• Nie Znaleziono Wyników

Uwagi o pozycji stratygraficznej Eleutherophyllum mirabile (Sternb.) Stur w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Uwagi o pozycji stratygraficznej Eleutherophyllum mirabile (Sternb.) Stur w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym"

Copied!
12
0
0

Pełen tekst

(1)

Anna KOTASOWA

o pozycji słrałygraficznei elfZuthfZ'tOpht}llum (Sternb.) Stur w Górnoślqskim

Zagłębiu Węglowym

WSTĘP

Do ciekawszych

ska;mienialośd

megaflory

karbońskiej

zarówno pod

względem

systematycznym, jHk i stratygraficznym

nale,ży

gatunek Eleu- therophyllum mirabile (S t e r n b.) S t u r opisany po raz pierwszy z warstw

wałbrzyskich Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego.

Oznaczony przez K. Sternberga

(l833)

jako Equisetites mirabilis przez wiele lalt

łą­

czony

był

z

rodziną

Articulataceae. 'Obecnie przyjmuje

się, że

jest on przedstawicielelm rodziny

występującej

jako relikt ,w porlklHsie Pralycop- sidae (W. Gothan,

F:

Zim'mermann,

193

1

6).

Eleutherophyllum mirabile uznawany jest za

skamieniał.ość przewodnią najniższej częśd

karbonu gór- nego (dolnej

Iczęści

namuru A) <Dolno- i

Górnośląskiego Zagłębia

W

ęglo­

wego oraz innych europejskich

zagłębi węglowych

(F. Zim'mermHnn,

1930;

W. Hartung,

19i35;

F. Stocklmlans,

Y.

WHliere,

19'52;

F. Nemejc,

1967;

V. Havlena,

1961, 1969;

E. Boureau,

19'67;

E. Purkynova,

1970a, b).

Mimo wielu znalezisk tego gatunku nie

udało się zrekonstruować całej rośliny.

Przypuszeza

Isię, że

znajdowane fragmenty

tylko stanem ZH- chowania podziemnej

części rośliny,

której

część

nadziemna nie jest zna- na. Znane

natomiast ulistnione fragmenty

r,oślin należącYich

do innych ga,tunków tego rodzaju, u których z kolei nie .odkryto orgHnów podziem-- nych. W

związku

z tylm gatunek Eleutherophyllum w1aldenburgense- (S t u r) Z i 'm ,m e

T

m a n n

uważany

jest przez niektórych autorów za:

odpowiednik

częś,ci

nadziemnej gatunku Elewtherophyllum mirabile (F

~

Zimmermann,

1930;

E. Boureau,

1967).

Twierdzenia tego jednak nie udo- wodniono definitywnie,

gdyż

nie

udało się znaleźć

egzemplarzy, które na jednym oso'bniku

łączyłyby

cechy 'Obu wymienionych gatunków. Gatunek Eleuther'Ophyllum waldenburgense (S t u r) Z i m m e r m a n n, znany najpierw z dolnego namuru

Dolnośląskiego Zagłębia

W

ęg1lowego,

znale- ziony

został

ta!lde w

Górnośląslk~m Zagłębiu Węglowym.

W ,obydwu za-

głębiach 'węglowych

napotkHno

również

gatunek Eleutherophyllum dre- phanophyciforme W. R. R e m y, któ'lI'ego

występowanie

w

Górnośląskim Zagłębiu

W

ęglowyrrn

stwierdzono w warstwach

porębskich

(górna

część:

Kwartalnik Geol'Ggic,zny, t. 18, IllIr 3, 1!9'74. T.

(2)

:na'muru A).

Wyczerpujące wiadom:ości

o tym zagadnieniu

znaleźć można

w pracach F. Zim,m,ermanna (19,30), W. Gothana' (1952), W. R. Remy t(1960u, b) i V. Havleny (1969).

WYSTĘPIOWAN'IE

ELEUTEROPHYLLUM MIRABILE (S T E R N B.) S T U R W

G6RNOŚLĄSKl'M ZAGŁĘBIU WĘGLOWYM

W

Górnośląskim Zagłębiu Węglowym

gatunek Eleutherophyllum mi- rabile (S t e

T

n b.) S t u r ,opisany

był

d.otychczas tylko. z utworów pro- duktywnych

ezechosłO'wackiej 'częśoi zagłębia

oraz z

przyległych

obszarów

występowania

utworów kulmu.

Do pierwszych historycznie znalezisk teg.o gatunku

należą

okazy D. Sltura (18'75)

i

K. Patteysky'ego. (J. Folprecht, K. Patteysky, 1928), po-

chodzące

z warstw kij owickich dolnych,

związane

z mor'skim poziomem kij.owkki1m

należącym

do po.ziomuGoY2 z Sudeticeras stolbergii P a

t

t.

.oraz z m.orski1m poziomem budziszowickim

należącym

do poziomu GO'Y1 z Sudeticeras wilczeki P a t t i Gorniatites granosus P a t t.

Zo.stały

one opisane pow:tórniew 'Pracy W. Hartunga i K. Patteysky'ego (1960), jako :znalezione poza obszarem

występowania

utwo.rów produktywnych

zagłę­

bia.

