Warszawa,10 lipca 2017 r.
WPS-IX.431.2.9.2017.AS
Pani
Halina Tomczyszyn Kierownik
Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Baranowie
ul. Armii Krajowej 89 96-314 Baranów
WYSTĄPIENIE POKONTROLNE
Na podstawie art. 28 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. z 2015 r., poz. 525 z późn. zm.) w związku z art.
6 ust. 4 pkt 4 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o kontroli w administracji rządowej (Dz. U. Nr 185, poz. 1092) oraz zgodnie z Planem Kontroli Zewnętrznych MUW na rok 2017 kontroler Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie, Agnieszka Strzelecka – starszy inspektor wojewódzki, przeprowadziła w dniach 17 - 23 maja 2017 r. kontrolę problemową w trybie zwykłym w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Baranowie.
Przedmiot kontroli obejmował sposób organizacji i realizacji przez gminę zadań zleconych z zakresu administracji rządowej wynikających z ustawy z dnia 28 listopada 2003 r.
o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1518 z późn. zm.) w zakresie ustalania uprawnień do specjalnego zasiłku opiekuńczego oraz zasiłku pielęgnacyjnego.
Kontrolą objęto okres od dnia 1 września 2015 r. do dnia kontroli, tj. do 17 maja 2017 r.
Niniejszym, przekazuję Pani wystąpienie pokontrolne.
WOJEWODA MAZOWIECKI
2
W okresie objętym kontrolą, Wojewoda Mazowiecki ocenia działalność Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Baranowie pozytywnie w zakresie organizacji realizacji zadań ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz rzetelności sporządzanych sprawozdań z realizacji zadania, natomiast w zakresie ustalania uprawnień do specjalnego zasiłku opiekuńczego pozytywnie pomimo stwierdzonych uchybień, a w zakresie ustalania uprawnień do zasiłku pielęgnacyjnego pozytywnie pomimo stwierdzonych nieprawidłowości.
1. Organizacja realizacji zadania
W wyniku kontroli ustalono, że zadania organu właściwego określone w ustawie o świadczeniach rodzinnych wykonywane są w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Baranowie, stosownie do postanowień § 2 ust. 5 Statutu Ośrodka, przyjętego Uchwałą Nr XVII/78/2016 Rady Gminy Baranów z dnia 23 marca 2016 r. oraz zapisów § 8 ust. 2 pkt 1 Regulaminu Organizacyjnego wprowadzonego Zarządzeniem Nr 5/2016 Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Baranowie z dnia 12 maja 2016 r. Poprzedni Statut i Regulamin Organizacyjny Ośrodka również zawierały regulacje w przedmiocie realizacji przez Ośrodek zadań z zakresu świadczeń rodzinnych.
Do wykonywania ustawowych zadań organu właściwego Wójt Gminy Baranów upoważnił Panią Halinę Tomczyszyn – kierownika Ośrodka, stosownie do art. 20 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Zgodnie z postanowieniami Regulaminu Organizacyjnego GOPS w Baranowie oraz art. 20 ust. 4 ustawy, w strukturze organizacyjnej Ośrodka wyodrębniono stanowisko do spraw świadczeń rodzinnych i funduszu alimentacyjnego. W kontrolowanym okresie, zadania wynikające z ustawy o świadczeniach rodzinnych bezpośrednio wykonywała Pani Gabryela Karbowniczek – inspektor ds. świadczeń rodzinnych i funduszu alimentacyjnego, na podstawie upoważnienia udzielonego przez Wójta Gminy Baranów na wniosek kierownika Ośrodka. Funkcję realizacji kontrolowanych zadań od strony finansowo – księgowej sprawowała Pani Krystyna Bodych, zatrudniona na stanowisku główny księgowy. Powyższe ustalenia wynikają z zakresów czynności oraz pisemnych informacji przedstawionych przez kierownika Ośrodka.
