Niemcy i europejskie aspiracje
Chorwacji (1991–2013)
Rocznik Integracji Europejskiej nr 7, 225-238
2013
MALWINA
KSIĘŻNIAKIEWICZ
PoznańNiemcy
i
europejskie
aspiracje
Chorwacji
(1991-2013)
OdXVIIwieku Chorwacja znajdowała sięwkręgu habsbursko-niemieckiego od działywania politycznego i kulturowego.Powstałejednakw 1918 roku KrólestwoSHS orientowałosięna Francję i było j ednym z filarów systemu wschodnich sojuszy Paryża (MałaEntenta). Wokresie międzywojennymNiemcy próbowali wspólnie z Włochami
zdestabilizować monarchię Karadjordjeviciow, popierając separatystyczne dążenia
Chorwatów.Poagresji III Rzeszy naJugosławię i Grecję w kwietniu 1941 roku, doszło doutworzenia NiezależnegoPaństwa Chorwackiego Ante Pavelicia ściślewspółpra
cującego z III Rzeszą.
Po 1945 rokustosunkipomiędzy Bonn i Belgradem układały się poprawnie, anad Renem doceniano odcięcie się Jugosławii odbloku wschodniego. W latachsiedem dziesiątych i osiemdziesiątych XXwieku toRFN dość powszechnie uważana była za promotorkę interesówJSFR we WspólnocieEuropejskiej.W1980 rokuz jejinspiracji EWGpodpisała umowę o współpracy z Jugosławią, a w1981 roku w Belgradzie rozpo
częło działalność stałe przedstawicielstwo Komisji Europejskiej. Z powodu Kosowa
i zuwagi na trendy reprezentowane w Belgradzie,stosunki jugosłowiańsko-zachodnio- niemieckie wlatach osiemdziesiątych, wiele straciły z poprzedniej serdeczności, lecz
nie ochłodły. Jeszczew grudniu 1989 roku podczaswizyty prezydenta federacji Janeza
Dmovseka wspólniez kanclerzem Helmutem Kohlem, omawiane były kwestie przy stąpienia Jugosławii do EWG i jej uczestnictwa w innych strukturach europejskich. Szef rządu zachodnioniemieckiego zaaprobował harmonogram działań zakładający
przystosowanie sięgospodarki jugosłowiańskiej dowewnętrznych przepisów Wspól
noty Europejskiej począwszy od 1992 roku. W odpowiedzi usłyszał,że Jugosławia
w pełnipopieradziełozjednoczenia Niemiec (Archivder Gegenwart, 1990, s. 34086). Stopniowo nasilające siędokońca lat osiemdziesiątych XXwiekusymptomy kry
zysu wewnętrznego wJugosławiigrożące wybuchem wojny domowej, śledzone były
nad Renem ze wzrastającym niepokojem, aczkolwiek politycy bońscy pochłonięci
międzynarodowymi negocjacjami w sprawiezjednoczenia niewiele moglipoświęcić czasu jużtlącemu siękonfliktowi. Przywódcy niemieccy obawiający się „bałkanizacji” stosunków międzynarodowych w tej części Europy apelowali przedewszystkim do
antagonistów,kierując się przekonaniemo celowości utrzymania federacyjnego pań
stwa,ale nainnych bardziej demokratycznych zasadach. Wliście skierowanym do pre miera Jugosławii Ante Markovicia (19.02.1991) Kohl pisał, że obecne wydarzenia
wtymkraju śledzi z dużym zatroskaniem. Wskazywał, iż konfliktynarodowościowe stanowią zagrożeniedla wewnętrznegopokoju wtym kraju,stabilnościregionu, waż nego dlaEuropy. Jego zdaniem jugosłowiańskajedność mogłabybyć utrzymana tylko
Przemoc lub groźba jej użycia paraliżowałaby wszystkie działaniana rzecz przystąpie
nia JugosławiidoEWG, ponieważ sprzeczne byłoby to z Aktem Końcowym w Helsin kachi Kartą Paryską z 1990 roku („Bulletin” (2), 1991, s. 127).
Do czasu wybuchu wojny na Bałkanach, uwagamiędzynarodowejopinii publicznej skoncentrowana była na gloryfikowaniu zwycięzców w wojnie w Zatoce Perskiej prze ciwkoSaddamowi Husajnowi i ostatnich problemach związanych z formalną unifika cjąobu państw niemieckich. W marcu 1991 roku zakończony miałbyć ostatecznie w ZSRR procesratyfikacji układu 2 + 4(z 12 września 1990 roku) i dyplomacja za
chodnioeuropejska, a zwłaszczaniemieckaszczególną wagę przywiązywała do niena-rzucaniasię ze swoją aktywnościąnaBałkanach,co mogłoby zostać źle odebrane przez
Rosjan.
Sprzeczne sygnały nadchodzące z różnych stron nie ułatwiałyzadania, ale kiedy
25 czerwca oficjalnie Słowenia i Chorwacja ogłosiły wystąpienie z federacji ju
gosłowiańskiej, postanowiono niezwłocznie przystąpić do działania. Już 27 czerwca
1991 roku Austriauruchomiła „mechanizm kryzysowy” Konferencji Bezpieczeństwa
i Współpracy (KBWE) i zażądała od Belgradu wyjaśnień. Jednocześnie zdecydowano
się zawiesić cały program pomocy finansowej dla Jugosławii obliczany na sumę 5 mldDM,gdyby sytuacja w tymkrajuuległadalszemu zaostrzeniu(Trautmann, 1991, s. 177-192).
Wwyjątkowo niezręcznej sytuacjiznalazł sięrządRepubliki Federalnej Niemiec. Byłświadomy,żeSłowenia i Chorwacja decyduj ącsię na niepodległość, dużenadzieje
pokładaływ politycznym i moralnym poparciu politykówbońskich. Obie republiki po
siadały zagorzałych zwolenników w kołach chrześcijańskiej demokracji, zwłaszcza
wśród bawarskiej CSU. Niebyło teżtajemnicą, że chorwackie i Słoweńskie dążenia do
niepodległości cieszyły się szczególnym poparciem Stolicy Apostolskiej (Koszel,
2000, s. 178-189).
W zaistniałympołożeniu rząd niemiecki obrał dwukierunkowątaktykę działania. Zjednej strony przewodniczącysztabu kryzysowego KBWE minister spraw zagra
nicznych Niemiec Hans-DietrichGenscher,posługując się mandatem międzynarodo
wym, podjął starania zmierzające do zawieszenia broni i wysłania obserwatorów
w miejscewalk. Z drugiejzaś- zakładając celowość utrzymania integralności państwa jugosłowiańskiego - podjęto wstępne rozmowy ikonsultacje zróżnymi politykami ju
gosłowiańskimi na temat wyboru najlepszego rozwiązania, nie wykluczając i podziału kraju.
