Rzetelność i trafność polskiej adaptacji Globalnej Skali Nasilenia Tików (YGTSS) w badaniu uczniów szkół warszawskich w wieku 12-15 lat - Epidemiological Review

Pawe³ Stefanoff

_{, Tomasz Wolañczyk}

RZETELNOή I TRAFNOή POLSKIEJ ADAPTACJI GLOBALNEJ SKALI

NASILENIA TIKÓW (YGTSS) W BADANIU UCZNIÓW SZKÓ£

WARSZAWSKICH W WIEKU 12-15 LAT

_{Zak³ad Epidemiologii Pañstwowego Zak³adu Higieny}

Kierownik: Andrzej Zieliñski

2

_{Klinika Psychiatrii Wieku Rozwojowego, Akademia Medyczna w Warszawie}

Kierownik: Tomasz Wolañczyk

W pracy omówiono rzetelnoœæ i trafnoœæ teoretyczn¹ Globalnej

Ska-li Nasilenia Tików YGTSS w celu oceny mo¿Ska-liwoœci zastosowania jej jako

narzêdzia do badania m³odzie¿y w warunkach polskich. Uzyskane

wyni-ki porównano z wynikami oceny w³asnoœci psychometrycznych

orygi-nalnej skali.

S³owa kluczowe: skala nasilenia tików, m³odzie¿, trafnoœæ, rzetelnoœæ

Key words: YGTSS, tic severity, schoolchildren, validity, reliability

WSTÊP

Wystandaryzowane narzêdzia do oceny klinicznej tików stanowi¹ podstawê zarówno

podejmowania w³aœciwych decyzji terapeutycznych, jak równie¿ prowadzenia prac

ba-dawczych. Oprócz postawienia rozpoznania zaburzeñ ruchowych, umo¿liwiaj¹ okreœlenie

towarzysz¹cych im problemów oraz stopnia ich uci¹¿liwoœci dla pacjenta i jego rodziny,

jak równie¿ ukierunkowanie terapii na przeciwdzia³anie objawom najbardziej

zaburzaj¹-cym funkcjonowanie. Zaburzenia tikowe oceniane s¹ na podstawie wywiadu zbieranego

od pacjenta, rodziców lub nauczycieli oraz bezpoœredniej obserwacji pacjentów. Zbieranie

wywiadu jest obci¹¿one subiektywn¹ ocen¹ pacjentów, rodziców lub nauczycieli, w

odró¿-nieniu od obiektywnej oceny doœwiadczonego klinicysty podczas bezpoœredniej

obserwa-cji pacjenta (1,2). Jedn¹ z wa¿niejszych przyczyn trudnoœci w przeprowadzeniu

precyzyj-nych obserwacji oraz pomiaru objawów tikowych jest ich znacz¹ca zmiennoœæ w czasie

oraz mo¿liwoœæ ich powstrzymania w gabinecie lekarskim.

W celu oceny nasilenia objawów konieczne jest uwzglêdnienie ró¿nych parametrów,

takich jak czêstoœæ wystêpowania, liczba i rodzaj tików, ich intensywnoœæ, z³o¿onoœæ,

lo-kalizacja, podatnoœæ na st³umienie. Najbardziej rozwiniête skale pomiarowe ³¹cz¹ ró¿ne

podejœcia do oceny tików, np. obserwacjê w trakcie zajêæ szkolnych, skale oceny

wype³-niane przez nauczycieli, skale samooceny dla pacjentów oraz skale pomiaru objawów przez

lekarzy. Pomiar iloœciowy objawów tikowych jest równie¿ wa¿ny z uwagi na mo¿liwoœæ

wykorzystania go do oceny zmiany objawów w czasie lub oceny skutecznoœci leczenia.

Globalna Skala Nasilenia Tików z Yale (Yale Global Tic Severity Scale – YGTSS)

zosta³a skonstruowana przez Leckmana i wsp. (3) poprzez udoskonalenie skal

stosowa-nych w poprzednich badaniach, w tym g³ównie Globalnej Skali Zespo³u Tourette’a (TSGS)

(4). Skala YGTSS ma charakter czêœciowo ustrukturyzowanego wywiadu. Pierwsza czêœæ

kwestionariusza zawiera formularz z list¹ objawów s³u¿¹cy do zbierania wstêpnych

infor-macji o specyficznym charakterze oraz anatomicznej lokalizacji tików, obserwowanych

w ci¹gu tygodnia przed badaniem. Druga czêœæ kwestionariusza jest skal¹ do oceny

po-szczególnych aspektów zaburzeñ tikowych – liczby, czêstoœci, nasilenia, z³o¿onoœci oraz

wp³ywu na ¿ycie codzienne. Skala sk³ada siê z dwóch podobnie skonstruowanych podskal

dla tików ruchowych i wokalnych. Ka¿da z nich zawiera po 5 pytañ opisuj¹cych wymiary

zaburzeñ tikowych (pytanie 0-5 punktów, ³¹cznie dla podskali 0-25). Osobne miejsce

w skali zajmuje podskala oceny ogólnego upoœledzenia funkcjonowania osoby badanej.

