LOTOS M I E S I Ę C Z N I K
S y n t e z a W i e d z y E z o t e r y c z n e j
T R E i < Z E S Z Y T U :
P ie r w s z y P o ls k i Z ja z d E z o te r y c z n y , I r e d ., II . 1 1 . W it k o w s k a Co o z n a c z a j ą z ja w is k a p a r a p s y c h ic z n e ( s tr . 7) Ś W itk o w s k i M o r a ln e p o d s ta w y id e o lo g ji p o l s k i e j ( s tr . 13), . . D r S t. T a t a r ó w n a R e n e s a n s a s t r o l o g i i ( s tr . 17) . ...J. K. H a d y n a
\N a d o t c h ł a n i ą ( w ie r s z — s t r . 2 3 ) ... W ł. H e r tz b e r g S n y o z m a r ły c h ( s tr . 2 4 ) ... K. C h o d k ie w ic z C ia ła z m a r t w y c h w s t a n i e ( s t u d j u m p s y c h o fiz y c z n e
n a t le d o g m a t u ) ( s tr . 3 0 ) ...M. I I. S z p y f k ó w n a O n y k s (z c y k lu „ T a je m n ic e s z la c h e tn y c h k a m i e
n i “) (s tr . 3 3 ) ... M. H . F l o r k o w a H i s t o r j a p o g lą d ó w r e l i g ij n y c h n a z a g a d n i e n ie
c ie r p ie n i a ( s tr . 3 6 ) ...W . M ic h e r d z iń s k i P y t a n i a i o d p o w i e d z i : J a k m o ż n a w o l n ą w o lę p o g o d z ić
z K a r m ą i p r z e z n a c z e n i e m ? ... 39 N o w o ś c i n a u k o w e : N o w a A t l a n t y d a ? . . . 41 T a j e m n i c a l u d z k i c h l e z ... 42 K r o n i k a : ł S t e f a n G r a b iń s k i ; N o w y m a l a r z t r a n s o w y ; W ie ś ja s n o w id z ó w w G r e c ji; I n d y js k i k o n g r e s f a k i r ó w ; G n ie w z a t r u w a o r g a n iz m .
S t y c z e ń 1 9 3 7 @ @ K R A K Ó W @ @ Z e s z y t 1
Nowa książka.
J e r z y G a r u d a
P od powierzchnią życia
z przedmową Józefa Św itkow skiego.
J e s t to p i e r w s z a p o l s k a p o w ie ś ć e z o te r y c z n a , w k t ó r e j a u t o r , m a l u j ą c w n i e s ł y c h a n i e i n t e r e s u j ą c y s p o s ó b lo s y s w y c h b o h a te r ó w , p o z w a la n a m s p o jr z e ć w z a k u 1 i s y t y c h s p r a w i z ro z u m ie ć , c o d z i e j e s i ę w P o l s c e p o d p o w i e r z c h n i ą te j d z iw n e j r z e c z y w is to ś c i, k t ó r a b u d z i t r o s k ę w w ie lu m y ś l ą c y c h u m y s ł a c h , a le w s w y c h u k r y t y c h z a ło ż e n ia c h j e s t t y lk o d l a n i e l i c z n y c h z r o z u m ia łą ... Ś w ie tn y z n a w c a l i t e r a t u r y e z o te r y c z n e j p ro f. J ó z e f Ś W itk o w sk i t a k m . in . p is z e o te j p o w ie ś c i: „ C h o c ia ż w s p lo c ie z d a r z e ń b i o r ą u d z ia ł s iły , o k r e ś l a n e z w y k le m ia n e m m a g i c z n y c h i c h o c ia ż w p ły w ic h n a lo s y b o h a te r ó w j e s t t a k p r z e m o ż n y , j a k r z a d k o s p o ty k a s ię p o d o b n y w ż y c iu c o d z ie n n e m , to j e d n a k n ie m a t a m n ig d z ie n i c s p r z e c z n e g o z e z n a n e m i p r a w a m i z ja w is k o k u lty s ty c z n y c h . N i e u b ła g a n a l o g ik a z d a r z e ń p r z e m a w i a t a k p r z e k o n y w u ją c o d o c z y te ln ik a , że n ie p o z o s ta w i a n ig d z ie m ie j s c a n a p o w ą t p ie w a n i e w ic h p r a w d o p o d o b ie ń s tw o , b u d z ą c r a c z e j r e f l e k s j e : „ a m o ż e i w m o je m ż y c iu d z ie je s ię c o ś p o d o b n e g o , ty lk o j a te g o n i e z a u w a ż a m ? ...“
D la w s z y s tk ic h , k t ó r z y i n t e r e s u j ą s ię o k u lty z m e m , je g o n ie b e z p ie c z n e m i z w y r o d n ie n ia m i, k t ó r z y s ły s z e li c o ś o s a ta n i z m i e i m a g j i , a p r a g n ą u s tr z e c s ie b ie i s w y c h n a jb l i ż s z y c h p r z e d g r o z ą z a b ł ą k a n i a s ię n a m a n o w c e , o r a z d l a t y c h , k t ó r z y u s i ł u j ą n i e t y l k o o b s e rw o w a ć ż y c ie , a le r o z u m i e ć je g o n a j t a j n i e j s z e , n a j b a r d z i e j u k r y t e s p r ę ż y n y d z i a ł a n ia , p o w ie ś ć t a b ę d z ie n i e t y l k o r e w e la c ją i o b ja w ie n ie m , a l e n a jg lę b s z e m , w s t r z ą s a j ą c e m p r z e ż y c ie m .
P o w ie ś ć t a w y jd z ie w n a jb l i ż s z y c h ty g o d n ia c h i r o z e s ł a n a b ę d z ie ty lk o d o t y c h , k t ó r z y s ię w p i s a li n a lis tę p r e n u m e r a t o r ó w „ d o d a tk ó w “. C e n a w a h a ć s ię b ę d z ie o k o ło 4 zł. D o k ła d n a k w o t a w y p i s a n a b ę d z ie n a b l a n k i e cie , d o łą c z o n y m d o p r z e s y ł k i. C e n a p o z a p r e n u m e r a t ą 40% w y ż s z a .
K O M U N I K A T Y R E D A K C JI .
S p i s t r e ś c i r o c z n i k a I II ., w s z y ty m ię d z y s t r . 38 a 39, n a le ż y w y j ą ć i o d d a ć i n t r o li g a to r o w i w r a z z c a ły m r o c z n ik ie m .
Z b r a k u m ie j s c a w n i n . z e sz y c ie o d ł o ż y liś m y d o d a ls z y c h n u m e r ó w : P r z e g l ą d b ib ljo g r a f ic z n y , s z tu k ę ż y c ia , m e d y c y n ę l u d o w ą , p r z e p o w ie d n ie n a r o k 1937, s u g e - s tj ę m y ś l o w ą d r a O c h o r o w ic z a i in n e .
J a k n a s i n f o r m u j ą 3 -ci to m d z ie l L u d w ik a S z c z e p a ń s k ie g o w y jd z ie je s z c z e w b ie ż ą c y m m ie s ią c u .
Do n r u n in . z a ł ą c z a m y b l a n k i e ty P. K. O. i p r o s i m y o w p ł a c a n i e p r e n u m e r a t y n a r o k b ie ż ą c y i r e g u l o w a n i e z a le g ło ś c i z a r o k u b ie g ły .
Z a m ia s t ż y c z e ń n o w o r o c z n y c h p r z e s y ł a m y C z y te ln ik o m n a s z y m z w ię k s z o n y n u m e r n i n i e j s z y o 12 s tr o n ic .
E le m e n ta r n y K u r s A s tr o lo g ji m a w y jś ć j u ż w n a jb l i ż s z y c h d n i a c h . C e n a 6 z ł + 0,50 p o r to . P r o s p e k t y w y s y ł a s ię n a ż ą d a n i e b e z p ła tn ie .
