Wpływ atrakcyjności wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej na działalność agroturystyczną gospodarstw rolnych regionu siedleckiego

GRA¯YNA A. CIEPIELA, JACEK SOSNOWSKI1

WP£YW ATRAKCYJNOŒCI WIEJSKIEJ PRZESTRZENI

REKREACYJNEJ NA DZIA£ALNOŒÆ

AGROTURYSTYCZN¥ GOSPODARSTW ROLNYCH

REGIONU SIEDLECKIEGO

Abstrakt. W celu przeanalizowania wp³ywu atrakcyjnoœci terenu na area³ gruntów u¿ytko-wanych rolniczo oraz zbadania zale¿noœci miêdzy atrakcyjnoœci¹ wiejskiej przestrzeni rekre-acyjnej a wielkoœci¹ agroturystycznej bazy noclegowej w regionie i jej wykorzystaniem w la-tach 2006–2007 przebadano 87 gospodarstwach rolnych œwiadcz¹cych us³ugi turystyczne w regionie siedleckim. Do w³aœcicieli tych gospodarstw skierowano ankietê zawieraj¹c¹ 17 pytañ. Uzyskane dane opracowano graficznie i tabelarycznie, a tak¿e wykorzystano je do ob-liczenia wskaŸnika wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej jako wielkoœci oceniaj¹cej walory œro-dowiska przyrodniczego. Ponadto obliczono wskaŸnik przeciêtnej liczby udzielonych nocle-gów i stopê wykorzystania obiektu noclegowego. Powy¿sze wielkoœci poddano analizie sta-tystycznej, wyliczaj¹c wspó³czynnik korelacji liniowej Pearsona® i wspó³czynnik determi-nacji (R2_{). Przeprowadzone badania wykaza³y, ¿e dzia³alnoœæ turystyczna prowadzona w}

ba-danych gospodarstwach przyczyni³a siê do zmniejszenia area³u gruntów u¿ytkowanych rol-niczo œrednio o 12,8%. Ró¿nica w powierzchni u¿ytków rolnych przed i w trakcie prowadze-nia dzia³alnoœci turystycznej by³a istotnie dodatnio skorelowana z wartoœci¹ wskaŸnika wiej-skiej przestrzeni rekreacyjnej i stop¹ wykorzystania obiektów noclegowych. Rozmieszcze-nie, wielkoœæ bazy noclegowej i jej wykorzystanie równie¿ istotnie zale¿a³y od atrakcyjno-œci przyrodniczej terenu.

S³owa kluczowe: atrakcyjnoœæ rekreacyjna terenu, agroturystyka, baza noclegowa, stopa wykorzystania obiektów noclegowych

WPROWADZENIE

Polska wieœ cechuje siê bogactwem natury, piêknymi krajobrazami i ci¹-gle ¿yw¹ kultur¹ ludow¹, co sprzyja rozwojowi agroturystyki i turystyki wiejskiej. Rozwój ten w du¿ym stopniu uzale¿niony jest od zró¿nicowania

1_{Autorzy s¹ pracownikami naukowymi Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w}

Siedl-cach (e-mail: laki@ap.siedlce.pl).

regionalnego i atrakcyjnoœci terenu. Niektóre regiony Polski maj¹ szczegól-ne warunki do uprawiania agroturystyki, inszczegól-ne nie s¹ zbyt atrakcyjszczegól-ne. Walory przestrzeni agroturystycznej odgrywaj¹ du¿e znaczenie w rozwoju agrotury-styki. Wed³ug Drzewieckiego [1992], w kraju jest 1369 gmin spe³niaj¹cych kryteria przydatnoœci wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej na potrzeby agrotu-rystyki – nie tworz¹ zwartych regionów, lecz s¹ rozrzucone po ca³ej Polsce. Najwiêksze ich zgrupowania znajduj¹ siê w rejonach: podlasko-mazurskim, na Pomorzu, Ziemi Lubuskiej, w pó³nocnej czêœci Wielkopolski, w Karpa-tach i SudeKarpa-tach oraz na Roztoczu. Analizowany w pracy region siedlecki nie nale¿y do najbardziej atrakcyjnych pod wzglêdem turystycznym. Jednak¿e wystêpuje tu du¿e zró¿nicowanie cech korzystnych dla wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej. Najwiêcej walorów przyrodniczych posiadaj¹ gminy po³o¿one w rejonie nadbu¿añskim, na terenie parków krajobrazowych. Ma to bezpo-œredni wp³yw na liczbê gospodarstw agroturystycznych, która w tych gmi-nach jest znacznie wiêksza ni¿ na pozosta³ym terenie. Nale¿y tak¿e zazna-czyæ, ¿e Siedlecczyzna jest regionem typowo rolniczym, z przewa¿aj¹c¹ liczb¹ gospodarstw ma³o- i œrednioobszarowych, dla których agroturystyka mo¿e byæ Ÿród³em dodatkowego dochodu.

