ROCZNIKI GEOMATYKI 2016 m TOM XIV m ZESZYT 5(75): 583–595
Geoinformatyczna ocena walorów geograficznych
województwa warmiñsko-mazurskiego
na podstawie danych
Pañstwowego Rejestru Nazw Geograficznych
Evaluation of geographical potential
of the Warmia and Mazury Province
based on the National Register of Geographical Names
using geoinformation tools
El¿bieta Lewandowicz
Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie Wydzia³ Geodezji, In¿ynierii Przestrzennej i Budownictwa
S³owa kluczowe: PRNG, województwo warmiñsko-mazurskie, walory geograficzne Keywords: PRNG, Warmia and Mazury Province, geographical potential
Wprowadzenie
Walory geograficzne definiuje siê jako zespó³ elementów œrodowiska naturalnego oraz elementów pozaprzyrodniczych, które razem albo ka¿dy z osobna, mog¹ byæ przedmiotem zainteresowania (Potocka, 2009 za Warszyñsk¹ i Jackowskim, 1978). Obok tego okreœla siê walory krajoznawcze, które s¹ jednym z trzech elementów walorów turystycznych. Dzieli siê je na walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze (Lijewski i in., 1998; Ko¿uchowski, 2005). Obok tego w geografii turyzmu stosuje siê podzia³ na walory œrodowiska przyrodniczego, przyrodê o¿ywion¹ i nieo¿ywion¹.
Wielokrotnie definiowano obszary o ró¿nej mocy nasycenia walorami geograficznymi (przyrodniczymi i pozaprzyrodniczymi) na obszarze Polski i w wybranych regionach kraju (Ko¿uchowski, 2005; Nowakowska, 2002: Quirini-Pop³awski, 2011). S³u¿y to popularyzo-waniu miejsc maj¹cych du¿y potencja³ rozwoju turystyki (Krzesiwo, 2015). W literaturze przedmiotu (Kaczmarek, Stasiak, W³odarczyk, 2005) okreœla siê potencja³ turystyczny, któ-ry tworz¹ miêdzy innymi wszystkie elementy œrodowiska geograficznego, sklasyfikowane jako zbiory poszczególnych elementów. W niniejszej pracy, za podstawê okreœlenia walorów geograficznych (potencja³u turystycznego) przyjêto obiekty z Pañstwowego Rejestru Nazw Geograficznych (Rozporz¹dzenie, 2012; Czopek-Kopciuch, 2012 ).
584 EL¯BIETA LEWANDOWICZ
Cel i metodyka badañ
Celem opracowania by³a ocena walorów geograficznych województwa warmiñsko-ma-zurskiego na podstawie danych Pañstwowego Rejestru Nazw Geograficznych (PRNG). Przy-jêto za³o¿enie, ¿e analiza danych rejestru pozwoli na obszarze badanego województwa, zna-nego powszechnie jako kraina tysi¹ca jezior, wyró¿niæ inne, cenne walory geograficzne. Badania oparto na bazie zinwentaryzowanych nazw obiektów geograficznych, udostêpnia-nych przez Centralny Oœrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (CODGiK) w PRNG. Baza powsta³a w ramach inwentaryzacji nazw geograficznych na terenie ca³ej Polski, z ró¿nych Ÿróde³, œciœle okreœlonych w rozporz¹dzeniu (Rozporz¹dzenie, 20012). Obejmuje 396 236 obiektów, z czego 19 589 zlokalizowanych jest na terenie województwa warmiñsko-mazurskiego. Baza jest dostêpna w trzech ró¿nych formatach: shapefile, xls, gml; w formie klas zbiorów punktowych wskazuj¹cych lokalizacjê obiektów geograficz-nych, majacych nazwê w³asn¹. Jest udostêpniana do wykorzystania w programach GIS.
Badania wykonano opieraj¹c siê o opracowanie statystyczne zbiorów rejestru. Analizê zawartoœci bazy wykonano w podziale na obiekty zlokalizowane na obszarze ca³ego kraju i wybranego województwa, podaj¹c wyniki w formie tabelarycznej. W tabeli opisano tak¿e parametry podzbiorów rejestru. Wyniki, obok wyró¿nienia województwa warmiñsko-ma-zurskiego jako regionu o du¿ej liczbie akwenów wodnych, wskazuj¹ na inne mniej znane walory.