M I E S I Ę C Z N I K
S Y N T E Z A w i e d z y e z o t e r y c z n e j
T O M I V ( 1 9 3 7 )
KRAKÓW . LWÓW ° WARSZAWA = WISŁA
W ydaw ca i r e d a k to r : J. K. H A D Y N A , W isła, (Ś lą s k C ie sz y ń sk i)
Treść tomu IV
Parapsychologia J ó z e f ś W i t k o w s k i :
Co o z n a c z a j ą z ja w is k a p a r a p s y c h i c z n e ? ... 7
C ie k a w e e k s p e r y m e n t y ... 184
K. C h o d k i e w i c z : A n im iz m c z y s p i r y t y z m ? ...331
M. II. S z p y r k ó w n a : C ia ła z m a r t w y c h w s t a n i e ( s t u d j u m p s y c h o fiz . n a tle d o g m a t u ) c. d.: P r o m i e n io w a n ie i c e c h y le c z n ic z e s z c z ą tk ó w n i e k t ó r y c h c ia ł . 30 O d r ę b n o ś c i f iz jo lo g ic z n e w c ia ł a c h n i e n a r u s z o n y c h r o z k ł a d e m 32 O p o z o rn o ś c i g r a n i c ś m i e r c i ...64
D e z i n te g r a c j a j a k o ś r o d e k z m i a n y f o r m y c i a ł a . . . . 82
E w o lu c y j n a d r o g a o d b u d o w y c ia ł a : m a t e r j a l i z a c j a . 148 Z a c h o w a w c z a d r o g a o d b u d o w y c ia ł a : r e i n k a r n a c j a . 186 W s te c z n a d r o g a o d b u d o w y c ia ł a : w i t a l i z a c j a . . . 230
E w o lu c y j n a d r o g a o d b u d o w y c ia ł a : s u b l i m a c j a . . . 236
F o r m o w a n ie się w id m a i je g o t e c h n i k a ... 238
D o z g o n n e c ia ło p r z e i s t o c z o n e ... 277
N i e k tó r e c e c h y c i a ł a p r z e i s t o c z o n e g o ... 307
D ro g i z a s tę p c z e w s p ó łc z e s n e g o p r z e i s to c z e n ia c z ło w ie k a . . 333
O kultyzm K. C h o d k i e w i c z : S n y o z m a r ły c h , s t r . 24; s n y w i e s z c z e ...50
S y m b o li k a m a r z e ń s e n n y c h ... 88, 123 W ie d z a e z o t e r y c z n a ... 109
H i g j e n a s n u ... 155
K s z ta łc e n ie ś w ia d o m o ś c i k s i ę ż y c o w e j ... 181
Ł o d z ie p o d w o d n e w p r z e p o w ie d n i a c h N o s t r a d a m u s a ... 225
C h r o m o t e r a p j a ... 290
E z o te r y z m a n a u k o w a k r y t y k a ... 301
N o w a A t l a n t y d a ? ...41
T a j e m n i c a l u d z k i c h ł e z ...42
D z iw y i n s t y n k t u ...371
M a r j a F l o r k o w a : T a j e m n i c e k a m i e n i s z l a c h e t n y c h (c. d.) O n y k s , s tr . 33; A k w a m a r y n a 66; L a p i s l a z u l i 162; P e r ł a 287; K o r a l 320; K a m ie ń k s ię ż y c o w y ( S e le n it) 346. T o m i r a Z o r i: N a u k a o s i e d m i u p r o m i e n i a c h ... 252
E z o t e r y z m s z a c h ó w ... 349
R. J. M o c z u l s k i : R ó ż o k r z y ż o w c y , ic h h i s t o r j a , o r g a n i z a c j a o r a z id e o lo g ja 114, 142, 178, 245. 281, 313. 340, 378 D r f i l . R o l t W h e e l e r : P i ę k n o p i ą t e g o w y m i a r u ... 326, 357 J a n i n a D e m b o w s k a D u n i n o w a : K l a u d ju s z d e S a i n t - M a r t i n „ F ilo z o f n i e z n a n y “ ... 190, 240 D r J ó z e f R y g l e w i c z : A l c h e m j a d a w n i e j a d z i ś ...205
J ó z e f Ś w i t k o w s k i : M a g j a b i a ł a i c z a r n a ... 218
O o k u l t y z m i e ... ^72
L u d w i k F u g l e w i c z : „ M a g ja b i a ł a i c z a r n a / „ o k u l t y z m ' . Z ö v X f Y . . . . 383
II
A strologia J. K. H a d y n a :
R e n e s a n s a s t r o l o g j i ... 17
J a k i e s ą z a ło ż e n ia i c e le d z is ie js z e j a s tr o lo g j i ? ... 60
C zy a s tr o lo g j a j e s t n a u k ą c z y s z t u k ą ? ... 78
K. C h o d k i e w i c z : W o ln o ś ć vvoli a „ f a t a li z m " w a s t r o l o g j i ... 388
P y ta n ia i odpow iedzi J a k m o ż n a w o ln ą w o lę p o g o d z ić z k a r m ą i p r z e z n a c z e n i e m ? Czy t e o r j a d z ie d z ic z n o ś c i n i e s p r z e c iw ia s ię te z o m i n k a r n a c y j n y m ? J a k s ię k a r m i c z n i e d a w y j a ś n ić w s p ó l n a ś m i e r ć k i l k u s e t lu d z i n p . w p o ż a rze l u b k a t a s t r o f i e o k r ę t o w e j ? ... ... Czy k a ż d y , n a jd r o b n i e j s z y f a k t z n a s z e g o ż y c ia j e s t k a r m i c z n y m w y n i k i e m p o p r z e d n i c h ż y w o t ó w ? ... Ile j e s t r o d z a j ó w K a r m y ? ... O d a u t o r a „ D ro g i w ś w i a ty n a d z m y s ł o w e " ...• Czy ś w i ę to j a ń s k i e z ie le p o s ia d a i s t o tn i e w ł a s n o ś c i le c z n ic z e i j a k i e ? Czy d w a p o s o b ie n a s t ę p u j ą c e w c i e le n i a s ą d o s ie b ie p o d o b n e J a k t łu m a c z y ć w y p a d e k , g d y k t o ś z p o w o d u c h o r o b y u m y s ło w e j s k a z a n y j e s t n a ż y w o t k r e t y n a l u b i d j o t y ? ... Co to s ą : l a r w y ? — 352; e l e m e n t a l e ? — 353; e g r e g o r y — 355 Czy m o ż liw e s ą t. zw . u r o k i i n a c z e m o n e p o l e g a j ą ? . . . . Czy i s t n i e j e z w ią z e k m ię d z y m a r t y n i z m e m a w o l n o m u la r s t w e m ? Co to s ą m a n t r a m y ? ... 39 69 199 200 264 263 268 356 392 395 U t w o r y w i e r s z o w a n e N a d o t c h ł a n i ą — W ł. H e r t z b e r g ...23
W z le ć m y — H . B r o n i k o w s k a S m o l a r s k a ... 170
E k s t a z a — R o m a n h r . R o s t w o r o w s k i ...222
S k r z y d e ł! ... — A r t i b o ... 376
S z t u k a ż y c i a P r a w o d o b r o c i — 96; O s ta r o ś c i — 170; P r a w o p o m y ś ln o ś c i — 197; J a k w y k o r z y s t a ć w a k a c je ? — 258; Z n a c z e n ie c h w ili m i l c z e n i a — 324. I l u s t r a c j e S y m b o l p r z e d s t a w i a j ą c y c a ł o k s z t a ł t id e j r ó ż o k r z y ź o w c ó w ...117
A lc h e m ik w l a b o r a t o r j u m (z K h u n r a t h a ) ... 143
K rz y ż m a k r o k o s m i c z n y (z K h u n r a t h a ) ... 144
N o s t r a d a m u s ... 225
R o b e r t F l u d d ... 249
R ó ż n e P i e r w s z y p o ls k i z ja z d e z o te r y c z n y — H e l e n a W i t k o w s k a ... 1
M o ra ln e p o d s ta w y id e o lo g ji p o l s k i e j — D r S t. T a t a r ó w n a . 13, 57, 92, 119, 159 H i s t o r j a p o g lą d ó w r e l i g i j n y c h n a z a g a d n i e n ie c ie r p ie n i a — W . M ic h e r- d z iń s k i ... 36, 192 . G łó w n e p r a w d y — p r o f . W . L u t o s ł a w s k i 45, 86, 131 f C u d e m j e s t ż y c ie — L. S z c z e p a ń s k i ...77
; O p o m o c d u c h o w ą — M F ... 133
I D r J u l j a n O c h o ro w ic z (w 2 0 -le c ie z g o n u ) ... 141
Ś l a d y m y ś l i — M ik o ła j R e r i c h ... 269
w G a r ś ć w s p o m n ie ń o A n d r z e ju G a w r o ń s k i m — H . W i t k o w s k a . . . . 299
: R o z m o w y n a tc h n i o n e (z o p o w i a d a ń V i v e k a n a n d y ) ... 351
b p r z y j a c ió ł — H e l e n a R e r i c h ... 361
■ ra ż e n ia z J a s n e j G ó ry — J. D ...362
|t e a H o g u e : „ P r a d ź w ię k i " , p r z e ł. J a n i n a D u n i n o w a ( n o w e la ) . . . 127, 166 t p ż e N a r o d z e n ie w H i m a l a j a c h — W . L o g a ...368
d R e d a k c j i ...365
P r z e g l ą d b i b li o g r a f ic z n y
D r G e o rg L o m e r : „ H i m m e ls s c h lü s s e l, e ig e n e S t e r n l a u t - u. S t e r n t a n z l e h r e “ — 70
L u w ik S z c z e p a ń s k i: „ C u d a w s p ó łc z e s n e “ — J. Ś w i t k o w s k i ...101
J e r z y G a r u d a : „ P o d p o w i e r z c h n i ą ż y c ia " — J. Ś w i t k o w s k i ...101
D o m N ś r o m a n : „D es L o u r d s S e c r e ts d e 1937“ — J. D u n in o w a . . . . 102
J a r o s ł a w H e l s k i: „ O d ż y w ia n ie n o w o c z e s n e " — J. H ...104
S v ä m i V i v e k ä n a n d a : „ K a r m a Y o g a “ — H . W i t k o w s k a ... 136
„ „ „ E n t r e t ie n s i n s p i r e s " — H . W i t k o w s k a 261 „ „ „ B h a k ti Y o g a “ — H . W i t k o w s k a ... 294
» „ R a ja - Y o g a " — H . W it k o w s k a ...390
J a n R o z w a d o w s k i: „ P r a w d a Ż y c ia “ — W in c e n t y L u t o s ła w s k i . . . . 173
K s. P a w e ł S iw e k : „ W ę d r ó w k a d u s z , r e i n k a r n a c y j n e u t o p je " — K. C h o d k ie w ic z ... 263
J a n H e r b e r t : 1. „ W ie lc y m is tr z e d u c h o w i I n d y j w s p ó łc z e s n y c h “ 2. „ G a n d h i, L is ty d o A s h r a m u “ — H. W it k o w s k a . . . 215
3. „ S h r i A u r o b in d o " U w a g i i m y ś l i — H . W it k o w s k a . . 296
A. K liz o w s k i: P o d s t a w y d l a p o z n a n ia z a s a d n o w e j e p o k i “ — J . Ś w it k o w s k i 297 K r o n i k a t S t e f a n G r a b i ń s k i ... 43
N o w y m a l a r z t r a n s o w y ...43
W ie ś j a s n o w id z ó w w G r e c j i ... 44
I n d y js k i k o n g r e s f a k i r ó w ...44
G n ie w z a t r u w a o r g a n i z m ...44
D o ś w ia d c z e n ia M ię d z y n a ro d o w e g o I n s t y t u t u B a d a ń P s y c h ic z n y c h . . . 75
C zy n a le ż y p a li ć u m a r ł y c h ? ... 75
P i e r w s z a k o b i e t a k a p ł a n k ą m a g j i l a m a i s t y c z n e j ... 76
Z d z ia ł a ln o ś c i T o w . M e ta p s y c h ic z n y c h w W a r s z a w i e ... 98
N a m a r g i n e s i e p r o c e s u s o w i e c k i e g o ... 105
S t a je m y s ię t r o g l o d y t a m i ? ...106
B a n a ł y m a s o ń s k i e ... 107
P o m n ik H o e n e - W r o ń s k ie g o ...107, 139 K o ś c ió ł k a to l i c k i a r o z w ó j s p o ł e c z n y ... 108
N ie z w y k ły w y p a d e k ... 138
D z ia ła n ie j a z z b a n d u ... 139
S e n t e l e p a t y c z n y ... 139
C zy ja s n o w id z ą c e o d k r y c i e z b r o d n i ? ... 171
M e d ju m w ę g i e r s k i e w N o r w e g j i ... 201
C z l o w i e k - p t a k ...203
R u c h y e z o te r y c z n e w R u m u n j i ... 204
T e m p o ż y c ia a c h o r o b y u m y s ł o w e ...363 Z a u w a ż o n e w a ż n ie js z e b łę d y d r u k a r sk ie .
