Z problematyki służebności gruntowych

Włodzimierz Dzięciołowski

Z problematyki służebności

gruntowych

Palestra 8/1(73), 8-15

1964

8 W ł o d 2 ł m t e r 2 D 2 i ą c i o f o w s k i _{N r 1 (73)}

r y w a s ię zaś w w y p a d k a c h w y m ie n io n y c h w a r t. 111 ty c h p rz e p isó w . J e ż e li w ię c z a jd ą o k o lic z n o śc i p r z e w id z ia n e w p rz e p is a c h a r t. 109 i 110 w c ią g u ty c h d w ó c h la t, to o k re s te n m o że u le c p rz e d łu ż e n iu ; je ż e li n a s t ą p i p r z e r w a n ie z a ­ s ie d z e n ia , to te r m i n je g o z a c z y n a b ie c n a n o w o , a w ię c z a s ie d z e n ie w e d łu g a r t . 3 ju ż n ie n a s tą p i. * W u s ta w ie z d n ia 13 lip c a 1957 r o k u o o b ro c ie n ie r u c h o m o ś c ia m i ro ln y m i (Dz. U. poz. 172) w p ro w a d z o n o n a s tę p u ją c e z m ia n y : 1. K a ż d a o so b a fiz y c z n a , k tó r a n a b y w a n ie ru c h o m o ś ć r o l n ą lu b j e j część fiz y c z n ą a lb o u ła m k o w ą , m u s i p rz e d s ta w ić z a św ia d c z e n ie s tw ie r d z a ją c e je j p r a k ­ ty c z n e lu b te o r e ty c z n e k w a lif ik a c je d o p r o w a d z e n ia g o s p o d a r s tw a ro ln e g o , c h o ć ­ by b y ła z s tę p n y m z b y w c y lu b je g o m a łż o n k ie m ; n ie d o ty c z y to je d n a k n a b y c ia w d ro d z e d z ie d z ic z e n ia , k tó r e r e g u l u ją p rz e p is y a r t . 5 i 24. K w a lif ik a c ji ty c h n ie p o tr z e b a p rz e d s ta w ia ć p rz y n a b y w a n iu d z ia łk i b u d o w la ­ n e j o k re ś lo n e j w p rz e p is a c h o te r e n a c h b u d o w la n y c h n a o b s z a r a c h w si, je ż e li n a b y w c a n ie p o s ia d a ta k ie j d z ia łk i w te j s a m e j m ie jsc o w o śc i. 2. N ie ru c h o m o ś ć o b c ią ż o n a n a le ż n o ś c ią P a ń s tw o w e g o F u n d u s z u Z ie m i lu b B a n ­ k u R o ln e g o z t y t u łu n a d a n ia i s p rz e d a ż y a lb o n a le ż n o ś c ią b.. F u n d u s z u O b ro to w e g o R e fo rm y R o ln e j m o że b y ć z b y w a n a o b e c n ie p o d w a r u n k ie m p rz e ję c ia n a le ż n o śc i p rz e z n a b y w c ę n a d o ty c h c z a s o w y c h w a r u n k a c h . N ie o z n a c z a to , że n ie m o ż n a je j s p ła c ić p rz e d s p o rz ą d z e n ie m a k tu . 3. W w y p a d k u n a b y c ia g r u n t u p rz e z w s p ó łm a łż o n k a b ie r z e się p o d u w a g ę łą c z n y o b s z a r g r u n t ó w n a le ż ą c y c h do o b u m a łż o n k ó w lu b s ta n o w ią c y c h ic h u d z ia ł w e w s p ó łw ła s n o ś c i, k tó r y n ie m o że p rz e k r a c z a ć n o rm w y z n a c z o n y c h w a r t . 4 o m a w ia n e j u s ta w y . 4. W d e k re c ie o p o st. sp a d k . i w d e k re c ie o p o st. n ie sp . w z a k re s ie p r a w a rz e c z o w e g o s k r e ś la się § 2 a r t. 152 i § 2 a r t. 39 o k o n ie c z n o śc i z a s ię g a n ia o p in ii b ie g łe g o w p o s tę p o w a n iu d z ia ło w y m i o z n ie s ie n ie w sp ó łw ła s n o ś c i. O b e c n ie d e c y ­ d u ją n o r m y p rz e w id z ia n e w a r t. 2 u s ta w y o o g ra n ic z e n iu p o d z ia łu g o s p o d a r s tw ro ln y c h . N ie o z n a c z a to , że b y są d n ie m ó g ł w e z w a ć b ieg łeg o . B ę d z ie to p r z e w a ż n ie rz e c z ą k o n e c z n ą c h o ć b y d la o sz a c o w a n ia m a ją tk u .

N a m o cy a r t . 28 s tr a c iła m o c u s ta w a z d n ia 18 c z e rw c a 1959 r o k u o z a w ie ­ s z e n iu n .e k tó r y c h s p ł a t sp a d k o w y c h (Dz. U. N r 36, poz. 227).

WlODZIWERZ d z ię c i o ł o w s k i

Z problem atyki służebności gruntow ych

M im o s to s u n k o w o b o g a te j l i t e r a t u r y i o rz e c z n ic tw a s p r a w a d o c h o d z e n ia ro ­ szczeń z ty t u łu słu ż e b n o śc i g ru n to w y c h o k a z u je się w p r a k t y c e c z ę śc io w o n a d a l o tw a r t ą . Z a d a n ie m w ię c n in ie js z e g o a r t y k u ł u b ę d z ie p r z e d s ta w ić w k ró tk im z a ry s ie s p o ty k a n e n a jc z ę ś c ie j w p r a k ty c e (a w li te r a t u r z e je s z c z e n ie z d e c y d o w a n ie ) o k r e ś lo n e w y p a d k i te g o ro d z a ju sp o ró w .

N r 1 (73) Z pr o b l e ma t yk i sł użebności g r u n t o w y c h 9

1. P rz e c h o d z ą c do m e r itu m te m a tu , n a le ż y t u zacz ą ć p rz e d e w s z y s tk im od z w ró c e n ia u w a g i n a a r t. 183 p r. rzecz, co d o w y so k o śc i o d s z k o d o w a n ia z a z n ie ­ sie n ie s łu ż e b n o ś c i. O ile b o w ie m p y ta n ie , czy słu ż e b n o ść s t r a c ił a n a z n a c z e n iu d la u p ra w n io n e g o i czy d a ls z e je j tr w a n i e w y tw o rz y ło b y d la z o b o w ią z a n e g o s t a n szczeg ó ln ie u c ią ż liw y , m oże zn a le ź ć sw e ro z w ią z a n ie w o rz e c z e n iu s ą d o w y m n a p o d s ta w ie d o w o ju z o g lęd zin czy b ie g ły c h , o ty le ś c isłe u s ta le n ie w y s o k o ś c i o d ­ sz k o d o w a n ia w ra z ie z n ie s ie n ia słu ż e b n o śc i o k a z u je się w p r a k ty c e p ro b le m a ty c z n e . B ie g li w t a k i c h w y p a d k a c h u s t a la j ą z w y k le w y so k o ść te g o o d s z k o d o w a n ia n a p o d s ta w ie d a n y c h ra c h u n k o w y c h . J e ż e li ch o d zi o z n ie s ie n ie słu ż e b n o ś c i n a n ie ­ ru c h o m o ś c i r o l n e j, u s t a la j ą o n i a r e a ł p r z e s tr z e n i o b ję te j s łu ż e b n o ś c ią , o b lic z a ją w a rto ś ć c a łe j n ie ru c h o m o ś c i i o p ie r a ją c się n a ty c h d w ó c h d a n y c h , w y lic z a ją w a rto ś ć z ie m i u ż y tk o w a n e j n a słu ż e b n o ść , a n a s tę p n ie m n o ż ą tę w a r to ś ć p rz e z 10 ja k o o d p o w ie d n ik 1 0 -le tn ie g o u ż y tk o w a n ia .