W dostêpnej literaturze wiele miejsca poœwiêca siê analizie przestrzeni przyrodniczej w kontekœcie jej wykorzystania do celów turystycznych. Dubel [1997, 2002] przy wyborze terenów odpowiednich do uprawiania agroturysty-ki poleca agroturysty-kierowanie siê nastêpuj¹cymi elementami œrodowiskowymi: walora-mi przyrodniczo-kulturowywalora-mi i wartoœciawalora-mi klimatyczno-zdrowotnywalora-mi, atrak-cyjnoœci¹ wsi i potencjalnym zró¿nicowaniem form turystyki, relacj¹ miêdzy wielkoœci¹ terenów o pozytywnych cechach fizjograficznych dla uprawiania wypoczynku i rekreacji a terenami zurbanizowanymi, mo¿liwoœci¹ funkcjo-nalnego wyodrêbnienia obszaru wypoczynku i rekreacji oraz mo¿liwoœci¹ kszta³towania odpowiednich powi¹zañ komunikacyjnych. Witkowska-D¹bro-wska [2004] podaje, ¿e oceny przestrzeni przyrodniczej pod k¹tem jej przydat-noœci do turystyki najczêœciej dokonuje siê intuicyjnie, jednak konsekwencj¹ takiego postêpowania mog¹ byæ chybione inwestycje. Autorka ta silnie akcen-tuje rolê obiektywnej oceny turystycznych walorów przyrodniczych œrodowi-ska. Do tego celu, wed³ug niej, najprzydatniejsza jest metoda bonitacyjna oparta na ró¿nicowaniu punktowym badanej przestrzeni. Twierdzi ona rów-nie¿, ¿e uzyskane w ten sposób informacje mog¹ mieæ zastosowanie przy opra-cowywaniu planów zagospodarowania w poszczególnych jednostkach admini-stracyjnych, przy okreœlaniu strategii rozwoju gminy czy powiatu oraz mog¹ stanowiæ istotny materia³ decyzyjny w trakcie planowania przedsiêwziêæ tury-stycznych.

Celem pracy by³o zbadanie przydatnoœci poszczególnych powiatów regio-nu do uprawiania turystyki wiejskiej, wp³ywu atrakcyjnoœci tereregio-nu na area³ gruntów u¿ytkowanych rolniczo w gospodarstwach agroturystycznych oraz okreœlenie zale¿noœci miêdzy atrakcyjnoœci¹ wiejskiej przestrzeni rekreacyj-nej a wielkoœci¹ agroturystyczrekreacyj-nej bazy noclegowej w regionie i jej wykorzy-staniem.

METODYKA BADAÑ

Badania metod¹ wywiadu bezpoœredniego przeprowadzono w 2006-2007 i uzupe³niono w 2008 roku w 87 gospodarstwach agroturystycznych, dzia³a-j¹cych na terenie regionu siedleckiego. Region ten, wed³ug Informatora Mazo-wsze-Agroturystyka[2005], obejmuje 6 powiatów: garwoliñski, ³osicki, miñski, siedlecki, soko³owski i wêgrowski. Badane gospodarstwa by³y zlokalizowane w 32 z 60 gmin, nale¿¹cych do tych powiatów. Informacje o rozmieszczeniu i liczbie gospodarstw agroturystycznych uzyskano w Siedleckim Oddziale Ma-zowieckiego Oœrodka Doradztwa Rolniczego. Do w³aœcicieli gospodarstw skie-rowano ankietê, zawieraj¹c¹ 17 pytañ. Pytania te dotyczy³y rozmiarów produk-cji rolniczej i zmian, jakie zasz³y w tej produkproduk-cji pod wp³ywem dzia³alnoœci tu-rystycznej, oraz wielkoœci agroturystycznej bazy noclegowej i jej wykorzystania w analizowanym okresie. Uzyskane w badaniach ankietowych dane pos³u¿y³y do wyliczenia wskaŸników opisuj¹cych wykorzystanie agroturystycznej bazy noclegowej w ka¿dym gospodarstwie, wed³ug wzorów zamieszczonych w pracy Turystyka rekreacyjna i specjalna[2003]. Nale¿¹ do nich: wskaŸnik przeciêtnej liczby udzielonych noclegów – liczony jako iloraz liczby udzielonych noclegów w danym czasie (np. kwartalnie) do liczby sta³ych ³ó¿ek (miejsc noclegowych), oraz stopa wykorzystania obiektu noclegowego – liczona jako iloraz wskaŸnika przeciêtnej liczby udzielonych noclegów przez 365 dni.