Na posiedzeniu sztabukryzysowegoKBWEw Pradze(3-5.07) Genscherskrytyko
wał rządfederalny wBelgradzie. Publicznie stwierdził, że znajdujesię on w „amoku”,
kieruje starąideologiąi gwałtem próbuje utrzymać całośćpaństwa,cow tych warun kach nie jest już możliwe. Poglądyjego w całejrozciągłości popierała Austria oraz częś ciowo rządyDanii i Belgii, które proponowały zwołać konferencjępokojową, która zastanowić się miała nad przyszłością Jugosławii.
Niespodziewanie twardapostawa Genschera była rezultatem jegorozmów przepro
wadzonych w Belgradzie 1 lipca z przywódcą serbskim Slobodanem Milośeviciem, a następnie z urzędującym prezydentem federacji Stepe Mesiciemiministrem spraw zagranicznych Budimirem Lonćarem. Dwaj ostatnibyli Chorwatami inalegali na
tylko takierozwiązanie mogło zapobiec rozlewowikrwi (Axt, 1993, s. 352, Perger, 1993). Dalsze konsultacje prowadzono ze Słoweńcami. Z powodu ostrzału Lubiany, dokądzamierzał w drugiej rundzie udać się Genscher, zaimprowizowano spotkanie z prezydentem MilanemKućanemi ministremspraw zagranicznychDimitrijemRupe- lem w austriackim Klagenfurcie,gdzie Genscher zastrzegł, żeszukać siębędzie roz
wiązańpolitycznych.Wicekanclerzawsparł Kohl,który również 1 lipca opublikował
oświadczeniepopierające separatystyczne dążenia Słoweńców i Chorwatów. Kilka krotnieużyto tam słów o samostanowieniu. Przywódcaniemiecki stwierdził, że Niem
cy budując swoją jedność państwową na tej właśnie zasadzie nie mogą odmawiać
prawa do samostanowienia narodomSłowenii iChorwacji.
Obradujący5 lipca 1991roku w Hadzeministrowiesprawzagranicznych Wspól
noty Europejskiej, wprowadzili embargo na broń do Jugosławii i oficjalnie zawiesili
pomoc gospodarczą. Zaistniałyjednak różnice zdań wocenie sytuacji. Zgodność pa
nowałatylkoco do tego, żenależy wysłać do Jugosławiiobserwatorów Wspólnoty,
wprowadzićzawieszenie broni i - celem uspokojenia nastrojów - trzymiesięczne
moratorium na wprowadzenie deklaracji o niepodległości w życie. Upadłwniosek Genschera - po raz pierwszyotwarcie postawiony -aby w wypadku powtórzenia się aktów terroru ze strony armii federalnej uznać Chorwację i Słowenię za niezależne pań
stwa. Zzastrzeżeniem spotkała sięrównież jego propozycja, aby na najbliższe posie
dzenie szefów dyplomacji państw EWG zaprosić nie tylko przedstawicieli rządu belgradzkiego, ale Zagrzebia i Lubiany. Francja, HiszpaniaiWielka Brytania z wcze śniej podanychpowodówsprzeciwiły sięuznaniu oburepublik. Francja z kolei pra
gnęła wysłać doJugosławii oddziały pokojoweWspólnoty, alezgodnie sprzeciwilisię
temu Brytyjczycy i Niemcy. Po ostrej wymianie zdań przeważył pogląd przewod
niczącegoRady,ministra spraw zagranicznych HolandiiHansa vanden Broeka, że nie
należy się zbytnio spieszyćiskoncentrowaćdziałania na utrzymaniu integralności Ju
gosławii (Hort, 1991, s. 580).
Po konsultacjach z politykami chorwackimi, serbskimi i z Bośni-Hercegowiny w miesiącachlipiec-listopad1991roku zapadły decyzje. 27listopada pomimoamery kańskiego apeluo powściągliwość,kanclerzKohliministerGenscher złożylipubliczne oświadczenie, że po szczycie Wspólnoty w Maastricht, Słowenia i Chorwacja zostaną oficjalnie uznaneprzezRepublikę FederalnąNiemiec(„Bulletin” (1), 1991,s. 1128).
2 grudnia ministrowiespraw zagranicznychWspólnotypozytywnie odnieśli się do
dążeń niepodległościowych tych republik, które wykażą gotowość do współpracy
i podporządkująsięrezolucjom Rady Bezpieczeństwa ONZ dotyczących Jugosławii.
Obraduj ącadzień wcześniejw Wenecji grupa państwwchodzących w skład tzw. Hexa gonale wydałaoświadczenie, że Jugosławia wdotychczasowej formie jużnieistnieje. Członkostwo „nowej” Jugosławii, tj. Serbii iCzarnogóry zostało wprawdzie potwier dzone, alejednocześnie postanowiono przyznać status obserwatora Chorwacji i Słowe nii podczas projektowanych obradtego ugrupowania w 1992 r.
W tej sytuacji, w trakcie spotkania z prezydentami Słowenii (3.12) i Chorwacji
(5.12) rząd RFNzapowiedziałuznanie obu państw „jeszcze przed świętami Bożego Narodzenia”. Leżąca na sercu ministrowi Genscherowi kwestia ochrony prawnej mniejszości serbskiejw Chorwacji,od czego w rozmowiez Tudjmanem na wrześniowej
formal-nie-uregulowana. Namocy naprędce uchwalonej 4grudnia poprawki dokonstytucji parlamentchorwackiprzyrzekł szanować prawa wszystkich mniejszości narodowych. Wysłany pośpiesznie do Zagrzebia na prośbęrządu federalnego znanyprawnik prof. Christian Tomuschat uznał wprowadzone regulacje za „wzorcowe” dlaochronypraw
mniejszości, co ostatecznie uspokoiło Kohla iGenschera. Jako że tym samym upadły
ostatnie przeszkody, rząd RFN zawiesił porozumienie o ruchu komunikacyjnym z „nową” Jugosławią. Rozporządzenie, które zaczęło obowiązywać od 10 grudnia
1991 r. zabraniałojugosłowiańskimliniom lotniczym lądowania na terytoriumRFN,
zakazywałowjazdu i tranzytu samochodów ciężarowych oraz wyładunkujugosłowiań skich statków handlowych (Koszel,2000, s. 13).
Nieskoordynowana z sojusznikami ze Wspólnotyi zza oceanu pierwsza samodziel na akcja Niemiec na arenie międzynarodowej, wywołała falę euforii wSłowenii i Chor wacji oraz znacznieliczniejszew Europie nieprzychylne komentarzei słowakrytyki pod adresem Bonn.Poparcie dla stanowiska rządu niemieckiego zadeklarowały tylko
Włochy i Dania. Konsekwentne stanowisko Niemiecdomagaj ących się rychłego uzna
niaSłowenii i Chorwacji z najbardziej krytycznymiuwagami spotkało sięza oceanem,
wWielkiej Brytanii iwe Francji (Neal, 1993, s. 3-6; Paulsen, 1995, s. 51-52).
16 grudnia spotkalisięw Brukseli ministrowiesprawzagranicznych państw Wspól
noty.Po całonocnej debacie okazało się, że Niemcyi Dania opowiadają się za szybkim uznaniem niepodległości Chorwacji Słowenii, Francjasięociągała, a Wielka Brytania
i pozostałe państwa WE oraz USA wyraziły sprzeciw. Jednakżewskutek niemieckich nacisków podjęto decyzję, aby do 15 stycznia 1992 roku uregulować kwestie niepod
ległości obu republik po myśli Zagrzebia i Lubiany (Martens,2012).
