B. Dembowski
"Towarzystwo Warszawskie
Przyjaciół Nauk (1800-1832). T. 1-9",
Aleksander Kraushar, Kraków
1900-1911 : [recenzja]
Studia Philosophiae Christianae 2/1, 391-392
Ś rod ow isk a, w k tórych p row ad zon e są prace z zak resu h istorii filozofii śred n io w ieczn ej: Z akład H isto rii F ilo z o fii K U L, Z akład Historii F ilo z o fii S tarożytn ej i Ś red n io w ieczn ej P A N , K atedra H is torii F ilo z o fii S tarożytn ej i Ś red n io w ieczn ej UW , Z akład H istorii Nauki i T ech n ik i P A N , In sty tu t B adań L itera ck ich PA N .
ALEK SA N DER K R A U SH A R , TO W A RZY STW O W A R SZA W SK IE PR Z Y JA C IÓ Ł N A U K (1800— 1832)
N A U K O W A M O N O G R A FIA H ISTO R Y C ZN A O SN U TA NA Ź RÓ DŁA CH A RC H IW A LN Y C H , t. 1— 9, K R A K O W 1900— 1911
M onografia K raushara c y to w a n a jest w ie lo k r o tn ie w o p racow a nych przez K om itet F ilo zo ficzn y P A N -u dw óch tom ach B ib lio g ra fii Filozofii P o lsk ie j (W arszaw a, 1955— 1960). B ib lio g ra fia ta pod aje bar dzo obszerną lis tę autorów . Są w śró d nich, prócz filo zo fó w , u w z g lę d nieni ta k że pisarze, k tórzy w ja k ik o lw iek sposób w y ra ża ją r e fle k sję filozoficzną, św ia to p o g lą d , m y ś l ety czn ą , sp ołeczn ą, czy p olityczn ą. A że p ra w ie w sz y sc y w y b itn i, w y k sz ta łc e n i P o la cy w la ta ch 1800— 1832 byli człon k am i (czynnim i, k o resp o n d u ją cy m i lu b h on orow ym i) W ar szaw skiego T o w a rzy stw a P rzy ja ció ł N auk (TPN), lub u trzy m y w a li z nim k on tak t, w ię c z o sta li w y m ie n ie n i w m on ografii K raushara, a w k o n sek w en cji z o sta li za cy to w a n i w B ib lio g ra fii F ilo z o fii P o lsk iej.
Kraushar w m o n o g ra fii sw o jej p od aje w ie le cen n y ch danych biograficznych oraz liczn e ty tu ły prac d ru k ow an ych i p o zo sta w io nych w ręk o p isa ch w arch iw u m T PN , a ponadto ty tu ły w szy stk ich odczytów w y g ła sz a n y c h n a p osied zen ia ch T o w a rzy stw a . Jed n ak , po nieważ zw raca u w a g ę przede w sz y stk im n a ogóln ą h isto rię TPN, dlatego n ie pod k reśla i n ie a n a lizu je sp e c ja ln ie p ogląd ów filo z o fic z nych.
Nic w ię c d ziw n ego, że na 33 n a zw isk a au torów w y m ie n io n y c h w B ibliografii F ilo zo fii P o lsk ie j z p o w o ła n iem się na m on ografię Kraushara w 24 przyp ad k ach n ie m a w n iej żadnej w zm ia n k i o tw ó r czości filo zo ficzn ej. Są jednak cen n e p rzy czy n k i do ży cio ry su i ch a rakterystyki d an ych au torów , o k tórych sk ąd in ąd w ie m y , że w sw o ich pracach w y p o w ia d a li p ogląd y filo zo ficzn e. W n iek tó ry ch w y p a d k a ch zaznacza jed n a k K raushar, że d an y u czon y z a jm o w a ł s ię filo zo fią . Znajdujem y w jeg o d ziele m ięd zy in n y m i n a stęp u ją ce in form acje:
1) A n ioł D ow gird , prof, filo z o fii na U n iw e r sy te c ie W ileń sk im , przysłał do T PN s w o je ro zp ra w y z lo g ik i i teo rii p ozn an ia (V, 228; VI 40)
2) K ajetan G arbiński, prof, m a tem a ty k i na U n iw e r sy te c ie W ar sza w sk im , prócz m a tem a ty k i za jm o w a ł s ię i teorią praw d op od obień stw a (VI, 44, w zm ia n k o w a n y ponadto d ziew ięć razy w VI, VII i V III tom ie)
3) F elik s Jaroń sk i, prof, filo z o fii na U n iw ersy tecie Jagielloń sk im , p rzesiał dlia T o w a rzy stw a k sią żk ę (czy rękopis?) „O filo z o fii” (II, 306)
4) W zm ianka, że w sp u ściźn ie po w ie lo k r o tn ie w sp om n ian ym H. K o łłą ta ju są ręk o p isy o treści filo zo ficzn ej (VI, 472)
5) P odana w ca ło ści k la sy fik a c ja nauk Józefa Ł ęsk ieg o oraz jego p ogląd y este ty c z n e zaw arte w sp raw ozd an iu z podróży n au k ow ej do P aryża i W iednia (II, 146— 159; VI, 114— 148)
6) W ielok rotn ie w zm ia n k o w a n y S ta n isła w K ostk a P o to ck i — u w aga 0 m eto d o lo g ii h isto rii i k ry ty ce litera ck iej (II, 251; III, 203)
7) P a try cy P rzeczy ta ń sk i, prof, m a tem a ty k i, fiz y k i i filo zo fii w w a rsza w sk im k o leg iu m p ijarów , pracuje na p olu lo g ik i, w y d a je podręcznik (III, 85, 100)
8) A dam Ign acy Z a b a llew icz — rozp raw y z h isto rii filo z o fii (filo zofia starożytn a w zw ią zk u ze w sp ó łczesn o ścią ) „O S o k ra tesie”, „O p e dagogice u sta r o ż y tn y c h ” (IV, 318; V, 102)
9) P rzy to czo n y w ca ło ści list m łod ego B ro n isła w a F erd yn an d a T ren to w sk ieg o z dnia 10. V III. 1830 do N iem cew icza . W tym liście zazn acza s ię już sty l i charakter p óźn iejszej tw órczości autora „ C h ow an n y” (VII, 392— 394)
M am y p on ad to przyczyn ek do d ziejów m eto d o lo g ii p rehistorii: k oresp on d en cję i n ieco p o lem ik i z Z orianem D o łęg ą C hodakow skim (A dam em C zarnockim ), p otrak tow an e w y czerp u jąco. M iędzy in n ym i d w a lis ty C h od ak ow sk iego do S taszica: 1) o p racy etn o g ra ficzn ej na W ołyniu (IV, 373— 375), 2) z M osk w y o b adaniach p reh istorii S ło w ia n (V, 455— 457). P o d a n y jest tak że op racow an y przez C hod ak ow s k ie g o program badań etn ograficzn ych w teren ie (IV, 238— 240).
O góln ie m ożna stw ierd zić, że m on ografia K rau sh ara jest cennym źródłem do p ozn an ia n a u k o w ej a tm osfery ep ok i oraz d an ych b io -1 b ib lio g ra ficzn y ch uczonych p olsk ich w la ta ch d ziałaln ości T PN (1800— 1832). M oże n ap row ad zić n a ślad ich tw ó rczo ści filo zo ficzn ej, lecz p ra w ie w c a le n ie daje in form acji o sam ej treści w y p o w ied zi. S to su n k o w o n ajbardziej w yczerp u jąco podane są m a teria ły d o ty czące Józefa Ł ęsk iego, m a tem a ty k a i astronom a.
