Integracja regionalna UE a reguły GATT

Joanna Skrzypczyńska

Integracja regionalna UE a reguły

GATT

Rocznik Integracji Europejskiej nr 9, 471-478

2015

JOANNA

SKRZYPCZYŃSKA

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

DOI : 10.14746/rie.2015.9.27

Integracja

regionalna

UE

a

reguły

GATT/WTO

Wstęp

Zgodnie z teoriąhandlu międzynarodowego, wolny handel umożliwia każdemu krajowiprodukowanietych towarów, których wytwarzanie jest dla niego najbardziej opłacalne i odbywa się najmniejszym kosztem przy możliwie największym zysku (Hansen, 2003, s. 130). GATT uczynił zideiwolnego handlu jedną z naczelnych zasad handlu, obokzasady niedyskryminacji (art. I GATT), wzajemności (art. IIGATT), rów­ ności traktowania (art. I GATT) oraz klauzuli narodowej (art. IIIGATT).Dla funkcjo­ nowania WTO, a wcześniejGATT ważne są także zasady egzekwowaniazobowiązań, przejrzystości oraz zaworów bezpieczeństwa. Możliwość odwołania siędoreguł mię­ dzynarodowychzabezpiecza zwłaszcza mniejszekraje, „ograniczając prawdopodobień­ stwo konfrontacjizpresją potęg handlowych na wprowadzenie nieodpowiadających im zmian” (Hoekman, Kostecki2001, s. 34). Wzmacnia toobowiązek państw człon­ kowskichpodaniado publicznej wiadomości regułpolitykihandlowej i powiadamiania WTO o wszelkich zmianach wtych przepisach. Obowiązekten uzupełniająprzeglądy polityki handlowej publikowane przez WTO. W szczególnych okolicznościach WTO dopuszcza stosowanie ograniczeń w handlu np.w sytuacji nadmiernego importu zagra­ żającego krajowym producentom, dumpingu czy nielegalnych subsydiów. Dowprowa­ dzenia ograniczeń w handlu uprawniają też okoliczności związane z ochronązdrowia i bezpieczeństwa narodowego (Hoekman, Kostecki 2001, s. 29-36).Zgodniez zasada­ mi ustanowionymi przez GATT, państwa mogąkształtować swoje stosunki handlowe alboza pomocą Klauzuli Najwyższego Uprzywilejowanialub teżna zasadzie wolnego handlu, tworząc strefy wolnego handlulub unie celne.Istotą KNUjestrówność trakto­ waniapartnerów handlowych,oznaczająca brak możliwości przyznaniatylko jednemu z nich szczególnych korzyści whandlu, ponieważ automatycznie powinnybyć oneroz­ ciągnięte na pozostałych uczestników wymiany.Wyjątki od jej stosowania stanowią regionalne ugrupowania integracyjne tworzone na mocy art. XXIV GATT oraz prefe-rencje dlapaństw rozwij ającychsię w ramach systemu GSP.Klauzula narodowa ozna­ cza, żeproduktimportowany nie może być gorzej traktowany niżtaki samlub podobny produkt pochodzenia krajowego. Zasada wzajemności oznacza równości korzyści i koncesji. Zgodniez tą regułą,żaden członek GATT nie musi poddać redukcji swoich stawek celnych, jeśli nie uzyskał podobnychredukcjiod partnera handlowego. Wy­ jątkiem od wzajemności są jednostronne preferencje dla krajów najmniej rozwiniętych irozwijających sięnp. w ramach systemu GSP (Generał Agreement on Tariffs and Trade, s. 7-15).

Przed podpisaniem Układu Ogólnego większośćwymiany handlowej odbywała się na zasadach preferencyjnych (do Rundy Tokijskiej GATT, a zatem do lat 70-tych

472 Joanna Skrzypczyńska RIE 9 ’15

ubiegłego stulecia 70% wymiany). Z kolei po Rundzie Urugwajskiej GATT- 50% handlu pomiędzy państwami odbywa się na zasadziewolnego handlu, w ramach licz­ nych ugrupowań regionalnych (Czubik, 2002, s. 469-470). Zasada wolnego handlu obowiązujebowiempomiędzy uczestnikami ugrupowań regionalnychjako ich zobo­ wiązanie konwencyjne.