T a k ie m a te m a ty c z n e o b lic z e n ie o d s z k o d o w a n ia w y d a je s ię n ie r e a ln e . I n t e n c j ą b o w ie m u s ta w o d a w c y b y ło p rz y z n a ć u p r a w n io n e m u ta k i e o d s z k o d o w a n ia , k tó r e b y m u w y n a g ro d z iło u t r a t ę p rz y s łu g u ją c e g o m u d o ty c h c z a s p r a w a . J e ż e li w ię c m ły n a rz A m ia ł p r a w o p rz e c h o d u do sw e g o m ły n a p rz e z g r u n t s ą s ia d a , to w a rto ś ć te j s łu ż e b n o ś c i n ie p o w in n a b y ć o b lic z o n a w e d łu g w a r to ś c i o w e j śc ie ż k i, a le w e c łu g k o rz y ś c i, ja k ie m ia ł m ły n a rz , p o le g a ją c e n a ty m , że p rz e c h o d z ą c ś c ie ż k ą , j a k o k r ó ts z ą d r o g ą do m ły n a , z y s k iw a ł n a cza sie p ra c y , a n a d to k o r z y s ta ł z d o g o d n ie jsz e g o d o jś c ia w ra z ie sło ty czy w ie js k ic h ro z to p ó w . N ie k ie d y w a r to ś ć g r u n tó w j e s t z n ó w ta k w y s o k a , że z z a ja d y n ie m o że o n a b y ć b r a n a p o d u w a g ę . B y w a ta k n p. w d u ż y m m ie śc ie , g d y p rz e z p la c b u d o w la n y p r z y s łu g u je są s ia d o w i p ra w o w y w o z u śm ie c i lu b s p o r a a y czn eg o p r z e ja z a u . S t r a t a u p r a w n io n e g o w y r a ż a się tu t j l k o w ró ż n ic y m ię d z y c e n ą w y w o z u k o n n e g o a c e n ą ro b o c iz n y p rz y w y n o s z e n iu r ę c z n j m śm ie c i, g d y ty m c z a s e m w a r to ś ć c a łe g o o b ie k tu w a h a się o d m in im u m p rz y u tr z y m a n iu słu ż e b n o ś c i do m a k s im u m w ra z ie je j z n ie s ie n ia ze w z g lę d u n a m o ż liw o ść z a b u d o w y te g o p la c u . Ś c is łe u s t a le n i e te g o o d s z k o d o w a n ia b ę d z ie w p r a k ty c e z a w s z e n a s tr ę c z a ło p e w n e tr u a n o ś c i. M o g ą o n e je d n a k by ć p o k o n a n e p rz y z a s to s o w a n iu p r z e p is u a r t . 330 k .p .c. z w a ż y w sz y , że tr e ś ć teg o p rz e p is u n ie o a n o s i się p rz e c ie z ty U o d o w y p a d k ó w o b ję ty c h a r t. 158 § 2 ko d . zob., a le w o g ó le do w s z y s tk ic h s t r a t i d o c h o d ó w , k tó r y c h a o k ła d n ie u s ta lić się n ie d a. W k w e s tii teg o u s t a le n i a m o ż n a s ię p o słu ż y ć a n a lo g ią d o o d sz k o d o w a ń za z n ie s ie n ie s łu ż e b n o ś c i ( s e rw itu tó w ) s t o ­

s o w n ie do ro z p o r z ą d z e n ia P r e z y d e n ta R P z 1.11.1*27 r. (Dz. U. N r 10, poz. 84, a r t . 37), w e d łu g k tó re g o o b lic z a ło się w a rto ś ć n ie ru c h o m o ś c i o b c ią ż o n e j s e r w i­ t u t e m i lic z b ę p rz y p u s z c z a ln e g o ro c z n e g o d o c h o d u m n o ż y ło s ię p rz e z 30 ja k o o d p o w ie d n ik 3 0 -le tn ie g o u ż y tk o w a n ia .

S to s u ją c p o d o b n e k r y t e r i a w o b e c z n o sz o n y c h o b e c n ie s łu ż e b n o ś c i, n a l e ­ ż a ło b y o b lic z y ć w a rto ś ć słu ż e b n o śc i w e d łu g p rz y p u s z c z a ln y c h k o rz y ś c i m a j ą t ­ k o w y c h u p r a w n io n e g o i t a k u s ta lo n ą lic z b ę d o c h o d u p o m n o ż y ć p rz e z 10 ja k o o d p o w ie d n ik p o s t u la t u z a r t. 105 p rz e p . og. p r. c jw . N ie k tó r e s ą d y s to s u ją tu m n o ż n ik 20 ja k o o d p o w ie d n ik a r t. 128 pv. rzecz. T ę o s ta tn ią k o n c e p c ję u w a ż a m z a n ie w ła ś c iw ą , g d y ż a r t. 128 p r. rzecz, p o d a je lic z b ę 20 l a t n ie w c e lu o b li­ c z e n ia e w e n tu a ln y c h d o ch o d ó w ze s łu ż e b n o śc i, a le j a k o k r y t e r iu m c z a su , k tó r e p o z w a la w n io s k o w a ć , że u p r a w n io n e m u n a słu ż e b n o śc i w o g ó le n ie zale ży . P r z y z n ie s ie n iu z a ś słu ż e b n o ś c i z a r t. 188 p r. rzecz, p e w n a k o rz y ść m a te r i a ln a is tn ie je . N ie w y k o r z y s ta n ie s łu ż e b n o śc i to u t r a t a ro s z c z e n ia m a ją tk o w e g o , k tó r e n ie p o ­ w in n o by ć k a p ita liz o w a n e p o za o k re s te r m in u p rz e d a w n ie n ia .

10 W ł o d z i m i e r z D z i ą c 1 o i o u> s (c i _{N r 1 (73)}

2. W ię k s z e tr u d n o ś c i n a s t r ę c z a j ą p ro c e s y o p a r t e n a słu ż e b n o ś c i p o w s ta łe j n a s k u t e k z a s ie d z e n ia (a rt. 184 p r. rzecz.), a to p rz e d e w s z y s tk im ze w z g lę d u n a „ t r w a ł e i w id o c z n e u rz ą d z e n ie ”, n a k tó r y m s łu ż e b n o ść m a p o leg ać .

