• Nie Znaleziono Wyników

Wpływ efektu CNN na odbiór wydarzeń w Kosowie i przygotowania NATO do wojny z Jugosławią w 1999 roku

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Wpływ efektu CNN na odbiór wydarzeń w Kosowie i przygotowania NATO do wojny z Jugosławią w 1999 roku"

Copied!
10
0
0

Pełen tekst

(1)

Andrzej Malinowski

Wpływ efektu CNN na odbiór

wydarzeń w Kosowie i

przygotowania NATO do wojny z

Jugosławią w 1999 roku

Media – Kultura – Komunikacja Społeczna 5, 219-227

2009

(2)

W pływ efektu CNN na odbiór wydarzeń

w Kosowie i przygotowania NATO do wojny

z Jugosławią w 1999 roku

S łow a k lu c z o w e : B ałkany, K osow o, Ju g o sław ia, in te rw e n cja USA 1999, C N N K ey w o rd s: th e B alkans, K osovo, Y ugoslavia, 1999 USA in te rv e n tio n , C N N

P o ja w ie n ie się n o w o c z e s n y c h ś ro d k ó w p r z e k a z u s p o w o d o w a ło d o s tę p do c o ra z w ię k s z e j lic z b y p o te n c ja ln y c h o d b io rc ó w . W ra z z w y d a r z e n ia m i z p ie rw s z e j w o jn y w Z a to c e P e r s k ie j (1 9 9 0 - 1 9 9 1 ) s y s te m i z a s ię g in fo rm a c ji d o s ta r c z a n y c h do o d b io rc ó w u le g ł z n a c z n e j m o d e r n iz a c ji. D z ia ła n ia z b ro jn e m o ż n a b y ło ś le d z ić z b e z p ie c z n e g o i c ic h e g o z a c is z a d o m o w eg o , o d d a lo n e g o od p o la w a lk o s e tk i, a n a w e t ty s ią c e k ilo m e tr ó w . O d t a m te g o c z a s u m a m y do c z y n ie n ia z t a k z w a n y m e f e k te m C N N . J a k p o tę ż n y b y ł, i j e s t , je g o z a ­ s ię g ś w ia d c z y f a k t, że p r e z y d e n t U S A , G e o rg e H .W . B u s h , s tw ie r d z ił p e w ­ n e g o r a z u , ż e te le w iz ja C N N p r z e k a z u je m u w ię c e j w ia d o m o ś c i n iż c e n t r a ­ l a w y w ia d o w c z a C IA 1.

C z y m j e s t e f e k t C N N ? W e d łu g d e fin ic ji S te v e n a L iv in g s to n a to w p ły w g lo b a ln y c h r e a l- tim e m e d ió w n a d y p lo m a c ję i p o lity k ę z a g r a n i c z n ą p a ń ­ s t w a 2. Z k o le i J o s e p h S. N y e J r . o k r e ś la go j a k o w p ły w in f o r m a c ji b ro a d - c a s tin g o w y c h i k r ó tk ic h , p e r io d y c z n y c h d o n ie s ie ń n a k s z t a ł t o w a n i e o p in ii p u b lic z n e j w d e m o k r a ty c z n y c h s p o łe c z e ń s tw a c h 3. O b ie d e fin ic je p o d k r e ś l a ­ j ą ro lę n o w o c z e sn e j te c h n o lo g ii w k r e o w a n iu p o s ta w w s p ó łc z e s n e g o ś w i a t a

i p o lity k i m ię d z y n a ro d o w e j. N in ie js z y a r t y k u ł m a n a c e lu u k a z a n i e fe n o ­ m e n u e f e k t u C N N o d n o ś n ie w y d a r z e ń w K o so w ie w l a t a c h 1 9 9 8 -1 9 9 9 .

W ra z z p o d p is a n ie m p o k o ju w D a y to n (1 9 9 5 ro k ), k o ń c z ą c e g o w o jn ę w b y łe j J u g o s ła w ii, z a in te r e s o w a n ie z a c h o d n ic h m e d ió w w y d a r z e n i a ­ m i ro z g r y w a ją c y m i s ię w te j c z ę śc i E u r o p y u le g ło z n a c z n e m u o s ła b ie n iu . W l a t a c h d z ie w ię ć d z ie s ią ty c h u b ie g łe g o s tu le c ia u w a g ę c z w a r te j w ła d z y p o ­ c h ła n ia ły k o le jn e k o n f lik ty i w o jn y r o z g r y w a ją c e s ię n a św ie c ie . J e d n a k ż e w m a r c u 1998 r o k u P ó łw y s e p B a ł k a ń s k i p o w ró c ił n a p ie r w s z e s t r o n y g a z e t

1 F. Stech, Winning CNN Wars, „Parameters 24” 1994, nr 3, s. 38.

2 S. Livingstone, Clarifying the CNN Effect: An Examination of Media Effects According

to Type of Military Intervention, Research Paper R-18, Harvard 1997, s. 2.