Celemartykułu była analiza zasad GATT/WTO dotyczących integracji regionalnej orazprzedstawienie w tym kontekściegenezy integracji gospodarczej Unii Europej­ skieji jej poszczególnych etapów. W artykule przyjęto tezę, że Unia Europejska z jed­ nej strony zbudowała jednolity rynek, tworząc tym samym obszar wolnego handlu wewnątrz ugrupowania, a z drugiej stronystosuje wielemechanizmów protekcji na zewnątrz.

Integracja regionalnana forum GATT/WTO

PaństwaczłonkowskieWTO mają obowiązek notyfikowania na forumtej organiza­ cji utworzenia ugrupowania regionalnego. Większość notyfikowanych na forum WTO porozumień regionalnych ma postać stref wolnegohandlu, rzadziejunii celnych. Naj­ bardziej zaawansowanymprzykładem tego typu integracji notyfikowanym w WTO jest Unia Europejska.

Idea europejskiej integracji wzbudziławśród państw członkowskich GATTpewne kontrowersje. Utworzenie EWG było bowiemrównoznaczne z nową formą protekcjo­ nizmuw stosunkach handlowych zpaństwami trzecimi, ponieważ znoszeniu barier wewnątrz integrujących się państw towarzyszyło zaostrzenie protekcjonizmu na zew­ nątrz WspólnotEuropejskich (Rymarczyk, 1996, s.61-69).

Funkcjonowanie w ramach GATT/WTO ugrupowań regionalnychregulujeartykuł XXIV GATT. W związku z tym, żejego zapisy były mało precyzyjne, w trakcie Rundy Urugwajskiej GATT przyjęto Porozumienie w sprawie interpretacji Artykułu XXIV GATT.Kwestie ugrupowań regionalnych wWTOpozaartykułem XXIV GATTregu­ luje również artykuł VGATS oraz tzw. klauzulaułatwień(Enabling Clause), która pozwala naudzielanie preferencji handlowych wramach GATT/WTO państwom roz­ wijającym się z pominięciempozostałych członków WTO.Do regulacji GATT klauzula tazostała wprowadzona w ramach porozumieńprzyjętych w trakcie Rundy Tokijskiej GATTw 1979 roku. Wcześniej wstosunkudopaństw rozwijających sięobowiązywał tylko tymczasowy waiver, pozwalający na odstępstwa odgłównych zasad systemuipre­ ferencyjny handeltowarami pomiędzy nimi. Napięciapowstającenalinii WTO-regio- nalne ugrupowania integracyjne są nieuniknione i wynikają bezpośrednio z ichcelów. Celem WTO, obok negocjowania umów handlowych, rozwiązywania sporów jest przedewszystkim liberalizacjahandlu, natomiast cechąugrupowań regionalnych jest co prawda wolny handel wewnątrz ugrupowania, ale protekcjonizm wobec państw trzecich.W tym układzie zadaniem WTO jest osłabianie tego protekcjonizmu(Skrzyp­ czyńska, 2008,s. 310).

Artykuł XXIV GATT dopuszcza wyjątkiod KNUw postaci stref wolnego handlu i unii celnych. W wyniku wzrostu liczby ugrupowańregionalnych po II wojnie świato­ wej wyjątektenstałsięde facto zasadą GATT. Wśród obecnie funkcjonujących poro­