Podskala ta uwzglêdnia samoocenê zaburzeñ przez pacjentów, ich poczucie w³asnej

war-toœci, wp³yw zaburzeñ na relacje z bliskimi osobami, rodzin¹ oraz umiejêtnoœæ

funkcjono-wania w szkole lub pracy. Ocena upoœledzenia wykorzystuje szeœciostopniow¹ skalê

(1 stopieñ = 10 punktów, koñcowa ocena 0-50). Na wynik ogólny sk³ada siê suma wyników

poszczególnych podskal. Mo¿e byæ on zawarty w granicach od 0 – brak nasilenia i

poten-cja³u zaburzaj¹cego tików, do 100 – skrajne nasilenie oraz wp³yw na funkcjonowanie

za-równo w odniesieniu do tików ruchowych, jak i wokalnych. Skalê YGTSS stosowano

z powodzeniem w ocenie skutecznoœci leczenia zespo³u Tourette’a w badaniach

amery-kañskich (5,6).

CEL PRACY

Celem pracy jest ocena rzetelnoœci oraz trafnoœci teoretycznej polskiej adaptacji skali

YGTSS zastosowanej do badania rozpowszechnienia zaburzeñ tikowych wœród uczniów

szkó³ warszawskich w wieku 12-15 lat.

MATERIA£ I METODY

Badaniu przy u¿yciu skali YGTSS w polskiej adaptacji poddano grupê uczniów z

roz-poznaniem zaburzeñ tikowych, wyodrêbnion¹ w trakcie dwuetapowego badania

przepro-wadzonego w latach 1998-1999. Pierwszym etapem by³o badanie przesiewowe, którym

objêto grupê 1579 uczniów uczêszczaj¹cych do klas VI i VII, w 24 losowo dobranych

szko³ach podstawowych by³ego województwa warszawskiego. Rodzice i nauczyciele

wy-pe³niali 3-pytaniowy kwestionariusz przesiewowy, pytaj¹cy o wystêpowanie tików wœród

dzieci. Grupê badan¹ w drugim etapie stanowi³o 531 uczniów wskazanych przez rodzica

lub nauczyciela jako maj¹ce tiki oraz 130 losowo dobranych dzieci niewskazanych przez

rodzica lub nauczyciela w kwestionariuszu przesiewowym. W grupie 611 dzieci

przebada-nych w drugim etapie, wœród 104 rozpoznano zaburzenie tikowe. Skalê zastosowano wœród

dzieci, które mia³y tiki w momencie badania. Narzêdzie stosowa³ siedmioosobowy zespó³

badawczy maj¹cy w sk³adzie doœwiadczonego psychiatrê dzieciêcego, przeszkolonych

le-karzy odbywaj¹cych sta¿ podyplomowy oraz studentów VI roku AM w Warszawie.

Polska adaptacja skali YGTSS nazwana „Globaln¹ Skal¹ Nasilenia Tików”

(za³¹cz-nik) zosta³a opracowana z uwzglêdnieniem miêdzynarodowych zasad adaptacji testów

i kwestionariuszy (7). Oryginalna amerykañska skala zosta³a przet³umaczona przez dwóch

niezale¿nych t³umaczy na jêzyk polski. Nastêpnie dwóch odrêbnych t³umaczy dokona³o

jej powtórnego t³umaczenia na jêzyk angielski. Zespó³ powo³any w Klinice Psychiatrii

Wieku Rozwojowego AM w Warszawie sprawdzi³ zgodnoœæ tekstu angielskiego

przet³u-maczonej skali z wersj¹ oryginaln¹ oraz ustali³ ostateczn¹ wersjê w jêzyku polskim.

W celu ustalenia rzetelnoœci kwestionariusza dokonano analizy jego zgodnoœci

we-wnêtrznej. Wyliczono korelacjê (wspó³czynnikiem r Pearsona) pytañ z wynikami podskal,

wynikiem upoœledzenia funkcjonowania oraz wynikiem ogólnym oraz wyliczono

wspó³-czynnik zgodnoœci wewnêtrznej alfa Cronbacha. W celu oceny trafnoœci teoretycznej

pol-skiej adaptacji skali przeprowadzono analizê czynnikow¹ (metod¹ g³ównych sk³adowych

z rotacj¹ varimax i normalizacj¹ Kaisera) obejmuj¹c¹ wszystkie punkty skali.