[akta kontroli – str. 15-76 Statut i Regulamin organizacyjny Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, upoważnienia pracowników Ośrodka, zakresy obowiązków, wykaz pracowników realizujących zadania ustawy o świadczeniach rodzinnych]
2. Rzetelność sporządzanej sprawozdawczości
Rzetelność sporządzanej sprawozdawczości zweryfikowano poprzez porównanie danych przekazanych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Baranowie za pośrednictwem
3
Centralnej Aplikacji Statystycznej w kwartalnym sprawozdaniu rzeczowo finansowym z wykonywania zadań z zakresu świadczeń rodzinnych zawierające dane rzeczowe o realizacji ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych oraz informacje o wypłaconych świadczeniach rodzinnych, składkach na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego oraz składkach na ubezpieczenia zdrowotne za I kwartał 2017 r. z wygenerowanymi listami realizacji wypłat świadczeń rodzinnych oraz składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne za styczeń, luty, marzec 2017 r.
Badaniu poddano wartości wykazane w następujących pozycjach sprawozdania:
tab. A1 wiersz 6 – poniesione wydatki i liczba wypłaconych specjalnych zasiłków opiekuńczych ;
tab. A1 wiersz 4 – poniesione wydatki i liczba wypłaconych zasiłków pielęgnacyjnych;
tab. B wiersz 3 – poniesione wydatki i liczba opłaconych składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe za osoby pobierające specjalny zasiłek opiekuńczy;
tab. B wiersz 4 – poniesione wydatki i liczba opłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za osoby pobierające specjalny zasiłek opiekuńczy.
W wyniku dokonanej analizy ustalono zgodność danych wykazanych w poddanych kontroli pozycjach sprawozdania:
tab. A1 wiersz 6 – w zakresie poniesionych w pierwszym kwartale 2017 r. wydatków na specjalny zasiłek opiekuńczy – 3 120 oraz liczby wypłaconych w pierwszym kwartale 2017 r. specjalnych zasiłków opiekuńczych – 6,
tab. A1 wiersz 4 – w zakresie poniesionych w pierwszym kwartale 2017 r. wydatków na specjalny zasiłek opiekuńczy – 54 621 oraz liczby wypłaconych w pierwszym kwartale 2017 r. specjalnych zasiłków opiekuńczych – 357,
tab. B wiersz 3 - w zakresie poniesionych w pierwszym kwartale 2017 r. wydatków na składki na ubezpieczenie społeczne opłacanych za osoby pobierające specjalny zasiłek opiekuńczy – 859 oraz liczby wypłaconych w pierwszym kwartale 2017 r. składek– 6,
tab. B wiersz 3 - w zakresie poniesionych w pierwszym kwartale 2017 r. wydatków na składki na ubezpieczenie zdrowotne opłacanych za osoby pobierające specjalny zasiłek opiekuńczy – 140 oraz liczby wypłaconych w pierwszym kwartale 2017 r. składek– 3.
z listami zrealizowanych wypłat za styczeń, luty, marzec 2017 r.
4
[akta kontroli – str. 77-138, 272-273, 276 kwartalne sprawozdanie rzeczowo finansowe z wykonywania zadań z zakresu świadczeń rodzinnych zawierające dane rzeczowe o realizacji ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych oraz informacje o wypłaconych świadczeniach rodzinnych, składkach na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego oraz składkach na ubezpieczenia zdrowotne za I kwartał 2017 r., listy zrealizowanych w Ośrodku wypłat świadczeń rodzinnych i składek za styczeń, luty, marzec 2017r.]
2. Prawidłowość ustalania uprawnień do specjalnego zasiłku opiekuńczego
Na podstawie rejestru i pisemnego oświadczenia Kierownika Ośrodka ustalono, że w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Baranowie w okresie zasiłkowym 2015/2016 rozpatrzono 3 wnioski o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego. Wszystkie sprawy zostały zakończone wydaniem decyzji administracyjnych przyznających prawo do ww.
świadczenia. Ponadto w jednej z tych spraw wydano decyzję zmieniającą okres na jaki przyznano świadczenie. W okresie zasiłkowym 2016/2017 wpłynęły 2 wnioski o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego, na które wydano decyzje orzekające przyznanie tego świadczenia.
Na dzień kontroli, 2 świadczeniobiorców miało przyznany i wypłacany specjalny zasiłek opiekuńczy.