S t r o n a 39, w ie r s z 1 -szy o d d o ł u : z a m . „ I s t o tę N a j n i ż s z ą “, w i n n o b y ć : „ I s t o tę N a j w y ż s z ą “.
S t r o n a 40, w ie r s z 2 o d g ó r y : z a m i a s t s ło w a „ n a s z e g o “ ( d w a r a z y u ż y te g o w ty m w ie r s z u ) w i n n o b y ć : „ n o w e g o “.
S t r o n a 145, w ie rs z 3 o d d o łu n a le ż y u s u n ą ć , a w je g o m ie j s c e w i n n o b y ć : „ k r z y ż o w c ó w , z a t y t u ł o w a n e j „ T h e m i s A u r e a “ p o d a je o n z ło te P r a w a Z a k o n u " . S t r o n a 205, w ie rs z 6 o d g ó r y : z a m i a s t o k a z a ły b y , w in n o b y ć : „ o k a z a ł b y “ ; w ie rs z
7: z a m i a s t „ s k o m p l ik o w a n e “ w in n o b y ć : „ s k o m p l ik o w a n y “ . S t r o n a 207, w ie r s z 14: z a m i a s t „ a c h e m ia “ w in n o b y ć : „ a l c h e m j a “.
S t r o n a 210, w i e r s z 36 — z a m i a s t „ w ię k s z e “ w in n o b y ć : w ię k s z e m “ .
S t r o n a 213, w i e r s z 11: z a m i a s t „ u t l e n i a n i e j e s t s p a l a n i e m “ , w i n n o b y ć : „ u tl e n i a n i e n i e j e s t s p a l a n i e m “.
S t r o n a 215, w i e r s z 8: z a m i a s t „o “, w in n o b y ć „ w ".
S t r o n a 216, w i e r s z 16: z a m i a s t „ r u r d y “ , w i n n o b y ć „ r u d y “.
S t r o n a 331, w i e r s z 3 o d d o ł u : z a m i a s t „ d z ie s ię c iu “ , w i n n o b y ć „ d z ie w ię c iu “. 3 S t r o n a 334, w i e r s z 14 z d o ł u : z a m i a s t „ a n a t u r z e " , m a b y ć „o n a t u r z e “.
S t r . 336, w i e r s z 4 o d g ó r y : z a m i a s t „ z d o b y ł“ , w i n n o b y ć : „ z d o b y ć “ . S t r . 341, w ie r s z 3 o d g ó r y p r z e n i e ś ć n a s t r . 357, j a k o w i e r s z 2 t e k s t u z g ó ry . IV
X:
¢ /-• X y
Rocznik IV II O II U \\ f| li—
nStyczeń
Z e s z y t , ;/| | _ U I] II II H// '937
M iesięcznik p o św ięco n y ro z w o jo w i i k u ltu rz e życia w e w n ę trzn e g o , o ra z w a rto ścio m tw ó rczy m p o lsk ie j m yśli tra n s c e n d e n tn e j.
S Y N T E Z A W I E D Z Y E Z O T E R Y C Z N E J
O r g a n : T o w . P a r a p s y c h i c z n e g o im . J u l j a n a O c h o r o w ic z a w e L w o w ie i O g n i s k a B a d a ń E z o t e r y c z n y c h i M e ta p s y c h ic z n y c h w K r a k o w ie
R e d a k c ja : J. K. H a d y n a , K r a k ó w , u l. G r o d z k a 58, m . 5.
„Porw ać ogień s trze żo n y , z a n ie ść w o jc z y s te stro n y to cel . .
S t. W y sp ia ń ski
Pierwszy Polski Zjazd Ezoteryczny
i.
W dniach od 6—8 grudnia 1936 r. odbył się w Poznaniu „ P ie rw szy ogólno
polski zjazd e zo tery k ó w “, na k tó ry p rzy b y ło b ard zo w ielu P rzy jació ł w iedzy duchow ej z najdalszych naw et k ra ń c ó w Polski.
Zjazd ten był dla wielu e zo tery k ó w polskich próbą nie tylko sił i spoistości w ew n ętrzn ej, ale i w y razem dużej odw agi, z jaką stanęli w szeregach ludzi m yślących sam odzielnie i szukających na szlakach duchow ych nieprzeciętnych dróg i głębokich idej, k tó re nie są — i zap ew n e jeszcze nie ry ch ło zostaną zrozum iane i spraw iedliw ie ocenione p rzez ogół.
J e s t rzeczą ludzką, że odnosim y się nieufnie d o w szystkiego, czego nie jesteśm y w stanie zrozum ieć. Ale je st rzeczą b ard zo sm utną, że ci, k tó rz y nie orjentują się w Ideologii pew nych ugrupow ań czy zrzeszeń, ta k pochopnie i ła tw o osądzają je i to z k rz y w d ą dla siebie i dla nich. D la s i e b i e — bo w y staw ia ją sobie sm utne św iad ectw o niedojrzałości duchowej i intelektualnej;
a dla ugrupow ań, bo w sposób m ałoduszny i złośliw y usiłują gasić u wielu z d ro w y zapał, ku ro zw ojow i i odrodzeniu w ew n ętrzn em u w iodący. Każdy w y ra z indyw idualności w ew n ętrzn ej nazy w ają ignoranci owi „m asoństw em “, a k ażdy odruch zrek o n stru o w an ia poglądów n a św iat i życie „kom unizm em '.
T en w łaśnie lęk p rzed n iesłuszną i k rzy w d zącą e ty k ie tą „m aso ń stw a“
p o w strzy m ał w ielu ezo tery k ó w od w zięcia udziału w zjeździe, ale mimo to, sp o ra g rom adka św iadom ych celu i drogi stan ęła d o „poznańskiego apelu“.
Jest rzeczą w y so ce in teresującą, że w łaśnie Poznań, nie p osiadający żadnych trad y cy j ezo tery czn y ch , b ęd ący niejako najm łodszą „latoroślą“ ow ego p o tęż
nego pnia, k tó ry sw e korzenie um ocow ał w e w szy stk ich dzielnicach i m iastach odrodzonej Polski, zd o b y ł się na zw ołanie i zorganizow anie ow ego zjazdu, projektow anego już od wielu lat p rzez w y b itn y ch ezoteryków , k tó ry m jednakże nie było sądzone zrealizow anie ty ch zam ysłów .
1
P oznańskie słynęło zaw sze z odwagi, z jaką podejm ow ało wszelkie ruchy w olnościow e. I te ra z p o zostało w ierne sw ej trad y cji, grupując u stóp „Zbaw i
ciela Króla" g a rstk ę g o rący ch pracow ników na niw ie odrodzenia duchowego?
B o odrodzenie to p rz y jść musi i ogarnąć całe społeczeństw o, zespalając je w wielką całość, k tó ra m iałab y dość sił, ab y p rz e ciw sta w ić się atakom
„złych m o cy “, gotujących się do podporządkow ania całego św iata kłam liw ym hasłom m aterializm u i zap rzeczan ia w y ższy ch P raw d Ducha!
I spotkaliśm y się na ow ym zjeździć, czując najży w szą radość, że zd ecy dow anych do p ra c y jest już spora garstka... I spojrzeliśm y sobie w oczy, c h w y ta ją c w nich ów zew przedziw nej tęsknoty za tern powszechnem braterstw em dusz, k tó re kiedyś w p rzyszłości stan ie się zapew ne udziałem w szystkich m ieszkańców Ziemi, a k tó re dzisiaj w y czu w ają tylko nieliczni, naznaczeni sty g m atem c isz y i rów now agi w ew nętrznej, któ ry ch najw iększem p rz y k a za niem jest czynienie pokoju i realizow anie w czynach i m yślach nakazu m iłości i dobroci!
Ta dobroć, w y ra ż ają c a się tolerancją, była nakazem i obow iązkiem w sz y s t
kich, biorących udział w zjeździe. I zapew ne dlatego oprom ieniała ten zjazd ta k cudow na harm onja, że cza r jej udzielał się w szy stk im , stw arza ją c zupełnie n iezw y k ły nastrój, p rz e k re śla ją c y w szelkie antagonizm y, różnice, uprzedzenia...
T rzeb ab y było zaiste bard zo lichej duszy, k tó ra b y w tym ogólnym ak o r
dzie b ra te rstw a nie p rzek reśliła bodaj na k ró tk o sw y c h osobistych a n ta gonizm ów . T rze b a b y by ło b ard zo ograniczonego um ysłu, k tó ry b y nie um iał zdobyć się na b ezstro n n y i ży cz liw y osąd sw y ch bliźnich, połączonych nagle jedną m yślą i jedną tęsk n o tą: że oto w szy scy d ąży m y w zw yż ku Dobru i P raw d z ie i że u p o d staw y w szy stk ich kierunków i w szy stk ich dróg dojścia — w y k w ita jedna m yśl, jeden cel, jedna tęsk n o ta: budzenie sy n o stw a bożego w duszach naszych, łączenie się z W s z e c h j e d n o ś c i ą , k tó rej w yrazem i sy n tez ą je st Bóg!