Dane otrzymane w badaniach ankietowych lub wyliczone dla poszczególnych gospodarstw pos³u¿y³y do okreœlenia œredniej wartoœci badanej cechy w gmi-nach, a nastêpnie w powiatach.

WskaŸnik wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej wyliczono dla gmin, w których znajdowa³y siê badane gospodarstwa, stosuj¹c metodê bonitacji punktowej [Du-bel 2002]. Na podstawie uzyskanych danych (dla gmin) okreœlono wartoœci tego wskaŸnika dla poszczególnych powiatów. W zastosowanej metodzie bonitacyj-nej wyznacza siê cechy diagnostyczne opisywane jako stymulanty i destymulan-ty, nadaj¹c im, w zale¿noœci od procentowego udzia³u w ogólnej powierzchni ba-danych jednostek administracyjnych, odpowiedni¹ wartoœæ punktow¹ (tabela1).

TABELA 1. System bonitacji œrodowiska przyrodniczego na potrzeby wypoczynku i rekreacji

Odsetek Stymulanty [pkt] Destymulanty [pkt]

pokrycia Wody £¹ki Grunty Obszar

powierzchni (powierzchniowe Lasy i pastwiska orne zurbanizowany p³yn¹ce i stoj¹ce) 10 10 5 1 1 10 20 20 10 2 1 20 30 32 16 3 1 30 40 38 18 4 2 40 50 40 20 4 2 50 60 42 21 4 2 60 70 46 23 4 2 80 90 48 24 4 2 90 100 50 25 5 3 – ród³o: Dubel 2002.

Najwiêksz¹ wartoœæ jednostkow¹ przypisuje siê wodom powierzchniowym (p³yn¹cym i stoj¹cym), bowiem z analizy ruchu turystycznego w kraju wynika, ¿e nad wodami wypoczywa 50% ogólnej liczby turystów [Sawicki 2007]. Dru-gim w hierarchii wa¿noœci sk³adnikiem œrodowiska s¹: lasy, ³¹ki i pastwiska, pe³-ni¹ce funkcjê krajobrazotwórcz¹ i klimatyczn¹ [£êczycki i in. 2007], a trzecim – grunty orne. Wartoœæ destymuluj¹c¹ przypisano obszarom zurbanizowanym, których rosn¹cy udzia³ w strukturze powierzchni zmniejsza przydatnoœæ œrodo-wiska przyrodniczego do celów turystycznych.

Wartoœæ wskaŸnika wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej obliczono wed³ug na-stêpuj¹cej formu³y:

s

Ww=

(Σ

)

100 gdzie:

Ww– wartoœæ wskaŸnika wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej,

sРwartoϾ punktowa stymulanty, dРwartoϾ punktowa destymulanty,

jРwartoϾ cechy dla j-tej jednostki administracyjnej.

Powierzchniê GO (gruntów ornych), ³¹k, pastwisk (TUZ), lasów i gruntów zurbanizowanych dla poszczególnych gmin regionu siedleckiego przyjêto we-d³ug danych publikowanych na stronie internetowej Urzêdu Statystycznego [www.stat.gov.pl/warsz]. Z kolei powierzchniê wód powierzchniowych p³yn¹-cych i stoj¹p³yn¹-cych w poszczególnych gminach regionu siedleckiego uzyskano z Urzêdu Marsza³kowskiego Województwa Mazowieckiego, opracowan¹ przez G³ówny Urz¹d Geodezji i Kartografii w Warszawie. Ponadto dodatkowym Ÿró-d³em informacji by³ Rocznik Statystyczny GUS Województwa Mazowieckiego [2008c] i Rocznik Statystyczny Rolnictwo i Obszary Wiejskie [2008a].