Okazy E. Purkynov,ej

pochodzą

z otworów wiertniczych

okręgu

ostraw-

sko-karwińskiego Górnośląskiego Zagłęlbia Węglowego i

wy'mieniane

były

w 'lataeh 1959-19,70 w

różnych

pra'cach tej autorki.

Znalazła

ona okazy tego gatunku w ,otworze Pazderna N.P. 372

(głęb.

763,2 'm) oraz w otwo- rze Sviadnov N.P. 100

(głęb.

867,.0 i 932,0 m) w warstwach kijowickich.

Z warstw kijowkkich - 'z d.olnej p.odstrefy ,fitostraty.graficznej namuru A -

pochodzą również

okazy znalezione 'w 'Otw.orze N.P. 522

(głęb.

1899,0

i

2123,8 m) 'Oraz w otworze Janow,ice

(głęb.

1616,2 ,m). Z warstw pietrzko-

wkkich natomiast

pochodzą

.okazy z otworu Vetfkowice N.P. 284

(głęb.

1362,55 im). Z ItabeLi nr 2 oraz tekstu 'pracy E. Purkynovej

(1970a)

wynika,

'że

Eleutherophylum mirabile (S t e r n b.) S t u r

znajdowała

ona w

niż­

'S'zej

części

warstw pietrzkowickieh .oraz w warstwach kij'Owi'ckich do po- ziomu fbudziszowickiego

włącznie,

zaliczanego

już

d.o karbonu dolnego - poziom goniatytowy GOYlb (fide W. Hartung

i

K. Patteysky, 1960).

Naj'wyższymi

Istratygraficznie stanowiskami

znaleziska V. Havleny (1961). Pierwsze znad

pokładu

Regina kopalni Rudy fijen (dolne warstwy

;grusz.owskie), drugie z przek.opu kopa'lni C. s. pionyr 2 (górne warstwy ,gruszowskie) .

W polskiej

Iczęśoi Górnośląskiego Zagłębia Węglowego,

z uwagi ma

:słaby stopień rOZłpoznania

florystycznego i brak .odpowiednio

głębokich 'wierceń

lub przebadanych wyrobisk górniczych, gatunek ten do r.oku 1971 nie

był

znany.

Dzięki

.odwierceniu w ostatnich latach kilku

głębokich

,otworów,

przebijających

utwory górnego i dolnego karbonu, uzyskano nowe inf.ormacj e

Q zasięgu występowania

tego gatunku. Znaleziska te

[dlatego

ważne, że są

dobrze

powiązane

z poziomami goniatytowymi.

Pierwsze dane o wSiPlOImnianym gatunku

dotyczą

.otworu Maczki IG-1 (T. Migier, 1971), gdzie Eleutherophyllum mir'abile (S t e r n b.) S t u r :znaleziony

'zoS'tał

na

głębokośoi

1107,0

fi,

w stropowej

części

warstw ma-

linowickich górnych.

Okazy .opracowane przez

autorkę pochodzą

z

głębokich

otworów struk-

turalno-para!metrycznych Sosnowiec IG-1 i

Goczałkowice

IG-l. W otw.orze

(3)

Eleutherophyllum mirabiLe (S t e r n b.) S t u r w GZW

587

Sosnowiec

ziono na

głębokości

na

głębokościach

mirabile (S t e r n b.) S t u r znale- w w,arstwach malinowickich górnych Oraz i 1630,0 m - 'w warstwach 'malinowickich

b).

W otworze

Goczałkowice

IG-l wspom-

głębokości

1637,0 m

również

wwarSltwach Kotasowa,

1972a, 1973).

dolnych (A.

z

wra'żenie

dendronów.

po ograny.

OPIS ZNALEZIONYiCH OKAZÓ"V

Eleutherophyllum rriirabile

się

do zilustrowania.

Sosnowiec IG-l

niezwykle

uwę-

t"nszc:ze,:gOJone elementy tych fragmentów, jak sze- aprzE:w,:wIJlleJ2;ie

żebra,

z bardzo

źle

zachowanymi 'trói-

!,..,-vrn ... +"r·rY"\

na

międzywęzłach

oraz'

wyraź~ą

na zaliczenie ich do tego gatunku. Nie fr,ag'mentaryczne,

odpowiadają

w mirabile

(8

t e r n

b.) S

t u r.

mirabile

(S

t e

T

n b.)

8

t u r z otworu

Goczał-

3, to dobrze zachowany

szczątek

tej

rośliny

cm, z

wyraźnie

widocznymi czterema oddzielone

od siebie trzema

wyraźnie

zary'Bowa-

Poszczególne

żebra "\tv nadległych

seg-

dość

znacznie

wypukłe. Każde

z

żeber

po- zna;cznie

zagłębioną bliznę

i gdyby nie linia

U'f'J"o-'.u.ou"'-"",?-.v

ułożenia żeber, szczątek

ten

c<-n1·",'o,n

stanem zachowania pnia

właściwych

nadległych

segmentów

mO'żna obserwować

""''-0''-'''->''''''''\'-' . .1.,

które

osłaniały jakieś bliżej

nie znane

Okaz mirabiIe (S t e r n b.) S t u r

pochodzący

z otworu Sosnowiec, I, l, 2) przedstawia bardzo niewielki fragment tej

rośliny,

z

zachował się wyraźnie

tylko jeden segment 3,3 em

długości

i 0,7 cm

szerokości. Rysujący się

zaledwie

następny

seg- ment pozwala na

'międzylegle ułożonych żeber

od 4 do 5mm

szerokości.