zumień regionalnych tylkonielicznew pełnispełniająwarunkiartykułu XXIV GATT. Jednym zpierwszych ugrupowań regionalnych, które niew pełni realizowało postano­ wieniaartykułuXXIV GATT była EuropejskaWspólnota Gospodarcza (EWG). Na­ leży zaznaczyć, że treść artykułu XXIV dawała możliwość szerokiej interpretacji. W związku z tym wskazywano naniezgodność Traktatu Rzymskiego powołującego EWG z artykułem XXIV GATT, który pozwalał na odstępstwa od stosowania KNU, alepod ściśle określonymiwarunkami. Zgodnie z art. XXIVGATTutworzenie unii celnej lub strefy wolnego handlu powinno miećnacelu ułatwieniewymiany handlowej między wchodzącymi wich skład terytoriamianietworzenie barierdla wymianyhan­ dlowej innych państw z tymi terytoriami. Cła i inne środki regulowania handlu wpro­ wadzone przy tworzeniu ugrupowania integracyjnego nie powinny być wyższe lub bardziej restrykcyjne niż ogólne obciążeniecłamii innymi środkami regulowania han­ dlu obowiązującymi przed utworzeniemugrupowania integracyjnego. Każdy zamiar utworzenia strefy wolnego handlulubunii celnejmusiał byćnotyfikowany na forum GATT, a zniesienie cełiograniczeń stosowanychwewnątrz ugrupowania integracyj­ nego miałodotyczyć w zasadzie całej wymiany handlowejpomiędzy integrującymi się państwami(GenerałAgreement on Tariffsand Trade, s. 91-93).

W związku z treściąart. XXIV GATT kontrowersje wzbudzałagłówniewysokość wspólnej zewnętrznej taryfy celnej EWG, umowyhandloweEWG z terytoriami za­ morskimii stowarzyszonymi oraz zapisy dotyczące polityki rolnej (Michałek, 2002, s. 152-153). Wspólnazewnętrzna taryfa celna EWG została wyznaczona na podstawie stawek celnychWłoch, Niemiec,Francji i państw Beneluksu z dnia 1 styczna1957 roku,na podstawie średniejarytmetycznej. W związku ztym taryfa celna Niemiec i państw Bene­ luksu podwyższyła się, a Francji i Włoch uległa obniżeniu (Josling,Tangermann, Warley, 1996, s. 42—43). W końcu spórudałosięzażegnać zwołaniem naforum GATT rokowań kompensacyjnych,które miały wyrównać starty, jakieponieśli partnerzy handlowi państw członkowskich EWG wwynikuutworzeniawspólnej zewnętrznej taryfy celnej1.

1 Rokowania kompensacyjne odbywały się równolegle do rokowań w ramach rundy Dillona w 1961 i były prowadzone w ramach art. XXIV:6 GATT, miały na celu wyrównanie strat państwom, dla których zmieniły się warunki handlu po utworzeniu EWG (zob. Josling, Tangermann, Warley, 1996, s. 44—45).

Unia Europejska prowadzi politykę handlowąna szczeblu wspólnotowym od 1970 roku. Poprzedzało ją utworzenie w 1968 roku pomiędzy państwami założycielskimi EWG unii celnej. W związku z tym WPH jestjedną z najstarszych inajbardziej rozbu­ dowanychwspólnotowychpolityk. Należy podkreślić,żegłówne zasady tej polityki a zatem cała sfera związana z protekcją uwarunkowaną oraz ochroną celną opiera się na systemieGATT/WTO.Istotą wspólnej polityki handlowej poza regulowaniemkon­ taktów handlowych z państwamitrzecimi jestochronarynku UE przedzagraniczną konkurencją.W tym celu UE podpisuje szereg umówmiędzynarodowych od tych naj­ bardziej podstawowych dotyczącychhandlutowarami ustalanymi na podstawie KNU, po preferencyjneumowyhandlowe zpaństwami AKP oraz umowy stowarzyszeniowe zakładająceprzyszłe członkostwowUE. O ile umowy handlowena podstawie KNU niebudzążadnych kontrowersji na forum WTO, topreferencje handlowe dlaAKP częstobyły przedmiotem sporu np. amerykańsko-unijny spór o banany. Głównym

za-474 Joanna Skrzypczyńska RIE 9 ’15

rzutem wobec UE był fakt, że wyróżniała tylkopewną grupę państw rozwijających się kosztem innych państw słabiej rozwiniętych. Chodzi przede wszystkicho bardziej pre­ ferencyjne traktowanie towarów zpaństw AKP kosztem państw AmerykiŁacińskiej.