Uzyskane w pracy dane, dotycz¹ce wielkoœci bazy noclegowej w poszczegól-nych gospodarstwach i wskaŸników jej wykorzystania oraz ró¿nicy w po-wierzchni u¿ytków rolnych przed podjêciem i w trakcie prowadzenia dzia³alno-œci turystycznej, a tak¿e wartodzia³alno-œci wskaŸnika atrakcyjnodzia³alno-œci wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej w gminach, poddano analizie statystycznej, wyliczaj¹c wspó³czyn-nik korelacji liniowej Pearsona (r), okreœlaj¹cy poziom zale¿noœci liniowej miê-dzy badanymi zmiennymi, i wspó³czynnik determinacji (R2_{), jako miernik si³y}

zwi¹zku miêdzy nimi.

OMÓWIENIE WYNIKÓW

Powierzchnia wód powierzchniowych w regionie siedleckim, wed³ug danych uzyskanych z G³ównego Urzêdu Geodezji i Kartografii w Warszawie, wynosi³a 3233 ha (0,45% ogólnej powierzchni), w tym wody powierzchniowe p³yn¹ce zajmowa³y 2758 ha, a powierzchniowe stoj¹ce – 475 ha. Nale¿y tak¿e podkre-œliæ, ¿e powierzchnia ta by³a bardzo zró¿nicowana w poszczególnych gminach i powiatach regionu. Najwiêcej wód posiada³ powiat garwoliñski, w którym

znajdowa³o siê 37% powierzchni wód nale¿¹cych do ca³ego regiony (rysunek1). Ponadto na ten powiat przypada³o ponad 30% wód powierzchniowych p³yn¹-cych (rysunek 2) i stoj¹p³yn¹-cych (rysunek 3) tego regionu. Drugie miejsce pod tym wzglêdem zajmowa³ powiat soko³owski (22%), w którym przewa¿a³y wody p³y-n¹ce (25%). Najmniej wód powierzchniowych posiada³y powiaty siedlecki i miñski. Ich udzia³ w powierzchni wód badanego regionu wynosi³ odpowiednio 9 i 4%. Podkreœliæ jednak nale¿y, ¿e w powiecie miñskim znajdowa³o siê najwiê-cej wód stoj¹cych w postaci zalewów i stawów rybnych. Stanowi³y one 38% ogólnej powierzchni tego rodzaju wód w regionie (rysunek 3).

Analizuj¹c wykorzystanie UR w regionie siedleckim, nale¿y stwierdziæ, ¿e najwiêksz¹ powierzchniê (331 817 ha) zajmowa³y grunty orne. Ich udzia³ w strukturze UR wynosi³ 72,4%. Natomiast w badanych gospodarstwach agro-turystycznych stanowi³y one œrednio 45,2%. Jak wskazuje rysunek 4, najwiêcej tego typu u¿ytków mieli gospodarze z powiatów: ³osickiego (23%), wêgrow-skiego (19%) i soko³owwêgrow-skiego (19%).

Wed³ug Drzewieckiego [2005], regiony, w których TUZ zajmuj¹ ponad 30% ogólnej powierzchni, s¹ najbardziej przydatne do uprawiania agroturystyki.

RYSUNEK 1. Struktura powierzchni wód powierzchniowych regionu siedleckiego wed³ug powiatów ród³o: Na podstawie danych z Urzêdu Marsza³kowskiego Województwa Mazowieckiego i G³ównego Urzêdu Geodezji i Kartografii w Warszawie.

RYSUNEK 2. Struktura powierzchni wód powierzchniowych p³yn¹cych regionu siedleckiego wed³ug powiatów ród³o: Na podstawie danych z Urzêdu Marsza³kowskiego Województwa Mazowieckiego i G³ównego Urzêdu Geodezji i Kartografii w Warszawie.

U¿ytki zielone w analizowanym regionie to œrednio 26,17% UR (19,9% – ³¹ki i 6,27% – pastwiska). Najwiêcej wystêpowa³o ich w powiecie ³osickim (26%) i wêgrowskim (19%), najmniej w garwoliñskim (12%) – rysunek 5. Na uwagê zas³uguje równie¿ fakt, ¿e udzia³ ³¹k i pastwisk w strukturze u¿ytków rolnych w gminach, w których dzia³a³y gospodarstwa agroturystyczne, by³ wiêkszy od przeciêtnej dla regionu siedleckiego – œrednio o 5,25%.