3 Wypowiedź byłego asystenta sekretarza stanu Josepha S. Nye’a, opublikowana w: Nato Online Library, [online] <http://www.nato.int/docu/review/1999/9904-03.htm>, dostęp: 15.08.2005.

(3)

2 20 A ndrzej M alinow ski

i c o ra z cz ę śc ie j p o ja w ia ł s ię w n e w s a c h te le w iz y jn y c h . S ta ło s ię to z a s p r a ­ w ą w y d a r z e ń w D r e n ic y 4, w s e r b s k ie j p ro w in c ji K osow o.

W y d a r z e n ia w K o so w ie, p o c z ą w s z y od 1 9 9 8 r o k u , s t a ł y się d l a w ie lu osó b m a ją c y c h z w ią z e k z m a s o w ą in f o r m a c ją w y ś m ie n itą o k a z ją do n a r z u ­ c a n ia sw o jeg o p u n k t u w id z e n ia o p in ii p u b lic z n e j, a d la r z ą d ó w p o s z c z e g ó l­ n y c h p a ń s t w - do r e a liz a c ji celó w p o lity c z n y c h . J u ż p o b ie ż n a a n a l i z a te g o z ja w is k a p o z w a la b e z w ię k s z y c h p ro b le m ó w w s k a z a ć , k o m u n a jb a r d z ie j z a ­ le ż a ło n a n a g ło ś n ie n iu k o n f l i k t u s e r b s k o - a lb a ń s k ie g o . P r y m w ió d ł w ty m r z ą d S ta n ó w Z je d n o c z o n y c h i t a k z w a n e a m e r y k a ń s k i e o p in io tw ó rc z e m e ­ d ia te le w iz y jn e .

C z te r y g łó w n e a m e r y k a ń s k i e s ta c je te le w iz y jn e , c z y li A m e r ic a n B r o ­ a d c a s t i n g C o m p a n y (A B C ), C o lu m b ia B r o a d c a s tin g S y s te m (C B S ), N a t i o ­ n a l B r o a d c a s tin g C o m p a n y (N B C ) i C a b le N e w s N e tw o r k (C N N ) k r e o w a ­ ły o b ra z s y tu a c ji w K o so w ie i w p ły w a ły n a o p in ie m ilio n ó w te le w id z ó w n a c a ły m ś w ie c ie . G łó w n e w ia d o m o ś c i w ie c z o rn e w A B C , C B S i N B C tr w a ły 3 0 m in u t, a C N N 60 m i n u t 5. P o n iż e j, p o c z ą w s z y od 1 s ty c z n ia 1998 r o k u i s k o ń c z y w s z y n a 20 m a r c a 19 9 9 r o k u , c z y li ty d z ie ń p r z e d ro z p o c z ę c ie m n a lo tó w N A T O n a J u g o s ła w ię , w y s z c z e g ó ln io n o c z a s p o ś w ię c o n y n a o m a ­ w ia n ie k w e s tii b e z p o ś r e d n io z w ią z a n y c h z k r y z y s e m w K o so w ie ( t a b e l a 1).

T a b e l a 1 Czas poświęcony na omawianie kwestii bezpośrednio związanych z kryzysem w Kosowie przez

główne amerykańskie stacje telewizyjne: ABC, CBS, NBC i CNN

Kolejne tygodnie (początek tyg.) Poświęcony czas (w minutach)

1 marca 1998 roku 34 1/2 8 marca 40 1/3 15 marca 25 1/3 22 marca 3 29 marca 3 1/2 5 kwietnia -12 kwietnia -19 kwietnia 3 1/2 26 kwietnia 9 1/6 3 maja 2/3 10 maja 3 1/2 17 maja 1 1/6 24 maja -31 maja 11 1/3

4 Sprawa dotyczyła akcji policji serbskiej przeciw bojownikom Armii Wyzwolenia Kosowa, podczas której to akcji zginęło 29 Albańczyków. Szerzej zob. M. Waldenberg, Rozbicie Jugo­

sławii. Jugosłowiańskie lustro międzynarodowej polityki, Warszawa 2005, s. 263, 264.