Najbardziejpopularną formą integracjiregionalnej notyfikowaną na forum WTO jest strefa wolnego handlu. ZgodniezestatystykamiWTOdokwietnia 2015 zgłoszono 612 zawiadomień o uczestnictwie w ugrupowaniach regionalnych. Z tego przewa­ żająca cześć,bo426 ugrupowań powstałow ramach art. XXIV GATT1947 lubGATT

1994,3 9 ugrupowania w ramach klauzuli ułatwień(EnablingClause), a147 w ramach artykułu V GATS. 90% zgłoszeń dotyczyło stref wolnegohandlu,a 10% unii celnych. Zowych notyfikacji faktycznie funkcjonuje ok. 260 porozumień regionalnych. Zgło­ szenieprzynależności do ugrupowania regionalnego dotyczy nowopowstałych ugru­ powań, ale także włączenia się w istniejące struktury np. przystąpienie Bułgarii i RumuniidoUnii Europejskiej w 2007 roku (Regional trade agreements).

Etapy integracjigospodarczej wUE

Integracja gospodarczawUnii Europejskiej realizuje niemal wpełni teoretyczne założenieintegracjigospodarczej.BelaBalassa w pracy zThe theory of economic inte- gration przedstawiłetapy integracjigospodarczej od najbardziej podstawowejdonaj­ bardziej złożonej.Wyodrębnił onnastępujące stadia integracji: strefa wolnego handlu, uniacelna, wspólny rynek, unia gospodarcza iwalutowaoraz całkowitaintegracja eko­ nomiczna i polityczna(Hosny, 2013, s. 134).Strefawolnego handlu polegana zniesie­ niu pomiędzy tworzącymi ją państwamiceł iinnych ograniczeń whandlu,jednakże z zachowaniem niezależnej polityki ekonomicznej wobec państw trzecich (Misala, 2001, s. 347). Unia celna zawiera w sobie zasadystrefy wolnego handlu, jednakżeusta­ nawia wspólnązewnętrzną taryfę celną wobec państw trzecich,a państwa ją tworzące prowadzą równieżwspólną politykęhandlową.We wspólnym rynku do zasad unii cel­ nej dochodzijeszcze swoboda przepływu czynników produkcji czyli osób, towarów, kapitału i usług.Unia gospodarczai walutowacharakteryzujesię wszystkimi wcześniej wymienionymi cechami oraz wprowadzeniem pomiędzy integrującymi się państwami wspólnejwaluty i wspólnychpolityk. Całkowita integracjazakładaoprócz pełnej inte­ gracji gospodarczej również wspólne instytucje o charakterze politycznym.

Utworzenie w1957roku Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej zaowocowało pro­ gramem stopniowego tworzenia na jejobszarzewspólnegorynku. Pierwszym etapem natej drodzebyło utworzenie pomiędzyczłonkamiEWG unii celnej. Traktat Rzymski zakładał12-letni okres przejściowy do czasu utworzenia unii celnejpodzielony natrzy etapy. Członkowie EWG dostosowywali się do zasad wolnego handlu szybciej niż zakładał TraktatRzymski. Do 1lipca 1963 roku państwa EWG obniżyły cładopozio­ mu 40% stawkipodstawowej, było to o 20%więcej niż przewidywał harmonogram in­ tegracji. Spowodowało tomożliwość wprowadzenia1 lipca1968 roku wolnego handlu artykułami przemysłowymi na obszarze EWG (Kundera, 2003, s. 14; Gawlikow- ska-Hueckel,Zielińska-Głębocka, 2004, s. 65-66). W 1970 roku wprowadzono wspól­ nąpolitykę handlową i od tego momentu polityka ta realizowana jest naszczeblu wspólnotowym przezKomisję Europejską. Wolny obrót towarami wewnątrz UE może

zostać ograniczony tylkow wyjątkowychsytuacjach związanych z bezpieczeństwem narodowym, zdrowiem publicznym, ochroną zdrowia i życia ludzi oraz zwierząt (art. 30 TWE). Jednak zastosowanie ograniczeń w handlu w momencie zaistnienia wspomnianych okolicznościnie może przybrać charakteru taryf celnych, dopuszczalne są inne ograniczenia przywozu, wywozulubograniczenia ilościowe.