Górna zachowanego segmentu posiada szereg sty-

kających się

ze ale nie

zrośniętych, trójkątnych, łuskowatych

listecz- ków, kiórychw brak. Nie ma

również śladów

po ta- kich listeczka'ch na

się, że żebrach nadległego

segmentu. vVydaje

okaz ten posiada jak mDle]

zdartą powierzchnię,

czego nie obserwuje

się

na okazie opisanym

wyżej.

L ... V ... " ' ... , ...

STRATYGRAFICZNY ELEUTHEROPI-IYLLUM MIRABILE

8 T E R N S T

U

R A POZIOJ\tIY GONIATYTOWE I INNE

W otworze Maczki gatunek

mirabile

został

w stropowej

części

'warstw malinowickich

nych, A strefy gonia,tytowej Bojkowski,

A. Jachowicz, K. Bojkowski, 1972). Co prawda w otwo-

9

(4)

rze tym na

głębokośoi występowania

'Omawianego gatunku (1107,0 m) nie znalezio,no, przew.odnich

głow.ono,gów,

a do,lnonamurski wiek tych osadów ustalono na podstawie charakterystycznego

zespołu małżów

z taki'mi ga- tunkami, jak PDltdevcia hrebniC'ki

(R

u

z.) B

oj k. i PaleDneilD trans- versale (K l e b.) -

Ł. Musiał

(1969). Pozycja Sltratygrafiezna tego odcinka pr.ofilu otw.o"l'U jest jednak dohrze porównywalna z otw.orem

Gołonóg

IG-l

(A.

Kotas, 1972) oraz z Olt/wora/mi Sosno,wiec IG-1 i

Goczałkowice

IG-1

(A.

Kotas, 1973).

Okaz Eleutherophyllum mirubile eS t e r n

b.)

S t u r z otworu Sosno- wiec IG-l

(głęb.

1085,0 m) pochodzi

również

z górnej

'części

warstw mali- nowiokich górnych.

Występuje

on w

dbecności

takich ga1tunków fauny, jak PaleDneilD transversale CK

l e b.),

Knightites (CymatDspira) mDravicus (K l e b.), PDlidevcia vasiceki K

'li

im p.,

P

r a n t 1.,

R

u

Z.

oraz CarvenDce- ras sp.,

'świadczących

o dolnonamurskiim wieku tej

części

profilu otworu

(Ł. Musiał,

197'2, 1973).

Następne

trzy okazy z tego otworu,

p.ochodzące

z

głęibokoś:ci

1625,7>

1628,4 i 1630,0

:m, występują

w Oisadachm.orskich, z których oznaczona fa una goniatytowa jest zachowana fragmentarycznie, a

cały zespół

fauny z takimi gatunkami, jak Goniatites

~sp.,

DDlorthoceras striDlatum (M a y er) i PosidDnia kochiCW. K.o e n e

n)

wskazuje tylko ogólnie na

górnowizeń­

ski w,iek tych osadów

(Ł. Musiał,

1972, 1973).

Fauna morska z

wkładek leżących wyżej

{na

głębokościach

1419,0- -1422,0 m, 1560,0-1,56'0;5 'm) z ga,tunkami: Dim07'phDceras (MetadimDr- phoceras) lunula 'K n o p p, N eog'liphioceras cf. subcirculare (M

i

11.) .oraz okazalmi z grupy GDniatites granosus

P O'

r t 1. i Sudeticeras wilczeki

p

a t t.

up.oważnia

do zaHczenia osadów z wymienionych

głębokości

do górnej

części

'wizenu górnego - poziom Go'y!

(Ł. Musiał,

19

1

72, 1973).

Fauna morska z

wkładek leżących

natomiast na

głębokoi~§Ci

1641,1- 1650,0 m, a

więc

10-20 'm

poniż'ej

znalezisk EleutherDphyllum mirabile (S t e r n

b.)

S t u r, z taki/mi gatunka'mi gonia'tytów jak: GDniatites cf.

crenistria intermedius K o ib

o

l t, GDrniatites cf. striatus falcatus R o e ,m e r, GDniatites cf. striatus spirifer (R o e ,m er), NDmismoceras vittiger (P h i 11.)

i/małżów

Streblochondria patteysky N i c.o 1. i PDsidDnia be- cheri (R r D w n) 'reprelzentuje

już

p'Odpoziomy GOU4.-Gof)fa

(Ł. Musiiiał~

1972, ,1973). Omawiane 'Okazy Eleutherophyllum mirabile (S t e r n b.) S t u r

pochodzą więc

z warstw malinowickich dolnych,

należą,cych

dO' karbonu dolnego, wyksztalconych jako typowo m.orskie

iłowee i mułowce.

Ich

pozycję stratygrafkzną określają dokładniej

goniatyty, na podstawie których

/można twierdzić, że

znaleziska Eleutherophyllum mirabile (S t e r n b.) S t u r z

głębokości

1,62'5,7-1630,0 m otw.oru Sosnowiec IG-l

znajdują rsię niewątpUwie

w

:spągu

(lub naw'et

poniżej)

poziomu G.oYl.

Z

dużym prawdopoddbieństwem sądzić :można, że znajdują się już w.obrę­

bie poziomu

GoB.