5 Vanderbilt Television News Archive, [online] <http://tvnews.vanderbilt.edu/tvnprocess- query.pl?SID=20091129477264404&code=tvn&Quick=kosovo>, dostęp: 27.06.2009.

(4)

7 czerwca 43 1/2 14 czerwca 49 1/3 21 czerwca 4 1/6 28 czerwca 7 1/2 5 lipca 9 1/3 12 lipca 5 5/6 19 lipca 1 1/2 26 lipca 7 1/6 2 sierpnia 17 9 sierpnia -16 sierpnia -23 sierpnia 5/6 30 sierpnia 1/3 6 września 2 2/3 13 września 12 1/3 20 września 21 27 września 61 1/6 4 października 85 1/3 11 października 88 18 października 8 1/2 25 października 31 1/2 1 listopada -8 listopada -15 listopada -22 listopada 2 2/3 29 listopada 7 1/3 6 grudnia -13 grudnia 5 5/6 20 grudnia 5 5/6 27 grudnia 4 1/2 3 stycznia 1999 roku 3 2/3 10 stycznia 9 1/2 17 stycznia 57 5/6 24 stycznia 34 1/6 31 stycznia 42 2/3 7 lutego 21 14 lutego 86 1/3 21 lutego 60 1/6 28 lutego 17 5/6 7 marca 29 5/6 14 marca 79 2/3

Źródło: B. Bahador, The CNN Effect in Action. How the News Media Pushed the West toward War in Kosovo, New York 2007, s. 78, 79.

(5)

2 22 A ndrzej M alinow ski

M o ż n a w y s u n ą ć n a p ie r w s z y p l a n s z e ś ć g łó w n y c h w y d a r z e ń 6, k tó r y m p o św ię c o n o n a jw ię c e j u w a g i: 1) w y d a r z e n ia w D r e n ic y n a p rz e ło m ie lu te g o i m a r c a 1 9 9 8 ro k u ; 2) o p e r a c ja N A T O p o d k r y p to n im e m „ D e te r m in e d F a l ­ c o n ”, o b e jm u ją c a ć w ic z e n ia s ił p o w ie tr z n y c h w p o b liż u g r a n ic z R e p u b lik ą J u g o s ła w ii w p o ło w ie c z e r w c a 19 9 8 r o k u 7; 3) w y d a r z e n ia w G o r n je O b rin - j e 2 6 w r z e ś n i a 19 9 8 ro k u ; 4) m a s a k r a w R a c a k u 15 s ty c z n ia 19 9 9 r o k u 8; 5) k o n f e r e n c ja w R a m b o u ille t9 ; 6 ) w y d a r z e n ia d y p lo m a ty c z n e z ty g o d n ia p o p rz e d z a ją c e g o n a lo ty N A T O n a J u g o s ła w ię .

D z ie n n ik a r z e s k w a p liw ie s k o r z y s ta li z m o ż liw o śc i n a g ło ś n ie n ia w y d a ­ r z e ń w K o so w ie i m im o w y s iłk ó w w ła d z ju g o s ło w ia ń s k ic h p r z e k a z y w a li k o n tr o w e r s y jn e i b u d z ą c e e m o c je r e la c je z e s tr e f y k o n f lik tu . S z c z e g ó ln ie c h ę tn ie w r e la c ja c h m e d ia ln y c h b r a l i u d z i a ł c z ło n k o w ie A r m ii W y z w o le n ia K o so w a (A W K ), lic z ą c n a u m ię d z y n a r o d o w ie n ie sw o jej w a lk i o w y z w o le n ie K o so w a o ra z z d a ją c s o b ie s p r a w ę z te g o , j a k p o w a ż n ą b r o n i ą s ą m e d ia w e w s p ó łc z e s n y m św iecie.