T e r m in u „ u rz ą d z e n ie ” u ż y w a p r a w o n ie ty lk o w a r t. 184 p r. rzecz., a le ta k ż e w a r t. 31, 32, 40 p r. rzecz., n ie d e f in iu ją c b liż e j teg o te r m in u . W p r a k ty c e t r u d ­ n o śc i te w y ła n ia j ą się w sz czeg ó ln o ści w s p o r a c h o słu ż e b n o ść p rz e c h o d u , p r z e ­ ja z d u , d ro g i czy ścieżk i.

S ą d N a jw y ż s z y , ro z p o z n a ją c s p ó r o p a r t y n a p r a w ie do p r z e p ę d z a n ia b y d ła p rz e z o b cy te r e n , w y ja ś n ił w w y r o k u z d n ia 26.XI.1959 r. (O S P iK A 1961 r., poz. 309), że p rz e z p o ję c ie u rz ą d z e n ia n a le ż y ro z u m ie ć w y n ik celo w eg o d z ia ła n ia lu d z k ie g o , u z e w n ę trz n io n y w tr w a łe j p o s ta c i w id o c z n y c h p rz e d m io tó w , k tó r e w y ­ m a g a j ą do ic h p o w s ta n ia p ra c y lu d z k ie j. W ta k im u ję c iu s p r a w y u ż y tk o w a n ie c z y je g o ś g r u n t u p o le g a ją c e n a p rz e p ę d z e n iu b y d ła lu b p rz e je ź d z ie w o z e m n ie m o żo s ta n o w ić p o d s ta w y do z a b ie d z e n ia , c h o ć b y n a g ru n c ie b y ły w id o c z n e ś la d y c zy k o le in y , bo b r a k tu tr w a łe g o i w id o c z n e g o u rz ą d z e n ia . T re ś ć teg o o rz e c z e ­ n ia j e s t ż y cio w o n ie w ą tp liw ie tr a f n a . J e ż e li b o w ie m k to ś p rz e z o b ce p o le p r z e ­ p ę d z a b y d ło czy p rz e je ż d ż a w o z e m , r a z tu , r a z ta m , tw o rz ą c za k a ż d y m ra z e m in n ą lin ię p rz e ja z d u , to je s t ja s n e , że b r a k tu z e w n ę trz n y c h tr w a ł y c h o z n a c z e ń

słu ż e b n o ś c i, k tó r a d la k a ż d e g o b y ła b y z a w sz e to p o g ra fic z n ie w id o c z n a ja k o s p e c ­ j a l n e u p r a w n ie n ie d la kogoś, k to n ie je s t w ła ś c ic ie le m g r u n tu .

I n a c z e j p r z e d s ta w ia się s p r a w a w s to s u n k u do śc ieżek . M a m y t u p e w ie n p a s z ie m i ja s k r a w o ró ż n ią c y się od re s z ty o ta c z a ją c e g o g r u n t u , p a s z iem i z w y k le n ie u p r a w io n y , u d e p ta n y , o śc iśle o k re ś lo n y c h w y m ia r a c h i m ie js c u . S ą d y j e d ­ n a k r ó w n ie ż i tu n ie s tw i e r d z a ją is tn ie n ia słu ż e b n o śc i, o p ie r a ją c się n a c y to ­ w a n y m w y ż e j o rz e c z e n iu , ja k o te ż n a o rz e c z e n iu S ą d u N a jw y ż sz e g o z 14.IX.1956 r. 3 C r 236/56 („N ow e P r a w o ” n r 57/11/147), k tó r e p o d k re ś la , że p r a w o do k o r z y ­ s t a n ia ze ś c ie ż k i j e s t w z a sa d z ie s łu ż e b n o ś c ią g r u n to w ą , a n ie o s o b is tą , i m oże b y ć ty lk o w ó w c z a s u z n a w a n e , g d y ś c ie ż k a m a tr w a ł e i w id o c z n e u rz ą d z e n ie , ja k n p . b r u k lu b ja k ie ś o g ro d z e n ie . S ą d y p o jm u ją w ię c „ u rz ą d z e n ie ” ja k o tw ó r m e c h a n ic z n y , r ę k ą lu d z k ą n a p o w ie rz c h n i z ie m i u s ta w io n y — po to, ż e b y u z e w n ę trz n ić w o lę lu d z k ą p rz y z n a n ia p r a w a u ż y tk o w a n ia ja k i e jś części n ie r u c h o m o ś c i d la o soby tr z e c ie j. A le m o ż n a te ż p o jm o w a ć „ u rz ą d z e n ie ” ja k o z e sp ó ł ta k i c h z m ia n n a g ru n c ie , k tó r e d la k aż d e g o w w id o c z n y sp o só b o d ró ż n ia ją cel p rz e z n a c z e n ia p e w n e j p r z e s tr z e n i g r u n t u o d r e s z ty g r u n t u . P rz y te j d ru g ie j in t e r p r e t a c j i o d p a d ła b y k la u z u la o celo w y m lu d z k im d z ia ła n iu , o p r a c y r ą k lu d z k ic h n a d z m ia n ą o b ie k tu . C zy ta d r u g a a lt e r n a t y w a m ia ła b y sw e u z a s a d n ie n ie w s t o s u n k u do o m a w ia ­ n e g o p rz e z n a s z a g a d n ie n ia ? S ię g n ijm y do in t e r p r e ta c ji h is to ry c z n e j.

J u ż u s ta w o d a w s tw a b y ły c h p a ń s tw z a b o rc z y c h b o r y k a ły się z p o d o b n y m p r o ­ b le m e m . O b o w ią z u ją c y o d 1947 r. n a te r e n a c h w o je w ó d z tw z a c h o d n ic h n ie m ie c k i k o d e k s c y w iln y z 1893 r. n ie u z n a w a ł z a s ie d z e n ia k o n tr a ta b u la r n e g o , z n a ł zaś o k r e ś le n ie A n la g e , o d p o w ia d a ją c e p o ls k ie m u „ u r z ą d z e n iu ” (p o r. § 907 n .k .c . o d p o ­ w ia d a ją c y a r t. 31 p r. rzecz.). T e n ż e n ie m ie c k i k o d e k s w a r t. 128, 187, 189 p r z e p i­ s ó w w p ro w a d c z y c h w z a k re s ie słu ż e b n o ś c i p o w s ta ły c h p rz e d 1900 r. p o w o ły w a ł

się n a d a w n e prusikie p r a w o k r a jo w e 1L a n d r e c h t), k tó r e p r z e w id y w a ło z a sie d z e n ie k o n tr a ta b u l a r n e . K o m e n ta r z S ta u d in g e r a (V i V I n a k ła d , M ü n c h e n - B e r lin 1911, to m V I) do a r t. 191 n a s tr. 477 z a z n a c z a , że ty m n ie w p is a n y m słu ż e b n o śc io m p rz y z n a w a n o o c h ro n ę p o s e s o ry jn ą ty lk o w te d y , g d y słu ż e b n o ść p o łą c z o n a b y ła z itrw a ły m u rz ą d z e n ie m (d.h. je n e n , m i t w e lc h e n d a s H a lte n e in e r d a u e r n d e n