Ustanowienie przez państwa członkowskieEWG unii celnej spowodowało równo­ czesne zaistnieniena jejobszarze dwóchzjawiskcharakterystycznych dla tego typu in­ tegracjitj. efektu kreacji handlu i efektu przesunięcia handlu (Bhagwati,Panagariya, 1996, s. 82). W unii celnej zachodzi także efekt ekspansji handlulub ograniczeniahan­ dlu. Efekt ekspansji handlu występuje wówczas,gdy utworzenie unii celnej bardziej kreuje handelniż goprzesuwa naniekorzyść państw spoza unii celnej. Odwrotnie, gdy efekt przesunięcia handlu wystąpił silniej niż efekt kreacjihandluwówczasnastąpił efekt ograniczenia handlu(Misala, 2001, s. 363). Efekt kreacji handlu w klasycznym ujęciu J. Vinerapolegana wytworzeniu się nowego strumienia handlu, racjonalnym wykorzystaniu zasobów i wzroście dobrobytu. Charakteryzujesię przesunięciem pro­ dukcji i dostaw towarów z droższegoźródłakrajowegodo tańszego.Powoduje w związ­ kuztym bardziej efektywnypodziałpracy i lepsze wykorzystanieświatowych zasobów. Natomiast przesunięcie handlu polega nazastępowaniu tańszego towaru z zagranicy droższym z obszaru unii celnej, ponieważ towarspoza obszaru unii celnej traci atrak­ cyjność z powodu zewnętrznej taryfy celnej (Kundera, 2003, s. 33; Balassa, 1975, s.79-117;Misala, 2001, s. 343-375; Bijak-Kaszuba,2002, s. 78). Efekty te wystąpiły także w WE,gdzie efekt kreacji handluoszacowanow granicach 10-30% globalnego importuprzemysłowego WE, a przesunięcia w graniach 2-5% wartości zewnętrznego importu (Kundera, 2003, s. 196). Pozatymw latach 1958-1972 wzajemna wymiana handlowa pomiędzyczłonkami EWG wzrosła9-krotnie, az państwami trzecimi 3-krot-nie (Kundera,2003, s. 23).

Kolejnym etapemintegracji było nie tylko zliberalizowanie obrotówhandlowych, ale także zniesienie przeszkód w przepływie czynników produkcji tj. osób, kapitału, usług. Pierwszyetap integracji zakończony utworzeniem unii celnejprzyniósł WE suk­ ces gospodarczy, jednak w obliczu kryzysu lat 70-tych, zjawiska „eurosklerozy” z początkulat 80-tych ubiegłego stuleciapotrzebny był kolejny etap pogłębionej inte­ gracji. Przełom nastąpiłw połowie lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia kiedy to ogłoszono Białą Księgę (1985) dotyczącą etapówdochodzenia dojednolitego rynku wewnętrznego, a wrok później podpisano Jednolity Akt Europejski. Dokument zakła­ dał powstanie jednolitego rynku do końca1992 roku oraz wyodrębnił bariery stójące na przeszkodzie w procesie jego tworzenia. Drogę tę zamyka podpisanie w 1992 roku Traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht i podjęcie decyzji o praktycznym wcielaniu wżycie reguł jednolitego rynku oraz utworzeniu unii walutowej (Gawlikowska-Huec-kel, Zielińska-Głębocka,2004, s. 65-86; Borowiec,Wilk,2005, s. 47-59,209-239).

Wprowadzenieprogramu jednolitego rynkuwiązało się z pogłębieniem integracji i znacznym podniesieniem standardużycia na jego obszarze. Dla obywateli UEpoja­ wiła się możliwość swobodnego podróżowaniaoraz podejmowania pracyw każdym państwie jednolitego rynku na równych zasadach. Olbrzymim wyzwaniem było zlik­ widowaniebarier w handlu pomiędzy państwamiUE. BiałaKsięga podzieliła jenatrzy grupy: techniczne, fizyczne i podatkowe.W dużejmierze udało się to w wyniku

znie-476 Joanna Skrzypczyńska RIE 9 ’15

sieniąkontroli granicznych towarów oraz wprowadzania zasadywzajemnego uznania (vonMourik, 1998, s. 45-68).Utworzenie jednolitego rynku pozwoliło na lepszą alo­ kację zasobów krajów członkowskich. Natychmiast pojawiło się też pytanie, czy reguły ściślejszej integracjiw ramach jednolitego rynku nie spowodują marginalizacji pewnych regionóworaz bogaceniasiębardziej zamożnych kosztem słabszych państw.

