• Nie Znaleziono Wyników

Chindie : chińsko-indyjski tandem na arenie międzynarodowej?

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Chindie : chińsko-indyjski tandem na arenie międzynarodowej?"

Copied!
11
0
0

Pełen tekst

(1)

Karolina Mendrela

Chindie : chińsko-indyjski tandem na

arenie międzynarodowej?

Pisma Humanistyczne 9, 27-36

(2)

Karolina Mendrela

C h in d ie. C h iń sk o -in d y jsk i tan d em n a arenie

m ięd zyn aro d o w ej?

Sam o pojęcie C h i n d i e zostało po raz p ierw szy zastosow ane przez indyjskiego eko­ nom istę, polityka Ram eshai. W książce zatytułow an ej M a k i n g S e n s e o f C h i n d i a

opisuje on jed n oczesn y rozw ój C h in oraz Indii, ich w p ły w na kontynent azjatycki i c a ły św iat. Tem atyka ta jest obecna w środow isku n aukow ym obu państw . Jedna szkoła uw aża, że term in „C h in d ie” odnosi się przede w szystkim do bilateralnych stosunków , które w ostatnich latach n ab rały rozpędu. In n i uw ażają, że term in ten pow stał, by w yra zić rozczarow an ie dw óch rozw ijających się p ań stw w obec o b o­ w iązującego system u m iędzynarodow ego2.

Trzeba pam iętać, że R am esh p isał sw oją książkę w 2002 r., a została ona w ydana 3 lata później. W ted y w stosun kach u s a z in n ym i p od m iotam i dom in ow ała poli­ tyka u n ilateralizm u3, która odbijała się na tych dw óch pretendujących do m ian a

potęg gospodarczych pań stw ach . Tam ta sytu acja m iędzyn aro dow a spow odow ała, że R am esh zaproponow ał budow ę drugiego bieguna, przeciw nego biegunow i am e­ rykańskiem u. B y ud ow odnić sw oje tezy, autor od w o łał się do przede w szystkim dw óch czyn n ików — historii obu p ań stw i ich kom plem entarności4.

Historia

Przykładem historycznej w sp ó ln o ty in teresów tych dw óch p ań stw są p rzyw o ła­ ne przez autora dane, z których w yn ika, że ju ż w 1700 r. w y tw a rz a ły one ponad 1 Strona internetowa Jairama Ramesha; <http://i64.100.24.i67:8o8o/members/website/Mainweb.

asp?mpcode=i935>, [04.06.2012].

2 J. Ramesh, M a k in g Sense o f Chindia. Reflections on C hina a n d India, New Deli 2005, s. 49.

3 Pojęcie unilateralizmu w amerykańskiej polityce zagranicznej według R. N. Haass: „amerykań­ skie zaangażowanie w świecie, które minimalizuje i wyłącza, tam gdzie to możliwe, uczest­ nictwo innych rządów i organizacji. Unilateraliści nie cierpią kompromisów niezbędnych do niezakłóconego funkcjonowania sojuszy i przeciwstawiają się przekazywaniu poważniejszych uprawnień organizacjom międzynarodowym”; R. N. Haass, Rozw ażny szeryf. Stany Zjednoczone po zim nej wojnie, Warszawa 2004, s. 116-117; zob. szerz. D. Krajewski, Unilateralizm USA po zim nej wojnie, Toruń 2010, s. 18-22.

(3)

28 K arolina M en drela

45 proc. św iatow ej produkcji i sta n o w iły cen trum globalnej gospodarki. Ram esh stw ierd za w ręcz, że Indie i C h in y nie budują swojej potęgi, tylko ją odzyskują5.

Jed n ak na w spólnej h isto rii znaleźć m ożna w yra źn e rysy, które zw iązan e są z w ciąż do końca n ieu regu lo w an ym i k w estiam i gran iczn ym i. N ajp ow ażn iejszy w yd źw ięk m ia ł konflikt z 1962 r., kied y arm ia indyjska w H im alajach opuszczała w pośpiechu pozycje obronne pod naporem ch iń skich dyw izji górskich6.

Po konflikcie z 1962 r. słow a In d iry G h an d i b yły jed n ym z pierw szych znaków w skazujących na chęć ocieplenia klim atu. W styczn iu 1969 r. w yp o w ied ziała w aż­ ne zdanie: „rząd in d yjski jest gotów do p róby rozw iązan ia kon fliktu z C h in a m i za p om ocą rozm ów, bez żadnych w aru n k ó w w stęp n ych ”. Jakby w odpow iedzi na te słowa, w 1970 r. M ao Z ed o n g w sw oim przem ów ien iu na placu T ian an m en , p o ­ w iedział: „In die są w ielk im krajem , tak sam o jak jego lud. O ba n aro d y p ow in ny żyć w zgodzie, nie m ogą być ciągle skłócon e”7.

Jed n ak szanse na w spó łp racę w go rącym politycznie okresie lat 60. i 70. b yły niew ielkie: Indie w ów czas b yły form aln ie pań stw em dem okratycznym , z zam kn ię­ tą, n astaw ion ą na sam ow ystarczaln ość, ściśle regu low an ą przez p ań stw o go spo­ darką, z w ażn ym udziałem sektora państw ow ego. W tym sam ym czasie C h iń ska R epublika L u dow a (chRL) w cielała w życie rew olucję k u ltu ra ln ą M ao Z ed o n ga i budow ała cen tralnie sterow an ą gospodarkę8.