[akta kontroli – str. 139-140 pisemne oświadczenie kierownika Ośrodka]
Kontroli poddano wszystkie 5 spraw w przedmiocie ustalenia prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego w okresie zasiłkowym 2015/2016 oraz 2016/2017, które w okresie podlegającym kontroli były realizowane przez GOPS w Baranowie. We wszystkich tych sprawach, specjalny zasiłek opiekuńczy przyznano osobom spełniającym ustawowe warunki do jego nabycia.
W skontrolowanych sprawach wydano łącznie 6 decyzji administracyjnych, z tego 3 decyzje przyznające prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego i 1 decyzję zmieniającą w okresie zasiłkowym 2015/2016, oraz 2 decyzje przyznające prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego w okresie zasiłkowym 2016/2017. Decyzje administracyjne zostały wydane przez Kierownika Ośrodka zgodnie z treścią posiadanego upoważnienia.
[akta kontroli – str. 141-183 decyzje w sprawie ustalenia specjalnego zasiłku opiekuńczego, akta spraw]
5
Na podstawie analizy dokumentów ustalono, że postępowanie w sprawach o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego każdorazowo zostało wszczęte na wniosek, którego wzór określał załącznik nr 17 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 stycznia 2013 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. poz.3). Natomiast od 2 stycznia 2016 r. na wniosek, którego wzór określa załącznik nr 13 do rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. poz. 2284). Wszystkie wnioski zawierały potwierdzenie ich przyjęcia wraz z datą i podpisem pracownika. Zwrócono jednakże uwagę na przyjmowanie niekompletnie wypełnionych wniosków.
W 3 skontrolowanych sprawach (znak GOPS.4705.1.2016, GOPS.4705.04-2.2016, GOPS.4705.2.2016) we wnioskach o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego brak było podpisu osoby uprawnionej w części V wniosku pod pouczeniem o obowiązku poinformowania organu, w przypadku wystąpienia zmian mających wpływ na prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego.
Ponadto zwrócono uwagę na brak uzupełnienia we wnioskach o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego w 1 skontrolowanej sprawie - części III wniosku, poprzez brak wskazania przez wnioskodawcę czy nastąpiły bądź nie nastąpiły w roku lub po roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy zmiany w sytuacji dochodowej rodziny tj. utrata i uzyskanie dochodu oraz w 4 sprawach - części IV wniosku, poprzez brak wskazania przebywania bądź nieprzebywania przez wnioskodawcę lub członka jego rodziny poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Nie mniej jednak, ustaleń tych dokonano na podstawie złożonych przez świadczeniobiorców dodatkowych oświadczeń.
Należy podkreślić, że szczegółowe wzory wniosków o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych zostały ustalone rozporządzeniem w sprawie postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne wydanym na podstawie art. 23 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych. W załączniku nr 17, a od 2 stycznia 2016 r. w załączniku nr 13 do rozporządzeń wykonawczych do ustawy określono wzór wniosku o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego. Z uwagi na to, że formularze wniosków zawierają gotowe do uzupełnienia wymagane dane – przez niepoprawne wypełnienie wniosków rozumie się wypełnienie wniosków z pominięciem pewnych wskazań/rubryk bądź też błędy w wypełnianych rubrykach. Natomiast, braki formalne wniosku w postaci braku podpisu osoby ubiegającej się pod zobowiązaniem do niezwłocznego poinformowania organu wypłacającego świadczenia rodzinne w przypadku wystąpienia zmian mających wpływ na prawo do tych świadczeń skutkują nieważnością oświadczenia w sprawie. Obowiązkiem zatem wnioskodawcy jest złożyć poprawnie uzupełniony, sformalizowany w swej treści wniosek.
6
Należy wskazać, że w myśl art. 24a ust 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, w przypadku złożenia nieprawidłowo wypełnionego wniosku organ właściwy powinien wezwać pisemnie wnioskodawcę do poprawienia lub uzupełnienia wniosku w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania.
Dokumentacja stanowiąca załączniki do wniosku o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego, z wyjątkiem 1 sprawy, została zgromadzona prawidłowo. Do wniosków dołączone były w szczególności wymagane orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności oraz dokumenty stwierdzające wysokość dochodu rodzin określone w drodze wyżej powołanych rozporządzeń wykonawczych do ustawy. W dokumentacji spraw znajdowały się również pozyskane przez pracowników Ośrodka za pomocą systemów teleinformatycznych informacje o wysokości dochodu oraz wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne, w myśl wprowadzonego od 1 stycznia 2016 r. art. 23b ustawy o świadczeniach rodzinnych.