S p o ś ró d o w y c h s z e ś c iu w y d a r z e ń t r z y - D r e n ic a , G o rn je O b r in je i R a c a k - w y s u n ę ły s ię n a p l a n p ie r w s z y p o d w z g lę d e m p o św ię c o n e g o im c z a s u a n ­ te n o w e g o o ra z w y w o ła n e g o u w id z ó w sz o k u . K r ó t k a a n a l i z a ty c h z a g a d ­ n ie ń p o z w o li n a u k a z a n i e w p ły w u m e d ió w n a p o s tr z e g a n ie p r z e z o d b io rc ó w ś w ia ta , w k t ó r y m p rz y s z ło n a m żyć. 28 lu te g o 1998 r o k u w r e jo n ie D re n ic y , r e g io n ie k o n tr o lo w a n y m p rz e z A W K , w w y n ik u s t a r c i a z g in ę ło c z te r e c h p o lic ja n tó w s e r b s k ic h . W o d p o ­ w ie d z i n a t e n a t a k , 28 lu te g o i 1 m a r c a , s p e c ja ln e o d d z ia ły s e r b s k ie j p o lic ji i a m ii ju g o s ło w ia ń s k ie j p r z e p r o w a d z iły a k c ję z b r o jn ą , p o d c z a s k tó r e j z g in ę ­ ło 2 4 A lb a ń c z y k ó w , w ty m 10 c z ło n k ó w r o d z in y A h m e ti, k t ó r a n a l e ż a ł a do z a ło ż y c ie li A W K . W c z a s ie a k c ji a r e s z to w a n o p ię c iu A lb a ń c z y k ó w , z a r e k w i ­ ro w a n o d u ż e ilo ś c i b r o n i i m a te r ia łó w w y b u c h o w y c h 10.

D r u g ie s ta r c ie , w p o b liż u w io s k i P r e k a z , s ie d z ib y d o w ó d z tw a A W K , ro z p o c z ę ło s ię 5 m a r c a i tr w a ło p r z y n a jm n ie j d w a d n i. Z g in ę ło w ó w c z a s 51 c z ło n k ó w ro d z in y J a s h a r i . G ło w a k l a n u , A d e m J a s h a r i , b y ł j e d n y m z z a ło ż y c ie li A W K i p r z e z w ie le l a t u k r y w a ł s ię p r z e d s e r b s k im w y m ia r e m s p r a w ie d liw o ś c i11. N a t y c h m i a s t po ty m w y d a r z e n iu w ła d z e s e r b s k ie s z c z e ln ie z a b lo k o w a ły c a ły t e r e n i z a k a z a ł y w s t ę p u w s z y s tk im d z ie n n ik a r z o m . W p ie rw s z y c h g o d z in a c h w s z e lk ie in f o r m a c je p o c h o d z iły o d lu d z i, k tó r z y z d o ła li u c ie c

6

Główne wydarzenia to te, którym poświęcono przynajmniej 40 minut wieczornego czasu

antenowego.

7

Zob. [online] <http://www.cnn.com/WORLD/Europe/9806/15/nato.kosovo.on>, dostęp:

19.06.2006.

8

Szerzej zob. M. Waldenberg, dz. cyt., s. 279-283.

9

Konferencja w Rambouillet zaczęła się 6 lutego i trwała do 23 lutego 1999 roku, kiedy

to została przerwana bez podpisania żadnego porozumienia.

10

Clashes in Kosovo Leave at Least 22 Dead, w: CNN Interactive, [online] <http://www.

cnn.com/WORLD/9803/05/kosovo.pm/index.html>, dostęp: 20.06.2006.

11

Serbs Say Kosovo Guerrilla Leader Killed in Crack Down, [online] <http://www.cnn.

(6)

z m ie js c a w a lk . N a o c z n y c h ś w ia d k ó w d z ie n n ik a r z e o d n a le ź li w p o b liż u g ó ry C ic e v ic ia . I n n y c h in f o r m a c ji d o s ta r c z y ła te le w iz ja s e r b s k a 12. K o le j­ n e w ia d o m o ś c i d o c ie r a ły z a p o ś r e d n ic tw e m d z ie n n ik a r z y , k tó r z y 8 m a r c a , d z ię k i p o z w o le n iu M i n i s t e r s t w a S p r a w W e w n ę tr z n y c h , z n a le ź li s ię w z a k a ­ z a n e j s tr e f ie , b y n a w ła s n e oczy z o b a c z y ć „ te r r o r y s tó w d r e n ic k ic h ”. M ia ł to b yć, w e d łu g w ła d z s e r b s k ic h , s y g n a ł o s tr z e g a w c z y d la w s z y s tk ic h , k tó r z y w p rz y s z ło ś c i c h c ie lib y z ła m a ć p ra w o . J e d n a k ż e d z ie n n ik a r z e , z a m i a s t m ó ­ w ić o s u k c e s ie , s k ie r o w a li u w a g ę w id z ó w n a z n is z c z o n e d o m y i p r z e r a ż o n ą lu d n o ś ć . J e d n a z a lb a ń s k ic h g a z e t po o t r z y m a n i u fo to g r a f ii z P r e k a z a n a ­ t y c h m i a s t u m ie ś c iła j e w I n t e r n e c i e 13.