Przyjêto, ¿e celem badañ by³o wyznaczenie obszarów o ró¿nym stopniu nasycenia obiek-tami geograficznymi, zidentyfikowanymi jako potencjalne obiekty okreœlaj¹ce ró¿ne walory turystyczne. Wstêpne uogólnione badania przeprowadzono na obszarze ca³ego kraju (Le-wandowicz, Witkowska, 2016). Obecnie zosta³y zawê¿one do obszaru województwa war-miñsko-mazurskiego. Te dwa zakresy badañ, pozwoli³y na ocenê regionu Warmii i Mazur w perspektywie ca³ego kraju, a tak¿e na szczegó³ow¹ analizê podzbiorów charakteryzuj¹-cych analizowany region.
Zakres merytoryczny badañ obejmowa³ ocenê walorów geograficznych w oparciu o na-zwy miejscowoœci i obiektów fizjograficznych. Metodyka badawcza oparta zosta³a na anali-zie statystycznej podstawowych parametrów zbioru, a tak¿e na geostatystycznych analizach gêstoœci (Silverman, 1986; Esrii, 2010; Medyñska-Gulij, 2015). Stosowany algorytm, okre-œlaj¹cy gêstoœæ obiektów punktowych (point density), oblicza wartoœci gêstoœci wystêpo-wania nazw geograficznych – zbioru N, na jednostkê powierzchni. Badany obszar, przedsta-wiony zostaje jako obraz rastrowy o zadanej wielkoœci komórki K∆x,∆y. Ka¿dej komórce rastra Ki
∆x,∆y przypisuje siê podzbiór Ni ⊂ N (wzory 1, 2) zawieraj¹cy obiekty znajduj¹ce siê
w otoczeniu komórki Ki
∆x,∆y o promieniu r (wzór 3). Wartoœæ gêstoœci, okreœlona funkcj¹
f (gestKi
∆x,∆y)(wzór 4), przypisuje ka¿dej komórce Ki∆x,∆y rastra, liczbê obiektów ni zbioru
Ni, które mieszcz¹ siê w jednostce powierzchni otoczenia komórki zgodnie ze wzorem (4).
Ki ∆x,∆y → Ni (1) Ni ⊂ N gdzie Ni = {Ni 1, N i 2, ..., N i n} (2)
gdzie ni to liczba elementów podzbioru Ni oraz odleg³oœæ elementu Ni
n od œrodka komórki
Ki
|Ni
n , Ki∆x,∆y|≤ r (3)
f (gestKi
∆x,∆y) = (4)
Wiêksze wartoœci parametru promienia wytwarzaj¹ uogólnione obrazy rastra gêstoœci. Mniejsze wartoœci pozwalaj¹ na pokazanie wiêcej szczegó³ów. Przy du¿ym zagêszczeniu obiektów obraz rastrowy gêstoœci wyraŸnie wskazuje przybli¿on¹ lokalizacjê terenów o szcze-gólnych walorach.
Wykorzystuj¹c wyselekcjonowane podzbiory PRNG wykonano mapy tematyczne gêsto-œci wybranych rodzajów obiektów geograficznych, na przyk³ad: uroczysk, grodzisk, szañ-ców itp. (Rozporz¹dzenie, 2012). Wyniki wskazuj¹ na lokalizacje obiektów, nie uwzglêdniaj¹ ich wielkoœci, gdy¿ w PRNG obiekt prezentowany jest jako punkt. Na podstawie przedsta-wionych wyników tematycznych mo¿liwe s¹ analizy wielowymiarowe (Longley i in., 2006; Medyñska-Gulij, 2015) wybranych walorów przestrzeni, z uwzglêdnieniem wag (preferencji odbiorców lub uwzglêdniaj¹c wielkoœci obiektów). Agregowane prezentacje kartograficzne, jako wynik analiz wielowymiarowych, powinny byæ przedmiotem dalszych opracowañ.
Charakterystyka bazy
Pañstwowy Rejestr Nazw Geograficznych obejmuje 396 236 obiektów (stan na 18 stycznia 2016 roku) zlokalizowanych na obszarze ca³ej Polski, z czego 19 589 (oko³o 5 %), zlokalizo-wanych jest na terenie województwa warmiñsko-mazurskiego, którego powierzchnia stano-wi oko³o 7,7 % terytorium kraju.