Nie ulegałowątpliwości, że kanclerz Kohli dyplomaci z Adenauerallee w Bonn
dobrze orientowali się, że zdecydowana większość państw europejskich niezwykle
krytycznie oceniała samodzielne postępowanie państwa, któremu w niespełna rok wcześniej zwrócono narodową suwerenność. Jakie więc czynniki zadecydowały, że Niemcy postanowiły iść pod prąd międzynarodowej opiniipublicznej i stwarzały za
grożenie dlabezpieczeństwa południowoeuropejskiego?Szukając rozwiązania tej za gadki nie można powiedzieć, że zadecydował o tym jakiś j eden generalnymotyw.Był to raczej splot wzajemnie na siebie nałożonych uwarunkowań i powiązań. Przede wszystkimbył to efekt - niezbytdobrzebrzmiącegow polskich uszach zwrotu -
rena-cjonalizacji polityki niemieckiej.Musiał nastąpić takimoment w dziejach kontynentu,
że Niemcy będą się starały pokazać,iż niesąsilnitylkogospodarczo, ale i politycznie, i że z ich zdaniem należy się liczyć.Był to rezultatwzrastającej pewności siebie, zaufa
niadonowych własnychmożliwości i wypływająca z tego potrzebawyartykułowania
kiedyśw końcu narodowychinteresów (Koszel, 1993, s. 189; Mojasevic, 1992, s. 51).
Wojnaw Zatoce Perskiej w1991rokuprzyniosła frustrację i rozczarowanie, gdyż spro
wadziła Niemcy do roli biernego obserwatora i płatnika. Teraz miało być inaczej i Niemcy miały wystąpić w roli aktywnego aktorana politycznej scenie. Byli oni
dogłębnie przeświadczeni, że „bałkanizacjastosunków międzynarodowych” na „mięk
kim podbrzuszuEuropy” zagrozićmoże bezpieczeństwu Zachodu. Dodnia dzisiejsze
gosą oni przekonani, że postąpilisłusznie,a oskarżenie pod ichadresem o rozpętanie wojnyw Bośni-Hercegowinie są pozbawione jakichkolwiek podstaw(Die Deutsche, 2012; Von einer, 2011; Wolf, 1991, s. 317; Brenke, 1994, s. 129).
W niemieckimoświadczeniu rządowym z 19grudnia podano datę 23 grudnia dla wszystkich republik,jakoterminu zakończenia konsultacji wsprawieuznania ich nie
podległości, alejednocześnie dodano,iż zgodniezezłożoną wcześniej obietnicą nie podległość Chorwacji i Słowenii uznana zostanie jeszcze przed Świętami Bożego
Narodzenia. I rzeczywiście, 23 grudnia prezydentRichard von Weizsäcker poprzez
konsulaty generalnewLublaniei Zagrzebiu przekazał oficjalne pisma o uznaniu przez
RFN suwerenności obu republik (Europa-Archiv, 1992, s. 121).
W latach 1992-1995 RFN bez zastrzeżeńwspierała zdradzającycoraz większe ten
dencje do autorytaryzmu rząd byłego generała Josipa Broz Tity prezydenta Franjo
Tudjmana i wspierała chorwacki punkt widzenia naprzyszłośćBośni-Hercegowiny. Po
zawarciu porozumienia pokojowego w Dayton wlistopadzie 1995 roku próbowała za interesować UnięEuropejską problemamitego kraju i całych BałkanówZachodnich.
Podjej naciskiem zadeklarowanowówczas międzynarodowe zaangażowaniewodbu
dowę regionu,działania na rzeczprzezwyciężania napięć i konfliktów oraz włączenie Bałkanów Zachodnich weuropejskieprocesyintegracyjne. Odpoczątku ważnym ele
mentem polityki UE było tzw. podejście regionalne, uzgodnione przez Radę ds. Ogólnych UE w lutym 1996 roku. Oznaczało to, iżUniaEuropejska nie będzie róż nicować swojejpolityki wobec poszczególnych państw bałkańskich,ale będzieje za
chęcać do poprawy przede wszystkimstosunków wzajemnych, szczególniew sferze
politycznej, gospodarczej i społecznej. PointerwencjiNATOwKosowiew1999roku
wobec małej skuteczności pomocy humanitarnej na Bałkanach zaistniała potrzeba opracowania nowych założeń. 10czerwca1999roku na szczycieUE wKolonii podpi
sano Pakt Stabilnościdla Europy Południowo-Wschodniej, w którym uczestniczy do
dzisiaj 40 państw oraz Komisja Europejska,NATO, OB WE igrupa G-8. Zachęcano
wnimdorozpoczęcia procesu transformacji systemowej, ustanowienia dobrosąsiedz kich stosunków między państwami regionu, budowy społeczeństwa obywatelskiego, poszerzeniawspółpracy gospodarczej opartej nazasadach gospodarki rynkowejoraz
znoszenie ograniczeń w handlu. Unia Europejska przejęła bezpośredni nadzór nad re
alizacją założeń Paktu(Górka-Winter, 2003).
W 1999 roku UniaEuropejska zainicjowała Proces Stabilizacji i Stowarzyszenia (Stabilisation and Association Process - SAP) opracowany z myślą o państwach Bałkanów Zachodnich. Miał on na celu długofalową i wielostopniową integrację tych państw z UE.Zakładano wspieranie reform wewnętrznych, przyznanie preferencjihan dlowych (od grudnia2000 roku większość produktów z EuropyPołudniowo-Wschod
niej trafiałana rynki Unii bez żadnych ograniczeń), a w dalszej perspektywie pełną
integracjęze strukturami Wspólnot. Warunkiem nawiązaniastosunków traktatowych z Uniąbyłouzyskanie „znaczącegopostępu” wreformach politycznych iekonomicz
nych(Kawecka-Wyrzykowska, Ładyka, 2001, s.9).
24listopada 2000 roku w Zagrzebiu odbyło sięspotkanie na szczycie przywódców
państwUEi Bałkanów Zachodnich w Zagrzebiu. Uzgodniono regularnespotkania na szczeblu ministerialnym pomiędzyUE a państwami uczestniczącymi w SAP oraz za
inicjowano program pomocy technicznej i finansowej - Pomoc Wspólnotynarzecz
Odbudowy, Rozwoju i Stabilizacji (Community Assistance forReconstruction, Deve lopment and Stabilisation - CARDS)na lata 2001-2006. Szczyt w Zagrzebiu stał się ponadto impulsem dorozpoczęciaw 2002 rokutzw. procesu zagrzebskiego, którego
celembyło wzmocnienie mechanizmów politycznego dialoguorazkooperacji regio nalnej pomiędzyUE apaństwamiBałkanów Zachodnich. W dniu 21 czerwca 2003
roku w Salonikach, podczas prezydencji greckiej, odbył sięszczyt„Zagrzeb II”, gdzie postanowionoo uruchomieniu przedakcesyjnychprogramówpomocowychoraz dal szej intensyfikacji współpracy.