Lasy w regionie siedleckim zajmowa³y oko³o 21% powierzchni. Najwiêkszy obszar zalesiony (rysunek 6) posiada³ powiat wêgrowski (26%), natomiast naj-mniejszy – powiaty miñski i siedlecki (po 13%). Z kolei przeciêtne gospodar-stwo agroturystyczne, dzia³aj¹ce na terenie Siedlecczyzny, w strukturze swojej powierzchni mia³o16,1% lasów.

Powierzchnia terenów zurbanizowanych w badanym regionie, jako czynnika zmniejszaj¹cego atrakcyjnoœæ wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej, stanowi³a 12,52% ogólnej powierzchni i by³a zró¿nicowana w poszczególnych gminach i powiatach (rysunek 7). Najwiêcej tych terenów znajdowa³o siê w powiatach: siedleckim (25%), soko³owskim (23%) i miñskim (18%), w pozosta³ych powia-tach tereny te stanowi³y od 11 do 12%.

Przestrzeñ przyrodnicza jest jednym z g³ównych atrybutów agroturystyki i odnosi siê do otoczenia zwi¹zanego bezpoœrednio z terenami nale¿¹cymi do

RYSUNEK 3. Struktura powierzchni wód powierzchniowo stoj¹cych regionu siedleckiego wed³ug powiatów ród³o: Na podstawie danych z Urzêdu Marsza³kowskiego Województwa Mazowieckiego i G³ównego Urzêdu Geodezji i Kartografii w Warszawie.

RYSUNEK 4. Struktura powierzchni gruntów ornych regionu siedleckiego wed³ug powiatów ród³o: Na podstawie Rocznika Statystycznego GUS [2008c].

gospodarstwa oraz otoczenia obejmuj¹cego wieœ lub region [Dubel 1996]. W ba-daniach w³asnych przestrzeñ tê oceniono na podstawie udzia³u powierzchni po-szczególnych stymulantów i destymulantów w ogólnej powierzchni gminy. Udzia³ ten okreœlono w punktach i na ich podstawie wyliczono wartoœæ wskaŸ-nika atrakcyjnoœci wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej dla analizowanych gmin,

RYSUNEK 5. Struktura powierzchni u¿ytków zielonych (³¹k i pastwisk) regionu siedleckiego wed³ug powiatów ród³o: Na podstawie Rocznika Statystycznego GUS [2008c].

RYSUNEK 6. Struktura powierzchni obszarów zalesionych regionu siedleckiego wed³ug powiatów ród³o: Na podstawie Rocznika Statystycznego GUS [2008c].

RYSUNEK 7. Struktura powierzchni obszarów zurbanizowanych regionu siedleckiego wed³ug powiatów ród³o: Na podstawie Rocznika Statystycznego GUS [2008c].

a nastêpnie powiatów. Uzyskane dane (rysunek 8) wskazuj¹, ¿e najwiêksz¹ war-toœæ tego wskaŸnika uzyska³y powiaty ³osicki (25,42 pkt) i wêgrowski (22,29 pkt), najmniejsz¹ zaœ powiat siedlecki (11,23 pkt).

Analiza zasz³oœci oparta na wywiadzie bezpoœrednim wykaza³a, ¿e area³ u¿ytkowanych rolniczo gruntów w gospodarstwach agroturystycznych regio-nu siedleckiego ulega³ niewielkiemu zmniejszeniu pod wp³ywem dzia³alno-œci turystycznej (tabela 2). Œrednia ró¿nica w powierzchni u¿ytków rolnych przed podjêciem i w trakcie prowadzenia dzia³alnoœci turystycznej dla regio-nu siedleckiego wynosi³a 0,75 ha (12,8%). Zjawisko to zaobserwowano g³ównie w gospodarstwach po³o¿onych na terenach gmin najbardziej atrak-cyjnych pod wzglêdem przyrodniczym, do których nale¿¹ gminy: Sarnaki, Platerów i Stara Kornica, po³o¿one w powiecie ³osickim, oraz Sadowne – w powiecie wêgrowskim.