D opiero rozpoczęta na p oczątku lat 90. x x w. liberalizacja gospodarki in d yj­ skiej, otw arcie się na inw estycje zagraniczne, znoszenie barier w im porcie i eks­ porcie, deregulacja ry n k u spow odow ały, że Indie zaczęły kształtow ać nowe relacje gospodarcze z p ań stw am i A z ji i m ocarstw am i. W tym w łaśnie m om encie m ożna zauw ażyć szczególne ożyw ien ie i dążenie do porozum ien ia z najw iększym sw oim sąsiadem — C h in am i. N ow a indyjska polityka, która była oparta na ekonom iza­ cji i pragm atyzm ie, była od pow ied zią na strategię m ięd zyn aro d ow ą przyw ódców C h in, którzy kontynuow ali strategię przyjętą przez D eng X iaopinga9 w 1978 roku10.

5 Ibidem, s. 57.

6 W październiku 1962 r. wojska chińskie przekroczyły linię McMahona i wkroczyły na trudno dostępną od strony Indii część indyjskiego terytorium. W ciągu 1962 r. wojska indyjskie w rejo­ nie północno-wschodnim były wzmacniane, ale dysponowały słabym wywiadem i niedostatecz­ nym zapleczem logistycznym. Kiedy więc Chiny zaatakowały, wojska te doznały upokarzającej klęski.; P. Calvocoressi, Polityka międzynarodowa 19 4 5-2 0 0 0 , Warszawa 1998, s. 524-533.

1 J. Ramesh, M akin gSen se..., op. cit., s. 18.

8 A. Leszczyński, Chindie. Przyjaźń p o n a d H im alajam i, „Polityka. Niezbędnik Inteligenta”, nr 11 (19.03.2005), s. 18-21.

9 W 1978 r. Partia zaakceptowała opracowany przez Deng Xiaopinga programy modernizacji przemysłu, sił zbrojnych, rolnictwa, nauki i techniki. W 1981 z jego inicjatywy partia potępiła rewolucję kulturalną i poddała krytycznej ocenie dorobek Mao Zedonga. Deng łączył politykę rozwoju gospodarczego z wyraźną tolerancją dla możliwych do zaakceptowania swobód demo­ kratycznych; P. Calvocoressi, Polityka m iędzynarodow a..., op. cit., s. 147-159.

10 Indie w tym okresie odstąpiły od retoryki odwołującej się do idei niezaangażowania oraz socja­ listycznego modelu gospodarki. Związana jest z tym także ewolucja indyjskiego stylu negocja­ cyjnego, który wyrażał się w większej skłonności do zawierania porozumień i kompromisów.;

(4)

C hindie. C hiń sko-ind yjski tan d em na aren ie m iędzynarodow ej? 29

Także w zm ianie koncepcji polityki zagranicznej C h in zaw iera się ocieplenie stosun ków z Indiam i. O d p oczątku lat 90. zaczęły one realizow ać koncepcję strate­ gicznego p artnerstw a, co p rzejaw iało się przede w szystkim p od p isyw an iem kolej­ nych p orozum ień o stosunkach partnerskich z kolejnym i p ań stw am i, uznaw anym i przez chRL za m o carstw a św iatow e lub regionalne. Św iadczyć to m oże o tym , jak w ysoko ju ż w ów czas C h in y o cen iały sw ojego sąsiad a11.

Komplementarność

H istoryczne dow ody na to, że Indie i C h in y są predestyn ow ane do tego, by ze sobą w spółpracow ać, w sparte zo stały przez R am esha hasłem o kom plem entarności obu państw . Zw iązan e jest to ściśle ze w spó łp racą na polu gospodarczym . Indie zyskały m iano „biu ra św iata” 1 2 ze w zględ u na rozwój sektora usług, natom iast o C h in ach

m ów i się, że są „fab ryką św iata”i 3. Połączenie indyjskiego softw are'u z chiń skim h ardw are'em otw orzyłoby nowe h o ryzon ty przed tym i p ań stw am i“ .

Z taką p ersp ektyw ą gospodarczą p olitycy obu p ań stw zaczęli zw iększać często­ tliw ość w zajem nych w izyt. C o raz w ięcej przyjaznych gestów m ożna było zauw ażyć w stosun kach p o m ięd zy tym i krajam i, p ocząw szy od 20 0 0 r. W m aju tego roku w izytę w C h in ach na 50-lecie ustan ow ien ia stosun ków dyplom atycznych złożył prezydent Indii K ocheril R am an N arayan an , zaś prem ier C h in Z h u Rongji udał się do Indii z sześciodn iow ą w iz y tą w styczniu 20 0 2 r. — podpisano m n óstw o um ów gospodarczych . 24 i 25 styczn ia 2005 w D elhi sp otkali się W u D aw ei — chiń ski w icem in ister sp raw zagranicznych, i Shyam S ara n — in d yjski m in ister. R ozm a­ w iali m .in. o w sp ó łp racy gospodarczej i w spó ln ym stan ow isku w obec irańskiego J. Zajączkowski, Czynnik ekonomiczny w stosunkach indyjsko-chińskich u progu x x i wieku [w:] Chiny-Indie. Ekonom iczne skutki rozwoju, red. K. Kłosiński, Lublin 2008, s. 70.