Niemniej jednak, w jednej sprawie zakończonej wydaniem decyzji nr GOPS.4705.1.2016 z dnia 06.05.2016 r. do wniosku o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego w okresie zasiłkowym 2015/2016 dołączono uzyskaną z systemu PUE ZUS w ramach usługi Z1 CSIZS Emp@tia wygenerowaną informację o wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne osoby posiadającej tytuł ubezpieczenia emeryta za rok 2014 w kwocie 0 zł i na podstawie tej informacji dochód stanowiący podstawę ustalenia prawa do świadczenia obliczono bez pomniejszenia o składkę zdrowotną. Natomiast, w nawiązaniu do komunikatu Ministerstwa Rodziny Pracy i Polityki Społecznej zamieszczonego na powszechnie dostępnej stronie internetowej MRPiPS pod adresem http://www.mpips.gov.pl/wsparcie-dla-rodzin-z-dziecmi/swiadczenia rodzinne/komunikaty dotyczace-swiadczen-rodzinnych/, w przypadku gdy w odpowiedzi na zadane przez organ w ramach usługi Z1 zapytanie o wysokość składki zdrowotnej danej osoby wygenerowana zostanie informacja, że osoba taka podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu jako m.in. emeryt, rencista (kod tytułu ubezpieczenia 2500,2501) i kwota składki wyniesie 0, organ właściwy faktyczną wysokość składki zdrowotnej niezbędną do prawidłowego ustalenia dochodu powinien ustalić w drodze pisemnej, poprzez wniosek do najbliższej jednostki ZUS, na podstawie art. 23b ust.1 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Jest to wyjątek od pozyskiwania z ZUS drogą elektroniczną danych o składce na ubezpieczenie zdrowotne, z uwagi na brak możliwości przekazywania przez ZUS w ramach usługi Z1 informacji o wysokości składki zdrowotnej od niektórych świadczeń (emerytur, rent, nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, zasiłków przedemerytalnych i świadczeń przedemerytalnych). Jednakże należy wskazać, że w przedstawionej powyżej sprawie, nieodliczenie składki zdrowotnej od dochodu nie miało wpływu na przyznanie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego osobie uprawnionej.
7
W pozostałych skontrolowanych sprawach łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę został prawidłowo ustalony i nie przekroczył kwoty, o której mowa w art. 5 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych, określanej w drodze rozporządzenia przez Radę Ministrów tj. obowiązującej od 1 listopada 2015 r. – 764 zł . Ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego następowało po zweryfikowaniu okoliczności dotyczących spełnienia warunków określonych w art. 16a ustawy o świadczeniach rodzinnych w drodze rodzinnego wywiadu środowiskowego, o którym mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Po upływie 6 miesięcy, w uzasadnionych przypadkach przeprowadzano aktualizację wywiadu, zgodnie z art. 23 ust. 4f ustawy o świadczeniach rodzinnych. W każdym przypadku wywiad środowiskowy bądź jego aktualizacja pozwalały w szczególności na stwierdzenie, czy osoby ubiegające się o specjalny zasiłek opiekuńczy nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności.
Stwierdzono, że w 3 skontrolowanych sprawach ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego na nowy okres zasiłkowy nastąpiło w terminach określonych w art. 26 ust. 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych. W 2 pozostałych przypadkach postępowanie w przedmiocie przyznania specjalnego zasiłku opiekuńczego zostało przeprowadzone w miesięcznym terminie, zgodnie z art. 35 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016 r., poz. 23 z późn. zm.).
Specjalny zasiłek opiekuńczy przyznawano na okres zasiłkowy w kwocie 520 zł miesięcznie bądź odpowiednio na krótszy okres uwzględniając zapisy art. 24 ust. 2, 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz w przysługującej niższej kwocie stosownie do art. 16a ust. 7 ustawy. Kontrola realizacji wypłat wykazała, że świadczenia wypłacano zgodnie z wysokością ustaloną w wydanych w tych sprawach decyzjach administracyjnych. Wypłata nastąpiła w terminie przewidzianym w art.