TABELA 2. Powierzchnia u¿ytków rolnych w gospodarstwach agroturystycznych poszczególnych powiatów regionu siedleckiego (œrednia z gospodarstw i z lat 2006–2007)

Powierzchnia u¿ytków rolnych [ha] Ró¿nica w powierzchni UR Powiat Przed podjêciem_{dzia³alnoœci} W trakcie prowadzenia_{dzia³alnoœci} przed podjêciem i w trakcie _{prowadzenia dzia³alnoœci}

turystycznej turystycznej turystycznej [ha]

Soko³owski 4,64 3,82 0,82 Siedlecki 5,78 4,80 0,98 Wêgrowski 5,04 4,07 0,97 £osicki 6,08 5,12 0,96 Miñski 6,77 6,25 0,52 Garwoliñski 6,82 6,55 0,27

Œrednia dla regionu 5,85 5,10 0,75

Z badañ zwi¹zku miêdzy ró¿nic¹ w powierzchni u¿ytków rolnych przed pod-jêciem i w trakcie prowadzenia dzia³alnoœci turystycznej a wartoœci¹ wskaŸnika wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej, przedstawionego za pomoc¹ funkcji regresji, wynika, ¿e rosn¹ca wartoœæ tego wskaŸnika istotnie zwiêksza³a ró¿nicê w areale tych u¿ytków. Jednak¿e zwi¹zek ten nie by³ zbyt silny, wartoœæ wspó³czynnika determinacji dla tych cech wynosi³a bowiem R2_{= 35% (rysunek 9). Mo¿na} jed-RYSUNEK 8. Wartoœæ wskaŸnika wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej w poszczególnych powiatach regionu

nak stwierdziæ, ¿e gospodarstwa po³o¿one w bardziej atrakcyjnych pod wzglê-dem przyrodniczym gminach nieznacznie ogranicza³y produkcjê rolnicz¹ na rzecz dzia³alnoœci turystycznej poprzez zmniejszenie powierzchni gruntów u¿yt-kowanych rolniczo.

RYSUNEK 9. Ró¿nica w powierzchni UR w gospodarstwach agroturystycznych regionu siedleckiego przed podjêciem i w trakcie prowadzenia dzia³alnoœci turystycznej w zale¿noœci od wartoœci wskaŸ-nika wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej

RYSUNEK 10. Ró¿nica w powierzchni UR w gospodarstwach agroturystycznych regionu siedleckiego przed podjêciem i w trakcie prowadzenia dzia³alnoœci turystycznej w zale¿noœci od stopy wykorzy-stania obiektów noclegowych

Do ograniczenia area³u uprawianych gruntów w gospodarstwach agrotury-stycznych regionu siedleckiego przyczynia³y siê tak¿e rozmiary prowadzonej dzia³alnoœci turystycznej, wyra¿one stop¹ wykorzystania miejsc noclegowych. Jak wskazuje rysunek 10, zale¿noœæ miêdzy ró¿nic¹ w powierzchni u¿ytków rol-nych przed podjêciem dzia³alnoœci agroturystycznej i w trakcie jej prowadzenia a wykorzystaniem bazy noclegowej by³a istotnie dodatnia, przy wspó³czynniku determinacji równym R2_{= 38%. Oznacza to, ¿e rezygnacja z produkcji rolniczej}

w badanych gospodarstwie by³a w 38% determinowana powodzeniem w tury-styce, a dok³adniej – wzrostem stopy wykorzystania miejsc noclegowych.

Rozmieszczenie gospodarstw agroturystycznych w regionie siedleckim by³o nierównomierne. Ponad po³owa tych gospodarstw (44 z 87) by³a zlokalizowana na terenie powiatów wêgrowskiego (25) i ³osickiego (19) – tabela 3. Najmniej-sz¹ ich liczbê zanotowano w powiecie miñskim (9) i garwoliñskim (7). Podob-nie kszta³towa³ siê rozk³ad pokoi i miejsc noclegowych oraz wykorzystaPodob-nie ba-zy noclegowej, okreœlony stop¹ wykorba-zystania obiektów noclegowych. Warto równie¿ podkreœliæ, ¿e najwiêcej miejsc noclegowych przypadaj¹cych na 1 go-spodarstwo odnotowano w powiecie garwoliñskim (9,85) i soko³owskim (9), najmniej zaœ w powiecie wêgrowskim (6,36) i ³osickim (7,89), co wskazuje na fakt, i¿ w gospodarstwach zlokalizowanych na terenach atrakcyjniejszych pod wzglêdem przyrodniczym rolnicy nie rozbudowywali nadmiernie swojej bazy noclegowej, dbaj¹c tym samym o w³aœciwy standard zakwaterowania i wypo-czynku turystów.