Zbiór nazw geograficznych z PRNG podzielono na 7 klas (tab. 1), a w klasach wyró¿nio-no rodzaje (Rozporz¹dzenie, 2012). Oko³o 43% obiektów, czyli 170 939, zawartych jest w klasie miejscowoœci. Opisuj¹ one: miasta, czêœci miast, wsie, czêœci wsi, kolonie, przy-sió³ki, osady. Pozosta³e, oko³o 57% obiektów, czyli 225 297, opisuj¹ atrakcyjne elementy œrodowiska geograficznego: ukszta³towanie terenu, wody i inne obiekty fizjograficzne (tab. 1). Dane zosta³y zebrane przez Komisjê Ustalania Nazw Miejscowoœci i Obiektów Fizjogra-ficznych z urzêdowych wykazów opracowanych przez instytucje realizuj¹ce zadania pu-bliczne, a tak¿e z innych mo¿liwie dostêpnych Ÿróde³, które s¹ okreœlone w rozporz¹dzeniu (Rozporz¹dzenie, 2012).
Zbiory PRNG s¹ udostêpniane w formie elektronicznej na stronie CODGiK, w dwóch plikach (wzór 5). Pierwszy obejmuje zbiór miejscowoœci (M), drugi obiektów fizjograficz-nych (F), jako suma zbioru klas (wzór 6).
PRNG={M, F} (5)
oraz
F={Ut, Wp, Ws, Wi, Uw, I} (6)
gdzie oznaczenia Ut, Wp, Ws, Wi, Uw, I s¹ zgodne z opisem w tabeli 1. n1
586 EL¯BIETA LEWANDOWICZ
Ocena województwa warmiñsko-mazurskiego
na tle Polski na bazie PRNG
Ró¿norodnoœæ geograficzn¹ Polski okreœlon¹ na podstawie PRNG, mo¿na zestawiæ z wynikami okreœlonymi dla obszaru województwa warmiñsko-mazurskiego. W tabeli 1 poka-zano zestawienie liczebnoœci obiektów zbioru PRNG w tych dwóch zakresach: w PRNG i w podzbiorze PRNGW-M ⊂ PRNG. Obok tego wyliczono œredni¹ liczbê wystêpowania obiek-tów na jednostkê powierzchni.
Wartoœci przedstawione w tabeli 1, wskazuj¹ na ni¿sze wskaŸniki liczebnoœci obiektów geograficznych województwa warmiñsko-mazurskiego, w porównaniu z zebranymi danymi dla ca³ej Polski. Jedynie liczba nazw stoj¹cych obiektów wodnych na jednostkê powierzchni, na terenie województwa warmiñsko-mazurskiego przewy¿sza oko³o dwukrotnie liczbê tych obiektów na obszarze ca³ej Polski. Potwierdza to ogólnie znane walory tego województwa, okreœlanego krain¹ tysi¹ca jezior.
Wartoœci liczbowe przek³adaj¹ siê tak¿e na wyniki analizy geostatystycznej zobrazowanej w formie map tematycznych, obrazuj¹cych gêstoœæ wystêpowania obiektów. Wykonuj¹c analizy dla obszaru Polski (Lewandowicz, Witkowska, 2016), stosowano parametry odpo-wiednio równe: wymiary komórki rastra (∆x, ∆y) wynosi³y 3000 m, a za promieñ s¹siedz-twa wokó³ centrum komórki przyjêto wartoœæ 25 000 m. Na rysunku 1, zaprezentowano wyniki wykorzystuj¹c klasyfikacjê metod¹ naturalnych przerw z wyró¿nieniem 10 klas.
Tabela 1. Liczebnoœæ zbioru PRNG i podzbiorów w klasach na terenie Polski i województwa warmiñsko-mazurskiego
îród³o: Opracowanie w³asne na podstawie PRNG.