W 2000 roku odbyły sięwChorwacjiwybory parlamentarne i prezydenckie, które
zakończyły okresautorytarnychrządów prezydentaF.Tudjmana.Doprowadziłotodo radykalnej zmiany sytuacji politycznej oraz pomogłozakończyć okres jego międzyna rodowej izolacji. Wprogramie wyborczym nowegoprezydentaStjepanaMesicia zna lazł się postulat integracjiChorwacji z UE. Jużw lutym 2000 roku powołanodo życia Grupę Konsultacyjną UE-Chorwacja (EU-Croatia Consultative Task Force), która
miała służyć Chorwacji radą i pomocą techniczną, w efektywnym uczestnictwie
w SAP. W czerwcu 2000roku podczas posiedzeniaRady Europejskiej w Feira, UE ogłosiła,iż wszystkiekraje SAP są potencjalnymikandydatami do członkostwa. Pod
koniec 2001 roku Komisja Europejska przyjęła strategię wobec Chorwacji nalata
2002-2006.
29października 2001 roku,Chorwacja podpisała Układ Stabilizacyjny iStowarzy
szeniowy, będący odwzorowaniem w pewnym sensie wcześniejszych umów stowarzy szeniowych zawartychprzez WE m.in. z Polską. Realizacja porozumienia w aspekcie politycznym i gospodarczym miała stopniowo przybliżać Chorwację do członkostwa. Jednocześnie kontynuowano programpomocy technicznej i finansowej CARDS. Fi
nansowano przede wszystkim programy mające na celu powrót uchodźców oraz inte
grację z UE (m.in. reforma wymiaru sprawiedliwości, zwalczanie przestępczości
zorganizowanej, ochronagranic).
21 lutego 2003 roku w Atenachna ręce przewodniczącego Rady Unii Europejskiej Chorwacja złożyła formalnywniosek o przyjęcie do UE. Towarzyszył mu dokument
podpisanyprzezprezydenta Chorwacji oraz wszystkichprzewodniczącychpartii poli
tycznych reprezentowanych w parlamencie chorwackim, który potwierdził istnienie pełnego consensusu w sprawie przystąpienia Chorwacji do UE. Liczonona akces wspólniez Rumuniąi Bułgarią w 2007 r. (Kawecka-Wyrzykowska, Synowiec, 2004,
s. 216). W miesiąc później, 26 marca 2003 r. Komisja Europejska zaproponowała przystąpienie do UEpięciu krajom z regionu Bałkanów Zachodnich: Albanii, Bośni
iHercegowinie, Chorwacji, Byłej Jugosłowiańskiej RepubliceMacedonii orazSerbii
i Czarnogórze, natomiastw maju 2003 roku zainicjowała nowe Partnerstwo na rzecz Integracji Bałkanów Zachodnich z UE (EuropeanIntegration Partnershipsfor the
Western Balkans).
Dopiero po zadeklarowaniuprzez rządchorwackigotowościdowspółpracy z Try
bunałem iwidocznych osiągnięćwdziedzinieprawa, samorządnościiwolnego rynku, rząd RFN przyspieszyłdziałania na rzeczwspieraniaaspiracji tego państwado człon kostwa w Unii Europejskiej i NATO.Niemcy byłyjednym z głównymźródeł finanso wania PaktuStabilności dla Europy Południowo-Wschodniej.Do zbliżenia obu państw przyczyniała się liczna mniejszość chorwacka mieszkająca w RFN (223 tys.) i ok.
1,85 min niemieckich turystów (2012), którzy corocznie spędzają wakacje na wybrze
żachw Dalmacji. Od końca lat dziewięćdziesiątych RepublikaFederalna odgrywała
znacznie jednak ucierpiał w oczach niemieckiej opinii publicznej, kiedy stopniowo
ujawniane były okrutnezbrodniepopełniane przez oddziały chorwackiew czasie woj nyna Bałkanach na ludnościserbskiej. Ten dystanspogłębiony został przez chorwacką
niechęć do wydawania zbrodniarzy MTKJ iniedostatek ustawodawstwachroniącego
mniejszości narodowe wtym kraju (Pervan,2007).
W obustronnych relacjach zapanował zastój. Pomiędzyoboma państwami doszło tylkodopodpisaniaumowy owspółpracy technicznej (Abkommen, 2003, s. 1495-1497).
W październiku 2003 rokupo raz pierwszy od uzyskania niepodległościprzebywał
w Zagrzebiuniemiecki kanclerz -Gerhard Schröder,ajego wizyta była częścią szero
ko zakrojonej podróży na Słowacjęi do krajów bałkańskich. W stolicy Chorwacji dał
on wyraźnie do zrozumienia gospodarzom, żedobre stosunki chorwacko-niemieckie
mogłyby być lepsze, gdybyChorwacja pospieszyła się z niezbędnymireformamii adap
tacjądo standardów Unii Europejskiej (Deutsch-kroatische, 2003).
20 kwietnia 2004 roku Komisja Europejska zaleciła otwarcie negocjacji doty czących Chorwacji i uruchomiła procedurę przygotowania opinii (Avis)o zdolności
tegopaństwadoczłonkostwa. Po pozytywnym przyjęciuraportu Komisji Europejskiej przez Radę Europejską na szczyciewBrukseliw 18 czerwca 2004roku, Chorwacja
uzyskałastatuskrajukandydującego do członkostwa. Decyzjęw sprawie rozpoczęcia
negocjacji Rada Europejska podjęła 17 grudnia2004 rokustwierdzając, że Chorwacja
spełnia kryteria członkostwa określonewKopenhadzew 1993roku. Szefowie państw
i rządówzadeklarowali również dostosowanie harmonogramu prowadzonychrokowań akcesyjnych do sytuacji gospodarczej,społecznej i politycznej Chorwacji. Tempo ne gocjacji i terminprzystąpieniaChorwacjidoUE Radauzależniła odprac dostosowaw czych samej republiki. Podstawowymwarunkiem przystąpienia Chorwacji do Unii
było regularne spełnienie kryteriów kopenhaskich z 1993 roku oraz celówwyznaczo
nychwProcesie Stabilizacji i Stowarzyszenia (Kaszczak, 2006, s. 7-8).
W2005rokustosunkiUniiEuropejskiej z krajami Bałkanów Zachodnich znacznie sięzacieśniły, odzwierciedlając tymsamympostępy poczynione przez te kraje na dro
dze reform. Po otrzymaniu pozytywnego sprawozdaniaodprokuratora generalnego
MTKJ, Rada podjęła decyzję 3 października 2005roku o spełnieniu ostatniego warun ku otwarcia negocjacji. Negocjacje zostały rozpoczęte tego samego dnia. Komisja przyjęła ponadto9 listopada 2005 roku sprawozdanie na temat postępówpoczynionych przez Chorwacjęnadrodze do UE oraz złożyła wniosek dotyczący partnerstwa na
rzecz przystąpienia (Ambroziak,2005, s. 6-7).