Jak

już

wspomniano, EleutherDphyllum mirable (S t e r n b.) S t u r w otworze

Goczałkowke

IG-1 znaleziono na

głębok.ości

1637,2 m. Fauna z GirthYDceras meslerianum G i r t y,

pochodząca

z

wkładki występującej

na

głębokości

1587,0 ni zaHczona z.ostala do poziomu GOl' (:K. Bojko;wski, 1972).

Wkładki leżące niż'ej

{1848,4-1876,50) na p.odstawie takich 'ska-

mieniałości,

jak DimDrphoceras (MetadimDrphoceras) pseudDdiscrepans

M o

Q

r e, GDniatites striatus striatus S o w, GDniatites crenistria P h

i

11.

(5)

EleutherophyUum mirabile (8 t e r n b.) 8

t

u r w GZW

z,aliczyć można

do

dlollnejczęści

wUzenu górnego - podpoziomu Goa a- -Go'Bstr I(K. Boj'kowslki, 1972).

Pozycja stratygraficzna Eleutherophyllum mirabile 8 t e r n b. 8 t u r z otworu

Goczałkowice

IG-1 jest

więc

nieco. odmienna

ni'ż

pozycja

najniż­

szych znalezisk 'tego gatunku 'w otworze Sosnowiec IG-1; 50m

wyżej wy- stępuje

fauna poziomu Go)', natomiast dopiero 200 m

niżej

oznaczono gon[atyty poziomu 'GoBstr'

Gatunkowi Eleutherophyllum mirabile

(S

t e r n b.) S t u

T wabu

otworach

towarzyszą

obok gatunków

wizeńskich również

inne gatunki flory,

uważane

za przewodnie dla na/muru A.

W !profilu otworu

Gocza~kowice

IG-1 na

głębomości

1626,0 m, oznaczono gatunek Diplothmema (Heterangium) adiantoides S 'c h l Q

t

h. G o t

h.~

zaś

na

głębokości

1638,8 m dalsze dwa gatunki namurskie: Ly,ginodendron jragile (S c h lot h.)

i

Sphenophyllum tenerrimum E t

It i n g

s h.; ta ostatnia

skarmieniałość

pojawia

się

jeszcze na

głębokości

1850,6 'm,

już

w podpoziomieGoua. Wymieni:one gatunki namurskie

tu sporadyczne, dOIminują natomias:tw całY'm

prQfilu badanego odcinka gatunki flory starszej,

wizeńsldej, jak

Lyginodendron dicksonioides Goepp., Diplothme- ma (Heterangium) dissectum (B

r D n

g

n.)

S t

u r,

Sphenopte'l'idium bi- fid'ium

(L i

n

d.

et

H

u

t t.) B

e n só n, Sphenopteridium silesiacurn P a

t

t. oraz Archeocalamites scrobiculatus

(S

c h lot h.)

S

t u r,

wystę­

pujący

,od

głęhokości

1829,0-1481,0 m, (A. Kotasowa, 1972, 1973).

W profilu .ot'woru Sosnowiec IG-l pierwsze namurskie gatunki flory (o.bok EleutherophyUum mirabile

(8

t e r n b.)

S

t u r)

pojawiają się

do- piero na

głęb.

1584,0 m - Stigmaria stellata G o e p p.

Powyżej

.ostatnie- go

wy'stępQwania gatunku

Eleutherophyllum mirabile

(S te r n b.) S t u r

(1085,0 'm) zanotowano pojawienie

się

Sphenophyllum tenerrimum

E t-

t i n g 's h. na

głębokości

95'3,0 m. Gatunek ten

występuje często aż

do stropu 'badanego, .odcinka otwQru. Bogato reprezentowane w badanym odcinku profilu

natomiast gatunki

wizeńskie

jak: Sphenopte1·idium bifidium

(L i

n

d. et H

u t

,t.) B

e n s on, Sphenopteridium dissectum (G 'o e pp.) S e h i m p., Neuropteris antecedens S t u r, a przede wszyst- kim Archeocalamites scrobiculatus

(Sc h l Q t h.) S t u r (A. KotasQwa,

1972, 1973).

WYNIKI I WNIOSKI

Na pQdstawie znalezisk Eleutherophyllum mirabile (S t e r n b.) S t u r i przewQdnich ga!tunków fauny i flory w profilach otwDrówwiertniczych Sosnowiec IG-1 i

Goczałkowioe

IG-1

możliwe

jest

dokładniejsze

sprecy- zowanie pozycji pierwszegQ pojawienia

się

takiego gatunku w stosunku do poziomów goniatyt owych oraz do

.zasięgów

stra tygraficznych innych prze- wQdnich gatunków flory.

W

świetle

przedsta'wionych faktó\v .oraz prac publikowanych niektóre okazy Eleutherophyllum mirabile {S t e r n b.) S t u r,

zna~lezi'One

w pol-

skiejczęści Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, są najsta~szymi strat y-

graficznie znaleziska:mi tego gatunku.

Występują

one

poniżej

osadów zali- czanych do podpoziomu goniaty!tow,ego GDYl - najprawdopodobniej

już

w Jego gatunku udok'Umentowano

.obrębie

poziomu

Go~. Kilkanaście

{metrów

poniżej

znalezisk omawia-

poziom goniatY'towy GOBfa. Tylko

(6)

na

--~'--·--.ł Imiędzy

'wizene'm a namurern

"l-rHU'<7"YY1'

'w)11maga dalszych

badań.