N r 1 (73) z p r o b l e m a t y k i s ł u ż e b n o ś c i g r u n t o w y c h _u

A n la g e v e r b u n d e n ist). I n n y m s łu ż e b n o ś c :c m p r z y z n a w a n o o c h r o n ę p o s e s o r y jn ą ty l k o w te d y , g d y p o w s ta ły o n e p rz e d 1872 r. p rz e d w p r o w a d z e n ie m o b o w ią z k u p r o w a d z e n ia k s ią g g ru n to w y c h b ą d ź te ż g d y p o r o k u 1872 z o s ta ły o n e do k się g i g ru n to w e j w p is a n e . N ie m ie c k ie m u u s ta w o d a w c y c h o d ziło o to, ż e b y z lik w id o w a ć w sz e lk ie słu ż e b n o śc i g r u n to w e n ie w p is a n e do k s ię g i g r u n to w e j, ż e b y ty lk o n a ra z ie h o n o ro w a ć d a w n e n ie w p is a n e słu ż e b n o ś c i, a le p o i w a r u n k ie m , że m ia ły o n e j a k i e ś tr w a łe u rz ą d z e n ia . J e d n y m s ło w e m — c h o d ziło o to , ż e b y p o w o li lik w id o w a ć n ie w p is a n e słu ż e b n o śc i, s k o ro z b ie g ie m c z a su u t r a c ą o n e cech y sw y c h tr w a ły c h u rz ą d z e ń .

J e ż e li n a sz p o ls k i u s ta w o d a w c a p rz y r e d a k c j i a r t . 184 p r. rz e c z , u ż y ł p r a w ie ta k ie g o sa m e g o o k re ś le n ia , to p r z y ją ć n a le ż y , że z a m ie rz a ł u z n a ć słu ż e b n o ś c i n ie w p is a n e te ż ty lk o w s e n s ie ś c ie ś n ia ją c y m , a w ie c ty lk o te , k tó r e k ie d y ś n a s k u ­ te k w z a je m n e g o p o ro z u m ie n ia są s ie d z k ie g o z o s ta ły u w id o c z n io n e , tz n . g d y k to ś za z g o d ą w ła ś c ic ie la g r u n t u coś n a je g o g r u n c ie p o s ta w ił czy w y b u d o w a ł, a p o ro z u m ie n ia teg o n ie u ja w n io n o w k s ię d z e w ie c z y s te j. W ty m z n a c z e n iu śc ie ż k a n ie m o ż e b y ć u z n a n a z a u rz ą d z e n ie , b o p o w s ta ła p rz e z to , że k to ś k ie d y ś ro z p o c z ą ł tę d y ch o d zić, w y d e p ta ł tr a w ę n a łą c e , k to ś in n y s z e d ł je g o ś la d a m i, n a m ie js c u ty m p o w s ta ła tw a r d a n a w ie r z c h n ia b e z z a ­ m ie rz o n e g o u d z ia łu p r a c y lu d z k ie j. P r z y te j in t e r p r e ta c ji u p a d a te ż ta k c z ę sto w s ą d a c h s p o ty k a n y p ro b le m , ja k p o s tą p ić w sp o rz e o s tw ie rd z e n ie z a s ie d z e n ia , g d y d o w o d y w y k a ż ą , że: a) śc ie ż k a b ę d ą c a p rz e d m io te m s p r a w y o s łu ż e b n o ś c i b y ła k ie d y ś o g ro d z o n a , a le o g ro d z e n ie to z u p ły w e m cz a su z n iszczy ło się i w c h w ili z a w is ło ś c i s p o r u ju ż go n ie b y ło .

b) g d y się o k a ż e , że d a w n ie j śc ie ż k a ta k ie g o o g ro d z e n ia n ie m ia ła , a le p r e ­ te n d u j ą c y do s łu ż e b n o śc i p o s ta w ił w o s ta tn im c z a sie ta k ie o g ro d z e n ie .

W y c h o d z ą c z z a ło ż e n ia , że o w o u rz ą d z e n ie m u s i is tn ie ć n ie p r z e r w a n ie p rz e a c a ły o k re s 20 czy 30 la t , d o c h o d z im y do k o n k lu z ji, że s ą d y w ty c h w y p a d k a c h n ie p o w in n y s tw ie rd z a ć z a s ie d z e n ia z a r t. 184 p r. rzecz.

3. O so b n eg o o m ó w ie n ia w y m a g a s p r a w a o s tw ie r d z e n ie z a s ie d z e n ia m ie ­ d zy , tj. p a s a zie m i w y ra ź n ie o zn ac z o n e g o po o b u s tr o n a c h b r u z d a m i czy r o ­ w a m i, k tó r y są sie d z i k o n s e r w u ją i n a p r a w ia j ą , k ie d y to m o ż n a b y m ó w ić o u r z ą ­ d z e n ia w id o c z n y m , r ę k ą lu d z k ą z ro b io n y m .

M im o ty c h z e w n ę trz n y c h cech n ie p o w in n o się u w a ż a ć m ie d z y za s łu ż e b ­ n o ść o tr w a ły m i w id o c z n y m u rz ą d z e n iu , bo b r a k t u w ła ś c iw e j in t e n c ji p rz y w z n o s z e n iu ty c h u rz ą d z e ń . M ie d z a j e s t b o w ie m li n ią p o d z ia łu p ó l s ą s ia d u ją c y c h ze s o b ą ro ln ik ó w . W z w y c z a ja c h w ie js k ic h to l e r u j e się , że tę d y p rz e c h o d z ą n ie ty lk o w ła ś c ic ie le p ó l, a le ta k ż e in n i m ie s z k a ń c y te g o sa m e g o o s ie d la . C h o ciaż w ię c w p ro c e s ie s t r o n a w y k a ż e , że o n a lu b je j p o p rz e d n ic y o d n ie p a m ię tn y c h c z a s ó w ja k ą ś m ie d z ą c h o d z ili, n ie p o w in n o z a p a ść o rz e c z e n ie co d o s tw ie r d z e n ia słu ż e b n o ś c i, bo b r a k tu p r z e s ła n e k , że o w e ro w y i b ru z d y z o s ta ły w y k o n a n e w y łą c z n ie w ce lu u s ta n o w ie n ia s łu ż e b n o śc i ( w y k ła d n ia te o lo g ic z n a ). ; Z ty c h s a m y c h w z g lę d ó w u p a d a ją te ż w s z y s tk ie p r a w a d o p o b ie r a n ia ż w iru , w o d y , je ż e li b r a k im z e w n ę trz n y c h c e c h tr w a ł y c h i w id o c z n y c h , tj . s p e c ja ln y c h u r z ą d z e ń do teg o s łu ż ą c y c h , ja k n p . r; n n y , c z e rp a k i, r u r y p rz y p o b ie r a n iu w o i y itp . T a k ró w n ie ż p o jm o w a ł tę s p r a w ę n ie m ie c k i k o d e k s c y w iln y z 1896 r. \V § 1022 (por. K o m e n ta r z R a d c ó w R zeszy , L e ip z ig — N ü r n b e r g 1910, H o f b u c h d r u c k e r e i: U n te r b a u lic h e A n la g e i s t n ic h t n u r e in G e b ä u d e s o n d e r n a u c h je d e d u r c h m e n s c h