Kwestie gospodarcze w negocjacjach z Uniąnie odgrywały poważniejszej roli, gdyż poziom rozwoju Chorwacji znacznie przewyższał obecnych członków Unii - Bułgarii iRumunii. Na Unię Europejską przypadałoblisko 60%chorwackiegoeks
portu, duże są wpływy również z obecności turystów z krajów członkowskichUnii.
Cieniem natomiast na rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych kładły się kwestie politycz
ne. Ponieważwładze Chorwacjinie wypełniały zobowiązańwobec Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii (MTKJ), 16marca 2005 roku zdecydowano o bezterminowym przesunięciu datyrozpoczęcia rokowańakcesyjnych z Chorwacją. Uznanobowiem, iż kryteria otwarcianegocjacji są jednoznaczne i tylko od Zagrzebia zależy, kiedy zostaną spełnione. Decyzję takąpodjęto, gdyż Unia nie była w stanie stwierdzić, że kraj tenw pełni współpracuje z MTKJ.
Rozpoczęcie współpracy z MTKJ jeszcze w 2005 roku i zgoda na powrót uchodź ców serbskich bezadministracyjnych szykan i dyskryminacjiwpłynęłynagotowość Unii doprzyspieszenia rokowań.Na początku2006 roku, rekomendując kandydaturę
Chorwacjidoczłonkostwa, ParlamentEuropejskizauważył znaczny postęp wbudowie
gospodarki wolnorynkowej i państwa prawa. Pochwalono wydanie MTKJ zbrodniarza
wojennego generała Ante Gotoviny(EinGeneral,2005;Nationalheld, 2006) iporozu mienie Chorwacji, Bośni iHercegowiny oraz Serbii-Czamogóry w sprawie powrotu
uchodźców na rodzinne tereny idelimitacjęgranicy chorwacko-bośniacko-hercegowiń- skiej (Bericht, 2006; Altman 2005; Sander 2009, s. 145-165).
Podjęte przez rząd chorwacki postanowienia niejako automatycznie ociepliły sto sunki z Berlinem i Niemcy powrócili doaktywnejroli „adwokata” interesów chorwac kich w Brukseli. Byli świadomi, że Chorwacjabez zastrzeżeń popierała niemiecki punkt widzeniaw kwestiach polityki zagranicznej, a zwłaszcza ambicje niemieckie
do stałego miejsca wRadzieBezpieczeństwa ONZ. Oddział chorwackijest częścią
niemieckiego kontyngentu międzynarodowych sił stabilizacyjnych w Afganistanie. Chorwaccy specjaliści wspólnie z ekspertami niemieckimiuczestniczą w odbudowie infrastrukturytego zniszczonego wojnąkraju. Podczas pobytu w Zagrzebiu 11 maja 2007rokukanclerz A. Merkeli 30-31 maja tego roku przewodniczącego Bundestagu
Norberta Lammerta,Chorwaci poinformowali o stanie przygotowań do akcesji i trud
nościach, które zostały doprzezwyciężenia(Bundeskanzlerin, 2007; Lammert,2007).
Seria niemiecko-chorwackichkonsultacji na różnych szczeblach szczególnie wi
doczna była wlatach 2008-2012 i kluczowymwątkiem było zbliżanietegopaństwa do struktur europejskich. W 2008 roku odwiedziłChorwację prezydent Horst Kohler, w 2010 roku ministerspraw zagranicznych Guido Westerwelle i federalny minister gos podarkiRainer Brüderle, a wrok później ponownie minister Westerwellei kanclerz Merkel. Przebywająca w Zagrzebiu niemiecka przywódczyni(22.08) zapowiedziała
rozbudowę kontaktów gospodarczych szczególniew obszarze energii iinfrastruktury (Merkel, 2011).
W ramach rewizyty w 2011 roku w Berlinie prezydent Chorwacji IvoJosipovic spot
kałsię z prezydentem RFN Christianem Wulffem,awe wrześniu 2012 roku wpodróż doNiemiec na spotkanie zA. Merkeludał premier Zoran Milanovic.Kontaktyna naj wyższym szczeblu zwieńczyła oficjalna kilkudniowa wizyta prezydenta Joachima Gaucka podjętawdniach 6-8 grudnia2012 roku(Beziehungen zu Deutschland1).
1 Beziehungen zu Deutschland, http://www.auswaertiges-amt.de/DE/Aussenpolitik/Laender/Laen- derinfos/Kroatien/Bilateral_node.html#doc358520bodyText2.
Dobrze rozwijające siękontaktygospodarczei niemieckie doradztwo wspomagały wysiłki chorwackie narzeczintegracjiz Unią Europejską. Republika Federalna jest drugimco wielkości partnerem Chorwacjiw wymianie handlowej i inwestoremzagra
nicznym (po Austrii). Na rynku tego państwa działają Deutsche Telekom, Siemens, Krupp,Bayer,BASF, Daimler,Schott, Messer, WTEWassertechnik,RWE Aqua i przed stawicielstwa wszystkichnajważniej szychbanków. Niemieckie programy wsparciafi
nansowego i współpracy technicznej od 1992 r. opiewałyna sumę około 150 mineuro, a napomochumanitarną i dlaorganizacji pozarządowych przeznaczono dodatkowo
22min. Od 2003 roku działa chorwacko-niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowaoraz Biuro Handlowe i Inwestycyjne (GermanyTradeand Invest-Bürö).Wróżnychmini sterstwachchorwackichzatrudnieni zostali niemieccy doradcy. Silnezwiązki łączą ten kraj szczególnie z Bawariąi Badenią-Wirtembergią. Naterenie Chorwacji działają prężnie przedstawicielstwa niemieckichfundacji afiliowanych przy partiachpolitycz
nych: Konrada Adenauera, Friedricha Eberta, Hannsa Seidla i Róży Luksemburg (Beziehungen, 2013).
Przygotowania Chorwacji do akcesji zakłócone zostały wlatach 2008-2009 przez spór ze Słoweniąo przebieg granicymorskiejpomiędzytymi państwami. Po obu stro nach do głosu doszły emocje, gdyż Słowenia w grudniu 2008 roku zablokowałanego
cjacje chorwackie w sprawie członkostwa w UE do czasu rozwiązania konfliktu
(Kusie, 2009,s. 22-37). Presję na obakraje starała się wywierać KomisjaEuropejska, która zaoferowała swojepośrednictwo wrozwiązaniuproblemu. W kwietniu2009 r. komisarz ds. rozszerzenia UE Olli Rehn zaproponował, aby spór rozstrzygnął po
wołany ad hoc sąd arbitrażowy, składający się z pięciu członków: Czechy, Francja
i Szwecja, Chorwacja i Słowenia (Grenzstreit,2009; Żomaczuk, 2009). Niemcy niean gażowały się, a kwestiatawiększe zainteresowaniewywoływała wśród najbliższych
sąsiadów dwóch skonfliktowanych stron - Austrii i Włoch. W czerwcu Chorwacjaod rzuciłapoj ednawczepropozycj e komisarza Rehna.Niemcy, które 8 kwietnia 2009 roku podczaswizytypremiera I. Sanaderaw Berlinie naciskały na polubownezałatwianie
sporu nie kryłyirytacji. Ministerspraw zagranicznych Frank-WalterSteinmeier mówił o „rozczarowaniu” (Grenzsterit,2009).