11 A. Kołodziejczyk, Chińskie wizje rzeczywistości m iędzynarodowej [w:] Porządek m iędzynarodo­ wy u progu x x i wieku, red. R. Kuźniar, Warszawa 2005, s. 351-353.

12 Sektor usług w Indiach zyskał na znaczeniu w latach 80., gdzie przeciętny wzrost tego sektora ukształtował się na poziomie 6,6 proc. w skali roku. Jednakże największy wzrost iii sektora od­ notowano w okresie 1991-2000 — 7,5 proc. Indie stały się niekwestionowanym liderem lokaliza­ cji usług iT. Około 2/3 z 500 największych firm amerykańskich z listy Fortune w ostatnich latach przeniosło niektóre swoje usługi właśnie do Indii.; A. Fiuk, Sektor usług w Chinach i Indiach, [w:]

Chiny-Indie. Ekonom iczne skutki rozwoju, red. K. Kłosiński, Lublin 2008, s. 121-126.

13 Liberalizacja gospodarki Państwa Środka spowodowała przesunięcie się na czołowe miejsca list światowych eksporterów i importerów. W 2006 r. chiński eksport wzrósł o 27 proc., co w sto­ sunku do USA spowodowało jego zwiększenie aż w 48 dziedzinach przemysłu. Eksport części do samochodów, statków, mikrochipów i samolotów wzrósł około 70 proc.. W 2003 r. z Chin po­ chodziło 23 proc. światowego eksportu odzieży, 15 proc. wyrobów włókienniczych oraz 12 proc. komputerów i wyrobów telekomunikacyjnych.; D. Długosz, Wybrane aspekty w pływ u reform systemowych oraz polityki rozwojowej na wzrost gospodarczy Chin [w:] Chiny-Indie. Ekonom icz­ ne skutki rozwoju, red. K. Kłosiński, Lublin 2008, s. 235-244.

(5)

30 K arolina M en drela

k ryzysu nuklearnego. K olejny raz o kom plem entarności obu p ań stw św iat usłyszał 28 styczn ia na św iatow ym forum ekonom icznym w Davos, gdzie in dyjski m in i­ ster p rzem ysłu i han d lu K am al N ath o św iad czył publicznie: „ch o ciaż jesteśm y konkuren tam i na w ielu polach, na in n ych się u zu p ełn iam y”1^ O d tego m om entu atm osfera na lin ii D elhi-Pekin p op raw iała się coraz bardziej. Potw ierd ziła to p o ­ dróż p rem iera C h in W ena Jiabao do In dii w kw ietn iu 2005 r., kied y postanow iono ustan ow ić „strategiczne kooperatyw n e partn erstw o na rzecz pokoju i p ro sp erity” oraz ogłoszono rok 20 0 6 „rokiem przyjaźn i In dii i C h in ”“ . W listopadzie 200 6 r. w izytę w Indiach złożył prezydent C hińskiej Republiki Ludowej (chRL) H u Jin- tao, w styczniu 2008 r. 3 dni w C h in ach sp ęd ził prem ier In dii M an m o h an Singh, a w paźd ziern iku 2009 r. W en i Sin gh spotkali się w H ua H in w Tajlandii. 7 kw iet­ n ia 2 0 10 r. podczas w iz y ty w Pekinie m in istra sp raw zew nętrznych In dii — So- m an ah alli M alla iah K rishny, podpisano p orozum ienie o założeniu „gorącej lin ii” m ięd zy szefam i rząd ów obu państw . Pod koniec m aja 2 0 10 r. p ań stw o w ą w izytę w chRL złożyła prezydent Indii Pratibha Patil, a w gru d n iu w tow arzystw ie ogrom ­ nej gru p y biznesm enów od w ied ził Indie p rem ier W en Jiabao^.

W ażn ym w yd arzen iem sp rzyjającym p olepszen iu sto su n ków d w ustron n ych było otw arcie 6 lipca 20 0 6 r. głów nego przejścia granicznego w H im alajach, na p rzełęczy N ath u La na w yso kości 4545 m n.p.m., a także dw óch p u n któw handlu tran sgran icznego. O tw arcie p rzełęczy w N ath u La to p ierw szy krok do realiza­ cji w spóln ych projektów : b u d ow y w ielkiej sieci kolejowej, która p rzed łu ż y linię Pekin — Tybet do D elhi i K alkuty, oraz stw orzen ia sieci autostrad (14 1 tys. km) m ięd zy C h in am i, Indiam i, W ietn am em i T ajlandią z odnogam i do A z ji Środkowej i E u ro p yi8.