G N R P y s a l K Oznaczenie u r o i b z G N R P ) a k s l o P ( G N R P W-M ) e i k s r u z a m -o k s ñ i m r a w . j o w ( a i n h c z r e i w o P 312473,28km2 24177,4km2 a b z c i l w ó t k e i b o m k / a b z c i l 2 liczba w ó t k e i b o m k / a b z c i l 2 i c œ o w o c s j e i M M 170939 0,547 9712 0,402 u n e r e t e i n a w o t ³ a t z s k U Ut 35276 0,113 1337 0,055 y n d o w t k e i b o y c ¹ n y ³ P Wp 103259 0,330 3795 0,157 y n d o w t k e i b o y c ¹ j o t S Ws 11528 0,037 1618 0,067 y n d o w t k e i b o y n n I Wi 268 0,001 2 0,001 a n d a i n a w o t ³ a t z s k u t k e i b O o g e n d o w a k i n r o i b z Uw 70 0,000 15 0,001 y n z c i f a r g o j z i f t k e i b o y n n I I 74896 0,240 3110 0,129 h c i k t s y z s w a m u S G N R P w ó t k e i b o ) . r 6 1 0 2 ñ e z c y t s ( 6 3 2 6 9 3 1,268 19589 0,810 w ó t k e i b o a m u S h c y n z c i f a r g o j z i f a z o p h c i k t s y z s w ( ) i m a i c œ o w o c s j e i m 7 9 2 5 2 2 0,721 9877 0,409
Rysunek 1. Gêstoœæ wystêpowania nazw obiektów geograficznych z podzia³em na nazwy miejscowoœci i nazwy obiektów fizjograficznych, na tle granic województw w Polsce (Lewandowicz, Witkowska-D¹browska, 2016)
W PRNG nazwom przypisano status. W zbiorach nazw miejscowoœci M (170 939 obiek-tów), wyró¿niono nazwy urzêdowe (Ustawa, 2003) jako podzbiór MU zawieraj¹cy (147 013 obiektów) i podzbiór MN nazw niestandaryzowanych (23 926 obiektów), (wzory 7, 8).
MU⊂M oraz MN⊂M (7)
gdzie
M = Σii={U,N}M
588 EL¯BIETA LEWANDOWICZ
W zbiorze nazw obiektów fizjograficznych F (225 297 obiektów), wyró¿niono trzy pod-zbiory: podzbiór FU (wzór 9,10), zawieraj¹cy nazwy urzêdowe (68 555 obiektów), FZ (wzór 11) zawieraj¹cy nazwy zestandaryzowane (61 453 obiektów) i FN (wzór 12), z nazwami niestandaryzowanymi (95 286 obiektów). F = Σii={U,Z,N}F i (9) FU⊂F (10) FZ⊂F (11) FN⊂F (12)
Niestandaryzowane nazwy miejscowoœci i obiektów fizjograficznych s¹ to nazwy, które nie zosta³y ustalone i opublikowane przez w³aœciwy organ administracji publicznej (Rozpo-rz¹dzenie, 2012), czêsto opisuj¹ obiekty w oryginalny sposób w³aœciwy dla lokalnego œrodo-wiska. Pozyskanie ich wi¹za³o siê g³ównie z prac¹ w terenie – zbierano je w trakcie wywiadu terenowego. Zestawienie liczebnoœci tych zbiorów i podzbiorów pokazano w tabeli 2. Rozpatruj¹c zebrane i zestawione w tabeli dane, nale¿y zauwa¿yæ, ¿e na terenie wojewódz-twa warmiñsko-mazurskiego przewa¿aj¹ urzêdowe nazwy miejscowoœci, ale w grupie nazw obiektów fizjograficznych, liczba nazw niestandaryzowanych jest nieznacznie wiêksza ni¿ nazw urzêdowych.
Tabela 2. Zestawienie liczebnoœci nazw obiektów z PRNG z wyró¿nieniem statusu nazw z podzia³em na liczebnoœæ obiektów w podzbiorach opisuj¹cych ca³y kraj
i wybrany obszar województwa warmiñsko-mazurskiego
G N R P w z a n s u t a t S G N R P ) a k s l o P ( G N R P W-M e i k s r u z a m -o k s ñ i m r a w . j o w ( ) m k 8 2 , 3 7 4 2 1 3 2 24177,4km2 y r o i b Z liczba w ó t k e i b o m k / a b z c i l 2 liczba w ó t k e i b o m k / a b z c i l 2 ) M ( i c œ o w o c s j e i M 170939 0,547 9712 0,402 MU–liczbanazwurzêdowych 147013 0,470 8620 0,357 MN–liczbanazwniestandaryzowanych 23926 0,077 1092 0,045 ) F ( e n z c i f a r g o j z i f y t k e i b O 225297 0,721 9877 0,409 F ( U)–liczbanazwurzêdowych 68555 0,219 3984 0,165 F ( Z)–liczbanazwzestandaryzowanych 61453 0,197 1900 0,079 F ( N)–liczbanazwniestandaryzowanych 95286 0,305 3993 0,165
Geoinformatyczna ocena walorów
województwa warmiñsko-mazurskiego
Z udostêpnionych zbiorów PRNG wyodrêbniono podzbiory opisuj¹ce analizowany re-gion województwa warmiñsko-mazurskiego.