PodnaciskiemUEw listopadzie 2009 roku, doszło dozawarcia porozumienia zawar
tego przez nową premier Chorwacji Jandrankę Kosor z premierem Słowenii Borutem
Pajorem. Przewidywało ono, żespór graniczny ma być rozwiązanyprzez arbitraż mię dzynarodowy, a oba kraje podporządkująsię jegodecyzji.Porozumienie zostało zatwier
dzone przez parlamenty obupaństw,aleSłowenia postanowiłajeszczepoddać tę kwestię pod referendum. 6 czerwca 2010 roku przy frekwencji 42% większość Słoweńców (51,5%) wyraziła zgodę na przyjęterozwiązanie. Przebywającyz krótkąwizytą27 lipca 2010 roku wLublanie minister G.Westerwelle pogratulował Słoweńcompolubownego
załatwieniasporu (Außenminister,2010; Slowenien, 2010, Menzel,2010).
Rokowania akcesyjne toczące się wobrębię 35 rozdziałów negocjacyjnych zakoń
czone zostały 30czerwca 2011 roku. Po otrzymaniu zgody Parlamentu Europejskiego,
traktat akcesyjny z Chorwacjąpodpisany został9 grudnia 2011roku podczas prezyden cji Polskiw Radzie Unii Europejskiej,cozresztąbyłojednym z jej priorytetów prze
wodnictwa (Węc, 2012).
22 stycznia 2012 rokuw Chorwacji przeprowadzono referendumwsprawieprzy stąpienia doUniiEuropejskiej i tymsamym ratyfikacji traktatu akcesyjnego.Przy fre kwencji 43,51%zaoddano 66,27% głosów, a przeciw było 33,13% uprawnionych do głosowania. Wyniki z ulgą odnotowałaprasa niemiecka obawiająca się niskiej fre kwencji,pisząco„historycznymdniu” dla Chorwacji(Referendum, 2012; Kroatien bil
ligt, 2012; Kroatien stimmt, 2012).
Dokładniesiedem miesięcy później(22.08) rząd niemiecki naposiedzeniu gabinetu
podjął decyzję o skierowaniu traktatuakcesyjnegodoprocedury ratyfikacyjnej w par lamencie. W oświadczeniu znalazły się jednak słowa, iż rząd federalny popiera za
strzeżeniaKomisji Europejskiej związane z niedostatecznym wdrażaniem jej zaleceń w obszarach związanych z politykąkonkurencji, wdrażaniem prawa europejskiego
i standardów polityki wewnętrznej UE. Wdrażaniu tychreform Niemcymieli się „pil
nie przyglądać” - DieBundesregierung wird die Umsetzung dieserReformen eng be gleiten. (EUheißt, 2012). Chorwackie opóźnienia w przygotowaniach do członkostwa
wywołałyspore rozczarowanie w Berlinie. PrzewodniczącyBundestagu Norbert Lam
mert(CDU) i przewodniczący parlamentarnej komisji europejskiej GuntherKrichbaum
(CDU) publicznie wyrażali opinie,żeChorwacja nie jestprzygotowana do członko
stwa. RzecznikSPD ds. europejskich Michael Roth stwierdził, że traktat akcesyjny
rząd federalnymoże ratyfikować tylko w warunkach pełnego wykonania przezChor wację zaleceńKomisji Europejskiej i nie można powtórzyć wcześniej popełnionych błędów. W podobnym toniewypowiadałasię przedstawicielka FDPGabriela Molitor, natomiast rzecznik Partii Zielonych ds. europejskich w Bundestagu Manuel Sarrazin przestrzegał, że zwłoka w ratyfikacji może na wiele latzamknąćChorwacji wejście do
UniiEuropejskiej.Wierzył, że Chorwacj a wypełni pełne kryteria członkostwa do1 lip -ca2013 roku, aleapelował o „dodanie gazu” niezbędnym reformom(Comprehensive monitoring, 2012).
10 października 2012 r. Komisja Europejska opublikowała kolejny komunikat o go towości Chorwacjido członkostwa, który wskazywał na opóźnienia wzakresie wpro
wadzaniaregułpaństwa prawa,funkcjonowania administracji publicznejiszerzącejsię korupcji. Wezwano Chorwację m.in. do efektywnej restrukturyzacji stoczni,reform
sądownictwa, rozbudowy ochrony granic iwprowadzenia przepisów wzakresie polity kiwizowej, azylowej i imigracyjnej (ibidem).
Wobecfaktu, że rząd chorwacki zobowiązał się donadrobienia istniejących opóź nień, 9 stycznia 2013 r. tekst traktatu akcesyjnegozostał przedłożony przez rządfede
ralny Bundestagowi do ratyfikacjii rozpoczęto nad nim wstępne prace legislacyjne
(Bundesregierunglegt,2013).W celuzorientowania się waktualnym stanie zaawanso waniachorwackich przygotowań do członkostwa w UE z wizytą do Zagrzebia udałsię
federalny minister gospodarki i technologii i zarazem wicekanclerz Philipp Rösler (11-12.03.2013). Pochwalił gospodarzy za wprowadzone reformy,nie krył jednak, że
korzystnyklimat dla inwestorów niemieckich pojawi się,gdy państwo poradzisobie zsilną wtym kraju korupcją i zorganizowaną przestępczością (Vizekanzler,2013).
26 marca 2013 roku, ukazał się ostatniraportmonitorujący Komisji Europejskiej pozytywnie oceniający proces wdrożenia wymaganych reform i dający zielone światło
do formalnego przyjęcia Republiki Chorwackiej do Unii Europejskiej 1 lipca 2013 roku. Z tej okazjiminister Westerwelle wydał specjalnie oświadczenie, gdzie z uzna niem wypowiedziałsię, że wobec Chorwacji UE nie stosowała żadnej taryfyulgowej,
aletaporadziłasobie z wypełnieniem kryteriów członkostwa i zamierzanadal konty nuować procesreform zmierzających doustanowienia państwaprawa(Außenminister, Busse, 2013; EU-Beitritt, 2013). W zaistniałej sytuacji 18 kwietnia2013 r. Parlament
Europejski wezwał Niemcy iDanię, dwaostatnie krajeUE, które nie ratyfikowały jesz cze traktatu o przystąpieniu ChorwacjidoUnii,do zatwierdzenia tego dokumentu bez zwłoki. Niemcy wstępnie zadeklarowały, że dokonaj ą tego na początku lata 2013 roku. I rzeczywiście,po dyskusji w Bundestagu 16 maja 2013 r. 583 deputowanych przy 6 głosach wstrzymujących sięopowiedziałosięza akcesją Chorwacji. 7czerwca tym
razemjednogłośniew tej sprawie pozytywnie wypowiedział się Bundesrat. Niezbędne
procedury zakończyłpodpis prezydenta RFNJ. Gaucka złożony 14 czerwcai publi kacja dokumentu ratyfikacyjnego w FederalnymDzienniku Urzędowym - 19.06
(Gesetz zu, 2013).