P rzy tak szybkim tem pie rozwoju, oba kraje cierpią na brak suro w có w energe­ tycznych. Ta kw estia b yw a często ogniw em zapalnym w stosun kach dw u stron ­ nych, jed n ak m ożna znaleźć p rzykład y w sp ó łp racy także na tym polu. W sierpniu 2005 r. p ań stw o w y koncern C h in a N ation al Petroleum sw oją ofertą p rzeb ił stara­ nia indyjskiej O il and N atu ral G as C o rp o ratio n o w ejście do koncernu PetroKaza- khstan. Jed n ak ju ż kilka m iesięcy później C h in y i Indie w ystą p iły z ofertą w a rtą 2 m ld dol. na nowe eksploracje n aftow e w K azachstanie. W gru d n iu 2005 r. w spól­ nie w yk u p iły u d ziały w polach n afto w ych Syrii. Firm y obu p ań stw w spółp racu ją w Sudanie i Iranie. „N asze p ań stw a m ogą u kształtow ać na now o św iatow y p orzą­ dek” — m ó w ił prem ier In dii M an m o h an Sin gh podczas ubiegłorocznych rozm ów z ch iń skim prem ierem W enem JiabaoH

15 A. Leszczyński, Chindie. Przyjaźń p o n a d H im alajam i..., op. cit., s. 18-21 16 J. Zajączkowski, C zynnik ekono m iczny., op. cit., s. 69-84.

17 Ibidem, s. 69-84.

1* Po 4 4 latach otwarto przejście graniczne w H im alajach,

<http://naukawpolsce.pap.pl/aktualno-sci/news,24274,po-44-latach-otwarto-przejscie-graniczne-w-himalajach.html>, [06.06.2012]. 19 W. Kidaj, Chindie. D w a azjatyckie giganty w ywracają św iat do góry nogami, „Wprost” 38 (2006),

(6)

C hindie. C hiń sko-ind yjski tan d em na aren ie m iędzynarodow ej? 31

C zyn n ikiem , k tó ry także przem aw ia za tezą o kom plem entarności, jest fakt, iż oba p ań stw a dążą do w sp ó łp racy p om ięd zy sw oim i region am i p rzygraniczn ym i. Indie p ragn ą rozw in ąć w schod n ie peryferie, podłączając je do chińskiej lokom oty­ w y przem ysłow ej. Chiny, których rozw ój koncentrow ał się dotychczas na w sch od ­ nim w ybrzeżu, ch ciałyb y ożyw ić zacofany zachód i rozległe ob szary gran iczące z W ietn am em i A z ją Środkową. O bszar m ięd zy połudn iow o-zachod nim i C h in am i a p ó łn o cn o -w sch o d n im i In d iam i jest b o gaty w surow ce: 20 0 m ld m gazu, 1,5 m ld ton ropy, 900 m ln ton w ęgla. H im alaje obfitują też w inne w ażne b o g actw o — wodę. W Pekinie i D elhi m ów i się o budow ie w tym m iejscu w ielkich elektrow ni^.

R am esh stw ierdził, że oba kraje p ow in n y nauczyć się w yciągać korzyści z w za­ jem nej w spółpracy, szczególnie teraz, gdy na arenie m iędzynarodow ej znaczą coraz w ięcej. Jest to n ieb yw ała okazja nie tylko do zacieśn ian ia sto sun ków go spodar­ czych, ale też poznaw ania od now a zw iązków kulturalnych. Tak budow ane stosun ­ ki będą szan są przede w szystkim dla Indii, które m ogą stać się w ażn ym graczem na arenie m iędzyn arodow ej2\

W tym m iejscu n ależy w spo m n ieć o w skaźnikach gospodarczych. W ym ian a hand low a m ięd zy C h in a m i i In d iam i rośnie szybko — w ed łu g danych w 2005 r. osiągn ęła 18,7 m ld. dol., w 2006 r. 24,9 m ld. dol., a w 2008 r. ju ż 52 m ld. dol. w p o ­ rów n an iu z 2 ,1 m ld. dol. w 2 0 0 0 r. i zaledw ie 265 m ln. dol. w 19 91 roku22.

Także p rogn ozy zachodnich ekonom istów przem aw iają za kom plem entarno- ścią chiń sko-in dyjską. W ed łu g rap o rtu sporządzon ego na zlecenie J. P. M o rg an C h ase& C om p an y, do 2050 r. gru p a p ań stw E7 — Chiny, Indie, Rosja, Brazylia, In ­ donezja, M eksyk i Turcja — w yp rzed zi p ań stw a gru p y G7, do której należą u s a, Japonia, N iem cy, W ielka B rytan ia, Francja, W łochy, K anada. C o najw ażniejsze, w ed łu g tego scen ariu sza C h in y i Indie p rzejm ą pozycję lidera w grupie E723.