4. W świetle

wania

TU A

(7)

EleuiherophyUum mira bile (S t e r n b.) S t u r w GZ"\V

591

w.izenem a namurem, przy równoczesnym stosowaniu chronostr,atygrafkznej powoduje w badaniach

duży

'w

z'Vviązku

z czym

należałoby 'wprow'adzić

na'muru A

nową nazwę, opartą

na kryteriach f1orystycz- ,to

proponują

W. Remy

i

V. Havlena (196'2) dla dewonu (arktunesien

i

sorabien), lub

s:tosować terminologię

stref

O'

naZ"wy

skamieniałości

przewodnich czy 'charakte-

N2,c1eslal':O dn.ia 20 '\Nrześnia 19713 r.

PI,ŚMIENNICTWO

BOJKO'\VSKI K., JACHOWICZ A., ŻOŁDANI Z. (19,62) - "\lVyniki wiercenia Goło­

nóg. BiuI. Inst. Geo!., 2J2, p. 19!3;.-113. Warszawa.

BOJKOWSKI K. (197:2) - Stratygrafia utworów klastycznych z wiercenia Goczał­

kowice IG 1 na pOdstawie makrofauny. Arch. Inst. Geol. Sosnowiec.

BOUREA U E. H. (1967) _. De Traite de Paleobotanique. 2. Paris.

FOLPRECHT J., PATTEYSKY K. (1928) - Geologie Ostravsko-Karvinskeho Ka- menouhelneho Reviru. W: Kamenouhelne doly Ostravsko-Karvinskeho Reviru, p. 27-,340. Moravska Ostrava.

GOTHAN VI. (W52) - Unterscheidung des (oberen) Unterkarbons von (unteren) Oberkarbon auf. Grund der Pflanzenftihrung. Paleobot. Lucknow. (In- dia).

GOTHAN W., ZIMMERMANN F. (1936) - Erganzende Bemerkungen zu Eleute- rophyllum mirabile (Sternberg) Stur - IE. Preuss. Geol. L. - A., 56, p. 2:(}i8-210. Berlin.

HARTUNGW. (1'9135) - Flora und Altersstellung des karbons im Westbalkan (Bul- garien). Paleontographica ,[B], 80. Stuttgart.

HARTUNG \N., PATTEYSKY K; (19'610) - Die Flora der Goniatiten-Zonen im Viz·e und Namur des ostudeutischen karbons C. R. 4 Congr. etud. stratigr.

geol. carbonif., ,1, p. 247-262. Heerlen.

HA'VLENA V. (119161) - Die lfloznahe und flozfremde Flora de:::; Oberschlesischen Namurs A und B. Paleontographica [B], 10'8, p. 2r2~3i8'. Stuttgart.

HAVLENA V. (1119169) Nove należy zastoupu rodu Eleuterophyl1um mirabile (Ster'l1berg) Stur w namuru Ostravsko-Karv. Rewiru (O.K.R.) Vestnilc UU.G.,44, p. 1!213-1;2;5.

KOTAS A. (197:2) - Osady morskie karbonu górnego i ich przejście w utwory pro- duktywne Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Pr. Inst. Geol., 61.

p. 279-3:28. Warszawa.

KOTAS A. (1:9'7,3) Profil utworów paleozoicznych w otworach wiertniczych Sosno- wiec IG-1 i Goczałkowice IG-l. Kwart. geol., 17, p. 62i6-'62,7, nr 3.

Vlarszawa.

KOTASO'i.V A A. (1197!2a) - Oznaczenie flory i określenie stratygra1fii z otworu Go-

czałkowice IG-1. Arch. Inst. Geo!. Sosnowiec.

KOTASOWA A. (19/7,2b) - Oznaczenie flory i określenie stratygrafii z otworu Sosno- wiec IG-l. Arch. Inst. Geol. Sosnowiec.

(8)

KOTASOWA A. (19713) - Wstępne wyniki badań megaflory w otworach Sosnowiec IG-l i Goczałkowice IG-l. Kwart. geol., 17, p. 631, nr 3. Warszawa.

MIGIER T. (1'9'71) - Nowe dane o !lorze górnego wizenu i namuru A z wiercenia Maczki IG-1 i Wełnowiec IG-l. Kwart. geol., 15, p. ,3110---,316, nr 2. War- szawa.

MUSIAŁ Ł. (H}69) - Stratygrafia utworów karbońskich wiercenia Maczki IG-l na podstawie makrofauny. Arch. Inst. Geol. Sosnowiec.

MUSIAŁ Ł. (197'2) - Oznaczenie fauny i określenie stratygrafii osadów terygenicz- nych karbonu otworu wiertniczego Sosnowiec IG-1 na podstawie makro- fauny. Arch. Inst. Geol. Sosnowiec.

MUSIAŁ Ł. (1;9713) - Wstępna stratygrafia serii terygenicznej wiercenia Sosnowiec IG-1 na podstawie makrofauny. Kwart. geol., 17, p. '612:7-16:23, nr 3. War- szawa.

NEMEJC F., (1'96'7) - Paleobotanika 3. ,ceskosl. Akad. Ved. Praha.

