząc na firmy, które wdrożyły już e-commerce B2B, widać, że częściej zauważają one „dobroczynne” działanie pandemii w zakresie uświadomienia rynkowi, że sprzedaż