N ależy w spo m n ieć także o tradycjach m ocarstw ow ych obu p ań stw i ich d ąże­ n iu do p ow rotu do tego statusu. Są one zw iązan e nie tylko z m ożliw ościam i go­ sp odarczym i, ale przede w szystkim z poten cjałem dem ograficznym i rozpiętością geograficzną. Jeśli sp ojrzym y na czyn n iki geograficzne, to m am y tu do czynienia z jed n ym i z najw iększych krajó w na św iecie. Pow ierzch nia chRL w yn o si 9 596 960 km 2 (4. na świecie), zaś Indii 3 287 590 km 2 (7. na świecie). N a ogrom nych obszarach znajdują się liczne, cenne dla gospodarki surow ce. Populacja C h in w yn osi 1 343 239 923 (1. m iejsce na świecie), a populacja In dii — 1 205 073 6 12 (2. m iejsce na świecie). O ba p ań stw a odznaczają się w yso k im przyrostem naturaln ym . W chRL w yn o si on

20 Ibidem.

21 J. Ramesh, M a k in g Sense..., op. cit., s. 60-61.

22 ciA Word Factbook; <https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/ rankorderguide.html>, [14.06.2012].

23 The Chindia Effect: What It Means for U. S. Companies, 2007 Raport na zlecenie J. P. Morgan Chase & Company; <https://www.chase.com/ccpmweb/commercial/document/ChindiaWhite- Paper.pdf>, [14.06.2012].

(7)

32 K arolina M en d rela

0.481 proc., a w Indiach 1.3 12 proc. K westie dem ograficzne są szczególnie istotne p rzy zestaw ieniu tych p ań stw z w ym ierającą populacją E u rop y2 4.

W arto także zw rócić uw agę na to, jak obie strony postrzegają siebie naw zajem . W iększo ść m ieszkań ców Indii uw aża, że w najbliższej p rzyszłości C h in y nie będą sta n o w iły zagrożenia m ilitarn ego, w skazując na stopn iow ą popraw ę stosun ków od końca lat 80., zw iązan ą m .in. z w izy ta m i p rzyw ód ców oraz dużą liczbą um ów m niejszej w agi. U dało się też w znacznym stopn iu zm argin alizow ać w p ły w w ojny z 1962 r. na w zajem n e relacje. Sytuacja ta m oże ulec zm ianie w m om encie, gdy C h in y um o cn ią sw oją pozycję gospodarczą. W ów czas C h in y m ogą zechcieć zdecy­ dow anie zaakcentow ać sw oją obecność m ilitarn ą. N atu raln ie są rów nież bardziej skrajne opinie, w ed łu g których C h in y stan ow ią ju ż obecnie realne zagrożenie, tym niem niej są one raczej w m n iejszości2 5.

Bardziej p op u larn ą opinią, szczególnie w śród in dyjskich politologów, jest ha­ sło o chiń sko-h indu skim braterstw ie ( H i n d i C h i n i B h a i B h a i ) w ym yślo n ym jesz­

cze w czasach socjalizm u indyjskiego w latach 50. x x w., kied y obydw a p ań stw a b u d ziły się do now ego życia. C h in y po okresie feudalizm u, Indie po zależności kolonialnej2®.

Rywalizacja

C h in y i Indie zn alazły w iele w spólnych dziedzin łączących oba kraje i skłan iają­ cych je do w spółpracy, jed n ak badacze zw racają uwagę także na czyn n ik i an tago­ n izujące obie potęgi. M ó w i się przede w szystkim o ryw alizacji o przyw ództw o na terenie A zji, a m oże i naw et o p rzyw ód ztw o całego globu.

R am esh p rzytacza słow a John a G arvera, am erykań skiego eksp erta ds. D ale­ kiego W schodu, któ ry uw aża, że oba kraje łączą stosun ki oparte na antagonizm ie i ryw alizacji, w których konflikt jest n ieod łączn ym elem entem2 7. W podobnym

tonie w yp o w ied ział się J. M oh an M alik: „głów n ym celem polityki C h in jest n ie­ dopuszczenie do pojaw ien ia się rów nego sobie azjatyckiego ryw ala, k tó ry m ógłby zagrozić pozycji chRL w regionie A z ji i P acyfik u ”2 8.

Pow ażnym w yz w an iem w budow ie w zajem n ych relacji jest dążenie In dii do objęcia stałego człon ko stw a w Radzie B ezp ieczeństw a, na co C h in y się nie go ­ dzą. B rak pop arcia C h in dla w alk i In dii o stałe m iejsce w Radzie B ezpieczeństw a

24 ciA The World Factbook, <https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/

in.html>, [14.06.2012].

2® A. Leszczyński, Chindie. Przyjaźń ..., op. cit., s. 18-21.

2® J. Zajączkowski, Indyjska wizja po rząd ku międzynarodowego po zakończeniu zim nej wojny [w:]

Porządek m iędzynarodowy u progu x x i wieku, red. R. Kuźniar, Warszawa 2005, s. 328-329.

2y J. Ramesh, M akin gSen se..., op. cit., s. 7.

2* J. M. Malik, India Goes N uclear: Rationale, Benefis, Costs a n d Implications, „Contem porary So­ utheast A s ia ” 1998, nr 2, s.103, za: J. Zajączkowski, Indyjska wizja p o r z ą d k u ., op.cit., s. 329.

(8)

C hindie. C hiń sko-ind yjski tan d em na aren ie m iędzynarodow ej? з з

kom entow any b y ł w D elhi jako część strategii, która m iała na celu zaham ow anie globalnych aspiracji In d ii29.