li-12 W ł o d z i m i e r z D z t ę c l o l o w s k i _{N r 1 (73)} c h e T ä ti g k e it h e r g e s te llte A n la g e z u v e r s te h n , a b e r n ic h t e in e n a tu r e lle E r h ö h u n g o d e r V e r tie ju n g ) . 4. D alszy p ro b le m z a s ie d z e n ia — to u s ta le n ie c z a su k o n ie c z n e g o d o p o w s ta ­ n ia słu ż e b n o śc i. A r ty k u ł 184 p r. rzecz, p r z e w id u je t u o k re s 20 b ą d ź 30 la t , lic z ą c od 1.1.1917 r.. a w ię c ze s k u tk ie m n a 1.1.1967 r. b ą d ź 1977 r. W ra z ie s p o r u n a tle z a s i e ­ d z e n ia ro z p o c z ę te g o p rz e d 1947 r. a k tu a ln y je s t a r t. X X X I I I i X > X IV p rz e p . w p ro w . p ra w o rzecz. B ra k w y m a g a n e g o po 1.1.1947 r. o k r e s u m o ż n a u z u p e .n ić la ta m i k o r z y s ta n ia ze s łu ż e b n o śc i w czasie p o p rz e d n im , a le ty lk o o p o ło w ę , z o d lic z e n ie m z a ra z e m o k re s u o k u p a c ji w m y ś l a r t. 109 p k t 4 k.p .c. (o rzecz. S.N. z 29.1.1958 r. 2 C r 334/47, O S P iK A 5/E9, poz. 124). P r a k ty c z n ie b io rą c , o z n a c z a to, że do o k re s u z a s ie d z e n ia n a le ż y d o liczy ć czas od k o ń c a w o jn y (5.V.1945 r.) do d n ia 31.X II.194S r., a r e s z tę (tj. 8 l a t i 8 m ie się c y ) — czas p rz e d w r z e ś n ie m r., w z w ią z k u z czym d w u d z ie s to le tn ie z a sie d z e n ie się g a ć b ę d z ie d a ty 1.V.1931 r. S p o rn e w p r a k ty c e o k a z u ją się te ż s p r a w y d o lic z e n ia l a t do s łu ż e b n o ś c i u s t a ­ n o w io n e j n a p e w ie n o k re ś lo n y czas a lb o słu ż e b n o śc i o so b iste j d la p e w n y c h ściśle o k re ś lo n y c h o sób, g d y n p . w k s ię d z e w ie c z y s te j z a p is a n o p ra w o p rz e c h o d u p rz e z c u d z e p o le ty lk o n a 25 l a t b ą d ź ty lk o d la k u p u ją c e g o g r u n t i b e z p o ś r e d n io po n im n a s tę p u ją c e g o n a b y w c y g r u n tu . Czy w d a n j m w y n a d k u n a b y w c a g r u n t u o d o s ta tn io u p ra w n io n e g o m oże d o liczy ć do sw eg o p o s ia d a n ia ta k ż e c z a s s w o ic h p o p rz e d n ik ó w ? W y c h o d z ą c z z a io ż e m a , że z a s ^ e a z tn .e p o w o ju je p o w s ta n ie p r a w a rz e c z o w e g o d o p ie r o po u p ły w ie p e w n e g o o k re ś lo n e g o c zasu , t r z e b a p rz y ją ć , że o k re s p o p rz e d n i, u n o rm o w a n y w y r a ź n ą u m o w ą , n ie m o że b y ć d o lic z o n y d o o k r e s u z a s ie d z e n ia , k tó r y ro z p o c z y n a się d o p ie ro z c h w ilą w y g a ś n ię c ia p o p rz e d n ie j p o d ­ s ta w y p r a w n e j.

5. I n n y p ro b le m to p y ta n ie , czy m o ż n a h o n o ro w a ć z a s ie d z e n ie p o w s ta łe w e d łu g d a w n y c h u s ta w u z n a ją c y c h z a s ie d z e n ie k o n tr a ta b u l a r n e , j a k n p . p r u s k ie p ra w o k r a jo w e (L a n d r e c h t), o b o w iąziu jąse o d r o k u 1900 n a te r e n a c h w o je w ó d z tw z a ­ ch o d n ic h . P r a w o to p r z e w id y w a ło 1 0 -le tn ie p r z e d a w n ie n ie (§ 620) p rz y d o b re j w ie ­ rz e i ty t u le p r a w n y m , 3 0 -le tn ie p r z e d a w n ie n ie (§ 625) p rz y d o b re j w ie rz e b e z ty t u łu p ra w n e g o o ra z 4 0 -le tn ie , a n a w e t 5 0 -le tn ie p rz e d a w n ie n ie (§ 648, 656) p rz y złej w ie rz e .

P o d k re ś lić n a le ż y , że s p r a w y ta k ie , s ię g a ją c e d z ie w ię tn a s te g o w ie k u , n ie są rz a d k o ś c ią w n a s z y c h są d a c h . A d w o k a c i r e d a g u ją c y ta k ie w n io s k i u z a s a d n ia ją sw e s ta n o w is k o ty m , że s tw ie rd z e n ie z a s ie d z e n ia n ie m a c h a r a k t e r u k o n .t y t u - ty w n o g o , a le d e k la r a to r y jn y , że s k o r o z m o cy d a w n y c h u s t a w p r a w o ja k ie ś p o w s ta ło , to n ie m o że o no te r a z u tr a c ić sw eg o z n a c z e n ia . W m ^ ś l ty c h p o s tu la ­ tó w n a le ż a ło b y b a d a ć , ja k ie p ra w o o b o w ią z y w a .o n a d a n y m t e r e n ie b e z p o ­ ś r e d n io p rz e d 1.1.1947 r. o ra z ja k ie p r a w o ’ p rz e d ty m o s ta tn im . N a p rz y k ła d w w o je w ó d z tw a c h z a c h o d n ic h n a le ż a ło b y u w z g lę d n ić n ie m ie c k i k.c. z 1883 r., n ie u z n a ją c y z a s ie d z e n ia k o n tr a ta b u la r n e g o , o ra z p o p rz e d n i L a n d r e c h t z u z u ­ p e łn ie n ia m i w y d a n y m i w d z ie w ię tn a s ty m w ie k i, ja k u s ta w a o n a b y c iu w ła sn o ś c i n a g r u n t a c h w p is a n y c h do k się g i w ie c z y s te j. W p r a k ty c e z m u s z a ło b y to do b a ­ d a n ia p r z y n a j m n i e j 3 0 -le tn ie g o o k re s u z a s ie d z e n ia p rz e d 1872 r., a w ię c s ię g a ­ ją c e g o l a t s p r z e d 1842 r. T a k d a le k o z a ś p a m ię ć lu d z k a n ie się g a , c h o ć b y ś w ia d ­ k o w ie p o w o ły w a li się n a w ia d o m o ś c i u z y s k a n e od sw y c h d z ia d ó w . T o te ż d o jr z ę się s ta ło , że te n te o r e ty c z n y p ro b le m z o s ta ł ro z w ią z a n y u c h w a łą S ą d u N a jw y ż ­ szeg o z G.X.1958 r. 3 Co 11/58 (og ło szo n ą w O rzecz. S ą d u N a jw y ż s z e g o Iz b y C y ­