Bibliografia
Abkommen zwischenderRegierungder BundesrepublikDeutschlandundder Regierung derRepublik
Kroatien über Technische Zusammenarbeit (2003), „Bundesgesetzblatt”, Teil II (Bonn), s. 1495-1497.
AltmannF.-L. (2005), EU undwestlicherBalkan. Von Dayton nachBrüssel; ein allzu langer Weg,
„SWP-Studie”.
Ambroziak A. (2005), Przyczyny trudności wnegocjacjach akcesyjnych Chorwacji z Unią Euro
pejską, „Wspólnoty Europejskie”, nr 9,s.6-7. ArchivderGegenwart (1990),s.34086.
Außenminister Westerwelle auf Besuch in Slowenien, [online] Deutsche Botschaft Laibach, http://www.Laibach.diplo.de/Vertretung/laibach/de/Startseite.html(dostęp:4.07.2013).
Außenminister Westerwelle begrüßt Fortschrittsbericht zum EU-Beitritt Kroatiens, [online]Botschaft der Bundesrepublik DeutschlandZagreb, http://www.zagreb.diplo.de/Vertretung/zagreb/de/ OO/AM-Westerwelle-EU-Fortschrittsbericht.html(dostęp: 6.04.2013).
Bericht derBundesregierung über DieErgebnisse ihrer Bemühungenum Die Weiterentwicklungder
politischen und ökonomischen Gesamtstrategie für Die Balkanstaaten undganz Südosteur opa für das Jahr 2003, [online] Deutscher Bundestag. Drucksache 15/246415,http://dip.bun- destag.de/btd/15/024/1502464.pdf (dostęp: 6.04.2013).
Berichtüber dasStrategiepapier2005 der KommissionzurErweiterung,Europäisches Parlament, 3.02.2006,AG-0025/2006.
Beziehungen zuDeutschland, [online] http://www.auswaertiges-amt.de/DE/Aussenpolitik/Laender/ Laenderinfos/Kroatien/Bilateral_node.html#doc358520bodyText2 (dostęp: 12.07.2013).
BeziehungenzwischenKroatien undDeutschland, [online] AuswärtigesAmt,http://www.auswaerti- ges-amt.de/diplo/de/Laenderinformationen/Kroatien/Bilateral.html (dostęp 13.07.2013). Błaszczuk M. (2003), Polityka gospodarcza Wspólnoty Europejskiej wobec Chorwacji w latach
1992-2002, „Wspólnoty Europejskie”, nr3, s. 36.
„Bulletin (1). Presse- und Informationsamt der Bundesregierung” (1991), nr 138/1991, s. 1128. „Bulletin (2). Presse- und Informationsamt der Bundesregierung” (1991), nr 18, s. 127.
Brenke G.(1994),Die deutsche Haltung im Konfliktauf dem Balkan, w: Die internationalePolitik 1991/1992. Jahrbücherder Deutschen Gesellschaft für auswärtige Politik, s. 129.
Bundeskanzlerin Dr.Angela Merkelzu Besuchin Kroatien, Zagreb, 11Mai 2007, Botschaft der Repu blikKroatien in der Bundesrepublik Deutschland, Berlin, http://de.mfa.hr/?mh=170&mv= 986&id=3499(dostęp: 14.07.2013).
Bundesregierung legt Vertragstext für EU-Beitritt Kroatiensvor, [online], http://www.bundestag.de/ presse/hib/2013_01/2013_005/01.html (dostęp: 18.07.2013).
Busse N. (2013),Kroatien bereit fürden Beitritt, „Frankfurter Allgemeine Zeitung”z 26 marca. Comprehensive Monitoring Report on Croatia accompanying the document Communication from the
Commission tothe European Parliament and theCouncil ComprehensiveMonitoring Report on Croatia’s state of preparednessfor EU membership {COM(2012) 601 final}, [online]
http://ec.europa.eu/enlargement/ pdf/keydocuments /2012/package/hr_analytical_2012_en.pdf (dostęp: 18.07.2013).
Deutsch-kroatischeBeziehungen,[online] Botschaft derRepublik Kroatien in Berlin http://de.mfa.hr/ ?mh=168&mv=1076B (dostęp: 14.07.2013).
„DieDeutschen waren eingeschüchtert”. Im Gespräch: Marie-JanineCalic(2012), „Frankfurter All gemeine Zeitung”z 15 stycznia.
Ein General vor Gericht(2005), „Die Zeit”z 5grudnia.
EU-Beitritt: Brüssel bescheinigt KroatienAufnahmereife (2013), „DerSpiegel”z 26 marca.
EU heißtKroatien willkommen, [online]Die Bundesregierung, http://www.bundesregierung.de/Con- tent/DE/Artikel/2012/08/2012-08-22-beitritt-kroatien-zur-eu.html (dostęp: 19.07.2013). „Europa-Archiv”nr 3/1992, s. D 121.
Gesetz zudem Vertrag vom 9. Dezember2011über denBeitritt der Republik Kroatien zurEuropä
ischen UnionVom 14.Juni 2013,2013, [online] Bundesgesetzblatt Jahrgang 2013Teil П, Nr.14, ausgegeben zuBonn am19. Juni2013,http://www.bgbl.de/Xaver/start.xav?startbk=Bundes- anzeiger_BGBl&jumpTo=bgbl213s0586.pdf#__Bundesanzeiger BGBl__%2F%2F%5B% 40attr_id%3D’bgbl213s0586.pdf’%5D_1377547325558(dostęp: 25.07.2013).
Grenzstreit: Slowenien blockiert KroatiensEU-Beitritt(2009), „DerSpiegel” z27 kwietnia.
Grenzsterit Slowenien/Kroatien: EU-Vermittlung gescheitert (2009),„Die Presse” z 18 czerwca. Górka-Winter В. (2003),Polityka zewnętrznaUE wobec Bałkanów Zachodnich a wniosek Chorwacji
oprzystąpienie do UE, „BiuletynPISM”, nr 36(140) z16 czerwca, http://www.pism.pl/biule- tyny/files/140-2003.pdf(dostęp:20.07.2013).
Hort P.(1991),Europas Außenpolitik- einFernziel, „Europa-Archiv” nr 20, s. 580.
Martens M.(2012),„Oder es wird zerfallen”,„Frankfurter Allgemeine Zeitung”z 15 stycznia. Mojasevic В. M. (1992), Die Vergangenheit stößtbitterauf. Warum hilft Bonnbei derZerschlagung
Jugoslawiens,„Die Zeit” z 6 marca, s. 51.
Kaszczak S.(2006), Priorytety prezydencjiaustriackiej, „WspólnotyEuropejskie -Biuletyn Infor macyjny”, nr 1, s. 7-8.