PURKYŃOV A E. (1'9,519) - Zprava o fytopaleontologickych wyzkumech v ostravsko- -karvinsklem reviru. Zpr. o geol. VYzk .. ,. il'9!57, p. 19i8~2101. Praha.

PURKYŃowA E. (l'S)!710a) - Die Unternamurflora des Beckens von Horni Slesko (CSSR). Paleont., Abh. B., 3, nr 2. Berlin.

PURKYNOWA E. (197:Ob) - Paleoflorystycke poznatky o karbonu v hlubinnem vrtu u Frydlantu nad ostraviCi Ces. SI. Muzea Acta Musei Silesiaca, Ser. A, '19, p. 1019-114. Opava.

REMY W., REMY R. (1960a) - Eleutherophyllum waldenburgense (S t u r) Z i m- m e r m a n n. Mber. Deutsch. Akad. Wiss., 2, p.5i4---'62" nr 1. Berlin.

REMY W., REMY R. (1:96Qb) - EleutherophyHum drepanophyciforme n. sp. aus dem Namur A ,von Niederschlesien. Senckenbergiana, 41, p. 89'-1010. Frank- ifurt a. M.

REMY W., HAI.VLENA V. (1:9612) - Zur floristischen Abgrenzung von Devon, Karbon und Perm im terrestrisch - limnisch entwickelten Raum des euama- rischen Floren-bereische im Europa. Fortschr. Geol. Rheinld. u. Westf., 3, cz. 12, p. 42i3---i816151. Krefeld.

STERNBERG K. (181210-1!8133) - fVersuch einer geognostisch-botanischschen Darstel- lungen der Flora der vorwelt. Z. - Leipzig-Praga.

STOCKMANS F., WILLIERE Y. (1952-1953) - Vegetaux namuriens de la Belgique.

Atlas et Text Assoc. :Etud. Pal. Strat. Houill. Publ., 1'3, Bruxelles.

STUR D. (H37!5) - Die Culm-Flora desmahrisch-schlesischen Dachschiefers. Abh.

Geol. Reischsanst., 8, p. 11016, nr 1. Vien.

STUR D. (1377) - Die Culm-Flora der Ostrauer und Waldenburger Schichtel!l. Verh.

Geol. Reichsanst., 8, p. 1:07-47:2 nr 2. rVien. '

ZIMMERMANN F. (li9'39) - Zur Kennts von Eleutherophyllum mirabile (S t e r n b g.) S t u r. Arb. Inst. Palaobot. (Berl.),2, p. 83-101, nr 1. Berlin.

ARBa KOTACOBA

3AMEąAHMR O CTPATHrPA<I>HąECKOM nOJIO)KEHHM ELEUTHEROPHYLLUM MIRABILE (STERNB.) STU R B BEPXHECMJIE3CKOM yrOJIhHOM liACCEMHE

Pe3IOMe

B CTaTbe rrpe,n:CTaBJIeHbI ,n:aHHble o 3aJIeraHHII BH,Il;a Eleutherophyllum mirabile (S tern b.) Stur - OKaMeHeJIOcn! xapaKTepHoM ,n:JIH HaMwpa A B oCHoBamm rrpo,n:yKTHBHbIX OTJIO)[(eHHM BepXHeCHJIe3CKOro yrOJIbHOrO 6acceihIa (Ta6JI. 1).

(9)

Streszczenie

Ha oCHoBaruuI Haxo,n:OK Eleutherophy/lum mirabile (Stern b.) Stur H PYKOBOMlll;IIX BH,n:OB

>!j>aYHbI H: qmopbI B pa3pe3ax 6YPOBbIX CKBa:aum CocHoBeD; I:tT-l H: rOlfaJIKOBHD;e Wr-l MO:JKHO YTOlfHHTb nOnO:JKeHHe nepBoro nOHBneHHH 3Toro BH,n:a no OTHOIITeHHfO KrOHHaTHTOBb~ ropH- 30HTaM, a TaK:JKe rpaHHD;aM CTpaTHTpaqmlfecKoro pacnpOCTpaHeHIrn ,n:pyrHX PYKOBO,n:Hlll;IIX BH,n:OB

<[>nopbI.

B CBeTe npHBe,n:eHHbIx <[>aKTOB H orry6nHKoBaHHbIX pa60T HeKoTopbIe 3K3eMITHpbI Eleuthero- phy/lum mirabile (Sternb.) Stur, HaM:,n:eHHble B nonbCKOH lfaCTH BepxHecHne3cKoro yrO.TThHOrO 6acceHHa, HBnJUOTCSI CTpaTHTpa<[>H-qecKH HaH60nee ,n:peBHHMH Haxo,n:KaMH 3Toro BH,n:a. OHH BCTpe- lfafOTCH no,n: OTnO:JKeHHHMH, OTHOCHMbIMH K rOHHaTHTOBOMY ropH30HTy Goy 1, BepOHTHO B npe- ,nenax ropH30HTa GoB. Ha ,n:eCHTb - ,n:BaH,n:u:aTb MeTpOB HH:JKe MeCTa Haxo,n:OK orrrrCbIBaeMoro Bn,n:a YCTaHOBneHO Hanwme rOHHaTHTOBoro ropH30HTa GoBfa.