W c ią g u ty g o d n ia o d o tr z y m a n i a z d ję ć z D r e n ic y a m e r y k a ń s k i e s ta c je te le w iz y jn e w y e m ito w a ły 2 2 h i s t o r i e z w ią z a n e z ty m i w y d a r z e n ia m i. K a ż ­ d a z n ic h p r z e d s t a w i a ł a in n y p u n k t w id z e n ia (p o r. t a b e l a 2). P o ło w a w y p o ­ w ie d z i o d n o s iła się do o b u s t r o n k o n f lik tu , p o n a d 40% fa w o ry z o w a ło s t r o ­ n ę a l b a ń s k ą , a ty lk o j e d n a h i s t o r i a p r z e d s t a w i a ł a s e r b s k i p u n k t w id z e n ia . N a ty m e ta p ie k o n f lik t w K o so w ie b y ł c z y m ś n o w y m , z a ró w n o d la s a m y c h d z ie n n ik a r z y , j a k i d la o p in ii p u b lic z n e j n a Z a c h o d z ie , d la te g o te ż p r z e ­ w a ż a ły w ó w c z a s ra c z e j o b ie k ty w n e o p in ie . Z a k c e n te m n a ra c z e j - gdyż, z d r u g ie j s tr o n y , r e ż im M ilo s e v ic ia b y ł c ią g le k r y ty k o w a n y n a z a c h ó d od B e lg r a d u , a m a s s m e d ia d o s z u k iw a ły s ię c z ę s to b lis k ie j p a r a l e l i m ię d z y w y d a r z e n ia m i w B o ś n i a ty m , co d z ia ło s ię w K o s o w ie 14.

T a b e l a 2 Punkty widzenia przyjmowane przez amerykańskie stacje telewizyjne w ciągu tygodnia od

otrzymania zdjęć z Drenicy

Punkt widzenia Ilość historii Procent relacji

Proalbański 9 41,0

Proserbski 1 4,5

Obie strony 11 50,0

Neutralny 1 4,5

Ogółem 22 100,0

Źródło: B. Bahador, The CNN Effect in Action..., s. 82.

D r u g ie z d a r z e n ie z w ią z a n e b y ło z z a jś c ia m i w e w s i G o rn je O b rin je , k tó r e m ia ły m ie js c e 2 6 w r z e ś n i a 1998 r o k u . D o szło do n ic h n a z a k o ń c z e n ie l e t ­ n ie j o fe n s y w y p o lic ji i w o js k a s e r b s k ie g o s k ie r o w a n e j p rz e c iw k o A W K . W w y n ik u te j i k i l k u in n y c h a k c ji w p o b lis k ic h w io s k a c h z g in ę ło 3 6 c y w i­

12

B. Bahador, The CNN Effect on Western Policy before the Kosovo Intervention, Can­

terbury 2006, s. 35, [online] <http://www.time.com/time/europe/timetrails/serbia/sr980316. html>, dostęp: 20.06.2007.

13

Serb Attack on Prekaz Continues Unabated, „Kosova Daily Report” 1363, Prishtina,

6 March 1998, [online] <http://www.hri.org/news/balkans/kosova/1998/98-03-06.ksv.html#10>, dostęp: 17.06.2008.

14

G. Wolfsfeld, Media and Political Conflict: News from the Middle East, Cambridge

(7)

2 24 A ndrzej M alinow ski

lów alb ańskich , w tym kobiety, sta rc y i dzieci. A tak te n był odw etem za

śm ierć 136 serbskich żołnierzy, zab ity ch k ilk a dni wcześniej przez człon­

ków AWK15.

Gdy Serbowie opuścili wioskę, dzień później n a m iejsce powrócili ci,

k tó ry m udało się u n ik n ąć śm ierci. 29 w rześn ia do w si przybyli m ięd zyna­

rodowi d zien n ik arze i rzecznicy p raw człow ieka w celu sp o rząd zen ia do­

k u m en ta cji o m inionych w ydarzen iach . Przez n a stę p n e k ilk a dni w w ia ­

dom ościach telew izyjnych em itow anych n a Zachodzie dom inow ały obrazy

z tej m asak ry , a w yw iady u d zielane przez pozostałych przy życiu w yw ierały

ogrom ne w rażen ie n a telew idzach.