TABELA 3. Wielkoœæ i wykorzystanie bazy noclegowej w gospodarstwach agroturystycznych poszczególnych powiatów regionu siedleckiego

Powiat Liczba gospodarstw Liczba Liczba miejsc Stopa wykorzystania agroturystycznych pokoi noclegowych obiektów noclegowych

Soko³owski 12 42 108 0,21 Siedlecki 15 48 121 0,28 Wêgrowski 25 67 159 0,32 £osicki 19 55 150 0,36 Miñski 9 23 65 0,22 Garwoliñski 7 23 69 0,18 Region siedlecki 87 258 673 0,26

Analiza zwi¹zku miêdzy liczb¹ gospodarstw agroturystycznych, dzia³aj¹cych na terenie poszczególnych gmin regionu siedleckiego w latach 2006–2007, a wartoœci¹ wskaŸnika wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej za pomoc¹ funkcji re-gresji wykaza³a, ¿e wielkoœæ bazy noclegowej istotnie dodatnio zale¿a³a od ja-koœci przestrzeni rekreacyjnej (rysunek 11). Wartoœæ wspó³czynnika korelacji tych dwóch cech by³a doœæ du¿a i wynosi³a r = 0,91284. Œwiadczy to o tym, ¿e liczba gospodarstw agroturystycznych w regionie siedleckim by³ w 83% deter-minowana jakoœci¹ œrodowiska przyrodniczego wyra¿on¹ wartoœci¹ wskaŸnika wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej. Zatem gminy dysponuj¹ce wieloma

walora-mi turystycznywalora-mi przydatnywalora-mi do wypoczynku i rekreacji posiada³y najwiêksz¹ liczbê gospodarstw œwiadcz¹cych us³ugi turystyczne.

Podobna zale¿noœæ wyst¹pi³a tak¿e miêdzy liczb¹ miejsc noclegowych a war-toœci¹ wskaŸnika wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej oraz stop¹ wykorzystania obiektów noclegowych i wartoœci¹ tego wskaŸnika. Przebieg prostych regresji (rysunki 12 i 13) wskazuje, ¿e zwiêkszaj¹ca siê wartoœæ wskaŸnika opisuj¹cego przydatnoœæ przestrzeñ do celów rekreacyjnych istotnie zwiêksza³a zarówno liczbê miejsc noclegowych (R2_{= 77%), jak i ich wykorzystanie (R}2_{= 74%).} RYSUNEK 11. Liczba gospodarstw agroturystycznych w zale¿noœci od wartoœci wskaŸnika wiejskiej

prze-strzeni rekreacyjnej

RYSUNEK 12. Liczba miejsc noclegowych w gospodarstwach agroturystycznych regionu siedleckiego w zale¿noœci od wartoœci wskaŸnika wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej

PODSUMOWANIE

Podsumowuj¹c, nale¿y stwierdziæ, ¿e rozmieszczenie bazy noclegowej, jej wielkoœæ i wykorzystanie istotnie zale¿a³y od atrakcyjnoœci przyrodniczej tere-nu. Dlatego najwiêcej gospodarstw agroturystycznych i miejsc noclegowych znajdowa³o siê w powiatach ³osickim i wêgrowskim, które charakteryzowa³y siê wysokimi walorami atrakcyjnoœci wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej. Natomiast najmniejsze zaplecze noclegowe posiada³ powiat miñski i garwoliñski. Ponadto dzia³alnoœæ turystyczna prowadzona w badanych gospodarstwach przyczyni³a siê do zmniejszenia area³u gruntów u¿ytkowanych rolniczo œrednio o 12,8%. Ró¿nica w powierzchni u¿ytków rolnych przed podjêciem i w trakcie prowadze-nia dzia³alnoœci turystycznej równie¿ by³a istotnie dodatnio skorelowana z war-toœci¹ wskaŸnika wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej i stop¹ wykorzystania obiek-tów noclegowych. Nale¿y zatem uznaæ, ¿e przeprowadzone badania wykaza³y istotny wp³yw atrakcyjnoœci rekreacyjnej analizowanego terenu na dzia³alnoœæ agroturystyczn¹ i rolnicz¹, zw³aszcza w zakresie posiadanego area³u gruntów rolnych w gospodarstwach agroturystycznych regionu siedleckiego.