B 060HX paccMoTpeHHblx CKBa:JKHHaX HapSI,n:y C Eleutherophyllum mirabile (Stern b.) Stur HMCfOTCH H ,n:pyrHe BH,n:bI <[>nopbI, ClfHTafOID;HeCH PYKOBO,n:mu;HMH HnII xapaKTepHbIN!H ,n:nH HaMfOpa

A: Diplothmema (Heterangium) adiantoides (Schloth.) Goth., Lyginodendron fragile (Schloth.), Sphenophy/lum tenerrimum Ettingsh., Stigmaria stellata Goepp ...

Eleutherophyllum mirabile (Stern b.) Stur B 060HX YKa3aHHbIX CKBa:JKlIHaX 3aneraeT B MeCTe C TaKHMlI BH,n:aMH BH3eiIcKOM: qmoPbI KaK: Lyginodendron dicksonioides Goepp., Diplothmema (Heterangium) dissectum (Brongn.) Stur, Sphenopteridium pachyrrachis (Goepp.) Ki dston, S. bifidium (Lin d 1. et Hutt.) Benson, S. silesiacum Patt., S. dissectum (Goepp.) Schimper, Neuropteris antecedens Stur, a TaK:JKe Archeocalamites scrobiculatus (Schloth.) Stur.

BbIBO,n:bI: a - no,n:TBep:JK,n:aeTCH TOT <[>aKT, lfTO <[>HTOcPnopHCTHlfeCKaH rpaIDII.J,a Me)K,n:y HH:JKHHM H BepXHHM Kap6oHOM He COBna,n:aeT C rpaHHIl,eM: Me:JK,n:y 3THMlI OT,n:eJIaMH, npOBO,I(HMOM cornaCHO 300CTpaTHTpacPHlfeCKHM KpHTepHHM, B COOTBeTCTBHH C TeM, KaK 3TO 6bIJIO YCTaHOBJIeHO B KpOBeJIb- HOM: lfaCTlI pa3pe3a cHne3cKo-MopaBcKoro KynbMa;

6 - 3aneraru1e Eleutherophy/lum mirabile (Stern b.) Stur H HeKOTopbIX ,n:pymx PYKOBO,n:SIIl(HX OKaMeHenOCTeH <pJIOPbI HaMfOpa A OTMelfeHO Y:JKe B rOHHaTHTOBOM ropH30HTe GoB;

B BBH,n:y CKy,n:OCTH cPnopHcTHlfecKoro MaTepHana rrpo6neMa qnITOCTpaTHrpaqJHlfeCKOM rpaHHD;bI Me:JK,n:y BH3eeM H HaMfOpOM H ee KOppeJIHu;HH C rOHHaTHTOBbIMH ropH30HTaMH Tpe6yeT ,n:aJIbHeHIITerO H3YlfeHHH;

r - B CBeTe rrpe,n:CTaBneHHbIX MaTepHanOB cne,n:yeT YTOlfHHTb TaK:JKe cPJIOpHcTHlfecKHe KpHTepHH ,n:nSI BbI,n:eneHHSI HaMfOpa A (np06JIeMa PYKOBO,n:mI.J,IIX H xapaKTepHbIX oKaMeHeJIOCTeH);

,n: - cpaBHHTenbHO 60nbIITOe paCXO)K,n:eHHe <pHTocTpaTHrpacPHlfeCKOM: H 30ocTpaTnrpacPH- lfeCKOH rpaHHD;bI Me:JK,I(y BH3eeM H HaMfOpOM npH npHMeHeHHH O,n:HOM: n TOH :JKe cTpaTHrpaqJH- lfeCKOH HOMeHKnaTypbI npHBo,n:HT K xaocy B cTpaTHrpacPHlfecKHx Hccne,n:OBaruISIx, B CBH3H C lfeM ,n:nH 60nee HH3KOH lfaCTH HaMfOpa A cne,n:OBaHO 6b1 BBeCTH HHoe Ha3BaHHe, orrrrpaHCb Ha cPnopHCTn- lfecme KpHTepHH, TaK KaK B 1962 r. npe,n:JIO:JKHnII B. PeMH H <P. XaBJIeHa ,n:nSI BepXHero ,n:eBOHa H BH3eH (apKTYHecen H copa6eH).

Anna KOTASOWA

REMARKS ON THE STRATIGRAPHICAL POSITION OF ELEUTHEROPHYLLUM MIRABILE (STERN B.) STUR

IN THE UPPER SILESIAN COAL BASIN

Summary

The paper presents data on the occurrence of the species Elev,therophyllum mirabile (S t ern b.) S tu r - a fossil characteristic of the Namurian A in the sub- stratum of the productive formations od' the Upper Silesian Coal Basin (Table I).

(10)

The forms of Eleutherophyllum mirabile (Stern b.) Stur and the guide species of fauna and flora found in the deposits pierced by boreholes Sosnowiec IG-l, and Goczalkowice IG-l allow us to establish more precisely the position of the first appearance of this species, as compared with the goniatite horizons and with the stratigraphical ranges of other guide flora species.

In the Ugth {)If the facts presented, and according to the papers already jJU1JJ.l.':;;UI;;U,

wme specimens of Eleutherophyllum mirabile (S t ern b.) S tu r, found within the Polish part of the Upper Silesian Coal Basin, are stratigraphically the oldest finds of this species. They appear beneath the deposits referred to the GOYt goniatite sub-horizon, most probably already within the Gol) horizon. A dozEn or so metres below the layers with the s'Peciesconsidered a gonic,tite horizon has been documented.