D la kosow skich Albańczyków m a s a k ra w G ornje O brinje była kolejnym

dowodem n a b ru ta ln o ść Serbów, chcących za w szelką cenę podporządko­

wać sobie ludność alb a ń sk ą . Ich o pin ia pokryw ała się w całkowicie z w e r­

sją lan so w an ą przez p a ń s tw a zachodnie. Z kolei Serbowie tłum aczyli, że

był to re z u lta t w cześniejszych w alk z AWK, z rę k i której rów nież ginęli

Serbowie. Poza ty m w oficjalnych w y stąp ien iach serbskich polityków pod­

k reślan o fak t, że m edia zachodnie p row adzą k a m p a n ię m ającą n a celu

zdyskredytow anie n a ro d u serb sk ieg o 16.

W tygodniu po pierw szych inform acjach o zajściach w G ornje O brinje

ponownie ABC, CBS, NBC i CNN w yem itow ały 22 h isto rie ludzi z tego

rejonu. Tym razem w yniki były druzgocące dla społeczności serbskiej. Nie

odtworzono żadnej h isto rii opow iedzianej przez Serbów, n a to m ia s t aż 17

było alb ań sk ich, co w skazyw ało n a 77% sy m p a tii proalbańsk ich. N a uw agę

z asług uje fakt, że tylko trz y h isto rie s ta ra ły się być w m ia rę n e u tr a ln e 17.

R acak w pew nym sensie s ta ł się sym bolem bezw zględnej dyskrym inacji

ludności alb ań sk iej. T ak i pogląd funkcjonuje w obiegowej opinii po dzień

dzisiejszy. J a k i wpływ n a ta k i s ta n rzeczy m iały m edia? J a k to się stało, że

po 10 m iesiącach relacji n a te m a t w y d arzeń w Kosowie aż

8 6

% społeczeń­

stw a am eryk ańskiego deklarow ało n a sta w ie n ie p roalbańskie?

8

sty czn ia 1999 ro k u członkowie AWK, niedaleko w ioski S u v a R eka

leżącej 50 k m n a południe od P risztin y , zniszczyli se rb sk i pojazd opancerzo­

ny. W w y nik u przeprow adzonej przez nich akcji zginęło trzech policjantów,

czterech kolejnych i dwóch cywilów zostało ran ny ch, a ośm iu jug o sło w iań­

skich żołnierzy wzięto do niew oli18. D zień później w tak iej sam ej zasadzce

zg in ął jed en policjant serbski. Po tych w yd arzen iach siły jugosłow iańskie

otoczyły Stim lje, m iasto położone około pół k ilo m etra od w ioski R acak, k tó ­

r a była b a z ą rebeliantó w z AWK19. 15 stycznia o godz. 6.30 ran o serbskie

15 Human Rights Watch, A Week of Terror in Drenica: Human Law Violations in Kosovo,

New York 1999, [online] <http://www.hrw.org/reports/1999/kosovo>, dostęp: 12.07.2006.

16 B. Bahador, The CNN Effect in Action..., s. 84.

17 Tamże, s. 85.

18 Zob. [online] <http://www.cnn.com/WORLD/europe/9901/13/kosovo.01/index.html>, do­ stęp: 12.07.2006.

19 Human Rights Watch, Yugoslav Goverment War Crimes in Racak, New York 1999,

(8)

siły w ym ieniły ogień z p a rty z a n ta m i AWK, zajm ującym i pozycję n a wzgó­

rz u obok m ia sta . W alki trw a ły n iep rzerw an ie przez k ilk a godzin. Wojsko

jugosłow iańskie zajęło R acak, pozostając ta m do godz. 16.30, po czym, n a

oczach m iędzynarodow ych obserw atorów , opuściło te n rejo n20. W ydarze­

nia, k tó re rozegrały się tam teg o ra n k a , do dziś b u d zą wiele kontrow ersji,

a n a podstaw ow e p y ta n ia b rak u je odpowiedzi. W edług relacji stro n y a lb a ń ­

skiej i działaczy m iędzynarodow ych organizacji h u m a n ita rn y c h , Serbowie

w jed n y m z domów zam k n ęli 30 m ężczyzn, a później 23 z nich w yprow a­

dzili n a pobliskie wzgórza, gdzie, w edług relacji m ieszkańców wioski, około

godz. 15.00 słychać było strzały . N astępnego d n ia w tym m iejscu znalezio­

no 25 tru p ó w 21. W ładze serb sk ie tw ierdziły n a to m ia st, że słyszane strz a ły

to r e z u lta t k o n ty n u o w an ia w alk z re b e lia n ta m i z AWK. N a dowód tego,

że nie u k ryw ały chęci dalszej w alki, zaprosiły dzien n ik arzy i ob serw ato­

rów m iędzynarodow ych, by ci p rzy p a try w a li się ich d ziałan io m 22. Zaraz

po o panow aniu w ioski rzecznik prasow y ogłosił, że w w yn iku w alk zginęło

15 członków AWK23.