PRNGW-M ⊂ PRNG (10)
gdzie podzbiór PRNGW-M , jak zauwa¿ono wy¿ej, zawiera 19 589 obiektów.
Analogicznie
MW-M ⊂ M ⊂ PRNG (11)
gdzie MW-M zawiera 9712 obiektów.
FW-M zawiera 9877obiektów.
FW-M={UtW-M, WpW-M, WsW-M, WiW-M, UwW-M, IW-M}⊂ F ⊂ PRNG (12)
gdzie nazwy podzbiorów UtW-M, WpW-M, WsW-M, WiW-M, UwW-M, IW-M, nawi¹zuj¹ do opisu w tabeli 1.
Przystêpuj¹c do oceny walorów województwa warmiñsko-mazurskiego zastosowano inne wartoœci parametrów w algorytmie obliczania gêstoœci, dostosowano je do wielkoœci powierzchni województwa. Przyjêto rozmiar komórki (∆x, ∆y) 550 m, a promieñ r równy 4000 m. Przy prezentacji wykorzystano klasyfikacjê metod¹ naturalnych przerw, z wyró¿-nieniem 5 klas. Takie parametry pozwoli³y na uzyskanie wyników bardziej szczegó³owo opisuj¹cych walory tych obszarów, w porównaniu z prezentacj¹ pokazan¹ na rysunku 1.
Wykonane wizualizacje geostatystycznej gêstoœci, w oparciu o wyselekcjonowane pod-zbiory PRNGW-M : MW-M, FW-M, M
NW-M, FNW-M, zosta³y zaprezentowane na rysunku 2.
Rozk³ad gêstoœci nazw miejscowoœci, zbioru (MW-M), rozci¹ga siê doœæ równomiernie z wykluczeniem obszarów leœnych Puszczy Piskiej i obrze¿y wschodnich i zachodnich granic powiatu szczycieñskiego. Nazwy niestandaryzowane M
NW-M koncentruj¹ siê szczególnie w
okolicach Elbl¹ga, Olsztyna oraz w pó³nocno-wschodnich granicach województwa, w okoli-cach Go³dapi. Rozk³ad nazw obiektów fizjograficznych (FW-M), koncentruje siê szczególnie w okolicach Wysoczyzny Elbl¹skiej, po³udniowych terenów s¹siaduj¹cych z Olsztynem, a tak¿e pó³nocno-wschodniej czêœci powiatu go³dapskiego, na terenie Puszczy Rominckiej. Tak¿e te obszary wyró¿niaj¹ siê du¿¹ gêstoœci¹ wystêpowania niestandaryzowanych nazw F
NW-M.
Przedstawione wyniki nie wyró¿niaj¹ powszechnie znanego obszaru Wielkich Jezior Ma-zurskich, a wskazuj¹ na alternatywne miejsca (rys. 3): Wysoczyznê Elbl¹sk¹, Puszczê Ro-miñck¹, lansowane w ostatnim projekcie promuj¹cym œcie¿ki rowerowe na terenach pó³-nocno-wschodnich Polski – Green Velo (http://projekt.greenvelo.pl).
590
EL¯BIET
A
LEW
ANDOWICZ
Rysunek 2. Wyniki analiz gêstoœci wystêpowania nazw geograficznych na terenie województwa warmiñsko-mazurskiego na tle granic powiatów: a – nazw miejscowoœci (MW-M), b – nazw obiektów fizjograficznych (FW-M), c – niestandaryzowanych nazw miejscowoœci MN
W-M,
d – niestandaryzowanych nazw obiektów fizjograficznych FN W-M;