W szy stk ie sy ste m y myśli, na pozór sprzeczne z sobą, są jednak bardzo do siebie zbliżone, a jeżeli różnią się czem ś, to jedynie form ą, sym boliką i spo
sobem z e w n ę t r z n e g o przejaw iania się. D lateg o ludziom, k tó rz y p o trafią głęboko ujm ow ać w szelkie zagadnienia, ta k ła tw o je st porozum ieć się z sobą, chociażby podchodzili do siebie z kilku — napozór sprzecznych z sobą — u g ru pow ań. D ow odem — w spom niany zjazd w P oznaniu. P rze sze d ł on oczekiw ania i nadzieje niety lk o p esy m istó w , ale i tych, k tó rz y z nakładem olbrzym iej w iary , pośw ięcenia i energji zjazd ten projektow ali i zdołali g o urzeczyw istnić. Uznanie i w dzięczność n ależy się p rzed ew szy stk iem dwu jego kierow nikom , pp. arch.
E. B artk o w iak o w i i T. P aw lickiem u z Poznania, k tó ry ch energji i n iestru d zo nym w ysiłkom udało się stw o rz y ć ten przep ięk n y akord, pełen siły, piękna i harm onji, w y ra ż a ją c y ta k dobitnie i ja sk raw o w spólność ideji i celów w sz y s t
kich zrzeszonych na tym zjeździe sto w arzy szeń , kół, o raz poszczególnych,, a jakże licznych jednostek, noszących w spólne w szy stk im im ię: przy jació ł w ied zy duchow ej!
W sali, w ypełnionej po brzegi, zeszli się ludzie z całej Polski, a b y w y m ienić z sobą słow a p rzyjaźni i b ra te rstw a , a b y u sły szeć m ów ione głośno i z dum ą słow a, k tó re m oże d o tąd szeptali ty lk o cicho, sm agani o baw ą, że nie zostan ą zrozum iani, że i deje ich i w ierzenia zostan ą w yśm iane i w sw ej głębo
kiej treści w ykoszlaw ione... B o życie i jego blichtr łączy i zesp ala w ielu ty lk o 2
na sw ej p o w ierzchni; w głębi, tam , gdzie bije jego rzeczy w isty nurt, panuje niemal pustka, m ilczenie i cisza. N iew ielu w ym ienia z sobą sło w a zrozum ienia, nieliczni p rz e ży w a ją w sp ó ln y d reszcz d u szy ; czuje się i rozum ie, że czas p rz e chodzi, la ta p ły n ą bezb arw n ie co raz w olniej i m onotonniej, ale dusze — n aw et bliskie sobie i połączone rozlicznem i w ęzłam i nie zdolne są w y d a ć w spólnego dźw ięku, ni akordu... Aż do śm ierci pozostają sobie ludzie obcy i nieznani, szarpani tęsk n o tą z a czeinś w ielkiem i św iętem , co tkw i w ich podświadom ości, ale nie zostaje dopuszczone d o głosu, albo — nie umie w ołać, bo brutalnością dnia codziennego z o sta ło zdeptane i unicestw ione.
Takich zm iażdżonych przez m aterializm , takich znudzonych bezcelowością i jalow ością ży cia o raz sw y c h złudnych i n ietrw ały ch osiągów , pragnęłoby się w ezw ać do o w ej sali — w ypełnionej tak szczelnie p rzez takich sam ych, a jakże i n n y c h ludzi i -powiedzieć: p atrzcie, czy te radosne, w zruszone tw arze nic w am nie m ó w ią?.. C zy nie żal w am , że dobrow olnie zubożacie sw ą duszę o tę radość, k tó ra rozprom ienia i rozjaśnia w szy stk ie oczy i w sz y st
kie serca tu zgro m ad zo n y ch ? Cóż ich łą c zy ? C o zniew ala do ty ch w zruszeń, k tó re tak bard zo zbliżone są do szczęścia, iż odróżnić jedno uczucie od drugiego b y ło b y b ard zo trudnem ! O to m iłość, b raterstw o , oto poczucie ow ej w ielkiej w spólnoty, w ielkiej rodziny, jaką tw o rz y m y , ukochaw szy w spólny cel i w spólne ideały... Nie um niejszajcież więc sw ego życia i jego radości egoizmem, p ły t
kością pojęć, oschłością serca i p y ch ą duszy! T ak dobrze, tak niesłychanie dobrze je st iść w spólnie, rę k a w rękę, ram ię przy ram ieniu ku tej dalekiej G w ieździe, k tó ra oznajm iła św iatu n arodzenie B oga w człow ieku, zw ycięstw o Ś w ia tła nad M rokiem... Idźm y coraz liczniejsi, c o raz silniej uświadom ieni, coraz mocniejsi w pragnieniu łączenia się, w chęci zbliżenia k ró lestw a B ożego ku ziemi... „A p rzy sp ieszy m y w ów czas dzień, kiedy spełni się przepowiednia ksiąg św iętych, a pokój — w edle słów p roroka — p opłynie nad św iatem , jako rozlew na rzeka, i n a tu ra sam a odnow ioną zostanie i uspokojoną zaró w n o jak człow iek. Zło fizyczne i m oralne zniknie; ustaną kataklizm y, w y trącające ziem ię z jej p odstaw , pustynie o k ry ją się kw iatem , ucichną jęki p o krzyw dzo
nych i obeschną łz y sm utnych, a słusznym dom aganiom się p ra w ludzkich dane będzie p ełne zaspokojenie. M arzenia uczonych i filantropów sp ętan ia w rogich sił n a tu ry i oddania ich na usługi ludzkości zostan ą urzeczyw istnione, klęski żyw iołow e, ch o ro b y , epidem ie zostan ą zw alczone, a w y stęp e k , sam olubstw o, alkoholizm i w szelkie zbrodnie, to czące jak c ze rw ludzkość p rzez tyle w ieków, b ędą uleczone, i szczęście jednostek i ludów stanie się praw em pow szechnem w tern bożem królestw ie, przybliżonem d o ziem i...“
Takie oto m yśli i refleksje k o ły sa ły nas w czasie długich godzin w spólnych o b rad i pogaw ędek. Takie nadzieje w y k w ita ły w duszach, a w y ra z ich p rze
bijał w re feratach i przem ów ieniach w szy stk ich prelegentów . W y so k i poziom tych przem ów ień b y ł dow odem , że p raca duchow a,, obow iązująca tych, k tó rzy m ają szczęście należeć do w spólnej duchowej rodziny niety lk o jednego narodu, ale w szy stk ich ludzi dobrej w oli na św iecie, nie b y ła czczym frazesem . Ci, k tó rz y tam — na ty m zjeździe się sp o tk ali — dorośli duchow o do sw ego nie
przeciętnego poziomu, gdzie to leran cja i harm onia staje się już p o trzeb ą serca, a nie w ym uszeniem , spraw iającem przy k ro ść. D latego ani jeden pow ażny z g rz y t nie zm ącił serd eczn eg o nastro ju , k tó ry tak usidlił dusze i serca w sz y st
kich, że gd y oznajm iono ro zw iązanie i koniec zjazdu, nie chciano w ychodzić z sali; ludzie spoglądali po sobie z żalem , z jak ąś serdeczną tęsknotą i pragnie-
liiem, ab y te prom ienne dni w spólnoty trw a ły jeszcze, aby s ta ły się dla ud rę
czonych, często jakże b ard zo osam otnionych serc, Chlebem codziennym ...
Zjazdy, podobne temu, pow inny o d byw ać się rokrocznie w ró żn y ch czę
ściach Polski. J e s t to potrzebą i głosem tęsk n o ty wielu, bard zo w ielu ro zb u dzonych i uśw iadom ionych dusz w naszej w olnej O jczyźnie.
Ale jeżeli p o ru szam y tu piękne stro n y naszego w spólnego w y siłk u , a b y m im o rozlicznych trudności, jakie niejeden pokonać m usiał, staw ić się w sze
regach naszych duchow ych przyjaciół, m usim y dać w y ra z i pewnemu sm utnem u zdziwieniu, że niektóre T o w arzy stw a ezoteryczne z W arsz a w y nie odczuły w e w n ętrzn eg o nakazu złączenia się z całością, reprezen tu jącą ruch duchow y w Polsce! Nie b y ło żadnego oficjalnego przedstaw iciela z ich stro n y , nie b y ło n aw et kilku sym bolicznych słów : listu lub depeszy, k tó re tak bogato z a sła ły stół prezydialny, a w y słan e z o sta ły p rzez tych, k tó ry m zdrow ie lub tw a rd e w arunki życia p rzy b y ć nie pozw oliły, ale k tó rz y sercem trw ali p rz y nas, łącząc się duchem ze w szystkim i uczestnikam i zjazdu. Ale m oże i lepiej się stało. Ci, k tó rz y „m łodzi duchem 1' i zapałem odczuli zew sw ych dalekich braci, p rzybyli indyw idualnie, rep rezen tu jąc ty lk o siebie, inni, m oże zbyt zim ni już, zesztyw niali w sw ych p rzy ciasn y ch g ran icach „w łasnych k ie ru n ków " i ideji — zm ąciliby może cudow ną harm onię zjazdu... W szy stk o zatem — k iero w an e w y ższą siłą, zło ży ło się w form ę i tre ś ć jak najpiękniejszą, po zo sta
w iając niezatarte w ra ż en ie w duszach uczestników , w raz z ostatniem i słow am i św ietnej prelegentki M. H. S zpyrków ny, k tó ra w e w z ru szający sposób, z jej tylko w łaściw y m czarem ujęła nurtujące nas uczucia w przepiękną tre ść o s ta t
niego pożegnania tego jedynego w sw ym rodzaju zjazdu. (red.) II.
N apisała H elena W itkow ska.