Analizê statystyczn¹ przeprowadzono przy u¿yciu pakietu statystycznego SPSS 8 dla

Windows.

WYNIKI

Skalê YGTSS wype³niono dla 60 uczniów spoœród 104 uczniów z zaburzeniami

tiko-wymi. Nie wype³niano skali dla dzieci, u których tiki wystêpowa³y w przesz³oœci (n = 37)

oraz dzieci neguj¹cych objawy, u których zaburzenie tikowe rozpoznano na podstawie

obserwacji (n = 7). Wœród 60 zbadanych dzieci by³o 15 dzieci z zespo³em tików

przemija-j¹cych, 37 dzieci z zespo³em tików przewlek³ych oraz 8 dzieci z zespo³em Tourette’a.

W badanej grupie by³o 45 ch³opców (75%) oraz 15 dziewcz¹t (25%), œredni wiek

bada-nych wynosi³ 13 lat i 4 miesi¹ce (OS 9 miesiêcy). W grupie tej stwierdzono nastêpuj¹ce

kategorie objawów: tiki ruchowe proste wœród 35 uczniów (58%), tiki ruchowe z³o¿one

wœród 14 uczniów (23%), tiki wokalne proste wœród 15 uczniów (25%) oraz tiki wokalne

z³o¿one wœród 3 uczniów (5%).

Wspó³czynnik zgodnoœci wewnêtrznej alfa Cronbacha dla ca³oœci polskiej wersji

Glo-balnej Skali Nasilenia Tików YGTSS wyniós³ 0,73, co pozwala uznaæ j¹ za narzêdzie doœæ

rzetelne. Wszystkie pytania, oprócz oceny z³o¿onoœci tików wokalnych, wykazywa³y

wy-sok¹ korelacjê z wynikami odpowiadaj¹cych im podskal (tab. I). Równie¿ usuniêcie

pyta-nia dotycz¹cego z³o¿onoœci tików wokalnych powoduje wzrost wartoœci wspó³czynnika

alfa Cronbacha skali. Jedynie pytania oceniaj¹ce tiki ruchowe wykazywa³y istotn¹, ale

umiarkowan¹ korelacjê z wynikiem upoœledzenia funkcjonowania oraz wynikiem

ogól-nym. Dla tików wokalnych punkty skali nie korelowa³y z wynikiem upoœledzenia

funkcjo-nowania , jak równie¿ ze skal¹ globaln¹ (tab. I).

Analiza g³ównych sk³adowych dla ca³ej skali YGTSS wyodrêbni³a dwie g³ówne

sk³a-dowe o wartoœciach w³asnych wiêkszych ni¿ 1, które mo¿na zinterpretowaæ w prosty

spo-sób. T³umacz¹ one ³¹cznie 68,1% ca³kowitej wariancji wszystkich pytañ i ich ³adunki

czyn-nikowe wyraŸnie dziel¹ pytania na kategorie pokrywaj¹ce siê z podskalami tików

rucho-wych oraz wokalnych (tab. II). Nisk¹ korelacjê z pierwsz¹ g³ówn¹ sk³adow¹ wykazuje

skala z³o¿onoœci tików wokalnych. Wynik upoœledzenia funkcjonowania roz³o¿y³ siê

po-miêdzy podskalê tików ruchowych i wokalnych, z dominacj¹ podskali tików

rucho-wych.

DYSKUSJA

Wyznaczona w trakcie badañ rzetelnoœæ polskiej wersji skali YGTSS jest wzglêdnie

wysoka. Wyniki korelacji poszczególnych punktów skali YGTSS z wynikami podskal

ti-ków, odpowiednio ruchowych lub wokalnych, pokaza³y wysok¹, istotn¹ korelacjê

wszyst-kich punktów, z wyj¹tkiem skali z³o¿onoœci tików wokalnych. Wyniki te by³y

porównywal-ne do wyników badania oryginalporównywal-nej skali w jêzyku angielskim. Œwiadczy to o dobrej

ada-ptacji kulturowej skali. Analiza czynnikowa pokaza³a, ¿e skala YGTSS zbudowana jest

wokó³ dwóch czynników – podskal tików ruchowych oraz wokalnych, a skala

upoœledze-nia funkcjonowaupoœledze-nia jest zintegrowana w wiêkszym stopniu z podskal¹ tików ruchowych.

