52 menedżer zdrowia lipiec-sierpień 5/2014
n o w o t w o r y
Polska onkologia ma problem z własnym sukcesem
Rak – choroba przewlekła
Ostatnio w naszym kraju wiele uwagi poświęca się problematyce schorzeń onkologicznych. Za- równo przedstawiciele środowiska ochrony zdrowia, jak i politycy dostrzegają konieczność zwró- cenia większej uwagi na poprawę opieki zdrowotnej w tym zakresie. Do głównych zagadnień debaty publicznej należą trudny dostęp do świadczeń onkologicznych, długi czas oczekiwania, wyczerpujące się limity itp. Wszystko to wpływa na odbiór systemu opieki onkologicznej przez społeczeństwo i pracowników opieki zdrowotnej.
fot . Callista Images/Corbis
lipiec-sierpień 5/2014 menedżer zdrowia 53
n o w o t w o r y
W tym kontekście warto zwrócić uwagę, że choro- by nowotworowe stają się chorobami przewlekłymi. Co prawda, intensywne leczenie nowotworu trwa zwykle około roku, ale byli pacjenci przechodzą w fazę leczenia uzupełniającego lub tzw. follow up, trwającego wiele lat.
Liczba tych pacjentów gwałtownie rośnie, co z kolei po- woduje nasilenie występowania wspomnianych zjawisk związanych z dostępem do świadczeń zdrowotnych.
Poniżej przedstawiono przegląd statystyki wybranych schorzeń nowotworowych, wykorzystujący dane NFZ z lat 2005–2012 dotyczące liczby osób leczonych z po- wodu nowotworów w ramach umowy z funduszem.
Rak płuc
Spośród chorób nowotworowych corocznie najczę- ściej występuje rak płuc (C34 według ICD-10). W la- tach 2005–2012 roczna liczba nowych potwierdzonych przypadków choroby (wielkość odpowiadająca epide- miologicznemu wskaźnikowi zapadalności) utrzymywa- ła się na podobnym poziomie. W roku 2012 wyniosła 17,2 tys. W analizowanym okresie roczna liczba wszyst- kich pacjentów (również zdiagnozowanych w latach po- przednich), którzy uzyskali jakiekolwiek świadczenie związane z leczeniem raka płuc (wielkość odpowiada- jąca epidemiologicznemu wskaźnikowi chorobowości), wzrosła o jedną czwartą, do 51,2 tys. w roku 2012.
W tym samym czasie udział nowych przypadków raka płuc w grupie leczonych na tę chorobę spadł z 43 proc. w 2005 r. do 33 proc. w 2012 r. Oznacza to, że wśród osób leczonych na raka płuc rośnie liczba le- czonych przewlekle. Warto odnotować, że w badanym okresie nastąpił wzrost zachorowań kobiet – z jednej czwartej do jednej trzeciej leczonych (16,7 tys. pacjen- tek w 2012 r.).
Pacjenci w wieku 50–54 lat stanowią 10 proc. le- czonych na raka płuc, w wieku 55–59 lat – ponad 18 proc., natomiast w wieku 60–64 lat – 21 proc.
(wartość maksymalna).
W 2012 r. najwyższy wskaźnik leczonych na raka płuc (C33–C34) odnotowano w województwie zachod- niopomorskim – 170/100 tys. mieszkańców, najniż- szy zaś w podkarpackim – 90/100 tys. mieszkańców (ryc. 1 i 2).
Rak piersi
Rak piersi (C50 według ICD-10) to kolejne częste schorzenie onkologiczne, dotykające głównie kobiet – tylko 1 proc. leczonych stanowią mężczyźni. W latach 2005–2012 liczba nowych zachorowań na raka piersi utrzymywała się na podobnym poziomie – ok. 15 tys.
W tym czasie liczba wszystkich osób poddanych te- rapii wzrosła o ponad 80 proc., osiągając w 2012 r.