Z in icjaty w y „ K o ł a P r z y j a c i ó ł W i e d z y D u c h o w e j w P o z n a n i u “ odbył się tam że w p ierw szy ch dniach g rudnia p ierw szy ogólno
polski Zjazd E zotery czn y . W zaproszeniu, podpisanem przez inż. Edm unda B artk o w iak a i red. T ad eu sza Paw lickiego c zy tam y n asętpujące sło w a: „Celem Zjazdu je st osobiste zaznajom ienie się ludzi, in ertesujących się W iedzą D ucho
w ą, o ra z p rzedyskutow anie w spólnych problem ów . P o za posiedzeniam i ple- narnem i odbędą się osobne posiedzenia zw olenników poszczególnych kierun
ków W iedzy D uchowej, a b y p rzy b y szo m z różnych m iejscow ości um ożliwić naw iązanie osobistego k ontaktu.“
K ierow nikam i Zjazdu pow odow ało p rześw iadczenie, że rozliczne kierunki i odcienie W ied zy D uchow ej są ty lk o różnem i drogam i do jednej P raw d y w io dące, jak o b y prom ieniam i jednego słońca! Idzie tu o porozum ienie się w z aje m ne, o w sp ó łp racę — to też_ uczestników obow iązuje najdalej idąca l o l e r a n - c.i a, ży cz liw y stosunek w o b ec rozbieżnych często m niem ań, pojęć, poglądów.
Zjazd trw a ł trz y dni, 6, 7 i 8 grudnia, zeb ran ia o d b y w a ły się ran o i po
południu. W y g ło szo n o następujące refe ra ty :
1. „ O g n i s k a w i e d z y i k u l t u r y d u c h o w e j " — H. W itkow ska.
2. „ W i e d z a d u c h o w a w B u ł g a r i i " — prof. P io tr P am porow . 3. „ D z i e j e a s t r o l o g i i i j e j i s t o t a n a u k o w a — F r. Prengel.
4. „ M i s t y c y z m j a k o d r o g a d o j ś c i a w e d l e ś w. J a n a o d K r z y ż a " — red. T ad eu sz P aw licki.
4
5. „W p ł y w o s i ą g u d u c h o w e g o n a s t a n y f i z y c z n e “ — M aria S zpyrków na.
6. „ S p i r y t y z m j a k o g a ł ą ź W i e d z y D u c h o w e j , red. J. Chobot.
7. „ 0 o k u l t y z m i e “ — prof. J. Św itkow ski.
O b ra d o w ały trz y sekcje: m i s t y c z n a pod kierunkiem T ad eu sza P aw lic
kiego, o k u l t y s t y c z n a pod kierunkiem red. Jan a H adyny i s p i r y t y s t y c z n a pod kierunkiem Józefa C hobot a. W sp raw ie sekcji m e t a p s y - c h i c/z ii e j postaw iła M. H. Szp y rk ó w n a w niosek, aby, w obec istnienia zorga
nizow anych T -w M etpsychicznych, sekcji takiej nie tw o rz y ć , tylko dać m oż
ność przy stąp ien ia T -w om do Związku Z w iązków E zotery czn y ch w ciągu roku, u tw o rz y ć zaś w w y padku, gd y to nie nastąpi.
Zjazdow i p rzew odniczył red . T adeusz Paw licki.
P o z a oficjalnym program em , o d b y w ały się codzienne zebrania to w arzyskie, trw ające do późnej nocy, w spólne obiady i h e rb aty , na k tó ry c h uczestnicy poznaw ali się bliżej, zespalali duchow o, porozum iew ali z sobą i naw iązyw ali życzliw e, serdeczne stosunki.
Na zeb ran iu ogólnem w sali obrad uczenice m iejscow ej szk o ły rytm icznej pod kier. prof. W iechow iczow ej, o d tw o rz y ły w p rzepiękny sposób w sy m bolicznych tańcach: „Przebudzenie się d u szy “, „W stęp w św iaty nadzm ysło- w e “, „Dzień codzienny“ i i.
Na zeb ran iu w dom u pp. E. B artk o w iak ó w piękną im prow izacją o bdarzył słuchaczy sły n n y jasnow idz, inż. Stefan O s s o w i e c k i . W p o etyczną formę ujął on ro zg ry w ające się w bezdennych otchłaniach wielkie p ro cesy kosm iczne, m iłość w e w szechbycie, n arodziny św iató w i człow ieka, stopniow e jego w y d o b y w anie się z m aterji, w y zw alan ie ducha i jego cudow ne m oce.
M ówił też na zjeździe w ielokrotnie gość z B ułgarji, P io tr Pam porow , p rzed staw iciel W szech św iato w eg o B iałego B ractw a.
*
Po p rzez trzydniow e o b rad y Zjazdu sn u ła się nić p rzew odnia, rozbrzm ie
w ała nuta zasadnicza, w y ra sta ją c a z re fe ra tó w i dyskusyj, zsy n tety zo w an a w uchw ałach końcow ych. W y ra sta ła z s erc i um ysłów , z odczucia potrzeb czasów i stosunków sam orzutnie, bez p rzygotow ania. Nie ujaw niona w żad
nym planie ani tytule referatu, przejaw iła się i o p anow ała Zjazd, w y k reślając kierunek dla p rz y szłe j działalności jego uczestników . B y ło nią p rześw iad cze
nie, że w O p o l s k i e j t w ó r c z o ś c i u m y s ł o w e j i a r t y s t y c z n e j , że w dziełach n aszy ch w ieszczó w i filozofów t k w i ą w a r t o ś c i d u c h o w e p i e r w s z o r z ę d n e j m i a r y , m ało dotąd znane i rozpow szechnione
— że w ięc nakazem chwili bieżącej je st w arto ści te w y d o b y ć, rozszerzyć, uprzystępnić, b y p rzed o stały się do św iadom ości narodow ej, p rzepoiły życie, oczy ściły je i uszlachetniły.
Odnośne uw agi w refe ra ta ch i dyskusjach brzm ią następująco:
„C złow iek zdolny jest do s a m o s t w ó r c z o ś c i , do rozw oju sw y ch ciał niewidzialnych, o czem nie w ie jeszcze w spółczesna biologja. O sam ostw orze- niu tern u czy ł już H oene-W roński i w y k re śla ł now e drogi rozw oju ludzkości.
W ielka to k rz y w d a dla polskiego sp ołeczeństw a, że nie zna ideologji najw ięk
szych duchów narodu, że niem a dlań m iejsca w szkolnictw ie i ośw iacie zatra ca m y stą d n asze ideje przew odnie. W ró cić nam trzeb a do rodzinnych trad y cy j, u rzeczy w istn iać w skazania naszych m istrzó w i przew odników , dla
5
teg o w y jednać należy u w ład z polskich, b y w p ro w ad ziły do o św iaty w arto ści naszych tran scen d en tó w .“1)
„Polskie trad y cje p rz e k az a ły nam m ało dotąd znane, a badane i opraco w y w an e obecnie zespoły B r a c i P o l s k i c h z okresu R eform acji; m łodzieży w ileńskiej, F i l a r e t ó w i F i l o m a t ó w w początku XIX w ieku; rozliczne zw iązki z czasó w w ielkiej em igracji po 1831 roku, M e s j a n i z m p o l s k i , T o w i a ń s z c z y z n ę , potężne w zlo ty pod hasłem „ w sz y stk o p rzez Ducha i dla D ucha“... N ieprzebrane to sk arb y polskiej tw ó rczo ści w tej dziedzinie — czerp ać z nich m ożem y nietylko m y sam i, ale jeszcze daw ać innym i szeroko je rozpow szechniać w św iecie.“*)
„W Polsce w sp ó łczesn ej lepiej je st zn an y H itler niż W roński, C ieszkow ski, Słow acki... Zupełnie nieznane są ideow e zało żen ia n ajw ięk szy ch duchów w narodzie... P o l s k a b ę d z i e p r z e w o d n i c z k ą S ł o w i a n , gdy zrozum ie, odczuje i urzeczyw istni idee sw ych duchow ych przew odników .“1)
W y cz u w a się w tern zebraniu poszukiw anie ideału, tęsk n o tę do p rz e w o d nika duchow ego, co porw ie m asy i zbudzi entuzjazm ..., tęsknotę do boh ater
stw a... C hcem y siły, chcem y T y tan a , b y moc z n arodu w ydobył, w y rw a ł go z niedoli duchow ej. N aród nasz m a do spełnienia w ielką m isję.“4)
*
W referatach i dyskusjach Zjazdu poru szan o ta k ż e zagadnienia zw iązane z różnem i gałęziam i w iedzy, ja k astronom ia, biologja, historia. W edle F ran ciszk a P ren g la astronom ia bada fizyczną, — a o d r a d z a j ą c a s i ę w o c z a c h n a s z y c h a s t r o l o g i a — psychiczną isto tę K osm osu; ro z w ijają się też nowe nauki: astro d y n am ik a i kosm obiologja, k tó ry m w ró ż y ć m ożna św ietn ą p rzy szło ść. Ziemia, a w ra z z nią ludzkość, zw iązane są nie
ro zerw aln ie z całością w szech św iata — o lbrzym ia energia kosm iczna oddzia
ły w a na nas... w człow ieku faluje życie Kosm osu. N auka dzisiejsza niedaw no o d k ry ła jedność w szech św iata w analogicznym układzie gw iazd i atom ów , 0 czem w iedzieli już średniow ieczni astrologow ie i alchem icy — ale n auka ta dotąd nie wie, że c ia ła niebieskie, oprócz fizycznych, m ają ciała astralne, e te
ry c z n e i m entalne, k tó re oddziaływ ują na n aszą psychikę.