Jest to niezgodne z intencj¹ autorów oryginalnej skali, którzy zaprojektowali ocenê

upo-œledzenia funkcjonowania jako odrêbn¹ podskalê, z ³adunkami czynnikowymi

roz³o¿ony-mi równoroz³o¿ony-miernie poroz³o¿ony-miêdzy wyroz³o¿ony-miarem tików ruchowych oraz wokalnych.

S³abe dopasowanie do ca³oœci skali podskali z³o¿onoœci tików wokalnych, jak równie¿

brak zwi¹zku pomiêdzy pytaniami opisuj¹cymi tiki wokalne z wynikiem podskali oraz

wynikiem upoœledzenia, wymagaj¹ odrêbnego omówienia. W badaniu oryginalnym

para-metrów psychometrycznych skali YGTSS, Leckman i wsp. przebadali grupê 105 osób

(w wieku od 5 do 51 lat) z rozpoznanymi przez grupê specjalistów zaburzeniami tikowymi

(w 98% zespo³em Tourette’a, który w definicji obejmuje wystêpowanie tików wokalnych).

S\WDQLD 7,.,58&+2:( /LF]ED        &] VWR ü        1DVLOHQLH        =áR RQR ü        :Sá\Z        3RGVNDODWLNyZUXFKRZ\FK       7,.,:2.$/1( /LF]ED       &] VWR ü       1DVLOHQLH        =áR RQR ü      :Sá\Z        3RGVNDODWLNyZZRNDOQ\FK      

Ta b e l a I . Korelacja miêdzy wynikami polskiej adaptacji YGTSS a wynikami podskal oraz wy-nikiem ogólnym (n=60)

Ta b l e I . Correlation between YGTSS item sores and subscale and global scores (n=60)

Ta b e l a I I . Macierz dwóch g³ównych sk³adowych z rotacj¹ varimax z normalizacj¹ Kaisera polskiej adaptacji Globalnej Skali Nasilenia Tików YGTSS (n=60)

Ta b l e I I . Matrix of rotated principal components (varimax rotation with Kaiser normalisation) of Yale Global Tic Severity Scale (n=60)

 _{7LNLZRNDOQH}&]\QQLN _{7LNLUXFKRZH}&]\QQLN 7,.,58&+2:( /LF]ED   &] VWR ü   1DVLOHQLH   =áR RQR ü   :Sá\ZQDF]\QQR üUXFKRZ    7,.,:2.$/1( /LF]ED   &] VWR ü   1DVLOHQLH   =áR RQR ü   :Sá\ZQDPRZ    832 /('=(1,(2*Ï/1(*2 )81.&-212:$1,$  

W badaniu w³asnym skalê YGTSS wype³niano dla uczniów w wieku 12-15 lat, zarówno

z ³agodnym, jak równie¿ nasilonym przebiegiem zaburzeñ, spoœród których jedynie u 25%

wystêpowa³y tiki wokalne. Postrzeganie zaburzeñ mowy (a wiêc równie¿ tików

wokal-nych) jest inne dla dzieci i m³odzie¿y, a inne dla osób doros³ych. Zawê¿enie grupy

bada-nych do uczniów w wieku 12-15 lat, jak równie¿ objêcie badaniem próby populacyjnej,

wp³ynê³o niew¹tpliwie na ma³o wiarygodne wyniki korelacji punktów dotycz¹cych tików

wokalnych ze skal¹ upoœledzenia ogólnego oraz, w mniejszym stopniu, z wynikami

ogól-nymi YGTSS. Nale¿y równie¿ rozwa¿yæ mo¿liwoœæ nietrafnego przet³umaczenia

niektó-rych opisów lub niedostosowania ich do polskiej specyfiki. Nale¿a³oby wiêc rozwa¿yæ

przeprowadzenie standaryzacji polskiej adaptacji skali YGTSS w szerszej grupie

wieko-wej, obejmuj¹cej osoby doros³e, oraz cierpi¹cej na nasilone zaburzenia tikowe.

WNIOSKI

1. Globalna Skala Nasilenia Tików YGTSS zastosowana w próbie populacyjnej dzieci

w wieku 12-15 lat charakteryzuje siê akceptowaln¹ rzetelnoœci¹ i trafnoœci¹.

2. S³abe dopasowanie do ca³oœci skali YGTSS podskali tików wokalnych mo¿e wynikaæ

z zawê¿enia badanej grupy do uczniów w wieku 12-15 lat, o zró¿nicowanym,

najczê-œciej ³agodnym nasileniu objawów.