N astępnego d n ia ran o do R acak u ponow nie przybyli dzien n ik arze i ob­

serw atorzy, k tó rzy n a m iejscu odkryli 45 m artw ych ciał. D zien nik arze n a ­

ty ch m ia st p rzeprow adzili szereg wywiadów z m ieszk ań cam i i swoje relacje

z „serbskiej m a sa k ry ” uw iarygodnili obecnością sam ego W illiam a W alk era

i jego dwóch zastępców , k tó rzy nie k ry li szoku n a w idok pozabijanych24.

E fek t m edialn y był łatw y do przew idzenia. M edia zachodnie kom pletnie

zignorow ały w yniki b a d a ń przeprow adzonych n a zlecenie rz ą d u serbskiego

przez jugosłow iańskich i b iało ru sk ich ekspertów m edycyny sądowej oraz

n a zlecenie U n ii E uropejskiej przez niezależnych specjalistów fińskich.

P ierw si nie potw ierdzili w żad en sposób śladów m asak ry , a ra p o rt fiński

u tajn io n o 25.

Społeczeństw o a m ery k ań sk ie - w szerokim tego słow a znaczeniu,

w sk a li m asow ej - o konflikcie w Kosowie, który, n iestety , m a długą h i­

storię, dowiedziało się po raz pierw szy 2 m arca 1998 roku. W tedy to stacje

telew izyjne CNN, ABC i CBS łącznie poświęciły te m u tem ato w i 3 m in u ty

i 30 sekun d. Od 1 m arc a 1998 ro k u do 20 m arc a 1999 ro k u (okres 55 ty ­

godni lub 385 dni) czterej główni p o ten ta ci telew izyjni n a relacje z wy­

d arzeń w Kosowie poświęcili łącznie 1061 m in u t i 50 seku nd, co sta n o ­

wiło 3% czasu przeznaczonego n a główne w iadom ości w ieczorne. Łącznie

n a w iadom ości w ieczorne ABC, CBS, NBC i CNN w om aw ianym okresie

pośw ięcały 150 m in u t dziennie, z czego n a a k tu a ln e w y d arzen ia 105 m i­

20 A.J. Bellamy, Kosovo and International Society, Basingstoke 2002, s. 114.

21 Human Rights Watch, Yugoslav Goverment War Crimes... . 22 A.J. Bellamy, dz. cyt., s. 114.

23 Zob. [online] <http://www.cnn.com/WORLD/europe/9901/15/kosovo.02/index.html>, do­ stęp: 16.07.2006.

24 B. Bahador, The CNN Effect in Action... , s. 87.

25 Szerzej zob. D. Gibas-Krzak, Serbsko-albański konflikt o Kosowo. Uwarunkowania - prze­

(9)

2 26 A ndrzej M alinow ski

n u t, bowiem re s z ta czasu antenow ego była w ykorzy styw an a kom ercyjnie.

Łatw o więc wyliczyć, że każdego d n ia n a spraw y k o n flik tu kosowskiego

cztery w sk azan e stacje telew izyjne p rzeznaczały

2

m in u ty i

4 5

sekund.

S y tu acja u leg a ła zm ianie we w spom nianych przy p ad k ach mordów (Dreni-

ca, G ornje O brinje i Racak). Po pierw szej relacji z D renicy przez kolejne

dw a tygodnie spraw om Kosowa pośw ięcano dziennie 5 m in u t i 40 sekund,

12 m in u t i 30 sek u n d w p rzy p a d k u G ornje O brinje i

6

m in u t, je śli chodziło

o R acak. D ziennie z a te m przez okres dwóch tygodni po trzech tych w yd a­

rzen iach pośw ięcano

8

m in u t czasu antenow ego. Łącznie te trz y okresy

2-tygodniowe zajęły 10,9% ogólnego czasu antenow ego, a w p rzy pad ku

czterech tygodni (28 dni) poświęcono im 21,8% czasu, czyli 48% całego cza­

su antenow ego. In n y m i słowy, trz y w spom niane w y d a rz en ia zajęły praw ie

połowę czasu poświęconego spraw om Kosowa.