O biologji i fizjologji w spółczesnej, o w p ł y w i e p o s t a w , s t a n ó w 1 w y s i ł k ó w d u c h o w y c h n a p r z e t w a r z a n i e n a s z e g o o r g a n i z m u , m ów iła M. Szp y rk ó w n a. P sy c h ik a o d d ziały w a na ciało, zm ienia się ono pod w p ły w em myśli, uczucia, woli. C złow iek przy szło ści inny będzie od obecnego. Ja k stw ierd za m etapsychologja, m ożem y p rzez odpow iednie ćw icze
nia w y o strz a ć nasze zm ysły, w y w o ły w ać zjaw isk a jasnow idzenia, telepatji, lew itacji, rozdw ojenia osobow ości itp.; m ożem y stopniow o o p an o w y w ać i ograniczać norm alne p ro cesy życia a rozw ijać nadnorm alne; m ożem y u cie
leśniać n asze myśli. M isty cy p rzez stosow anie odpow iednich ćw iczeń w y ra b iają w sobie w łaściw ości, w iodące do nadczło w ieczeń stw a: p rzestrzeń , czas, m aterja, ból, p o trz e b y fizyczne zdają się dla nich nie istnieć, uzyskują w szecli- obecność, w y w o łu ją sk o ncentrow aną i silną m yślą różne zjaw iska. P rzez ćw iczenia w y tw o rz y ć w sobie m ożem y now e org an y i w łaściw ości n adzm y- słow e.
l ) M . S z p y r k ó w n a .
1 H . W i t k o w s k a . *) P . P a m p o r o w . 4) L o g a .
6
O dnośnie do h i s t o r i i , p o w stał projekt naukow ej w ycieczki do B isku
pina i na w y sp ę jezio ra Lednickiego, do m iejscow ości sły n n y ch z odkryć archeologicznych, — sły n n y jasnow idz i psy ch o m etra Stefan O ssow iecki m ógł
by tam , w zetknięciu z zabytkam i odległej przeszłości, o d tw o rzy ć dzieje zam ierzchłe Polski jeszcze przed M ieszkiem I i przyjęciem chrześcijaństw a.
Na zjeździe zapadł szereg uchw al, w k tó ry ch za h asło naczelne przyjęto n a w ró t do zaniedbanych dziś a tak tw ó rczy ch w a rto ści polskiej m yśli tra n s cendentnej, w przeciw staw ieniu do zalew u obcych duchow i naszem u ideologii.
Zjazd w y ło n ił R adę o rganizacyjną dla dalszych działań, w skład której w eszli:
na W a rsz a w ę : inż. E. K ątkow ski; na P o zn ań : inż. E. B artk o w iak ; na K raków : prof. H. W itkow ska.
S e k r e t a r i a t g e n e r a l n y R ad y Z jazd u : M. H. Szp y rk ó w n a, W a rsz a w a ; Al. 3 M aja 5, telefon 9-52-38 i T. P aw licki, Poznań, ul. D ąbrow skiego 2 (księg. „Słoneczniki“).
(P rzy p . red.). Szczegółow e spraw ozdanie z przebiegu i uchw ał Zjazdu zostanie w y d ru k o w an e p rzez R adę Zjazdu w osobnym kom unikacie, k tó ry roześlem y do w sz y stk ic h naszych pren u m erato ró w . D la uzupełnienia sp ra w o zdania n ależało b y jeszcze dodać, że do pp. P rez y d e n ta Rzplitej i Min. O św iaty w y słan o depesze, oraz że p. M. H, S zpyrków nej, jako generalnej sek reta rc e Zjazdu, polecono op raco w ać m em oriał w m yśl ideologii Zjazdu na ręce p. Min.
O św ia ty — o pom oc w w yd o b y ciu na jaw zaniedbanej ideologii n aszy ch w iel
kich m yślicieli z W rońskim i C ieszkow skim na czele.
J ó z e f Ś w iłkow ski (Lwów)
Co oznaczają zjawiska parapsychiczne
W zakończeniu swego dzieła „M a te ria lisatio n s-P h ä n o m en e “ staw ia Dr.
S c h r e n c k - N o t z i n g p y tan ie: „ W a s bedeuten diese w u n d e rb a re n P h ä n o m en e?“ — Co o zn aczają te zjaw isk a osobliwe, b urzące p o d staw y naszych w y obrażeń o p ra w a ch fizjologji i fizyki? Stół, k tó ry bez żadnego podparcia lub zaw ieszen ia u nosi się w pow ietrze, n ie d o ty k a n y p rzez nikogo; m e d ju m , które siedzi na w adze i w k ilk u sekundach zm ien ia sw ój ciężar z 60 kg n a 30; postać lu dzka o d d y ch ająca i m ów iąca — czasem tylko sam a głow a lu b ręka — k tó ra z ja w ia się n iew iadom o skąd, d a je się fotografow ać i zostaw ia sw ój odcisk w glinie lu b p a ra fin ie , a za k ilk a sekund rozw iew a się w nicość; te wszystkie zja w isk a i tysiące in n y ch m u szą przecież oznaczać coś określonego, być w y ra zem ja k ie jś m y ś li i jakiegoś celu.
Z jaw isk a tego ro d zaju , chociaż m ó w iły o n ic h różne „księgi św ięte“ ludów n ajd aw n iejszy ch , a w ierzyły w n ie „zabobony“ średniow iecza, w y stąp iły n ie d aw n o z ja k ą ś n ow ą silą i w szczególnej obfitości; nie m ożna bow iem m ów ić o „daw ności" ich, skoro zaczęły się z tą obfitością i siłą d opiero przed laty n ie
spełna dziew ięćdziesięciu. Może to nie je st tylko ślepy przypadek, że w y stą p iły nan o w o nie w przecy w i lizow ane j Europie, lecz w surow ej i n aiw n ej jesz
cze w ów czas A m eryce.
7
Zaczęły się w sposób p ro sty i zrazu d aleki od niezw ykłości. W H ydesville w S ta n a c h Zjednoczonych A m eryki m ieszk ała ro d zin a F o x , złożona z ojca, m a tk i i trzech córek w w ieku dziewczęcym . W lu ty m 1848 słyszeli d o m o w nicy n iew ytłum aczone p u k a n ia w ścian y i sprzęty, co niepokoiło d n ia m i i n o cam i starszych, a nap aw ało strach em dzieci; w krótce je d n a k osw ojono się z tern, a sąsiedzi schodzili się do ich dom u, a b y przy słu ch ać się, zw łaszcza, że p u k a n ia w y daw ały się o b jaw em o p ew n ej inteligencji. T o je d n a k d a ło pow ód do p o m aw ian ia Foxów bądź to o oszustw o, bądź o zm ow ę z d jab łem , a n aw et w y k lął ich tam tejszy kościół M etodystów.
S p raw a stała się głośniejszą, gdy z p u k a ń otrzy m an o w iadom ość, że w d o m u ty m popełniono m orderstw o, a tru p a zakopano w p iw n icy . Gdy F oxow ie rzeczyw iście znaleźli w p iw n ic y szkielet, zburzyli dom i w k w ietn iu tegoż roku p rzen ieśli się do swej zam ężnej có rk i w R ochester. N ie u n ik n ęli przez to je d n a k p u k ań , a n a d to p o ja w iły się ru c h y przedm iotów nied o ty k an y ch i rzu can ie niem i. P a sto r egzorcyzm ow ał now e m ieszkanie, a le bez sk u tk u , gdyż „d u ch y "
ośw iadczyły p u k an iem : „Musicie te p ra w d y obw ieścić całem u św iatu “ i n aw et p o d ały p la n w y n ajęcia sali n a publiczne p ro d u k cje objaw ów . F oxow ie przez d ługi czas o p ierali się spełnić ten „obow iązek", w reszcie w listopadzie 1848 u stąp ili i odbyły się trzy seansy publiczne, k tó ry ch z ja w isk a c h ogłosiła p ra sa ów czesna po całej Ameryce.
W ten sposób d u ch y zm arłych k rew n y ch F oxów zapoczątkow ały w A m e
ryce ru c h sp iry ty sty czn y . W iadom ość o n im przedostała się w krótce do E u ro py, a około r. 1850 o g a rn ę ła u m y sły ów czesne p ra w d z iw a m a n ja „sto
lików w iru ją c y c h “. W k a żd y m n iem al d o m u p o rozum iew ano się z „d u ch am i zm arłych krew n y ch 4 czy to zapom ocą p u k a ń stolika, czy też zapom ocą „ p la n - szety'4, lu b n aw et p ism a bezpośredniego, n ie bard zo zasta n a w iają c się n ad tein.
czy są to rzeczyw iście ci zm arli, za k tó ry ch się podają.
J e d n a k ju ż w r. 1853 p o ja w ia ły się n a seansach d u ch y n ik o m u z obecnych nie znane, a w sześć lal później d u c h y p rz e m a w iały przez m e d ja w językach zupełnie obcych m edjom , a słabo zn an y ch n iek tó ry m tylko uczestnikom . O b ja wy te w yg ląd ały tak , ja k gdyby celem ich m ia ło b yć udow odnienie obecnym , że „ d u ch y 4* te są przede w szys tk iem in teligencjam i odrębnem i i sam oistnem i, k tórych k o m u n ik a ty nie d ad zą się w y ja śn ić czerpaniem z podśw iadom ości m edjów . T a k ie zaw ody by ły w idocznie ju ż w ów czas potrzebne, skoro ju ż A. J.
D a v i s w sw em podstaw ow em d la sp iry ty stń w dziele „ T h e p re sen t Age and in n e r L ife" stw ierdzał, że tylko 40% z ja w isk pochodzi rzeczyw iście od duchów , a re szta je s t jasnow idzeniem , neuropsychizm em , lu b złudzeniem .
W k ró tce do objaw ów in te le k tu a ln y ch dołączyły się b ard ziej fizykalne.
W r. 1861 p o ja w iły się p ierw sze „ ap o rty " p rzedm iotów , a to n a p rz ó d k w iató w ciętych, a później całych roślin, a w czternaście la t później o trzym yw ano ju ż forem ki p arafin o w e rą k duch ó w w n aczy n iu ja sn o ośw ietlonem , podczas gdy tylko m e d ju m było w „ciem nym gabinecie44. W tym że okresie m im o ów czes
nych tru d n o ści technicznych w fo to g rafo w an iu otrzy m y w an o ju ż zdjęcia d uch ó w (w r. 1872 w św ietle d zien n em fotografow ał się „ Jo h n K ing“ w edle sp raw o zd an ia w „B ritish J o u rn a l of P h o to g rap h y 4*.