3. Wskazane by³oby zbadanie parametrów psychometrycznych polskiej adaptacji skali

YGTSS w badaniu obejmuj¹cym chorych z zespo³em Tourette’a w ró¿nym wieku, oraz

analizê zgodnoœci ocen pomiêdzy oceniaj¹cymi (interrater agreement).

P Stefanoff, T. Wolañczyk

VALIDITY AND RELIABILITY OF POLISH ADAPTATION OF YALE GLOBAL TIC SEVERITY SCALE (YGTSS) IN A STUDY OF WARSAW

SCHOOLCHILDREN AGED 12-15 SUMMARY

The aim of the study was to assess the reliability and validity of the Polish adaptation of the YGTSS scale in a study screening a population of 1579 schoolchildren for tic disorders.

The scale was administered to 60 children with diagnosis of a tic disorder (15 had transient tic disorder; 37 had chronic tic disorder, and 8 had Tourette disorder). Reliability was computed using Cronbach’s alpha coefficient and by evaluation of its internal consistency. Theoretical validity of the scale was evaluated using factor analysis.

The computed Cronbach’s alpha coefficient for the YGTSS scale was 0.73. All items (except phonic tic complexity) highly correlated with their respective subscale scores. Factor analysis of YGTSS revealed two principal components that recombined the items into categories identical to motor and vocal tic subscales. The overall impairment item loading corresponded to motor tic sub-scale.

The YGTSS scale used in a population sample of 12-15 year old schoolchildren has acceptable validity and reliability. Additional study testing psychometric parameters of the scale could be bene-ficial, involving subjects with Tourette syndrome with wider age range and interrater agreement analysis.

PIŒMIENNICTWO

1. Kompoliti K, Goetz CG. Clinical rating and quantitative assessment of tics. Neurol Clinics 1997;15:239-54.

2. Shapiro AK, Shapiro ES, Young JG, i in. Mesurement in tic disorders. W: Shapiro AK, Shapiro ES, Young JG (wyd.): Gilles de la Tourette Syndrome, Wyd. 2. New York: Raven Press; 1988: 451-80.

3. Leckman JF, Riddle MA, Hardin MT, i in. The Yale Global Tic Severity Scale: Initial Testing of a Clinitian-Rated Scale of Tic Severity. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1989;28:566-73. 4. Harcherik DF, Leckman JF, Detlor J. A new instrument for clinical studies of Tourette’s

syndro-me. J Am Acad Child Psychiatry 1984;23:153-60.

5. Gaffney GR, Perry PJ, Lund BC, i in. Risperidone versus clonidine in the treatment of children and adolescents with Tourette’s syndrome. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2002;41:330-6. 6. Singer HS, Wendlandt J, Krieger M, Giuliano J. Baclofen treatment in Tourette syndrome:

a double-blind, placebo-controlled, crossover trial. Neurology 2001;56:599-604.

7. World Health Organization. Catalogue of WHO Psychiatric Assessment. 2nd ed., Geneva: 1995. Otrzymano: 20.03.2005

Adres autorów:

dr med. Pawe³ Stefanoff

Zak³ad Epidemiologii PZH

ul. Chocimska 24, 00-791 Warszawa

tel.: (0-22) 542 12 06, fax: (0-22) 542 13 27

e-mail: pstefanoff@pzh.gov.pl

Za³¹cznik

GLOBALNA SKALA NASILENIA TIKÓW

The Yale Global Tic Severity Scale YGTSS

Kliniczna skala nasilenia tików jest przeznaczona do oceny ogólnego nasilenia objawów tikowych w poszczególnych ich wymiarach (liczba, czêstoœæ, nasilenie, z³o¿onoœæ, wp³yw na funkcjonowanie). U¿ycie tej skali wymaga od oceniaj¹cego doœwiadczenia klinicznego z pacjentami z zespo³em Tourette’a. Koñcowa ocena opiera siê na wszystkich dostêpnych informacjach i odzwierciedla ogólne wra¿enie lekarza, dotycz¹ce ka¿dego z ocenianych aspektów. Badanie jest wywiadem czêœciowo ustrukturyzowanym. Badaj¹cy powinien najpierw wype³niæ listê tików (lista tików ruchowych i wokalnych obecnych w ci¹gu ostatniego tygodnia, podawanych przez pacjenta lub rodzica i obserwowanych przez badaj¹cego). Nastêpnie zaleca siê zadawanie pytañ dotycz¹cych poszczególnych aspektów zaburzeñ tikowych, wykorzystuj¹c punkty odniesienia jako wskazówki.