a b
591 TYCZNA OCENA W ALORÓW GEOGRAFICZNYCH WOJEWÓDZTW A W ARMIÑSKO-MAZURSKIEGO ...
Rysunek 3: a – potencja³ województwa okreœlony na podstawie gêstoœci wystêpowania obiektów fizjograficznych z pokazan¹ lokalizacj¹ jezior, b – przebieg szlaku Green Velo, z preferowaniem pó³nocnych terenów województwa warmiñsko-mazurskiego (http://projekt.greenvelo.pl)
Rysunek 4. Liczebnoœæ obiektów ró¿nego rodzaju: a – w klasie (MW-M) – zbioru nazw miejscowoœci,
b – w klasie (FW-M) – zbioru nazw obiektów fizjograficznych
a b
592 EL¯BIETA LEWANDOWICZ
W zbiorze nazw geograficznych, poza klasami, wyró¿niono tak¿e rodzaje obiektów (Roz-porz¹dzenie, 2012). W klasie (MW-M), dla analizowanego obszaru wyró¿niono 20 rodzajów. Najliczniejsze podzbiory przedstawiono na rysunku 4a, wraz z liczebnoœci¹ obiektów.
W zbiorze (FW-M), wyró¿niono 66 rodzajów obiektów, a najliczniejsze podzbiory przed-stawiono wraz z liczebnoœci¹ na rysunku 4b. Narzêdzia geoinformatyczne pozwalaj¹ na wskazanie lokalizacji obiektów wybranego rodzaju na mapie. Na rysunku 5 przedstawiono wizualizacje lokalizacji miejsc szczególnych: uroczysk (369 obiektów), grodzisk (45 obiek-tów), portów i pla¿ (47 obiekobiek-tów), szañców i okopów (49 obiektów). Podobne prezentacje mo¿na wykonaæ na podstawie innej grupy wybranych obiektów.
Kategoryzacja potencja³u turystycznego na bazie PRNG
Na rysunku 5 przedstawiono wyniki gêstoœci wystêpowania nazw geograficznych w ró¿-nych tematyczró¿-nych podgrupach. Prezentuj¹ one potencja³ w wybraró¿-nych okreœloró¿-nych kate-goriach zainteresowañ, pozwalaj¹ szybciej okreœliæ lokalizacje szczególnych miejsc. Analizy szczegó³owo wyodrêbnionych podzbiorów pozwalaj¹ na wyró¿nienie innych cennych walo-rów geograficznych regionu. Mo¿liwoœci agregacji obrazów, wraz z ich przetwarzaniem, stwarzaj¹ okazje do uzyskania opracowañ bêd¹cych wynikiem wielowymiarowych analiz, uwzglêdniaj¹cych ró¿ne preferencje odbiorców. W tym celu nale¿y te preferencje zdefinio-waæ, a nawet przy sklasyfikowanych zainteresowaniach, odpowiednio zwagowaæ.
Podsumowanie i wnioski
Przyjêty cel pracy zrealizowano przez prezentacje tabelaryczne i tematyczne opracowa-nia kartograficzne, wskazuj¹ce na obszary o ró¿nym stopniu nasyceopracowa-nia obiektami geogra-ficznymi w perspektywie ca³ego kraju i województwa warmiñsko-mazurskiego, na podsta-wie PRNG.
Prezentacje wykonane na podzbiorach danych PRNG, obejmuj¹cych ca³¹ Polskê (rys. 1), nie wyró¿niaj¹ specjalnie województwa warmiñsko-mazurskiego jako obszaru o du¿ych walorach geograficznych. Jedynie dane w tabeli 1 wyró¿niaj¹ to województwo jako obszar o du¿ej liczbie stoj¹cych akwenów wodnych, co jest powszechnie znane.
Opracowania przedstawione powy¿ej (rys. 1, 2, 5), w sposób zrozumia³y wskazuj¹ na przybli¿on¹ lokalizacjê wybranych obiektów za pomoc¹ mapy gêstoœci. W takiej prezentacji uwidaczniaj¹ siê miejsca o najwiêkszym zagêszczeniu obiektów. Przedstawione wyniki po-winny byæ wykorzystane we wstêpnej prezentacji wybranych cech regionu. Pozwalaj¹ na wyró¿nienie szczególnych walorów geograficznych regionu. Opracowania w wiêkszej skali powinny nawi¹zywaæ do tradycyjnych rozwi¹zañ kartograficznych, analogowych i cyfro-wych (Wojsyk i in., 2009; Adamczyk, 2012; Lewandowicz, 2015).