Kolejną zad rą w e w zajem n ych relacjach jest ob ecn ość D alajlam y w Indiach. Jed nocześn ie C h iń cz ycy w ręcz ku ltyw u ją bardzo dobre stosun ki z P akistanem , z k tórym Indie w ciąż m ają niezakończone zatargi gran iczn e30.

Kwestie ekonom iczne m ają tutaj decydujące znaczenie. Indie nie zaw sze m iały niższe p k b n iż Chiny, a od 1990 r. rozw ijały się szybciej n iż sąsiad. O grom n y w p ły w na ten fakt m ia ły w yd arzen ia z 1989 r. na placu T ian an m en , które od izolow ały C h in y na arenie m iędzynarodow ej. Z agrożeniem dla przyszłej w sp ó łp racy m oże być, p aradoksalnie, rozwój obu krajów.

Dziś ich gospodarki uzupełn iają się, ale w krótce m ogą konkurow ać. N ational In telligen ce C o u n cil, am eryk ań sk i rzą d o w y in sty tu t badaw czy, o g ło sił rap ort, w którym przew iduje, że w 2020r. to Indie, a nie Chiny, będą najprężniejszą św iato­ w ą gospodarką. Z w iązan e jest to przede w szystkim z dem okratycznym system em politycznym , który, jak p od kreślili am erykań scy analitycy, jest bardziej stabilny. D odatkow o, już za kilkan aście lat chiń skie sp ołeczeń stw o zacznie się szybko sta­ rzeć, bo bru taln ie w pro w ad zan a w życie polityka „jednego dziecka w ro d zin ie” drastyczn ie o g ran iczyła p rzyro st naturalny. K olejny elem ent to otw arcie ry n k u indyjskiego na zachodnie korporacje3i.

R yw alizacja indyjsko-ch ińska przybiera teraz glob aln y zasięg w w yścig u po su­ row ce energetyczne i ry n k i zbytu. M im o ju ż w spom nianych w cześniej w spólnych inw estycji w tej dziedzinie, oba p ań stw a potrzebują coraz w ięcej surowców, z tego też w zględ u ry w a liz acja o złoża będzie p rzybierać na sile. Podczas gdy indyjskie plany bu d ow y ru ro ciągów do A z ji C entralnej i W schodniej nie m ogą w y jść poza fazę projektow ą, w gru d n iu 2009 r. p rzew od n iczący chRL w asyście prezydentów rep ub lik środ kow oazjatyckich u ro czyście o tw o rzył 1 8 33-kilo m etro w y gazociąg z T urkm enistanu. Inw estycja, w arta ok. 20 m ld dol., została zrealizow an a w za­ ledw ie 3 lata. C h in y fin alizu ją też g azo c iąg z M y an m aru , co znacząco utrudni podobną inw estycję Indiom3 2.

C h in y czeka jeszcze ogrom n a rew olucja gospodarcza, której Indie ju ż p rzech o­ dzić nie m uszą. W C h in ach system m o n o p artyjn y zarządza gospodarką w oln o­ rynkow ą, której w ażn ym sektorem są m olochy produkujące deficyt w przem yśle ciężkim . R estru ktu ryzacja p rzem ysłu ciężkiego w C h in ach w y w o ła ć m oże zam ie­ szanie porów n yw aln e z rew olucją ku lturaln ą, po której n astał D eng X iaop ing. T a­ kiego zam ieszania w Indiach nie będzie. C h arak ter p rotestów w jed n ym i d ru gim kraju różni się tak jak hin du izm i buddyzm od kom unizm u. Bo C h in y są kom u­ nistyczn ym krajem bez kom unistycznej ideologii. Indyjska dem okracja to system

2® J. Zajączkowski, Indie w stosunkach m iędzynarodowych, Warszawa 2008, s. 130-131.

3° P. Kugiel, Chim era ze wschodu, „Polityka” nr 49 (04.12.2010), s. 58-60.

31 Raport National Intelligence Council, <http://www.dni.gov/nic/Nlc_globaltrend2020_s2.html>,

[14.06.2012].

(9)

34 K arolina M en d rela

p ań stw a m iękkiego — chiń ska d yktatura to p ań stw o m ocne. Rozwój go spodarczy Indii niczego nie m usi w ym u szać, boom chiń ski m oże p rzyn ieść dem okrację33.

Jak w y ja śn ia ł G u rch an D as w F o r e ig n A f f a i r s z 20 0 6 r., Indie, inaczej n iż Chiny, p olegały w sw oim rozw oju „bardziej na krajo w ym ry n k u niż na eksporcie, bardziej na konsum pcji n iż na inw estycjach, usługach n iż na przem yśle, na rozw in iętych tech n ologiach n iż na produkcji niskiej jako ści dób r”34. In dyjski m odel rozw oju

m a m ocniejsze fu n d am en ty i w m n iejszym stopn iu uzależniony jest od w ah ań ze­ w nętrznej koniunktury. Ponadto, indyjska dem okracja czyni z In dii naturalnego p artnera Zachodu. K iedy Barack O bam a podczas w iz y ty w Indiach w ym ie n ia ł dwa powody, dla których Indie i u s a są n ierozłącznym i p artn eram i — dem okracja i go ­ spodarka w oln o ryn ko w a — trudn o nie odn ieść w rażen ia, że m ó w ił jednocześnie, dlaczego u s a i C h in y tak im i p artn eram i zostać nie m ogą3 5.