Podsumowanie

Regionalne porozumienia handlowemogąwspierać podstawowe cele wynikające z wielostronnegosystemu handlu, zwłaszcza jeżeli realizowane są poprzez strefy wol­ negohandlu. Wramach ugrupowańregionalnychmoże dochodzićdo znacznej liberali­ zacji handlu przyjmującejbardziej zaawansowanąniż wynikającą wprostz porozumień wielostronnych formę. Napięcia są jednaknieuniknione choćby w przypadku zew­ nętrznych reguł funkcjonowania unii celnych. WTO jest organizacjąmiędzynarodową dążącądo liberalizacjihandlu międzynarodowego, a istotą ugrupowań regionalnych jestdyskryminacja przejawiaj ąca sięw ustanowieniu barier na granicach zewnętrznych wobec towarów iusług zpaństwtrzecich.

Wprowadzenie wolnegohandlupomiędzyczłonkami WE doprowadziło w konse­ kwencji dopowstania największego i najbardziej zaawansowanego ugrupowaniainte­ gracyjnego na świecie. W związku z tymUniaEuropejska z jednej strony jest jednym z głównychorędowników liberalizacji światowegohandlu w ramach WTO, z drugiej natomiast, ze względuna specyfikę swojej polityki handlowej i rolnej, realizuje defen­ sywne cele wramach tych polityk.

Utworzenie jednolitego rynku doprowadziło do scalenia się gospodarekpaństw członkowskich w jeden organizm gospodarczy, który zapewnia lepszą alokacjęzaso­ bów, wydajniejszy podział pracy i pozwala Unii Europejskiej efektywniekonkurować na rynku światowym. Wprowadzenie zasady wolnegohandluwstosunkachgospodar­ czychpomiędzyczłonkamiUnii Europejskiejnie byłoby możliwe bez zasady prymatu prawa wspólnotowegonadkrajowym.Pozwoliłoto na harmonizację przepisów, ujed­ nolicenienorm i standardów, zlikwidowanieuciążliwych barier technicznych, fiskal­ nych wprowadzenie zasadywzajemnego uznawania produktówwe wzajemnym handlu. Zasada ta stosowana jest od 1979roku, gdy zapadło orzeczenie ETSw sprawie Cassis de Dijon. Cassis de Dijontofrancuski likierporzeczkowy o zawartości alkoholu18%. Jegoproducenci złożyli skargędo ETS, gdy nie mogli legalniegosprzedawać narynku niemieckim, ponieważ według niemieckich przepisów likier powinien zawierać25% alkoholu. Trybunał orzekł, że jeśli jakiś towar jest legalnie wytwarzany isprzedawany na terytorium któregośz państw członkowskich wówczasmoże onteżbyć sprzedawa­ ny w pozostałych państwach. Orzeczenie to dałopodstawędo sformułowania zasady wzajemnegouznawania.

Program jednolitego rynku wiązał się również zewzmocnieniem wielupolityk wspólnotowych wspierających wspólny rynek, takich jak polityka ochrony konsu­ mentów, konkurencji, badawczo-rozwojowa. Program utworzeniajednolitego rynku wzmocniłrównieżpolitykęspójnościgospodarczeji społecznej, politykę ochrony śro­ dowiska oraz społeczną.

Bibliografia

Bhagwati J., Panagariya A. (1996), The theory of preferential trade agreements: Historical evolution and current trends, „The American Economic Review”, nr 86(2), http://www.develop- ment.wne.uw.edu.pl/uploads/Courses/bhagwati_CU_theory.pdf.

Balassa B. (1975), Trade creation and diversion in the European Common Market: An Appraisal of the evidence, w: European Economic Integration, red. B. Balassa, Amsterdam-Oxford-New York.

Bijak-Kaszuba M. (2003), Regionalna liberalizacja handlu międzynarodowego a zamiany struk­

turalne zagranicznych obrotów towarowych kraju uczestniczącego (na przykładzie Polski),

Łódź.