N r 1 (73) Z p r o b l e m a t y k i s l u i e b n o ś c i g r u n t o w y c h ₁₃

w iln e j i K a r n e j r o k 1959, zesz. IV , poz. 118 s tr . 108), g d z ie S ą d N a jw y ż s z y n a p y ta n ie : „C zy d o n a b y c ia w ła sn o ś c i n ie r u c h o m o ś c i p rz e z z a s ie d z e n ie p o z a k s ię g o w e n a te r e n ie o b o w ią z y w a n ia do '1947 r. k o d e k s u c y w iln e g o n ie m ie c k ie g o o k r e s z a s ie ­ d z e n ia w e d łu g p ru s k ie g o og ó ln eg o p r a w a k ra jo w e g o d o lic z a się do o k re s u z a s ie ­ d z e n ia w e d łu g p rz e p is ó w a r t . X X X I I I i X X X IV p rz e p . w p ro w . p r. rz e c z .? ” d a ł o d p o w ie d ź , że te r m in te n „ n ie s k r a c a się o o k r e s d łu ż s z y j a k o p o ło w ę, c h o ć b y s ta n rz e c z y , k tó r y w e d łu g p r a w a rzec z o w e g o p ro w a d z ił d o z a s ie d z e n ia , is tn i a ł je s z c z e p rz e d w e jś c ie m w ży cie k o d e k s u c y w iln e g o z 1896 r . ’.

6. P r o b le m s p o ty k a n y b a rd z o często w p ro c e s a c h to f a k t p o s ia d a n ia s łu ż e b ­ n o śc i w c h w ili z a w isło śc i s p r a w y w są d z ie . A r ty k u ł 184 p r a w a rzecz., u ży ty w f o r m ie in d ic a tiv i p r a e s e n tis (k to p o s ia d a ), n a s u w a jedinyim te z ę , że w n o sz ą c y 0 s tw ie r d z e n ie z a s ie d z e n ia s łu ż e b n o śc i p o w in ie n z n ie j k o rz y s ta ć w c h w ili w n ie ­ s ie n ia s p r a w y d o s ą d u , in n y m zaś, że z a s ie d z e n ie p o w s ta je w s k u te k u o ły w u 30- b ą d ź 2 0 -le tn ie g o o k re s u p o s ia d a n ia p r a w a u ż y tk o w a n ia c u d z e j n ie r u c h o m o ś c i 1 ż e p ó ź n ie js z a u t r a t a p o s ia d a n ia n ie m a w p ły w u n a n a b y te ju ż p o p rz e u n io p ra w o .

P ie r w s i, w y c h o d z ą c z in t e r p r e ta c ji g r a m a ty c z n e j, d o w o d z ą , że k o r z y s ta ją c y ze słu ż e b n o ś c i, je ż e li u tr a c ił je j p o s ia d a n ie , p o w in ie n w c ią g u je d n e g o m ie s ią c a z g o d n ie z a r t. 451 k.p .c. o ra z a r t . 305 p r. rzecz, w n ie ś ć o p r z y w ró c e n ie p o s ia d a n ia i n ie d o p u śc ić d o p rz e r w y z a r t . 111 p rz e p . og. p r. cy w . D ru d z y p o w o łu ją się n a lic z n e o rz e c z e n ia S ą d u N a jw y ż sz e g o , z a m ie sz c z o n e w k o m e n ta r z u : P ra w o c y w iln e z o rz e c z n ic tw e m , l i t e r a t u r ą i p rz e p is a m i z w ią z k o w y m i, to m I I , W y ­ d a w n ic tw o P ra w n ic z e , 19Ć8 r. N a s tr . 158 teg o k o m e n ta r z a p o w o ła n o u c h w a łę S ą d u N a jw y ż s z e g o d o a r t. 50 p r a w a rz e c z o w e g o (o g ło szo n ą w O S N zesz. 1, p»oz. 3), k tó r a s tw ie r d z a , że s ą d n ie u s ta la p r a w a w ła s n o ś c i w d a c ie o rz e c z e n ia s ą d u , le c z s tw ie r d z a n a b y c ie p r a w a w ła s n o ś c i n ie ru c h o m o ś c i, k to j ą z a s ie d z ia ł, a w ię c u s t a la s t a n p r a w n y , k tó r y w p rz e s z ło śc i z a is tn ia ł, w o b e c czego w n io s e k o s t w i e r ­ d z e n ie z a s ie d z e n ia p r a w a w ła s n o ś c i n ie ru c h o m o ś c i m o ż e zgłosić n ie ty lk o o b e c n y p o s ia d a c z , a le r ó w n ie ż k a ż d y , k to m a in t e r e s p r a w n y w u z y s k a n iu ta k ie g o s t w i e r ­ d z e n ia .

U c h w a ła t a p>odkreśla, że n ie s ta n o w i p rz e s z k o d y , iż n a b y w c a w ła s n o ś c i n ie ­ ru c h o m o ś c i p rz e z z a s ie d z e n ie u tr a c ił n a s tę p n ie p o s ia d a n ie te j n ie ru c h o m o ś c i. S ąd y , r o z r o n a ją c s p r a w y o z a s ie d z e n ie s łu ż e b n o śc i g r u n to w y c h , k tó r y c h {X)siadanie w n io s k u ją c y u tr a c ił, s to s u ją p rz e z a n a lo g ię tę w ła ś n ie u c h w a łę . P r a k t y k a ta w y d a je się je d n a k n ie w ła ś c iw a i m o im o so b is ty m z d a n ie m p o w in n a b y ć p o d d a n a d y s k u s ji. C y to w a n a b o w ie m u c h w a ła d o ty c z y n a b y c ia p r a w a w ła s n o ś c i n ie r u c h o m o ś c i w e d łu g a r t. 50 p r a w a rzecz., w m y ś l k tó re g o n a b y w c a z y s k u je p ra w o , k tó r e u p r a w n i a go d o z b y c ia , s c e d o w a n ia lu b z a p is u w te s ta m e n c ie n ie r u c h o m o ś c i. I n n a j e s t je d n a k s y t u a c ja , je ś li c h o d zi o a r t. 184 p r. rzecz. U z y s k a n e D rz ez z a ­ s ie d z e n ie p ra w o n ie m o ż e b y ć z b y te s a m o is tn ie , n ie m o ż e b y ć s p ie n ię ż o n e , p r z y ­ s ł u g u je z a ś t y l k o te m u , k to j e n a b y ł, a lb o n a b y w c y g r u n tu , k tó r e m u p ra w o s łu ż e b n o ś c i p rz y s łu g u je . J e ś li ci u p r a w n ie n i, m im o p o z b y c ia ic h p o s ia d a n ia s ł u ­ ż e b n o śc i, n ie z a r e a g o w a li n a to i p rz e z d łu ż s z y c zas to le r o w a li u t r a t ę te g o p o ­ s i a d a n ia , a w ię c m o g li się o b y ć b e z te j s łu ż e b n o ś c i — to j e s t to e w id e n tn y d o w ó d , że słu ż e b n o ś ć ta s tr a c ił a d la n ic h w s z e lk ie z n a c z e n ie . P o co s tw ie r d z a ć n a m o c y z a s ie d z e n ia p o w s ta n ie p r a w a s łu ż e b n o śc i, g d y n ie j e s t o n o w y k o n y w a n e i g d y n a le ż a ło b y z a r a z s tw ie rd z ić w y g a ś n ię c ie te g o p raw a n a m o c y a r t . 189 p r. rz e c z . P ro b le m te n m a ró w n ie ż to d o n io s łe z n a c z e n ie , że n ie j e d n o k r o t n ie w ła ś c i­