Wyniki przeprowadzonych badañ szczegó³owych, wskazuj¹ na lokalizacjê szczególnych obiektów geograficznych – takich, które posiadaj¹ w³asn¹ nazwê. Przyjmuj¹c, ¿e s¹ to obiekty bêd¹ce przedmiotem zainteresowania wybranych grup turystów, to prezentowane opraco-wania wskazuj¹ na przybli¿on¹ lokalizacjê wybranych walorów geograficznych, wskazuj¹-cych na potencja³ turystyczny regionu.
Podjête badania pokazuj¹, ¿e PRNG jest ciekawym zbiorem, który powinno siê wykorzy-stywaæ w badaniach tematycznych.
593 TYCZNA OCENA W ALORÓW GEOGRAFICZNYCH WOJEWÓDZTW A W ARMIÑSKO-MAZURSKIEGO ...
Rysunek 5. Analiza gêstoœci wystêpowania nazw geograficznych ró¿nych rodzajów: a – uroczyska i uroczyska-dawne miejscowoœci, b – grodziska, c – inne (porty, przystanie, pla¿e, rafy) (select from fizjografia _W_M where "uwagi"LIKE 'pla¿a%' OR"uwagi"LIKE 'przystañ'
''OR"uwagi"LIKE"port%' OR"uwagi"LIKE 'rafa%'),
d – szañce i okopy (select from fizjografia _W_M where "rodzaj_obi" = 'szaniec' OR "rodzaj_obi" = 'szañce' OR "rodzaj_obi" = 'okop'), e – przyk³adowe nazwy uroczysk
e b
d a
594 EL¯BIETA LEWANDOWICZ
Literatura
Adamczyk J., 2012: Leœna mapa numeryczna w zagospodarowaniu turystycznym obszarów leœnych. Rocz-niki Geomatyki t. 10, z. 5(55): 7-19, PTIP, Warszawa.
Czopek-Kopciuch B., 2012: Prace Komisji Nazw Miejscowoœci i Obiektów Fizjograficznych przy MSWiA. Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji vol. 23: 71-79.
Esri, 2010: Pomoc u¿ytkownika oprogramowania. http://help.arcgis.com
Duda-Gromada K., 2009: Turystyka jeziorna – nowa forma turystyki? Prace i Studia Geograficzne t. 42: 88-101. http://wgsr.uw.edu.pl/uploads/f_biblioteka/PIS/42/Katarzyna%20Duda-Gromada.pdf
Kaczmarek J., Stasiak A., W³odarczyk B., 2005: Produkt turystyczny. PWE, Warszawa. Ko¿uchowski K., 2005: Walory przyrodnicze w turystyce i rekreacji. Wyd. Kupisz Poznañ.
Kulczyk Z., 2013: Krajobraz i turystyka, o wzajemnych relacjach. Uniwersytet Warszawski, Wydzia³ Geo-grafii i Studiów Regionalnych, Warszawa, ISBN 978-83-63245-84-9.
http://www.wgsr.uw.edu.pl/uploads/f_turyzm/Krajobraz_i_turystyka_kulczyk.pdf
Lewandowicz E., 2015: Geoinformacyjne okreœlenie wybranych aspektów potencja³u turystyki kajakowej Warmii i Mazur. Roczniki Geomatyki t. 13, z. 3(69): 227-238.
Lewandowicz E., Witkowska-D¹browska M., 2016: Geoinformatyczna ocena ró¿norodnoœci geograficznej Polski na podstawie danych Pañstwowego Rejestru Nazw Geograficznych, jako podstawa wyznaczenia obszarów atrakcyjnych turystycznie. Zeszyty Naukowe Ostro³êckiego Towarzystwa Naukowego im. Ada-ma Chêtnika 1 (20): 9-20, ISSN 2391-9167.
Lijewski T., Miku³owski B., Wyrzykowski J., 1998: Geografia turystyki Polski. PWE, Warszawa. Longley P., Goodchild M., Maguire D., Rhind D., 2006: GIS teoria i praktyka. Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa.
Medyñska-Gulij B., 2015: Kartografia. Zasady i zastosowania geowizualizacji. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Nowakowska A., 2002: Produkt turystyczny. [W:] Go³embski G. (red.), Kompendium wiedzy o turystyce. PWN, Warszawa-Poznañ.
Krzesiwo K., 2015: Rozwój turystyki narciarskiej w œwietle idei zrównowa¿onego rozwoju – stan badañ. Prace geograficzne z. 141: 117-140, Kraków.