Borowiec J., Wilk K. (2005), Integracja Europejska, Wydawnictwa Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.

Czubik P. (2002), Wolny handel towarami. Podstawy międzynarodowoprawne regionalizmu han­

dlowego, Zakamycze, Kraków.

Gawlikowska-Hueckel K., Zielińska-Głebocka A. (2004), Integracja Europejska. Od jednolitego

rynku do unii walutowej, C.H. Beck, Warszawa.

General Agreement on Tariffs and Trade. Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (2001),

IKiCHZ, Warszawa.

Hansen J. D. (red.), (2003), Ekonomiczne aspekty integracji europejskiej, tłum. W. Kisiel, Oficyna Ekonomiczna Kraków.

Hoekman B. M., Kostecki M. M. (2001), The Political Economy of the World Trading System. The WTO and Beyond, Oxford University Press.

Hosny A. S. (2013), Theories of Economic Integration: A Survey of the Economic and Political Lit­ erature, „International Journal of Economy, Management and Social Sciences”, nr 2(5) May.

Josling T., Tangermann S., Warley T. K. (1996), Agriculture in the GATT, MacMillan Press LTD,

London.

Kundera J. (2003), Jednolity rynek europejski, Oficyna Ekonomiczna Kraków.

Michałek J. J. (2002), Polityka handlowa. Mechanizmy ekonomiczne i regulacje międzynarodowe,

PWE, Warszawa.

Misala J. (2001), Współczesne teorie wymiany międzynarodowej i zagranicznej polityki ekono­

micznej, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa.

Regional trade agreements, http://www.wto.org/english/tratop_e/region_e/region_e.htm, 14 III 2015. Rymarczyk J. (1996), Protekcjonistyczne i liberalne tendencje w polityce handlowej Wspólnoty

Europejskiej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.

Skrzypczyńska J. (2008), Ugrupowania regionalne w GATT/WTO, w: Regionalizacja a globa­ lizacja we współczesnym świecie, t. 2, red. J. Rymarczyk, B. Drelich-Skulska, W. Mi­ chalczyk, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oscara Langego we Wrocławiu, Wrocław.

Von Mourik A. (1998), Europejski Rynek Wewnętrzny a bariery celne i pozataryfowe, w: Bariery para

i pozataryfowe w stosunkach zewnętrznych Unii Europejskiej, red. J. Swierkocki, Instytut Europejski, Łódź.

Wiktor J. W. (2001), Jednolity rynek wewnętrzny Unii Europejskiej, Wydawnictwo Akademii Eko­ nomicznej w Krakowie, Kraków.

478 Joanna Skrzypczyńska RIE 9 ’15

Streszczenie

Istotą porozumień regionalnych jest usuwanie barier handlowych pomiędzy państwami tworzącymi ugrupowanie integracyjne i ustanawianie barier handlowych wobec państw trze­ cich. Unia Europejska z jednej strony zbudowała jednolity rynek, tworząc tym samym obszar wolnego handlu wewnątrz ugrupowania, a z drugiej strony stosuje wiele mechanizmów protek­ cji na zewnątrz. W tym zakresie cele ustanowione w GATT leżą w sprzeczności z integracjąre- gionalną. Celem prezentowanego artykułu była analiza zasad handlu ustanowionych w GATT oraz charakterystyka procesu integracji europejskiej i jego relacji z zasadami integracji regional­ nej ustalonej na forum GATT/WTO w ramach artykułu XXIV GATT.

Słowa kluczowe: wolny handel, porozumienia regionalne, Unia Europejska, GATT/WTO, jed­ nolity rynek

Regional integration of the EU and the GATT/WTO principles Summary

The main purpose of regional integration is to remove trade barriers between participant countries and set up trade barriers against third countries. The European Union, on the one hand, established a single market, thereby creating a free trade area between member countries, on the other hand, it uses a variety of protection mechanisms towards third countries. The aim of the pa­ per is to analyse trade rules under the GATT and the European integration process. The paper also examines how European integration deals with the rules of regional agreements established under Article XXIV of the GATT.