147,5 tys. osób (w tym 778 mężczyzn). Udział nowych przypadków choroby wśród leczonych spadł z 18 proc.
w 2005 r. do 11 proc. w 2012 r. Oznacza to, że tyl- ko 1/10 pacjentów korzystających ze świadczeń opie-
podkarpackie 90,24
³ódzkie 146,12 kujawsko- -pomorskie
163,85
ma³opolskie 113,27 opolskie
99,48 dolnoœl¹skie
135,88
œl¹skie 126,54
lubelskie 109,53 mazowieckie
152,12
œwiêtokrzyskie 130,38 zachodniopomorskie
170,21
pomorskie 162,75
wielkopolskie 127,69
warmiñsko- -mazurskie
150,55
lubuskie 128,41
podlaskie 111,12
Rycina 1. Liczba osób leczonych z potwierdzonym rozpozna- niem raka płuc (C33–C34) w Polsce w 2012 r. według woje- wództw na 100 tys. ludności
Źródło: www.dane-i-analizy.pl na podstawie danych Narodowego Funduszu Zdrowia
Rycina 2. Liczba osób z potwierdzonym rozpoznaniem raka płuc (C33–C34) w województwach zachodniopomorskim i podkarpackim w latach 2005–2012 na 100 tys. ludności
Źródło: www.dane-i-analizy.pl na podstawie danych Narodowego Funduszu Zdrowia
200
150
100
50
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 zachodniopomorskie
Polska
podkarpackie
” Tylko jedną dziesiątą
pacjentów korzystających ze
świadczeń z powodu raka piersi
stanowią osoby w aktywnej
fazie leczenia. Pozostali to
chorzy stosujący leczenie
uzupełniające oraz poddający
się okresowym kontrolom ”
54 menedżer zdrowia lipiec-sierpień 5/2014
n o w o t w o r y
podkarpackie 265,41
³ódzkie 424,18 kujawsko- -pomorskie 408,56
ma³opolskie 326,89 opolskie
362,50 dolnoœl¹skie
450,29
œl¹skie 373,17
lubelskie 329,32 mazowieckie
413,18
œwiêtokrzyskie 361,15 zachodniopomorskie
435,86
pomorskie 383,00
wielkopolskie 425,77
warmiñsko- -mazurskie
375,54
lubuskie 365,18
podlaskie 314,34
Rycina 3. Liczba osób leczonych z potwierdzonym rozpo- znaniem raka piersi (C50) w Polsce w 2012 r. według woje- wództw na 100 tys. ludności
Źródło: www.dane-i-analizy.pl na podstawie danych Narodowego Fundu- szu Zdrowia
Rycina 4. Liczba osób leczonych z potwierdzonym rozpo- znaniem raka piersi (C50) w województwach dolnośląskim i podkarpackim w latach 2005–2012 na 100 tys. ludności
Źródło: www.dane-i-analizy.pl na podstawie danych Narodowego Funduszu Zdrowia
500
450
300
200
100
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 dolnośląskie
Polska
podkarpackie
” Liczba wszystkich kobiet leczonych z potwierdzonym rozpoznaniem raka szyjki macicy wzrosła prawie o dwie trzecie, do 23,8 tys. w roku 2012 ”
” Liczba wszystkich kobiet leczonych z potwierdzonym rozpoznaniem raka szyjki macicy wzrosła prawie o dwie trzecie, do 23,8 tys. w roku 2012 ”
ki zdrowotnej z powodu raka piersi stanowią chorzy w aktywnej fazie leczenia. Pozostali to chorzy stosujący leczenie uzupełniające oraz poddający się okresowym kontrolom. Choroba najpo wszechniej występuje wśród osób w wieku 50–59 lat – prawie 18 proc. wszystkich zachorowań.
W 2012 r. najwięcej osób z potwierdzonym rozpo- znaniem raka piersi (C50) leczyło się w województwie dolnośląskim – 450/100 tys. mieszkańców, a naj- mniej w podkarpackim – 265/100 tys. mieszkańców w 2012 r. (ryc. 3 i 4).
Warto zwrócić uwagę na silną dynamikę wzrostu liczby osób korzystających ze świadczeń związanych z chorobą w latach 2005–2012 zaprezentowaną na rycinie 4. Zapewnienie koniecznych świadczeń zdro- wotnych wszystkim chorym, będące efektem sukcesu terapeutycznego, może niebawem okazać się dużym wyzwaniem dla systemu opieki onkologicznej.