Kawecka-Wyrzykowska E., Ładyka S. (2001), Program stabilizacji i stowarzyszenia dla państw
bałkańskich,„Wspólnoty Europejskie”, nr 4, s.9.
Kawecka-WyrzykowskaE., Synowiec E.(2004), Unia Europejska,tom I, Warszawa,s. 216. Korczyński N.J. (2005), Deutschland und die Auflösung Jugoslawiens: von der territorialen Integri
tät zur AnerkennungKroatiens undSloweniens, Hamburg.
Koszel B. (2000), Konflikt na Bałkanach (1991-1999) a bezpieczeństwo europejskie, „Zeszyty Insty tutu Zachodniego”, nr 16,s. 13.
Koszel B. (1993),Niemcy i wojna domowaw Jugosławii. Czy Niemcy odpowiedzialne za wybuch kon fliktu jugosłowiańskiego?, „PrzeglądZachodni” nr 4, s. 189.
Kroatienbilligt EU-Beitritt - Geringe Wahlbeteiligung(2012), „Die Welt”z 22 stycznia.
Kroatien stimmt EU-Beitritt zu (2012), „Frankfurter Allgemeine Zeitung” z 22 stycznia.
Kusie S. (2009),Aufgute Nachbarschaft!: überdie slowenische Blockade der EU-Beitrittsverhan
dlungen mit Kroatien,„SüdosteuropaMitteilungen”, nr 2, s. 22-37.
Lammert besucht kroatischen Sabor in Zagreb, [online] Deutscher Bundestag Pressemitteilung, http://www.bundestag.de/aktuell/presse/2007/pz_070529.html (dostęp: 28.07.2013). Menzel S. (2010),Kroatienund Slowenienfinden Weg in dieNormalität, „Handelsblatt”z 7czerwca.
Merkel will Wirtschaftsausbau mit Kroatien (2011), „DeutscheWelle”, [online] http://www.dw.de/ merkel-will-wirtschaftsausbau-mit-kroatien/a-15335713 (dostęp:28.07.2013).
Nationalheld oderKriegsverbrecher?(2010), „Süddeutsche Zeitung” z 17 maja.
Neal F.W. (1993), American Viewsand Policies on the Yugoslav Conflict,„Review ofinternational Affairs”, vol. XLIV,s.3-6
Paulsen Th. (1995), Die Jugoslawienpolitik der USA 1989-1994. BegrenztesEngagement undKonflikt
dynamik, Baden-Baden, s. 51-52.
Pervan G. (2007), Die Bedeutung des Haager Tribunals für den Prozess der Vergangenheitsbew ältigung inKroatien,w: Gegenwart der Vergangenheit,(u.a) J. Pänke, G. Schuch, Baden-Baden.
Referendum: Kroaten stimmen für den EU-Beitritt (2012), „DerSpiegel” z 22 stycznia.
Sander G. G. (2009), KroatienssteinigerWegin die Europäische Union,w:DieEuropäische Union
undSüdosteuropa: Herausforderungen und Chancen,(Hrsg.) N. Bodiroga-Vukobrat, Ham burg, s. 145-165.
SkepsisimBundestagzur BeitrittsreifeKroatiens (2012),[online] http://www.euractiv.de/erweiterung- -und-nachbam/artikel/skepsis-im-bundestag-zur-beitrittsreife-kroatiens-006810 (dostęp: 25.07.2013).
Slowenien will Grenzsteritmit Kroatien beilegen(2010), „DerSpiegel” z 6 czerwca.
Trautmann G.(1991),Das hilflose Europa. Illusionen und Realitäteninternationaler Krisenpolitik,
w: Jugoslawien.Ein Staat zerfällt, (Hrsg.) J. Furkes, K.-H.Schlarp, Reinbek,s. 177-192.
Vizekanzler und Bundesminister Dr. Philipp Rösler in Kroatien am 11.und 12.März 2013 (2013), [online] http://www.zagreb.diplo.de/Vertretung/zagreb/de/00/BMWi.htrnl (dostęp: 4.08.2013).
„Von einer Sonderrolle Deutschlands kann nicht die Rede sein". Hans-Dietrich Genscher im Gespräch (2011), „Frankfurter Allgemeine Zeitung” z 22 grudnia.
Węc J. J. (2012),Pierwszapolskaprezydencja w Unii Europejskiej. Uwarunkowania - Procesy decy zyjne-Osiągnięciai niepowodzenia, Kraków.
WolfA. (1991), Bundesrepublik Deutschland.DieEuropapolitik in den Mitgliedstaaten der Europä
ischen Gemeinschaft, w: Jahrbuch der Europäischen Integration 1991/92, (Hrsg.) von W. Weidenfeld,W. Wessels, Bonn,s. 317.
ŻomaczukT. (2009), Chorwacko-sloweński spór granicznya negocjacje członkowskie Chorwacji
z UE, [online] „Biuletyn PISM” nr 28 z 22 V 2009, http://www.pism.pl/biuletyny/files/ 20090522_560.pdf(dostęp: 15.07.2013).
Streszczenie
Ze względu na historycznetradycje współpracyChorwacji z niemieckim kręgiem kulturo wym, po uzyskaniu niepodległościw1991roku, państwo to związało swoje europejskieaspira cje z Bonn i następnie z Berlinem. Niemcy chętnie podjęły się roli „adwokata” interesów chorwackich wUnii Europejskiej, chociażrządy prezydenta F.Tudjmana trudno było uznaćza demokratyczne,a Chorwacjęza państwo prawa. Doniesienia o zbrodniachchorwackich w okre sie wojny na Bałkanach w latach 19911995i odmowa współpracy z Międzynarodowym Trybu nałem Karnym ds. byłej Jugosławii, osłabiły niemieckie poparcie dla chorwackich dążeń do członkostwaw UE. Kiedy te przeszkody zostały usunięte, Niemcy powróciły do roli aktywnego promotora interesówchorwackich w Brukseli, jednakże nie czyniłytegoz takim zaangażowa niem jak w latachdziewięćdziesiątych. Wymownym tego przykładem była zwłoka w ratyfiko waniu przez RFNtraktatu akcesyjnego z Chorwacją.
Summary
Germany and the European ambitions of Croatia (1991-2013)
Given the historical traditions of Croatia’s cooperationwith Germany, having obtained inde pendence in 1991, Croatiaturnedfirst to Bonn and then to Berlin withrespect to its European ambitions. Germany gladlyaccepted the roleof the ‘advocate’ ofCroatian interestsin the Euro pean Union, althoughthe government of PresidentF. Tudjman could hardly betreatedas demo cratic and Croatia -as a state of law. The reports onCroatian crimes committedin the course of the Balkanwar inthe period of 1991-1995 and its refusal to collaborate with the International Criminal Tribunal for the FormerYugoslavia weakened Germansupportfor Croatian attemptsto join the EU. When these obstacles wereremoved, once again Germany assumed the role of an active promoterof Croatianinterests in Brussels,although Germancommitmentwas less enthu siastic than in the 1990s. This is well illustratedbyGermany’sdelayin ratifying the accession treaty with Croatia.