D odatkow o, w ośw iadczeniu O bam a zapow iedział, że w „nadchodzącej p rzy­ szłości oczekuje zreform ow anej R ady B ezpieczeństw a, która obejm ow ałaby także Indie jako stałego człon ka”3 6. To historyczn e poparcie Indii, podobnie ja k trasę

azjatyckiej p o d ró ży po A zji, obejm ującą także inne dem okracje: Indonezję, K o ­ reę P ołudn iow ą i Japonię, dzienn ikarze „N e w York T im esa” szybko uznali za ele­ m ent strategii ogran iczania w p ły w ó w C h in . O bam a pow iedział, że Indie nie są już w schod zącym , ale u grun tow an ym m ocarstw em i także zach ęcał je do w iększego zaangażow ania w A z ji W schodniej, czyli tradycyjn ym terenie w p ły w ó w C h in3 7

Podsumowanie

Indyjski p olityk R am esh w zbiorze esejów w yd an ych p od tytu łem M a k i n g s e n s e o f C h i n d i a sku p ił się na elem entach łączących oba p ań stw a — znaleźć w nich m ożna elem enty zaczerpnięte z historii, ale i z obecnych relacji dw ustronnych, które m ają św iadczyć o kom plem entarności obu potęg. U w aga czyteln ików została zw rócona szczególnie na te elem enty, które m iałyb y św iad czyć za w sp ó łp racą C h in i Indii. Jed n ak n ależy pod kreślić, iż tw ór pod n azw ą C h in d ie b yłb y szan są szczególnie dla sam ych Indii. Z w iązan e jest to ze znaną tezą o asym etryczn o ści w percepcji zagrożeń m ięd zy In d iam i a C h in am i, która odnosi się do ró żn icy w p ostrzegan iu zagrożeń oraz w zajem nych działań. E lity polityczne i kręgi badaw cze obu p ań stw zaznaczają, że uk ształtow an y system stosun ków m ięd zyn aro d ow ych oraz system bezpieczeń stw a w regionie, sp rzyja w w iększym stopn iu realizacji aspiracji m o ­ carstw ow ych C h in . Ponadto, chRL udało się ogran iczyć rolę In dii głów n ie do

sub-33 A. Leszczyński, Chindie. Przyjaźń..., op. cit., s. 18-21. 34 P. Kugiel, C h im e ra .., op. cit., s. 58-60.

35 Ibidem, s. 58-60.

36 K. Mroziewicz, Dzw onki w świątyni, <http://www.polityka.pl/swiat/komentarze/1510396,1,oba-

ma-w-indiach.read>, [14.06.2012].

(10)

C hindie. C hiń sko-ind yjski tan d em na aren ie m iędzynarodow ej? 35

kontynentu indyjskiego. C h in y są usatysfakcjonow ane takim porządkiem rzeczy, natom iast Indie dążą do zm iany panującego p orząd ku 33

Z drugiej strony coraz głośniej w yp ow iadan e są tezy na tem at tego, że Indie jed­ nak depczą C h in o m po piętach w w yścig u o status m ocarstw a. W ed łu g Econom ist Intelligence Unit, w latach 2 0 0 5 -2 0 2 0 na u s a , C h in y i Indie p rzypad n ie ponad 50 proc. globalnego w zrostu, p rzy czym ud ział A z ji w gospodarce św iatow ej w zrośnie z 35 proc. do 43 proc. W następnych 15 latach p ań stw a azjatyckie, a zw łaszcza C h i­ ny i Indie, w yp rz ed zą resztę św iata rozw in iętego p od w zględem pkb i uposażenia ludności. A m e ry k a ń scy badacze przepow iadają, że w 204 0 r. chiń ski pkb p rześci­ gnie am erykański, Indie zaś w 2030 r. zajm ą w tym w y ścig u trzecie m iejsce. W e­ d ług an aliz c ia , C h in y pod w zględ em pkb są ju ż na dru gim m iejscu, przynajm niej w zakresie siły nabyw czej, a w 2015 r. m ogą się zrów nać z A m eryką. c i a przew iduje też, że Indie w 20 15 r. stan ą się czw a rtą św iatow ą potęgą, po u s a , u e i C h in ach3 9.

M im o tych statystyk n ależy p ow ażnie odpow iedzieć na pytan ie, czy pow sta­ nie chińsko-indyjskiej organizacji jest w ogóle m ożliw e. O ba pań stw a, a w łaści­ w ie cy w iliza cje, dzieli w iele czyn n ików . C hiny, które nadal w yp rz ed za ją Indie gospodarczo, w polityce nie rezygnują z ciągot au torytarnych. Indie łączą sukce­ sy gospodarcze z opinią najw iększej dem okracji św iata. M ięd z y Pekinem a D elhi utrzym uje się strategiczna ryw alizacja o w p ły w y w A zji. Jed nocześnie oba p aństw a łączy coraz w ięcej interesów : zapotrzebow anie na surow ce, potrzeba innow acji, chęć szybkiego rozw oju4 0.