B. Lista tików

1. Opis tików ruchowych: (uwzglêdnij tiki ruchowe, wystêpuj¹ce w ci¹gu poprzedniego tygodnia) a. Proste tiki ruchowe: (szybkie, zrywne, niecelowe):

_____ Mru¿enie oczu _____ Ruchy oczu _____ Ruchy nosa _____ Ruchy ust _____ Grymasy twarzy

_____ Szarpniêcia / ruchy g³owy _____ Wzruszanie ramionami _____ Ruchy rêki

_____ Ruchy d³oni _____ Napinanie brzucha

_____ Ruchy nogi, stopy lub palców stóp

_____ Inne ______________________________________________________ a. Z³o¿one tiki ruchowe: (wolniejsze, sprawiaj¹ce wra¿enie celowych):

_____ Ruchy oczu _____ Ruchy ust

_____ Ruchy lub mimika twarzy _____ Gesty lub ruchy g³owy _____ Ruchy barku

_____ Gesty rêki lub d³oni _____ Tiki pisarskie _____ Postawy dystoniczne _____ Zginanie lub wykrêcanie _____ Obracanie

_____ Ruchy nogi, stopy lub palców stóp

_____ Zachowania kompulsyjne, zwi¹zane z tikami (dotykanie, klepanie, zachowanie zwi¹zane z dba³oœci¹ o wygl¹d)

_____ Kopropraksja

_____ Zachowania samouszkadzaj¹ce (opisaæ) ____________________________________ _____ Napady tików (prezentowane), czas trwania ______ sekund

_____ Inne __________________________________________________________________ _____ Opisz wszelkie z³o¿one wzorce lub sekwencje tików ruchowych ____________________ 2. Opis tików wokalnych: (uwzglêdniæ tiki wokalne, wystêpuj¹ce w ci¹gu poprzedniego tygodnia) _____ a. Proste tiki wokalne: (krótkie, niecelowe dŸwiêki):

DŸwiêki, odg³osy (dla przyk³adu: pokas³ywanie, odkrztuszanie, poci¹ganie nosem, chrz¹kanie, gwizdanie, odg³osy zwierz¹t lub ptaków)

Inne (wymieñ) _____________________________________________ b. Z³o¿one tiki wokalne: (s³ownictwo: s³owa, zdania, wypowiedzi):

_____ Sylaby (wymieñ) ________________________________________________________ _____ S³owa (wymieñ) _________________________________________________________ _____ Koprolalia (wymieñ) _____________________________________________________ _____ Echolalia ______________________________________________________________ _____ Palilalia ______________________________________________________________ _____ Zahamowanie mowy _____________________________________________________ _____ Nieprawid³owoœci mowy (opisz) ____________________________________________ _____ Mowa odhamowana: (opisz)* ______________________________________________ _____ Opisz wszelkie z³o¿one wzorce lub sekwencje tików wokalnych __________________

* nie braæ pod uwagê przy podliczaniu skali liczbowej.

C. Skale punktowe (oceñ oddzielnie tiki ruchowe i wokalne o ile instrukcja nie wskazuje inaczej). a. Liczba: Wynik dla tików ruchowych: [ ] Wynik dla tików wokalnych: [ ]

Opis (punkty odniesienia): 0 Brak

1 Pojedynczy tik

2 Ró¿norodne pojedyncze tiki (2-5) 3 Ró¿norodne pojedyncze tiki (>5)

4 Ró¿norodne pojedyncze tiki oraz przynajmniej jeden z³o¿ony wzorzec ró¿norodnych tików jednoczasowych lub wystêpuj¹cych w sekwencji, gdzie tiki s¹ trudne do rozró¿nienia

5 Ró¿norodne pojedyncze tiki i kilka (>2) z³o¿onych wzorców ró¿norodnych tików jedno-czasowych lub wystêpuj¹cych w sekwencji, gdzie tiki s¹ trudne do rozró¿nienia

b. Czêstoœæ: Wynik dla tików ruchowych: [ ] Wynik dla tików wokalnych: [ ] Opis (punkty odniesienia):

0 Brak objawów tikowych

1 Rzadko. Poszczególne objawy tikowe wystêpowa³y w ci¹gu ostatniego tygodnia. Objawy te wystêpuj¹ rzadko, nie koniecznie codziennie. Je¿eli wystêpuj¹ napadowe serie tików, s¹ one rzadkie i krótkie.

2 Czasami. Poszczególne objawy tikowe wystêpuj¹ zazwyczaj codziennie ale s¹ miêdzy nimi d³ugie przerwy w ci¹gu dnia. Napadowe serie tików mog¹ siê czasami pojawiaæ, przy czym pojedynczy napad nie trwa d³u¿ej ni¿ kilka minut.