J a k im celom służyć m ia ła t a ogrom na dysproporcja? Odpowiedź je s t

jed n a: politycznym . N a nadzw yczajnym po siedzeniu R ady P a k tu Północno­

atlantyckiego, 17 sty czn ia 1999 roku, S ta n y Zjednoczone z a żąd ały rozpo­

częcia bom b ard ow an ia B elg rad u jak o k a ry z a zbrodnie w R acaku. Pow tó­

rzył się scen ariu sz z 13 p a ź d zie rn ik a 1998 roku, kiedy to po raz pierw szy

w ydano rozkaz przygotow ania lo tn ictw a NATO do a ta k u n a Jugosław ię.

E fek t CNN niew ątp liw ie przyczynił się w ogrom nej m ierze do p o strze­

g a n ia w y darzeń w Kosowie przez w spółczesny św iat. O degrał zn aczą­

cą rolę w d ziałan iach dyplom atycznych podejm ow anych przez polityków

w sto su n k u do Ju g o sław ii i Kosowa. Po w y darzeniach w D renicy am ery ­

k a ń s k a s e k re ta rz sta n u , M adeleine A lbright, dążyła do bardziej r e s try k ­

cyjnej postaw y wobec Serbii. Z abiegała o to zarów no w K ongresie Stanów

Zjednoczonych, ja k rów nież w śród członków P a k tu Sojuszu P ó łn o cno atlan ­

tyckiego n a kon tynencie europejskim . Je d n a k ż e w początkow ym eta p ie nie

udało się jej uzyskać p o p arcia żadnej ze stron. S y tu acja zm ien iła się po

doniesieniach z G ornje O brinje, a p u n k te m kulm inacy jny m był R acak, k ie ­

dy to z a oceanem i w E uropie głośno dyskutow ano o m ożliwości zbrojnej

interw en cji w Jugosław ii.

W d ziałan iach zbrojnych m iędzy siłam i jugo słow iańsk im i a członkam i

AWK, w okresie od lutego 1998 ro k u do m arc a 1999 roku, m iały m iejsce

dwie wojny: p ierw sza toczyła się fizycznie, druga, bardziej isto tn a dzięki

rea l-tim e mediów, dotyczyła serc i um ysłów obserw atorów postronnych.

Z nam ienne były słow a p rez y d e n ta B illa C lintona, k tó ry 19 m arc a 1999 roku

stw ierdził, że wszyscy pow inniśm y p am iętać, co stało się w R acaku, gdzie

zginęli n iew in n i m ężczyźni, kobiety i dzieci, i to nie dlatego, że zrobili coś

złego, tylko z powodu tego, k im byli26.

(10)

S u m m a r y

I n f lu e n c e o f C N N e f f e c t o n t h e p e r c e p t i o n o f e v e n ts i n K o so w o

a n d N A TO p r e p a r a t i o n s f o r w a r w ith Y u g o s la v ia i n 1999

The CNN effect is defined as th e im pact of real-tim e m edia on policy and th e im pact on th e public opinion in dem ocratic societies. The Kosovo case is very interesting. Betw een 1995 and 1998 W estern m edia atte n tio n on events on th e B alkans declined. B ut a fte r th e D renica m assacre on F eb ru ary 28 and M arch 1 1998, w hen 24 people were killed, m edia atte n tio n began to focus on Kosovo. The article describes how television new s can have political im pact an d g reat influence on public opinion. It dem onstrates CNN effect on foreign policy to be m ultifaceted, often having a bigger im pact on some aspects of policy th a n th e strategic.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Celem artykułu i badań jest próba oceny, czy w branży medialnej mogą wystę- pować innowacje – według teorii innowacyjności Schumpetera – oraz zainicjowa- nie dyskusji na

- rozwiązuje zadania znacznie wykraczające poza wymagania na ocenę bardzo dobrą stopniem trudności i tematyką. - spełnia wszystkie wymagania z

9.1.4 Zamawiający uznaje, że podpisem jest: złożony własnoręcznie znak, z którego można odczytać imię i nazwisko podpisującego, a jeżeli własnoręczny znak jest

Moklak, Relacje między ukraińskim ruchem narodowym a moskalofilstwem w Galicji Wschodniej w latach 1866-1890 [Relations between the Ukrainian national movement and

New sufficient conditions are derived for the existence of at least one solution in the space t&gt;f 0 ~l\- The proof is based on the topological degree method in the Banach space

This type of generalization of a solution of (1) and n = 1 is necessary for a study of functional-differential equations which occur in mathematical models of certain

proved the Jordan-type decomposition theorem for functions from this class, then, applying this result, showed that each BV n [a, b], with a suitable norm, is a Banach

Całość z jednej strony pozwala niezainteresowanym dotychczas wi- dzom poznać podstawowe informacje na temat sytuacji Korei Północnej, z drugiej strony nie jest