In addition to EleutherophyUum mirabile (S t ern b.) S t U1' the two boreholes in study reveal other key flora species, or those characteristic of the J':'Jamurian A, Le. Diplothmema (Heterangium) adiantoides (S chI 0 t h.) Got h., Lyginodendron fragile (S chI 0 t h.), Sphenophyllum tenerrimum Et tin g s h. and Stigmaria stellata Go e p p.

Eleutherophyllum mirabile (S t ern b.) S t u r occurs in these two boreholes along with the species of the Visean flora: Lyginodendron dicksonio'ides Go ep p., Diplothmema (Heterangium) dissectum (B r 0 n g n.) S t u r, Sphenopteridium pa- chyrrachis (G 0 e pp.) Kid s ton, Sphenopteridium biff'idium (L i n d 1. et Hut t.) Ben son, Sphenopteridium silesiacum Pat t., Sphenopteridium dissectnm (G 0-

e pp.) S chi m per, Neuropteris antecedens S t u rand ATcheocaLcmites sCTobi- calatus S chI 0 t h.) S t u r.

Conclusions: a - a fact has been proved that the phytostratigraphical boundary between the Lower and the Upper Carboniferous does not coincide with that between these SUbsystems, based on the zoostratigraphical criteria, as it has been ascertained in the top part of the Silesian-Moravian profile of the Culm deposits (E.Purkynova, 1970);

b - the occurrence of EleutherophyUum mirabile (S ern b.) st u r aDd of some other guide species of the Namurian A flora begins already at the Gol) goniatite horizon;

c - on account of scarce floristic materials the problem 01 the phytostrati- graphical boundary between the Visean and the Namurian, and its correlation with the goniatite horizons requires additional studies;

d in the light of the materials presented, the iloristic criteria necessary to single out the Namurian A (the problem o:f guide and characteristic fossils) also call for additional research works;

e a relaHvely great divergences of the phytostratigraphical and zoostrati- graphical boundaries between the Visean and the Namurian, ar..d the use of a uniform chronostratigraphical nomenclature, lead in the stratigraphical studies to a marked confusion, therefore a new 'name should be introduced to determine the lower part of the Namurian A, based on floristic criteria, as it has been proposed by IN. Remy and V. Havlena (11916:2) for the Upper Devonian and the Visean (Arctunesian and Sorabian), or seperate floral zones denominated after index fossils should be employed.

(11)

TABLICA I

Fig. 1, 2. EleutherophyUum mirabile (S t ern b.) S t u r

Otw6r wiertniczy Sosnowiec IG-1, gl~b. 1085,00 m warstwy malino- wickie gorne (dolna cz~sc namuru A); fig. 1 - wielkosc naturalna; fig. 2 - zmn.3 X

Bore hole Sosnowiec IG-1, depth 1085,00 m Upper Malinowice Beds (lower part of Namurian A); Fig. 1 - natural size, Fig. 2 - dim. X :;

Fig. 3, 4. Eleutherophyllum mirabile (S t ern b.) S t u r

Otw6r wiertniczy Goczalkowice IG-1: glEib. 1637,20 m - warstwy malino- wickie dolne (dolna cz~sc wizenu g6rnego); fig. 3 - wielkosc naturalna, fig. 4 - zmn. 3 X

Bore hole Goczalkowice IG-1, depth 1637,20 m - Lower Malinowice Beds (lower part of the Upper Visean; Fig. 3 natural size, Fig. 4 dim. X 3

(12)

Fig. 2

Fig. 3 Fig. 4

Anna· KOTASOWA -8 t u r w Gornoslqskim Uwagi 0 pozycji stratygraficznej zagl~biu w~glowym ELeutherophyUum mirabile (8 t ern

Cytaty

Powiązane dokumenty

The borehole seclions IWdoo IG-l and Podedw6rze IG-2, northeastE&#34;.rn Lublin .Upland (see Fig. &amp; Po~cki 1976), show Mesozoic strata and the underlying

Owing to the continuous uplift of the western part of the East-European pIat- fQrm beginning with the Late Silurian, and especially amplified beginning with the

— the lower part of the pro file was as signed to the up per Viséan (Górecka and Parka, 1980) or to an un di vided Viséan–Namurian in ter val (Parka and Œlusarczyk, 1988)

Exs.: Bauer, Bryoth. 15—20 cm longae, virides vel viridefuscae, parce foliatae; caules parcissime ramosae tantumque parte inferiore; folia caulina cordiformia, ca. 4—5 mm

Konkludując, przedstawiony do oceny dorobek artystyczny mgra Kirka Kjeldsena, w szczególności scenariusz filmu Gavagai, oraz rozprawę doktorska zbierającą i podsumowującą

In recent years, studies o f alien species have dealt with the various threats posed to natural vegeta- tion by invasion by alien species (numerous basie studies

Total metal contents of the suspended sediment are for most elements several orders of magnitude larger than in the present top layer of the flood plain soil..

Jakkolwiek „wysoko urodzeni” odnosz ˛a takz˙e tutaj znacz ˛ace sukcesy, to dzieci wywodz ˛ace sie˛ z warstwy wyz˙szej maj ˛a w tym obszarze relatywnie o wiele mniejsze szanse