3 Czêsto. Poszczególne objawy tikowe wystêpuj¹ codziennie. Nierzadko wystêpuj¹ 3-godzinne okresy bez tików. Napadowe serie tików wystêpuj¹ regularnie, ale s¹ ograniczone do jednej okreœlonej sytuacji.

4 Prawie ci¹gle. Poszczególne objawy tikowe s¹ obecne przez ca³y okres czuwania ka¿dego dnia i okresy przed³u¿aj¹cych siê objawów tikowych wystêpuj¹ regularnie. Napadowe serie tików s¹ czêste i nie ograniczaj¹ siê do jednej sytuacji.

5 Ci¹gle. Poszczególne objawy tikowe s¹ obecne w³aœciwie przez ca³y czas, okresy bez tików s¹ trudne do okreœlenia i nie trwaj¹ d³u¿ej ni¿ 5-10 minut.

c. Nasilenie: Wynik dla tików ruchowych: [ ] Wynik dla tików wokalnych: [ ] Opis (punkty odniesienia):

0 Zerowe

1 Minimalne. Tiki nie s¹ widoczne lub s³yszalne (s¹ stwierdzane jedynie na podstawie w³asnych doznañ pacjenta) lub tiki s¹ s³abiej wyra¿one ni¿ porównywalne czynnoœci dowolne i zwykle nie s¹ zauwa¿ane.

2 £agodne. Tiki nie s¹ bardziej nasilone ni¿ porównywalne dowolne zachowania lub wypowiedzi i zwykle nie s¹ zauwa¿ane.

3 Umiarkowane. Tiki s¹ silniej wyra¿one ni¿ porównywalne dowolne zachowania lub wypowiedzi, ale nie przekraczaj¹ ogólnie przyjêtej normy dla porównywalnych dowolnych zachowañ i wypowiedzi. Mog¹ one przyci¹gaæ uwagê otoczenia ze wzglêdu na swoje nasilenie.

4 Znaczne. Tiki s¹ bardziej wyra¿one ni¿ porównywalne dowolne zachowania lub wypowiedzi i zwykle maj¹ przesadny charakter. Takie tiki czêsto przyci¹gaj¹ uwagê otoczenia ze wzglêdu na swoje nasilenie i przesadny charakter.

5 Ciê¿kie. Tiki s¹ skrajnie nasilone i przesadne w wyrazie. Tiki przyci¹gaj¹ uwagê otoczenia i mog¹ stwarzaæ ryzyko obra¿eñ fizycznych (przypadkowych, prowokowanych lub samouszkodzeñ) ze wzglêdu na swoje nasilenie.

d. Z³o¿onoœæ: Wynik dla tików ruchowych: [ ] Wynik dla tików wokalnych: [ ] Opis (punkty odniesienia):

0 Brak. Je¿eli tiki s¹ obecne, maj¹ wyraŸnie prosty charakter (nag³e, krótkie i niecelowe). 1 Graniczna. Niektóre tiki nie maj¹ wyraŸnie prostego charakteru.

2 Niewielka. Niektóre tiki s¹ wyraŸnie z³o¿one (wydaj¹ siê byæ celowe) i naœladuj¹ krótkie automatyzmy, to jest zachowania zwi¹zane z dba³oœci¹ o wygl¹d, sylaby lub krótkie, maj¹ce znaczenie wypowiedzi, np.: „hej”, „aha”, „och”, które mog¹ byæ ³atwo zatuszowane.

3 Umiarkowana. Niektóre tiki s¹ bardziej z³o¿one (wydaj¹ siê bardziej celowe i przed³u¿one), mog¹ wystêpowaæ w postaci z³o¿onych napadowych serii, które s¹ trudne do zatuszowania, ale mog¹ byæ racjonalizowane lub traktowane jako normalne zachowanie lub mowa (skubanie, klepanie, powtarzanie „no tak ...”, krótka echolalia).

4 Znaczna. Niektóre tiki s¹ bardzo z³o¿one i maj¹ tendencjê do wystêpowania w postaci przed³u¿aj¹cych siê z³o¿onych serii napadowych, które s¹ trudne do zatuszowania i niemo¿liwe do racjonalizacji jako normalne zachowanie lub mowa, ze wzglêdu na ich czas trwania b¹dŸ te¿ niew³aœciwy, dziwaczny lub obsceniczny charakter (d³ugo trwaj¹ce grymasy twarzy, dotykanie narz¹dów p³ciowych, echolalia, nieprawid³owoœci mowy, d³ugo trwaj¹ce powtarzanie wyra¿eñ np. „O co chodzi?” lub fragmentów s³ów, np. „ku”, „ch”).