26 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, a w przypadku wniosku złożonego po 10 dniu miesiąca zgodnie z art. 26 ust. 2 ustawy, zaś wniosku złożonego na nowy okres zasiłkowy stosownie do art. 26 ust. 4 ustawy.
[akta kontroli – str. 271, 274-275 lista zrealizowanych wypłat specjalnych zasiłków opiekuńczych z podziałem na poszczególne miesiące dla spraw poddanych kontroli]
Poddane kontroli decyzje w przedmiocie przyznania prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego zawierały informację o terminie wypłaty świadczeń oraz wskazywały w jaki sposób wyplata zostanie zrealizowana. W wydanych decyzjach administracyjnych uwzględniono elementy,
8
o których mowa w art. 107 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – kodeks postępowania administracyjnego. Decyzje zawierały oznaczenie organu właściwego tj. Wójta Gminy Baranów, datę wydania, podstawę prawną, rozstrzygnięcie, pouczenie wskazujące termin i sposób wniesienia odwołania jak również informację o konieczności zgłoszenia przez stronę wszelkich zmian mających wpływ na prawo do świadczeń. W pouczeniu znalazła się również informacja dla strony, że nienależnie pobrane świadczenia podlegają zwrotowi. We wszystkich skontrolowanych decyzjach odstąpiono od uzasadnienia decyzji w myśl art. 107 § 4 kpa.
W toku kontroli ustalono, że decyzje zawierały potwierdzenie ich odbioru przez strony swoim podpisem ze wskazaniem daty odbioru, stosownie do art. 46 § 1 kpa.
Spośród 5 skontrolowanych spraw przyznających osobom uprawnionym prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, Organ w 4 opłacał składkę na ubezpieczenie emerytalne i rentowe na podstawie art. 6 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 963 z późn. zm.), po uprzednim ustaleniu braku innego tytułu do objęcia tych osób obowiązkiem ubezpieczenia. W jednej sprawie Organ nie opłacał składki społecznej z uwagi na brak zgłoszenia przez wnioskującego o specjalny zasiłek opiekuńczy objęcia go tym ubezpieczeniem. Ustaleń tych dokonano na podstawie złożonych przez świadczeniobiorców oświadczeń.
W odniesieniu do świadczeniobiorców, którym opłacano składkę na ubezpieczenie emerytalne i rentowe Organ nie występował do zakładu ubezpieczeń społecznych o udzielenie informacji o przebiegu ubezpieczenia społecznego w celu ustalenia okresu niezbędnego do uzyskania 25 - letniego okresu ubezpieczenia emerytalnego i rentowego (składkowego i nieskładkowego), z zastrzeżeniem art. 87 ust 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W ocenie kontrolującej, w sprawach nr: GOPS.4705.2.2016 z dnia 18.05.2016 r., GOPS.4705.3-2.2016 z dnia 01.12.2016 r., zasadnym było wystąpienie do zakładu ubezpieczeń społecznych o ustalenie okresów składkowych i nieskładkowych z uwagi na wiek osoby uprawnionej do specjalnego zasiłku opiekuńczego wskazujący, że osoba ta mogła osiągnąć okres niezbędny do uzyskania 25 – letniego okresu ubezpieczenia emerytalnego i rentowego. Możliwość takiego wystąpienia daje art. 6 ust. 2c ustawy z dnia 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych.
W 2 spośród 5 skontrolowanych spraw Organ opłacał składkę na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w art. 86 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U z 2016 r., poz. 1793 z późn. zm.),
9
po uprzednim ustaleniu braku innego tytułu do objęcia osoby uprawnionej do specjalnego zasiłku opiekuńczego obowiązkiem tego ubezpieczenia. W pozostałych 3 sprawach nie zachodziła konieczność opłacania składek zdrowotnych, gdyż świadczeniobiorcy podlegali ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu, co ustalono na podstawie złożonych przez te osoby oświadczeń.