14 ' W ł o d z i m i e r z D z i ę c i o ł o w s k i _{N r 1 (73)} c ie l o b c ią ż o n e g o g r u n tu , u s u n ą w s z y tr w a łe i w id o c z n e u rz ą d z e n ia , s p r z e d a je te n g r u n t o so b ie tr z e c ie j, n a b y w c y w d o b re j w ie rz e , k tó r y n a ty m g ru n c ie z a ło ż y ł n p . s a d , u rz ą d z ił p o d w ó rz e , a n a w e t w y b u d o w a ł ja k i ś b u d y n e k g o sp o d a rc z y , p e w ­ n e g o z aś d n ia o tr z y m u je z s ą d u z a w ia d o m ie n ie o w n ie s ie n iu s p r a w y o s t w i e r ­ d z e n ie z a s ie d z e n ia , co g ro zi n o w ą k o n f ig u r a c ją te g o te r e n u . W p r a k ty c e w ię c j e s t ró ż n ic a m ię d z y z a s ie d z e n ie m n ie ru c h o m o ś c i z a r t . 50 p r . rz e c z , i s k u tk a m i te g o z a s ie d z e n ia a z a s ie d z e n ie m z a r t. 184 p r. rzecz. S ą d y , ro z p o z n a ją c w n io s k i o s tw ie rd z e n ie z a s ie d z e n ia słu ż e b n o śc i, k tó r e j u p r a ­ w n io n y ju ż n ie p o s ia d a , p o w in n y b r a ć p o d u w a g ę o k re s n ie w y k o n y w a n ia te j s ł u ­ ż e b n o śc i, ta k b y n a te j p o j s t a w i e m ó c o rz e c w s p r a w ie n a p o d s ta w ie a r t. 3 p rz e p . og. p r. cyw . 7. O so b n e g o w re s z c ie o m ó w ie n ia w y m a g a o c h ro n a p o s ia d a n ia s łu ż e b n o śc i. P o s t u l a t u s ta w y , że b y w p ro c e s a c h p o s e s o ry jn y c h b a d a ć ty lk o o s ta tn i s ta n p o ­ s ia d a n ia , w y w o łu je w p ra k ty c e w s to s u n k u do s łu ż e b n o śc i g r u n to w y c h w ie le n ie p o r o z u m ie ń . S ą d y , s to s u ją c śc iśle p rz e p is y a r t . 452 k .p.c., b a d a ją ty lk o s a m f a k t n a r u s z e n ia p r a w a — z p o m in ię c ie m w y m a g a ń d o ty c z ą c y c h c z a su p o s i a d a ­ n ia o r a z is tn ie n ia tr w a ły c h i w id o c z n y c h u r z ą d z e ń — n a w e t w te d y , g d y w n o ­ sz ą c y o p rz y w ró c e n ie p o s ia d a n ia n ie o p ie r a się n a ty tu le z a p is a n y m d o k się g i w ie c z y s te j, le c z n a z a sie d z e n iu . P o d s ta w ą o rz e c z e ń w ty m w z g lę d z ie s ą w y ro k i, j a k n p .: a) u c h w a ła S ą d u N a jw y ż sz e g o z 6.X.1958 r. Co 10/58 (O S P iK A n r 1/60, p o z. 5), g d z ie S ą d N a jw y ż sz y z a z n a c z a , że p ra w o p rz e c h o d u c h ro n io n e j e s t b ez k o n ie c z n o śc i w y k a z j w a n ia te j słu ż e b n o śc i,

b) o rz e c z e n ie S.N. C r 483/59 (o g ło szo n e w O S P iK A n r 6/61, poz. 124, s t r . 263), g d z ie S ąd N a jw y ż sz y w y p o w ia d a p o g lą d , że s p o k o jn e p o s ia d a n ie p r a w a db o k n a w y c h o d z ą c e g o n a n ie z a b u d o w a n y g r u n t s ą s ia d a te ż j e s t c h r o n io n e , b y le b y o k n o to o tw ie r a ło się n a z e w n ą tr z n a g r u n t s ą s ia d a , c) o rz e c z e n ie S ą d u N a jw y ż sz e g o (o g ło szo n e w P iP n r 47/12/119), g d z ie S ąd N a jW jż s z y z a z n a c z a , że m o ż n a w n o sić w p o s tę p o w a n iu p o s e s o ry jn y m o p r z y w ró c e n ie p o s ia d a n ia ś w ia tła ja k o słu ż e b n o ś c i w id o k u , je ż e li p o w ó d k o r z y s ta ł z te g o p r a w a p o p rz e d n io p r z y n a j m n i e j p rz e z 6 m ie s ię c y b ez s p r z e c iw u ze s tr o n y s ą s ia d a . R a fa c z -K rz y ż a n o w s k a , o m a w ia ją c tę k w e s tię w a r t y k u l e p t.: W s p r a w ie o c h ro ­ n y p o s e s o ry jn e j słu ż e b n o śc i g r u n to w y c h („N ow e P r a w o ” n r 3/58), p o d k r e ś la , że o c h ro n a p o s e s o ry jn a c h ro n i k a ż d ą s łu ż e b n o ść , c h o ć b y n ie b y ło tr w a łe g o i w id o c z ­ n eg o u rz ą d z e n ia .

S ą d y , o p ie r a ją c się n a w y ż e j p rz y to c z o n y m o rz e c z n ic tw ie , u d z ie la ją o c h ro n y p o s e s o r y jn e j k a ż d e m u , k to w p o z w ie p rz y to c z y , że k o rz y s ta ł z ja k ie g o ś p r a w a i że u t r a c ił je n a s k u te k d z ia ła n ia p o z w an eg o . W z a s a d z ie w ię c p o w ó d d o m in u je n a d p o z w a n y m , bo z a w sz e ja k im ś d o w o d e m z d o ła w y k a z a ć , że w o s ta tn ic h d n ia c h p rz e d z a k łó c e n ie m p o s ia d a n ia k o rz y s ta ł z te g o p r a w a .

N a le ż a ło b y s ię te r a z z a s ta n o w ić , czy w o b e c te g o k a ż d e p o w ó d z tw o p o s e s o ry jn e p o w in n o się z a k o ń c z y ć w y ro k ie m u w z g lę d n ia ją c y m ?