Prof. W . C r o o k e s o trzym ał w r. 1872-73 m nóstw o zdjęć z ja w y „K atie King*4 w św ietle elektrycznem łukow em , a u sadow iw szy m e d ju m F lo ren cję Cook n a w adze, stw ierdził, że ciężar m e d ju m obniżał się d o po ło w y w tedy, gdy p o ja w ia ła się K atie K ing poza obrębem ciem nego gabinetu. S tw ie rd z ił tak że 8
galw anom etrem , że opór elektryczny ciała tej zja w y był pięć razy w iększy, niż opór ciała m ed ju m .
T u przytoczę, że w przeciw ieństw ie do J o h n a K inga, którego „dziedziczyło' jedno m ed ju m po drugiem aż do czasów obecnych, z ja w a K atie K ing d ziałała tylko przez niesp ełn a trzy la ta i tylko u jednego m ed ju m . P o jaw iw szy się po la z pierw szy, od ra z u uprzedziła obecnych, że m a tylko „m isję'1 na czas o g ra niczony, a żeg n ając się z nim i (21 m a ja 1874) ośw iadczyła, że „zadanie je j już spełnione, a ona przechodzi d o stan u w yższego“. Z jaw a ta, k tó ra przez trzy lata p rzeb y w ała godzinam i w śród członków rodziny Crookesa i osób zaproszo
nych, ro zm aw iała z nim i, oddychała, d a w ała spraw dzać sw e tętno k rw i i re a l
ność swego o rg a n iz m u fizycznego, a n a pożegnanie p orozdaw ała obecnym k w ia ty i k a w ałk i tk a n in y , w ycięte ze sw ej sukni, spełniła rzeczyw iście m isję w y raźn ie o kreśloną: ud o w o d n ien ia po niezliczone razy , że istn ieje poza o rg a
nizm em m e d ju m , że m a sam oistne życie fizjologiczne i um ysłow e, a m im o to w jed n ej chw ili m oże p rzestać istn ieć i znów rów nie szybko pow stać na nowo.
T ak doskonale uk ształto w an ej i ta k o d pornej na św iatło zja w y nie było od czasów K atie K ing dotychczas.*)
W latach następ n y ch rozm aitość o bjaw ów nie pow iększała się ju ż w y b it
nie. B yło kilk a in n y c h z ja w , przy ch o d zący ch p rzez czas d łuższy n a seansy w określonej „ m is ji“, ale ż ad n a n ie d o ró w n y w ała K alie K ing św ietnością. M no
żyły się zdjęcia fotograficzne zjaw , d o k onyw ane w e w a ru n k a ch kon tro li zu p eł
nie ścisłej, zw iększyła się różnorodność aportów , zanotow ano o b jaw y w y b itn ej m ed jaln o ści u dzieci k ilk u letn ich , n aw et p ism o auto m aty czn e u dziecka pięcio
m iesięcznego, ale przez zgórą la t pięćdziesiąt nie stw ierdzono nic zasadniczo nowego.
Możliwe, że ty ch la t pięćdziesiąt potrzebnych było n a to, żeby „nowe prawdy*', o k tó ry ch m ów iły p u k a n ia w r. 1848, w razić w um y sły w szystkich ludzi k u ltu ra ln y c h n a k u li ziem skiej. K to chciał, ograniczał się n a w ierze w istnienie życia pozagrobow ego i w m ożliw ość poro zu m iew an ia się zm arłych ze żyw ym i; kom u ta k a w ia ra n ie w ystarczała, w olał p rzyjąć, że organizm fizyczny człow ieka zdoła w pew nych w a ru n k a c h w ydzielać n a zew n ątrz część sw ej m a le rji i form ow ać z niej postacie — lu b części ich — m n ie j lu b więcej zgęszczone, o k szta łta c h p o d y ktow anych fa n ta z ją, życzeniem lu b pam ięcią pod
św iadom ą.
Początek w ieku dw udziestego zastał ju ż um ysły podzielone n a d w a obozy w sto su n k u do ogółu nagrom adzonych faktów : a to obóz sp iry ty sty czn y i obóz an im isty czn y . P ierw szy wobec swego n a sta w ie n ia w ierzącego lekcew ażył b a d a n ia i ścisłe stro n y fenom enalnej, d ru g i odrzucał hipotezę ingerencji duchów , a całą w agę kładł na b a d a n ia ekspery m en taln e; pierw szy zatem niew iele d o rz u cił now ego do przyrodniczego p o znania objaw ów , d ru g i zaś, staw iając ek sp e ry m e n t ponad o b serw acją, n a g in a ł u zd o ln ien ia m ed jó w do n a rzu can y ch im w aru n k ó w lab o rato ry jn y ch i tern sam em w ypaczał objaw y.
Nie ulega w ątpliw ości, że w przeciw ieństw ie do pierw szego ten d ru g i k ie runek, anim istyczny, w zbogacił w iedzę p a rap sy ch iczn ą now ym m aterjałem ,
*) N a w e t u n a jw ię k s z e g o z m e d jó w w s p ó łc z e s n y c h : F r a n k a KI o s k ie g o , z ja w y , c h o c ia ż p r z e z d ł u ż s z y o k r e s c z a s u p o w r a c a ją n a s e a n s y , n i e p r z e b y w a ją j e d n a k n a n i c h n i g d y b e z p r z e r w y g o d z in a m i, m ó w i ą m a ł o i s ła b o , i m a j ą m n ie j s z ą ż y w o tn o ś ć .
9
bardzo obfitym i d o sk o n ale stw ierdzonym ; b y t to je d n a k m a te rja ł faktów ja k gdyby sztucznie stw orzonych, zaciem niał zatem raczej, z am iast rozjaśniać, w łaściw y pogląd n a z ag ad n ien ia m ed ju m izm u . B ardzo słusznie zw rócił ju ż p rzed dziesięciu lu ty A. Gravier*) uw agę na d w ie stro n y u je m n e tego sposobu pro w ad zen ia b ad ań , p rzytaczając, że w d aw n iejszy m okresie sp iry ty zm u w ięk
szość seansów odby w an o w pel n em św ietle sztucznem a n aw et dzień nem , i dopiero później przyzw yczajono m e d ja do żąd a n ia ciem ności o raz to, że n a si
lenie objaw ów i doskonałość ich o b n iży ła się znacznie, odkąd su g estjam i ode
bran o m ed jo m w ia rę w opiekujące się niem i d u ch y , a pozostaw iono im tylko przekonanie, że sam e d z ia ła ją w szystko w lasnem i siłam i.
O ba zarzuty, sta w ia n e parap sy ch o lo g ji w spółczesnej, są słuszne. P ierw szy dziś je st już m oże m n iej ak tu a ln y ze w zględu n a to, że n iek tó rzy bad acze (np.
(S ch ren ck -N o tzin g ) zastosow ali z pow odzeniem zdjęcia k in em ato g raficzn e objaw ów , co oczyw iście w ym aga ośw ietlenia b ard zo silnego i stosunkow o długotrw ałego; d ru g i zaś nie stracił nic n a słuszności. P ierw szy m z badaczów czołowych, k tórzy w dobrze zro zu m ian y m interesie n au k o w y m pozostaw iał sw y m m ed jo m ich w iarę w pom oc duchów , był J. O chorow icz; za n im poszedł stopniow o dr. O sty w Pary żu , a w yniki okazały, że droga ta była tra fn ie obrana, a raczej, że słu szn y był p o w rót n a drogę d a w n ą, zeszłowieczną. W iększość ogrom na parapsychologów w spółczesnych trw a n ad al w sw em n a sta w ie n iu w yłącznie an im isty czn em , eonajw yżej pozw alając m ed jo m zachow ać ich „złu
d z e n ia ' co do pom ocy duchów , ale n ie uw zg lęd n iając w cale życzeń tych duchów .
M aterjał faktyczny, zeb ran y w czasach n ajn o w szy ch , obejm uje, ja k m ó w iono, p rzew ażnie szczegóły dro b n iejsze. W ie m y np. dziś, ja k ie są fazy poszczególne w y ła n ia n ia się ektoplazm y, ja k ie są je j w łaściw ości fizjologiczne i je j budow a o rg an iczn a; po zn aliśm y ją p rz y rz ą d am i n a w et w fazach n a jb a r
dziej początkow ych, niedostępnych jeszcze b ad an io m zm ysłam i. Z n a m y n ie k tó re w a ru n k i zew nętrzne, od k tórych zależy je j p o w staw an ie i zanikanie, a także n iektóre w aru n k i psychologiczne i fizjologiczne, k tó ry m m a odpow ie
dzieć m e d ju m .1) P rzez to d oszliśm y d o p u n k tu , od którego p o w in n i byliśm y zacząć przed laty dziew ięćdziesięciu, a czego zan ied b ali — i po dziś d zień zan ie d b u ją — spiry ty ści: naprzód poznaw ać narzędzie, a po tem o b jaw y ; naprzód zapoznać się z psychologią i fizjologją m edjów , a potem d o piero b a d ać p ro d u k o w ane p rzez n ie zjaw isk a.
B ad a n ia w ty m k ie ru n k u p o w innyby być n iesły ch an ie u ła tw io n e dzięki tem u, że ju ż od n iespełna d w óch w ieków p o siad am y bogaty m a te rja ł fa k tyczny. D ało go n am odkrycie przez M esm era z ja w isk so m n an ib u lizm u ; o d k ry cie — ja k w iele in n y ch odkryć — ponow ne, gdyż m ag n ety zm i w yw oływ any m m so m n am b u lizm zn an y by ł ju ż w odległej starożytności. N astępcy M esm era nagro m ad zili b ard zo obfity m a te rja ł ob serw acy jn y i dziw ićby się m ożna, że parap sy ch o lo g ja n ie skorzystała z niego dotychczas. Nie sk o rzy stała zaś d la tego, że i sam m ag n ety zm n ie doczekał się jeszcze z b ad a n ia przez psychologów
*) P r e z e s P o l. T o w . B a d a ń P s y c h ic z n y c h w W a r s z a w i e . U w a g i s w e p o d a ł w c z a s o p iś m ie „ Z a g a d n ie n i a M e ta p s y c h ic z n e “ 1924.