3. Prawidłowość ustalania uprawnień do zasiłku pielęgnacyjnego
Na podstawie rejestru i pisemnego oświadczenia Kierownika Ośrodka ustalono, że w okresie podlegającym kontroli tj. od 01.09.2015 r. do 17.05.2017 r. do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Baranowie wpłynęło 49 wniosków o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego, na które wydano decyzje orzekające przyznanie tego świadczenia. Łącznie wydano 54 decyzje administracyjne w sprawie zasiłku pielęgnacyjnego, z tego 51 decyzji przyznających i 3 zmieniające.
Na dzień kontroli 114 świadczeniobiorców miało przyznany i wypłacany zasiłek pielęgnacyjny.
[akta kontroli – str. 139-140 pisemne oświadczenie kierownika Ośrodka]
Kontroli poddano 20 spraw w przedmiocie ustalania prawa do zasiłku pielęgnacyjnego, które w okresie podlegającym kontroli były realizowane przez GOPS w Baranowie. We wszystkich tych sprawach przyznano prawo do zasiłku pielęgnacyjnego osobom uprawnionym na podstawie art. 16 ust. 2 pkt 1, 2 i ust 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych. W skontrolowanych sprawach wydano łącznie 20 decyzji administracyjnych.
[akta kontroli – str. 184-270 decyzje w sprawie ustalenia zasiłku pielęgnacyjnego, akta spraw]
Na podstawie analizy dokumentów ustalono, że postępowanie w sprawach o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego zostało wszczęte na wniosek, którego wzór określał załącznik nr 16 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 stycznia 2013 r.
w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. poz.3), Natomiast od 2 stycznia 2016 r. na wniosek, którego wzór określał załącznik nr 12 do rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. poz. 2284).
Do wniosków o przyznanie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego dołączone były w szczególności wymagane na podstawie § 6 ust 2 pkt 1 rozporządzenia z dnia 3 stycznia 2013 r. orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. W 19 skontrolowanych przypadkach wnioski zawierały potwierdzenie ich przyjęcia wraz z datą i podpisem pracownika, w jednym zaś
10
przypadku (sprawa nr GOPS.4701.26.2015) stwierdzono brak zamieszczenia daty wpływu na wniosku do jednostki. Zwrócono też uwagę na zasadność uzupełniania przez ubiegających się o przyznanie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego części II wniosku poprzez wskazanie przebywania bądź nieprzebywania wnioskodawcy lub członka jego rodziny poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Braki w tym zakresie stwierdzono w sprawach zakończonych wydaniem decyzji nr:
GOPS.4701.8.2016 z dnia 30.06.2016 r. , GOPS.4701.6.2017 z dnia 01.03.2017 r., GOPS.4701.9.2016 z dnia 05.07.2016 r., GOPS.4701.28.2016 z dnia 13.12.2016 r., GOPS.4701.14.2016 z dnia 01.08.2016 r., GOPS.4701.30.2016 z dnia 19.12.2016 r., GOPS.4701.3.2016 z dnia 07.03.2016 r., GOPS.4701.1.2017 z dnia 01.02.2017 r., GOPS.4701.18.2016 z dnia 08.08.2016 r., GOPS.4701.5.2016 z dnia 20.04.2016 r., GOPS.4701.10.2016 z dnia 05.07.2016 r., GOPS.4701.24.2016 z dnia 20.10.2016 r., GOPS.4701.11.2016 z dnia 11.07.2016 r., GOPS.4701.4.2016 z dnia 04.04.2016 r.
Ponadto, w sprawie zakończonej wydaniem decyzji nr GOPS.4701.10.2016 z dnia 05.07.2016 r.
we wniosku o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego stwierdzono niekompletnie wypełnioną przez osobę ubiegającą się część I wniosku tj. brak uzupełnionej pozycji z numerem PESEL.
Braki formalne wniosku skutkują niekompletnie zgromadzonym dowodem w sprawie. Właściwym było w toku prowadzonego postępowania wezwanie strony do usunięcia tych braków.
W wyniku kontroli stwierdzono, że we wszystkich sprawdzonych sprawach, prawidłowo ustalono wysokość zasiłku pielęgnacyjnego w kwocie 153 zł miesięczne. W 14 spośród 20 skontrolowanych przypadków prawo do zasiłku pielęgnacyjnego ustalono za pełne miesiące, zgodnie z postanowieniami art. 24 ust 2 lub 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych. W 5 sprawach zasiłek pielęgnacyjny przyznano począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, w 9 sprawach od miesiąca następującego po zakończeniu okresu pobierania zasiłku pielęgnacyjnego określonego poprzednią decyzją.