BIBLIOGRAFIA

Drzewiecki M., 1992: Wiejska przestrzeñ rekreacyjna. Instytut Turystyki, Warszawa.

Drzewiecki M., 2005: Agroturystyka w Polsce – stan obecny i tendencje rozwojowe. W:

Uwarun-kowania rozwoju turystyki wiejskiej zwi¹zanej z obszarami wiejskimi.Red. B. Sawicki, J.

Ber-gier. PWSZ im. Papie¿a Jana Paw³a II, Bia³a Podlaska: 46–51.

Dubel K., 1996: Proekologiczna gospodarka na obszarach cennych przyrodniczo. „Cz³owiek i Przyroda” 4: 85–87.

RYSUNEK 13. Stopa wykorzystania obiektów noclegowych w gospodarstwach agroturystycznych regionu siedleckiego w zale¿noœci od wartoœci wskaŸnika wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej

Dubel K., 1997: Waloryzacja przyrodniczo-krajobrazowa gmin dla potrzeb planowania i

turysty-ki na wsi. W: Zastosowanie ekologii krajobrazu w ekorozwoju. Problemy ekologii krajobrazu. T. I. Polska asocjacja ekologii krajobrazu. IGiPZ PAN, Warszawa: 91–102.

Dubel K., 2002: Przyrodnicze i kulturowe uwarunkowania rozwoju turystyki. W: Agroturystyka

w teorii i praktyce.Red. K. M³ynarczyk. Wydaw. UWM, Olsztyn: 139–146.

Informator: Mazowsze – Agroturystyka,2005/2006. Mazowiecki Oœrodek Doradztwa Rolniczego, Warszawa.

£êczycki K., Jab³onka R., Marcysiak A., 2007: Motywy i uwarunkowania lokalizacyjne

prowadze-nia dzia³alnoœci agroturystycznej.W: Agroturystyka – moda czy potrzeba? Red. G.A.

Ciepie-la, J. Sosnowski. Monografie 80. Wydaw. AP, Siedlce: 180–188.

Rocznik Statystyczny Rolnictwo i Obszary Wiejskie, 2008a. GUS, Warszawa. Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej, 2008b. GUS, Warszawa. Rocznik Statystyczny Województwo Mazowieckie, 2008c. GUS, Warszawa.

Sawicki B., 2007: Agroturystyka w aktywizacji obszarów wiejskich. Wydaw. AR, Lublin.

Turystyka rekreacyjna i specjalna, 2003. Materia³y szkoleniowe, FAPA.

Witkowska-D¹browska M., 2004: Metoda okreœlania potencja³u turystycznego gmin. W:

Turysty-ka w rozwoju loTurysty-kalnym. Red. I. Sikorska-Wolak. Wydaw. SGGW, Warszawa: 168–176.

ATTRACTIVENESS OF RURAL RECREATIONAL SPACE AND ITS EFFECT ON THE AGROTOURIST ACTIVITY OF FARMS IN THE SIEDLCE REGION

Abstract. In order to analyze the impact of the attractiveness of a rural area on the acreage of land used for agricultural purposes and to explore the relationship between the attractiveness of rural recreational space and the number of a region’s agrotourist accommodation facilities and their use, 87 farms providing tourist services in the Siedlce region were examined in 2006–2007. A questionnaire consisting of 17 questions was sent to the farms’ owners. The collected data, presented in the form of graphs and tables, were used to calculate the rate of rural recreational space as an indicator showing the environmental value of the region. Additionally, the indicator of the average number of overnight stays and the rate of use of facilities offering overnight accommodation were calculated. The obtained figures were statistically analyzed to calculate the Pearson correlation coefficient (r) and the coefficient of determination (R2_{). The study showed that the tourist activities conducted in}

the surveyed households had led to a reduction in the acreage of land used for agricultural purposes by 12.8% on average. The difference in the area of land under cultivation before and during the performance of tourist activities was in an essential way positively correlated with the index value of rural recreational space and the utilization rate of accommodation facilities. Additionally, the location, the size of accommodation facilities and their use depended in a large measure on the attractiveness of the area’s natural environment. Key words: attractiveness of recreational space, agrotourism, accommodation, accommodation facilities' utilization rate