') N ie z n a m y n a t o m i a s t d o d z iś a n i w d r o b n e j c z ę ś c i w a r u n k ó w , w j a k i c h p o w s t a j ą „ a p o r t y “, c z y li p r z e n o s z e n ia p r z e d m io t ó w p r z e z p r z e s z k o d y m a t e r j a l n e , m im o , że j u ż w r o k u 1876 „ d u c h y “ p r z e n i o s ły n a o d le g ło ś ć 175 k m g o to w ą o d b itk ę f o to g r a f ic z n ą .
10
i lekarzy, m im o że od la t n iem al d w u stu m agnetyzerzy leczą n a jró ż n o ro d n ie j
sze choroby, a som nam bulicy staw ia ją im zadziw iająco tra fn e diagnozy.
N ieslusznem byłoby przypuszczenie, że p arapsycholog ja zignorow ała dział zjaw isk ta k pow ażny ja k t e l e s t e z j a ; w p ro st przeciw nie, badacze krajó w przew ażnie ro m ań sk ich zajęli się w łaśn ie o b jaw am i „m ed ju m izm u psychicz
nego“, podczas gdy anglosasi o p racow yw ali szczególnie .an ed ju m izm fizy k a ln y “. J e d n a k ci p ierw si zaczęli b a d an ia odnow a, stracili zatem w iele czasu
i w ysiłków n a stw ierd zen ie tego sam ego, co o d d a w n a ju ż by ło z n an e m ag n e- tyzerom . Co gorsza, lekcew ażąc dorobek do św iad czaln y m ag n ety zm u , m ieszali go — i do d ziś m ieszają — z w p ły w am i sugestji, w obec czego obserw ow ane przez n ich z ja w isk a w y k a zu ją d w o jak ie zab arw ien ie, m ącące czystość i p re
cyzję b ad ań . . . .
Przyczyny, k tó re w płynęły n a takie n iem al zupełne u sunięcie w cien m agnetyzm u, by ły trzy, niezw iązane ze sobą, a le d z ia łają c e w je d n y m kieru n k u i w jed n y m czasie. P ierw szą było po jaw ien ie się d zieła „Siła i m a ter j a “ filo
zofa m alerjalisty czn eg o B u c h n e r a , d ru g ą p race p orów naw cze D arw in a i jego teo rja pochodzenia gatunków , trzecią zaś odkrycie ponow ne — d aw no z nanej — su g estji i hipnozy przez F a r i ę i B r a i d a. W y g ląd a to tak, jak g d y b y te trzy p rzy czy n y sprzysięgły się w połow ie w iek u X IX n a to, aby m agnetyzm nie rozszerzył się zbyt szybko i n ie w pły n ął za m ocno na zm ianę m alerjalistycznego n a sta w ie n ia um ysłów ówczesnych.
Gdy zaś ta św ieża d a w k a m a te rja liz m u , w strz y k n ięta w u m y sły przez B uchnera, D arw in a i B raida, okazała się za silną, p o jaw iły się „ d u ch y “, aby spełnić w łożoną n a nie „ m isję “.
T r u d n o o p r z e ć s i ę w r a ż e n i u , ż e p o z a k u l i s a m i z j a w i s k i p r ą d ó w u m y s ł o w y c h d z i a ł a j ą j a k i e ś u k r y t e I s t o t y , k t ó r e w c e l a c h i m s a m y m t y l k o w i a d o m y c h z s y ł a j ą w p e w n y c h , p r z e z n i e r ó w n i e ż r o z u m n i e w y b r a n y c h , o k r e s a c h c z a s u n o w e i m p u l s y u m y s ł o w e n a l u d z k o ś ć , a b y z m i e n i a ć j e j n a s t a w i e n i e z m a t e - r j a l i s t y c z n e g o n a b a r d z i e j m e t a f i z y c z n e a t o w e d ł u g p e w n e g o , z g ó r y z a ł o ż o n e g o p l a n u .
Otóż rz u t oka n a h isto rję z ja w isk p arap sy ch iczn y ch , n a w ystępow anie ich kolejne w różnych czasach ze siłą w iększą lu b m n ie jszą , pozw ala w nioskow ać, że j e s t j a k i ś z w i ą z e k m i ę d z y i c h p o j a w i a n i e m s i ę , a p r ą d a m i u m y s ł o w y m i , p rz e n ik a jąc y m i w dan y m czasie ludzkość k u ltu raln ą .
Gdy p o ja w ił się m a g n e t y z m ze sw ym i cu dow nym i w y n ik am i leczniczym i bez lek arstw i bez d o tk n ięcia org an izm u chorego, ze sw ym so m n am b u l izm em i jasnow idzeniem , odkrył się w krótce jego bieg u n p rze
ciw n y : h i p n o t y z m , rów nież leczący i ró w nież w y tw a rz ają c y som - n am bulików , ale bez jasn o w id zen ia.
Gdy p o jaw ił się s p i r y t y z m , dow odzący istn ien ia d u c h a i d z ia ła n ia jego bez o rganizm u fizycznego, w ślad za n im w y stąp iła filozofja, d o wodząca, że poza silą i m a te rją nic nie istn ieje (B ü ch n er), a inteligencja je s t tylko w y n ik iem ew olucji g atu n k ó w (D arw in ).
Gdy b a d a n ia p arap sy ch iczn e do b y n ajnow szej stw ierdziły, że d uch nazw an y te raz „podśw iadom ością“ — zdoła bezpośrednio w p ływ ać na m a -
11
terję żyw ą, rozpylać ją i p rzekształcać (ek to p lazm a), w przeciw ległej dziedzinie b a d ań zdołano e k sp e ry m e n ta m i fizy k aln y m i przekształcać p ie rw ia stk i i zam ien iać je n a elektrony.
W yg ląd a to w szystko tak, j a k g d y b y w j a k i m ś z a k ł a d z i e w y c h o w a w c z y m — obojętne to, czy n azw iem y go szkołą elem en
ta rn ą , czy u n iw ersy tetem — ja k iś nauczyciel, na p o dstaw ie celow o ułożo
nego p lan u , podaw ał uczniom n ap rzem ian n a stę p u ją c e lekcje p o g lą
dowe:
W człow ieku są siły, zdolne d o d z ia łan ia fizycznego i psychicznego poza o rg an izm em cielesnym — ale są także im ita c je tak ich sił o d z ia ła n iu n apozór m agicznem . Is tn ie ją istoty żywe i ro zu m n e bez p o siad an ia o rg a
nizm u fizycznego — ale sam organizm n ie m a a n i życia ani rozum u, je st bow iem ty lk o polem d z ia łan ia sił fizykochem icznych. W człow ieku to, co je st w yższe n ad organizm fizyczny, zdoła te n org an izm dow olnie p rz e kształcać, a n aw et d ziałać n a m a te rję n ieorganiczną — ale siły fizyko
chem iczne zd o łają przekształcać tylko m a te rję n ieorganiczną, a więc po zb aw io n ą życia.
W pow yższych streszczeniach tych lekcyj, udzielanych przez im ag i- nacyjnego nauczyciela, w yraziłem m oże zbyt k rótko i może niezupełnie p o p raw n ie, ich sens w łaściw y; w y d a je m i się je d n a k , że sam e lekcje, sa m fa k t n a u k u d zielanych kolejn o ludzkości, m ożna p rz y ją ć za rzeczy
w iście istn iejący . Czyżby ta k ie lekcje, w ydzielane w d a n y ch okresach czasu, i zaw sze po dw ie, uzup ełn iające się w z aje m n ie ja k o b ieg u n y p rz e ciw n e jed n ej rzeczy, m ia ły b yć tylko dziełem przy p ad k u ?
Parap sy ch o lo g ja n ie spotkała dotychczas nigdzie p rzy p ad k u , ślepego tra fu ; w szędzie d o szu k u je się przyczyn, aby zw iązan iem tych przyczyn z n a stę p stw am i odkryć p ra w a p o w staw a n ia zjaw isk . T am , gdzie rządziłby ślepy przypadek, n ie byłoby żadnych w ogóle p raw , n ie istn ia łab y żadna n a u k a ; w szelkie b a d a n ia nie m iały b y n ajm n iejszeg o celu, n a jm n ie jsz y c h w idoków d o p ro w ad zen ia d o jak ieg o ś w yniku.
T a k więc i l e k c j a m i , u d z i e l a n e m i l u d z k o ś c i w form ie z ja w isk p arapsychicznych, rządzi ja k a ś przyczyna, k tó ra w y b iera tem aty ty ch lekcyj i p o d aje je ogółowi k u ltu ra ln e m u w pew nych okresach czasu.
T e te rm in y — skoro n ig d zie n iem a p rzy p ad k u — rów nież n ie m ogą być przypadkow e, lecz czem ś um otyw ow ane, w ja k im ś celu w ybrane. Możemy tego celu n a ra zić n ie rozum ieć, ale istn ien iu takiego celu tru d n o zaprze
czyć. A jeżeli istn ie je cel, to istn ie je także inteligencja, k tó ra d o niego zm ierza; i s t n i e j e z a t e m j a k i ś n i e w i d z i a l n y n a u c z y c i e l , lu b nauczyciele.
N a tej drodze p o trafim y m oże znaleźć odpow iedź n a postaw ione w ty tu le p y tan ie: „ c o o z n a c z a j ą z j a w i s k a p a r a p s y c h i c z n e“.
O znaczają, że istn ie je ja k a ś Przyczyna, n iew id zialn a w praw dzie, a le ro zum na, k tó ra co p ew ien czas ud ziela ludzkości lekcyj w form ie now ych objaw ów , a b y te o b jaw y m o dyfikow ały w określony sposób poglądy ogółu k u lturalnego.
Gdy p rz y g lą d a m y się kolejności w ystępow ania tych objaw ów , m oże
m y spostrzec, że idą po jed n ej w y ra ź n ej lin ji, w je d n y m określonym k ie ru n k u , z m ierzający m d o stopniow ego p rzek o n y w an ia ludzkości fa k ta -