Natomiast, w 6 sprawach zakończonych wydaniem decyzji o numerach: GOPS.4701.8.2016 z dnia 30.06.2016 r., GOPS.4701.6.2017 z dnia 01.03.2017 r., GOPS.4701.4.2017 z dnia 13.02.2017 r., GOPS.4701.5.2017 z dnia 13.02.2017 r., GOPS.4701.10.2016 z dnia 05.07.2016 r., GOPS.4701.16.2016 z dnia 01.08.2016 r., w postanowieniu decyzji nieprawidłowo ustalono okres na jaki przyznano prawo do zasiłku pielęgnacyjnego licząc od dnia ustalenia stopnia niepełnosprawności, a nie począwszy od pełnego miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie stopnia niepełnosprawności w myśl art. 24 ust. 2a ustawy. Z dyspozycji tego przepisu wynika, że jeżeli w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczenia uzależnionego od niepełnosprawności prawo to ustala się począwszy od miesiąca,
11
w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności.
Przyjęcie zwrotu „począwszy od miesiąca” jednoznacznie wskazuje, że chodzi o pierwszy dzień miesiąca, w którym złożono wniosek. Należy wskazać też, że zasiłek pielęgnacyjny jest świadczeniem niepodzielnym i wysokość tego świadczenia ustala się za pełny miesiąc.
W przedstawionych powyżej sprawach, nieprawidłowo ustalony okres, nie miał jednak wpływu na wysokość przyznanych i wypłaconych świadczeń.
W 17 przypadkach świadczenia przyznano do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Ponadto w orzeczeniach 3 decyzji (nr: GOPS.4701.18.2016 z dnia 08.08.2016, GOPS.4701.4.2017 z dnia 13.02.2017, GOPS.4701.14.2016 z dnia 01.08.2016) ustalając okres przyznania prawa do zasiłku pielęgnacyjnego podano termin niezgodny z brzmieniem art. 24 ust. 4 ustawy o świadczeń rodzinnych, tj. ”do odwołania” zamiast na czas nieokreślony.
We wszystkich skontrolowanych sprawach ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego nastąpiło w miesięcznym terminie, zgodnie z art. 35 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego.
Kontrola realizacji wypłat wykazała, że świadczenia wypłacano zgodnie z wysokością ustaloną w tych sprawach w decyzjach administracyjnych. Wypłata nastąpiła w terminie przewidzianym w art. 26 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, a w przypadku wniosku złożonego po 10 dniu miesiąca zgodnie z art. 26 ust. 2 ustawy.
[akta kontroli – str. 277-294 lista zrealizowanych wypłat zasiłków pielęgnacyjnych z podziałem na poszczególne miesiące dla spraw poddanych kontroli]
Ustalono, że poddane kontroli decyzje w przedmiocie przyznania prawa do zasiłku pielęgnacyjnego zawierały informację o terminie wypłaty świadczeń oraz wskazywały w jaki sposób wyplata zostanie zrealizowana. Wydane decyzje administracyjne zawierały oznaczenie organu właściwego tj. Wójta Gminy Baranów, datę wydania, podstawę prawną, rozstrzygnięcie, pouczenie zawierające informację o terminie i sposobie wniesienia odwołania jak również informację o konieczności informowania przez stronę o wszelkich zmianach mających wpływ na prawo do świadczeń.
W pouczeniu znalazła się również informacja dla strony, że nienależne świadczenia podlegają zwrotowi. W 11 skontrolowanych sprawach decyzje zawierały uzasadnienie wyjaśniające rozstrzygnięcie decyzji z przytoczeniem przepisów prawa oraz wskazaniem faktów, odnoszących
12
się do konkretnej sytuacji rodziny wnioskodawcy, a w 9 decyzjach odstąpiono od uzasadnienia decyzji, w myśl art. 107 § 4 kpa.