Potocka I., 2009: Atrakcyjnoœæ turystyczna i metody jej identyfikacji. [W:] M³ynarczyk Z., Zajadacz A., (red.) Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki. Seria Turystyka i Rekreacja – Studia i Prace t. III: 19-31, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznañ,
Quirini-Pop³awski £., 2011: Walory przyrodnicze i kulturowe jako podstawa atrakcyjnoœci turystycznej Beskidów Wschodnich na obszarze obwodów lwowskiego i iwanofrankowskiego (Ukraina). Prace geo-graficzne z. 125: 129-145, Kraków.
Silverman B.W., 1986: Density Estimation for Statistics and Data Analysis. Chapman and Hall, New York. Warszyñska J., Jackowski A., 1978: Podstawy geografii turyzmu. PWN, Warszawa.
Rozporz¹dzenie ministra administracji i cyfryzacji z dnia 14 lutego 2012 r. w sprawie pañstwowego rejestru nazw geograficznych. Dz.U. 2012, poz. 309.
Ustawa z dnia 29 sierpnia 2003 roku o urzêdowych nazwach miejscowoœci i obiektów fizjograficznych. Dz.U. 2003, nr 166 poz. 1612.
Wojsyk K., Bajorski M., Bednarski M., 2009: Geoportale miejskie i turystyczne na przyk³adzie Czêstocho-wy. Roczniki Geomatyki t. 7, z. 6: 113-120, PTIP, Warszawa.
îród³a internetowe:
Streszczenie
Centralny Oœrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (CODGiK) udostêpnia dane z Pañ-stwowego Rejestru Nazw Geograficznych (PRNG). Rejestr jest ci¹gle aktualizowany, na dzieñ 18 stycznia 2016 roku zawiera³ 39 6236 nazw opisuj¹cych obiekty na terenie ca³ego kraju, z tego 19 589 nazw dotyczy³o terenów województwa warmiñsko-mazurskiego. W bazie danych (Rozporz¹dzenie, 2012), nazwy s¹ sklasyfikowane na klasy tematyczne, a w klasach wyró¿niono rodzaje, statusy. Ka¿da nazwa ma przypisane wspó³rzêdne lokalizuj¹ce je w przestrzeni w pañstwowym uk³adzie wspó³rzêd-nych 1992. Celem opracowania by³a ocena walorów geograficzwspó³rzêd-nych województwa warmiñsko-ma-zurskiego na podstawie danych PRNG. Przyjêto za³o¿enie, ¿e analiza danych rejestru pozwoli na obszarze badanego województwa, znanego powszechnie jako kraina tysi¹ca jezior, wyró¿niæ inne cenne walory geograficzne. Badania wykonano wykorzystuj¹c opracowanie statystyczne zbiorów rejestru. W formie tabelarycznej opisano parametry podzbiorów bazy oraz wykonano prezentacje geostatystyczne obrazuj¹ce gêstoœæ wystêpowania wybranych obiektów w przyjêtych podzbiorach tematycznych. Wyniki, obok wyró¿nienia województwa warmiñsko-mazurskiego jako regionu o du¿ej liczbie akwenów wodnych, wskazuj¹ na inne mniej znane walory, pokazuj¹c ich przybli¿on¹ lokalizacjê.
Abstract
The Geodetic and Cartographic Documentation Centre (CODGiK) provides data from the State Register of Geographical Names (PRNG). This register is constantly updated. On January 18, 2016 it contained 396 236 names that describe the objects located in the entire country, including 19 589 names which concerned objects located in Warmia and Mazury. In the PRNG the names are classified into thematic classes; each class contains types and statuses of objects. Each name have coordinates assigned to it which locate it in space in the PUWG 1992 coordinate system. The aim of the study was to evaluate the geographical potential of Warmia and Mazury using the PRNG data. The analysed area is commonly known as the land of a thousand lakes. It was assumed that the analysis of data from the register will allow to define other valuable geographical features. The study was performed based on statistical analyses of the data. Results were presented in the tabular form; they describe the parameters of subsets of the database. Geostatistical presentations were also developed which present the distribution density of selected objects in the adopted thematic subsets. Apart from presentation the Warmia and Mazury Province as area of the high number of water reservoirs, the results of works point to other, less known values and to their locations.
dr hab. in¿. El¿bieta Lewandowicz, prof. UWM leela@uwm.edu.pl