5 Bardzo znaczna. Niektóre tiki uk³adaj¹ siê w d³ugotrwa³e napadowe serie, które s¹ niemo¿liwe do zatuszowania lub racjonalizacji jako normalne ze wzglêdu na czas ich trwania b¹dŸ te¿ skrajnie niezwyk³y, niew³aœciwy, dziwaczny lub obsceniczny charakter (d³ugotrwa³e zachowania lub wypowiedzi, czêsto obejmuj¹ce kopropraksjê, zachowanie samouszkadzaj¹ce lub koprolaliê).

e. Zak³ócanie czynnoœci ruchowej i mowy:

Wynik dla tików ruchowych: [ ] Wynik dla tików wokalnych: [ ] Opis (punkty odniesienia):

0 Brak.

1 Minimalne. Je¿eli tiki wystêpuj¹, nie wp³ywaj¹ na p³ynnoœæ zachowania lub mowy. 2 £agodne. Je¿eli tiki s¹ obecne, czasami zak³ócaj¹ p³ynnoœæ zachowania lub mowy. 3 Umiarkowane. Je¿eli tiki s¹ obecne, czêsto zak³ócaj¹ p³ynnoœæ zachowania lub mowy. 4 Znaczne. Je¿eli tiki s¹ obecne, czêsto zak³ócaj¹ p³ynnoœæ zachowania lub mowy i czasami przerywaj¹ zamierzone czynnoœci lub komunikowanie siê.

f. Upoœledzenie ogólnego funkcjonowania: £¹czne upoœledzenie: [ ] (oceñ ³¹cznie upoœledzaj¹cy wp³yw tików ruchowych i wokalnych) Opis (punkty odniesienia):

0 Brak.

10 Minimalne. Tiki s¹ zwi¹zane z nieznacznymi trudnoœciami z samoocen¹, ¿yciem rodzinnym, akceptacj¹ spo³eczn¹, funkcjonowaniem w szkole lub pracy (czasami wystêpuje troska o przysz³oœæ ze wzglêdu na tiki; okresowy niewielki wzrost napiêcia w rodzinie z powodu tików; przyjaciele i znajomi zauwa¿aj¹ lub komentuj¹ tiki w przykry sposób).

20 £agodne. Tiki s¹ zwi¹zane z niewielkimi trudnoœciami z samoocen¹, ¿yciem rodzinnym, akceptacj¹ spo³eczn¹, funkcjonowaniem w szkole lub pracy.

30 Umiarkowane. Tiki s¹ zwi¹zane z wyraŸnymi problemami z samoocen¹, ¿yciem rodzinnym, akceptacj¹ spo³eczn¹, funkcjonowaniem w szkole lub pracy (epizody dysforii, kryzysy rodzinne, czêste wyœmiewanie lub odrzucenie przez rówieœników, okresowe zak³ócenia funkcjonowania w szkole lub pracy z powodu tików).

40 Znaczne. Tiki s¹ zwi¹zane z du¿ymi trudnoœciami z samoocen¹, ¿yciem rodzinnym, akceptacj¹ spo³eczn¹, funkcjonowaniem w szkole lub pracy.

50 Ciê¿kie. Tiki s¹ po³¹czone ze skrajnymi trudnoœciami z samoocen¹, ¿yciem rodzinnym, akceptacj¹ spo³eczn¹, funkcjonowaniem w szkole lub pracy (ciê¿ka depresja z myœlami samobójczymi, rozpad rodziny – separacja, rozwód, pobyt w placówce opiekuñczej, rozpad wiêzi spo³ecznych, silne ograniczenie funkcjonowania z powodu napiêtnowania spo³ecznego, odrzucenie, usuniêcie ze szko³y lub utrata pracy).

D. Arkusz wyników.

Imiê i nazwisko __________________________________ Data ___________________ Data ur.: ___________________________________________ P³eæ ____________________ ród³a informacji ________________________________________________________ Badaj¹cy _______________________________________________________________ Tiki ruchowe: Liczba [ ] Czêstoœæ [ ] Nasilenie [ ] Z³o¿onoœæ [ ]

Zak³ócanie czynnoœci ruchowej [ ] Ca³kowity wynik dla tików ruchowych [ ] Tiki wokalne: Liczba [ ] Czêstoœæ [ ] Nasilenie [ ] Z³o¿onoœæ [ ] Zak³ócanie mowy [ ]

Ca³kowity wynik dla tików wokalnych [ ] Upoœledzenie ogólnego funkcjonowania [ ]