W toku kontroli ustalono, że wszystkie skontrolowane decyzje zawierały potwierdzenie ich odbioru przez strony ze wskazaniem daty odbioru, stosownie do art. 46 § 1 kpa.
Ponadto, zwrócono uwagę, że w skontrolowanych decyzjach (GOPS.4701.22.2015, GOPS.4701.28.2016, GOPS.4701.30.2016, GOPS.4701.1.2017, GOPS.4701.18.2016, GOPS.4701.29.2016, GOPS.4701.24.2016, GOPS.4701.11.2016, GOPS.4701.4.2016) przyznających prawo do zasiłku pielęgnacyjnego niepełnosprawnemu dziecku w myśl art. 16 ust 2 pkt 1) ustawy o świadczeniach rodzinnych, jako adresata wskazywano przedstawiciela ustawowego małoletniej osoby uprawnionej do zasiłku pielęgnacyjnego. Należy podkreślić, że fakt reprezentowania małoletniego, który jest stroną w postępowaniu nie pozbawia strony tego przymiotu. Zatem, w sytuacji gdy osobą uprawnioną jest niepełnosprawne dziecko, adresatem decyzji jest to dziecko z zastrzeżeniem że działa przez przedstawiciela. Decyzja zaś powinna być doręczona przedstawicielowi ustawowemu dziecka, gdyż działa on na rzecz i w imieniu małoletniego, który nie ma zdolności do czynności prawnych. Natomiast do reprezentowania w postępowaniu administracyjnym pełnoletniej osoby uprawnionej wymagane jest posiadanie pełnomocnictwa do działania w imieniu strony przez pełnomocnika.
Za stwierdzone nieprawidłowości i uchybienia odpowiedzialność ponoszą: działająca w imieniu Wójta Baranowa, Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Baranowie oraz pracownicy realizujący w kontrolowanym okresie zadania wynikające z ustawy o świadczeniach rodzinnych.
Przedstawiając powyższe ustalenia zobowiązuję Panią Halinę Tomczyszyn – Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Baranowie do podjęcia następujących działań:
1. Rzetelnie weryfikować sposób wypełniania wniosków o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego i zasiłku pielęgnacyjnego oraz rozpatrywać po dokładnym ich uzupełnieniu przez wnioskodawców.
2. W przypadku złożenia przez stronę nieprawidłowo wypełnionego wniosku lub złożenia wniosku bez wymaganych dokumentów, stosować zapisy art. 24a ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1518 z późn. zm.).
3. W sprawie zakończonej wydaniem nr GOPS.4705.1.2016 z dnia 06.05.2016 r., w której przyznano prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego na okres zasiłkowy 2015/2016,
13
ponownie ustalić dochód uzyskany przez członków rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy, na podstawie uzyskanej drogą pisemną informacji o wysokości składki zdrowotnej, niezbędnej do prawidłowego obliczenia dochodu, zgodnie z art. 23b ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych.
4. W decyzjach administracyjnych przyznających prawo do zasiłku pielęgnacyjnego, okres przyznania prawa do świadczenia ustalać począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, w myśl art. 24 ust. 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz zgodnie z terminologią ustanowioną w art. 24 ust. 4 tej ustawy.
5. W decyzjach przyznających prawo do zasiłku pielęgnacyjnego małoletnim osobom uprawnionym wskazywać ich jako adresatów z zastrzeżeniem, że działają przez swoich przedstawicieli ustawowych.
Jednocześnie zwracam uwagę na zasadność występowania do zakładu ubezpieczeń społecznych o ustalenie przebiegu ubezpieczenia osób uprawnionych do specjalnego zasiłku opiekuńczego oraz okresu opłacania za te osoby składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.
Możliwość takiego wystąpienia daje art. 6 ust. 2c ustawy z dnia 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 963 z późn. zm.).
Zobowiązuję też Panią do przekazania do Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie, w terminie 30 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, pisemnej informacji o sposobie realizacji zaleceń i wniosków pokontrolnych.
Ponadto, informuję że od wystąpienia pokontrolnego nie przysługują środki odwoławcze.
z up. WOJEWODY MAZOWIECKIEGO Marcin Wodziński
Zastępca Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Do wiadomości:
Pan Andrzej Kolek Wójt Gminy Baranów