J e ż e li, o p ie r a ją c się n a p rz y to c z o n y m w y ż e j o rz e c z n ic tw ie i li te r a tu r z e , po­ m ija m y p rz y p o w ó d z tw ie o o c h ro n ie p o s ia d a n ia k w e s tię w p is u do k s ię g i w ie -

c ż y s te j, w a r u n e k tr w a łe g o i w id o c z n e g o u r z ą d z e n ia , je ż e li n ie b a d a m y p o d s ta w y w y ­ s ie d z e n ia , to je d n a k s p r a w a o s ta tn ie g o k o r z y s ta n ia ze s p o r n e j ś c ie ż k i czy d ro g i n ie p o w in n a b y ć d la p ro c e s u o b o ję tn a . J e s t b o w ie m ró ż n ic a , g d y k to ś od d łu ż ­ szego c z a su k o r z y s ta z p r z e c h o d u i j e s t p r z e k o n a n y o słu sz n o śc i sw e g o p r a w a .

N r 1 (73) Z p r o b l e m a t y k i s ł u ż e b n o ś c i g r u n t o w y c h 15-a k to ś in n y , k o r z y s t15-a ją c z n ie u w 15-a g i czy g rz e c z n o ś c i s ą s i15-a d 15-a , z 15-a c z y n 15-a ch o d zić p rz e z jeg o te r e n . A k ie d y s ą s ia d z a k a ż e m u te g o b ą d ź s ta w ia ja k ą ś p rz e s z k o d ę , to ów k to ś in n y u w a ż a się za p o k rz y w d z o n e g o i w n o si p o w ó d z tw o p o s e s o ry jn e . T e g o ro d z a ju w y p a d k i s ta n o w ią w ła ś n ie g ro s s p r a w p o s e s o ry jn y c h , k tó r y c h p o d ­ s t a w ą w c a le n ie j e s t in te r e s m a te r ia ln y , lecz ch ęć p ie n ia c z a : „ ja ci p o k a ż ę ”. I ch o cia ż a k c e n tu je się, że w y ro k p o s e s o ry jn y n ie p rz e s ą d z a w c a le k w e s tii is tn ie ­ n ia sam e g o p r a w a p o d w z g lę d e m m e r y to ry c z n y m w p rz y s z ły m p ro c e s ie o u s t a ­ le n ie i z a n ie c h a n ie czy z n ie s ie n ie s łu ż e b n o śc i, to je d n a k w p r a k t y c e w y ro k i p o s e s o ry jn e m a j ą ró w n ie ż d la ro z s trz y g n ię c ia s p o ró w m e r y to ry c z n y c h d u ż e ' z n a ­ czen ie. W p ły w a ją tu p rz e s ła n k i so c jo lo g ic z n o -p sy c h o lo g ic z n e , ja k im i k i e r u j ą się s ę d z io w ie , k tó r y m tr u d n o je s t w y jś ć p o z a o b rę b d o ty c h c z a so w e g o p o s tę p o w a n ia , b y n ie u w z g lę d n ić w n io s k u s tr o n y , k tó r e j p o p rz e d n i w n io s e k u w z g lę d n io n o . P r z y k ła d e m n ie c h b ę d ą tu w y ro k i S ą d u P o w . w L. (C 495/59 i 342/61), w k tó r y c h S ą d te n u s ta la , „że p ra w o p r z e c h o d u s p o r n ą śc ie ż k ą p rz y s łu g iw a ło n ie p o w o d o w i, a le o so b ie tr z e c ie j ja k o je j słu ż e b n o ść o so b ista , n ie m n ie j je d n a k z a k t s p o ru p o w o d a o n a r u s z e n ie p o s ia d a n ia w y n ik a , że od d a w n y c h c z a só w p o p rz e d n ic y p o w o d a p rz e c h o d z ili s p o r n ą ś c ie ż k ą ; s tą d n a le ż a ło p o w o d o w i p rz y z n a ć o d sz k o ­ d o w a n ie z a z n ie s ie n ie s łu ż e b n o ś c i” . W w y ro k a c h ty c h S ą d w L ., p r z y z n a ją c o d ­ s z k o d o w a n ie z a z n ie s ie n ie słu ż e b n o śc i, b a d a ł ty lk o czas k o r z y s ta n ia z p rz e c h o d u , n ie z w r a c a ją c u w a g i, że b r a k b y ło p rz y o w e j ście ż c e w id o c z n y c h i tr w a ły c h u rz ą d z e ń , b e z k tó r y c h p o w ó d , ja k o n ie m a ją c y in n e g o ty t u łu , n ie m ó g ł słu ż e b n o śc i te j n a b y ć p rz e z z a sie d z e n ie .

A b y w ię c o rz e c z e n ia p o s e s o ry jn e n ie r z u to w a ły n a tr e ś ć w y ro k ó w m e r y to ­ ry c z n y c h , u w a ż a m , za p o ż ą d a n e o g ra n ic z } ć p o w ó d z tw a p o s e s o ry jn e p rz e z to, ż e b y ^ p rz y z n a w a ć o c h ro n ę p o s ia d a n ia słu ż e b n o śc i ty lk o te m u , k to w y k a ż e , że p o s ia d a ł słu ż e b n o ść s p o r n ą ja k i ś d łu ż s z y o k re ś lo n y c zas, a p r z y n a jm n ie j ta k d łu g o , żeb y w s z e lk a w ą tp liw o ś ć o p rz e lo tn o śc i p o s ia d a n ia , o c h w ilo w y m a n ie ­

tr w a ł y m z e z w o le n iu w ła ś c ic ie la g r u n tu b y ła w y łą c z o n a .

Z a p rz y k ła d e m zaś o rz e c z e n ia S ą d u N a jw . (poz. 21 Zo z 1945/46; „ P a ń s tw o i P r a w o ” n r 12/47) n a le ż a ło b y sto s o w a ć p r a k ty k ę , że w p ro c e s a c h o p ra w o p rz e ­ c h o d u , p r z e ja z d u , śc ie ż k i, d ro g i m o ż n a b y p rz y z n a ć o c h ro n ę p o s e s o ry jn ą ty lk o te m u , k to w y k a ż e , że z p r a w a te g o k o rz y s ta ł p r z y n a jm n ie j p rz e z 6 m ie się c y . O d p o w ia d a ć to b ę d z ie te n d e n c ji z a r t. 451 k.p .c., g d y w ła ś c ic ie l, to l e r u j ą c n a sw y m g ru n c ie p rz e z 6 m ie się c y d z ia ła ln o ś ć s ą s ia d a , s a m tr a c i m o ż n o ść o c h ro n y p o s e s o ry jn e j. T y le d e le g e la ta n a n ie d łu g i ju ż o k re s o b o w ią z y w a n ia o b e c n e g o k o d e k s u p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o , g d y ż w p r z y s z łjm k o d e k s ie p ro c e d u r y c jw il n e j o d r ę b n e p o s tę p o w a n ie p o s e s o ry jn e n ie b ę d z ie p rz e w id z ia n e , s p r a w y zaś d o ty c z ą c e p o s ia d a ­ n ia ro z w ią z y w a n e b ę d ą ty lk o n a g ru n c ie p r a w a m a te ria ln e g o .