W ielu b adaczy uw aża, że C h indie to ja k na razie um ow n a n azw a przestrzeni, która nie przekształci się w jeden organizm , bo kraje te ry w a liz u ją ze sobą i każde z nich czeka na „w łasne pięć m in u t”. N aw et jeśli m ają podobne cele, to są to cele niepodzielne. G łów n ym dążeniem jest stw orzen ie drugiego bieguna, aby W schód m ógł być p rzeciw w agą dla u s a4\

N a zakończenie w arto przytoczyć słow a B illa G atesa — w spółzałożyciela i głów ­ nego arch itekta korporacji M icro so ft, k tó ry stw ierdza, że gd y rozm ów cy pytają go o ry w a liz ację chiń sko-in dyjską on, odpow iadając, zw raca uw agę na w spółpracę tych dw óch państw , która ju ż teraz zasłu żyła na w łasn ą nazw ę — C h in d ie4 2.

38 J. Zajączkowski, Indie..., op. cit., s.153-158.

39 Raport The Economist Intelligence Unit na zlecenie Cisco Systems, Foresight 2020 Economic, industry and corporate trends, 2006 s. 7-12; <http://graphics.eiu.com/files/ad_pdfs/eiuForesi- ght2020_wp.pdf>, [14.06.2012].

40 W. Kidaj, Chindie. Dw a..., op. cit., s. 98-103.

41 K. Mroziewicz, Tygrys ściga smoka. Raport, „Polityka” nr 4 (27.01.2007), s. 4-13.

42 “People ask me what about India vs. China? But I ask them what about India plus China. It's

being called Chindia”, Bill Gates; The Chindia Effect: What It Means for U. S. Companies, 2007 Raport na zlecenie J. P Morgan Chase & Company; <https://www.chase.com/ccpmweb/com- mercial/document/ChindiaWhitePaper.pdf>, [14.06.2012].

(11)

36 K arolina M en d rela

# ABSTRAKT $

Jairam Ram esh, in dyjski ekonom ista i polityk, w sw oim zbiorze esejów zatytu­ łow anych M a k i n g S e n s e o f C h i n d i a p rzed staw ił w izję now ego tw o ru na politycznej m apie św iata — C h indie. M ia ły być one od pow ied zią na ów czesną sytu ację na are­ nie m iędzynarodow ej, która nie sp rzyjała tym , na now o w sch od zącym , potęgom . Ram esh, b y udow odnić sw oje racje, o d w ołał się do czyn n ików historycznych, k tó ­ re św iadczą o w spóln ocie in teresów C h in i Indii, oraz zw ró cił uwagę na czyn n ik kom plem entarności, w szczególności gospodarek obu państw . O d tego m om entu w ielu badaczy zastanaw ia się czy ta chińsko-indyjska hybryda m a w ogóle rację bytu. M ożn a znaleźć w iele dow od ów na to, że obu krajom jest do siebie bard zo blisko, m ając na w zględzie in teresy ekonom iczne. Jed n ak także scep tycy znajdują dow ody na poparcie sw oich racji i m ów ią w prost, że ten tw ó r geopolityczn y nigdy nie pow stanie.

Karolina M endrela — Słuchaczka i roku studiów doktoranckich nauk o polityce w n s uś. Absolwentka politologii, studentka europeistyki i rosjoznawstwa. Zain­ teresowania: organizacje kobiece w Europie Środkowo-Wschodniej (szczególnie w Rosji i na Ukrainie).

Cytaty

Powiązane dokumenty

Napięcie spoczynkowe i ból mięśni w okolicy obręczy biodrowej (mięsień gruszkowaty), odcinka lędźwiowego kręgosłupa (mięsień biodrowo-lędźwiowy, prostownik

Współdziałanie pakietu DIANA-11 i urzĊdu samorządowego Proponowane rozwizanie daje szans systemowej integracji e-urzdu samorzdowego w oparciu o pozyskiwanie wiedzy w procesie

W ostatnim czasie firmy zwracają szczególną uwagę na rolę interesariuszy, i coraz bardziej bacznie im się przyglądają oraz zaczynają ich uwzględniać przy różnego

Znane są dzisiaj następujące pojęcia: CAI (Computer Aided Instruction – nauczanie wspomagane komputerem), CAL (Computer As- sisted Learning – uczenie się wspomagane

Wyżej wskazaliśmy, że PAP prawdopodobnie nie może być uznana za ko- nieczny warunek przypisywania odpowiedzialności moralnej. To, że nie jest wa- runkiem wystarczającym, wydaje

He also defi nes discourse as “a socially accepted association among ways of using language, of thinking, and of acting that can be used to identify oneself as a member of a

representing varied disabilities (all categories and levels of disability), as well as different dimensions of “stigma” (students with both visible and unperceiv- able

Wyniki badania dotycz¹ce tego, które elementy krajobrazu i w jakim stopniu podwy¿szaj¹ lub obni¿aj¹ cenê nieruchomoœci, œwiadcz¹ generalnie o tym (co wydaje siê zupe³nie