Rak jelita grubego
Na równie wysokim poziomie utrzymuje się w naszym kraju występowanie innej choroby nowotworowej – raka
jelita grubego (C18–C20 według ICD-10). W 2012 r.
liczba potwierdzonych nowych przypadków choroby wyniosła 14,6 tys. W analizowanym okresie liczba osób poddanych terapii z rozpoznaniem tej choroby wzros- ła niemal dwukrotnie, do 87,8 tys. w 2012 r. W tym samym czasie udział nowych przypadków choroby wśród leczonych na raka jelita grubego spadł z 30 proc.
w 2005 r. do 17 proc. w 2012 r. Udział kobiet w wy- mienionej populacji utrzymuje się na stałym poziomie 46 proc., w 2012 r. było to 40,6 tys. pacjentek. Na chorobę najbardziej narażone są osoby w wieku 60–74 lat – niemal 17 proc. leczonych.
W 2012 r. najwyższą wartość wskaźnika leczonych z potwierdzonym rozpoznaniem raka okrężnicy (C18–
C19) odnotowano w województwie zachodniopomor- skim – 175/100 tys. mieszkańców, a najniższą w woje- wództwie podkarpackim – 110/100 tys. mieszkańców w 2012 r. (ryc. 5 i 6).
Rak szyjki macicy
Kolejnym często występującym schorzeniem no- wotworowym u kobiet jest rak szyjki macicy (C53 według ICD-10). W tym wypadku notowana w la- tach 2005–2012 roczna liczba nowych przypadków choroby spadła prawie o jedną czwartą, do 2,7 tys.
w 2012 r. W tym samym okresie liczba leczonych z po- twierdzonym rozpoznaniem choroby wzrosła niemal o dwie trzecie, do 23,8 tys. w 2012 r., przy czym udział nowych przypadków wśród wszystkich pacjentek spadł o połowę – z 24 proc. w 2005 r. do 12 proc. w 2012 r.
Na raka szyjki macicy najczęściej chorują kobiety w wie- ku 50–59 lat.
W 2012 r. najwyższy wskaźnik pacjentek z potwier- dzonym rozpoznaniem raka szyjki macicy odnotowa- no w województwie podlaskim – 157/100 tys. kobiet, najniższy natomiast w województwie podkarpackim – 97/100 tys. kobiet (ryc. 7 i 8).
Podsumowanie
W odniesieniu do wszystkich zaprezentowanych schorzeń nowotworowych można zauważyć znaczny wzrost liczby osób leczonych w ciągu roku i jedno-
lipiec-sierpień 5/2014 menedżer zdrowia 55
n o w o t w o r y
podkarpackie 109,96
³ódzkie 142,12 kujawsko- -pomorskie
155,70
ma³opolskie 115,44 opolskie
140,86 dolnoœl¹skie
160,58
œl¹skie 150,83
lubelskie 113,91 mazowieckie
161,89
œwiêtokrzyskie 137,21 zachodniopomorskie
175,21
pomorskie 167,94
wielkopolskie 146,61
warmiñsko- -mazurskie
141,66
lubuskie 142,58
podlaskie 139,90
Rycina 5. Liczba osób leczonych z potwierdzonym rozpo- znaniem raka okrężnicy (C18–C19) w Polsce w 2012 r. we- dług województw na 100 tys. ludności
Źródło: www.dane-i-analizy.pl na podstawie danych Narodowego Funduszu Zdrowia
” Wśród osób leczonych na raka płuc rośnie liczba leczonych przewlekle ”
podkarpackie 96,78
³ódzkie 105,58 kujawsko- -pomorskie
107,01
ma³opolskie 107,81 opolskie
113,08 dolnoœl¹skie
113,78
œl¹skie 115,42
lubelskie 115,97 mazowieckie
117,21
œwiêtokrzyskie 123,38 zachodniopomorskie
129,23
pomorskie 135,83
wielkopolskie 136,76
warmiñsko- -mazurskie
138,34
lubuskie 140,79
podlaskie 157,04
Rycina 7. Liczba osób leczonych z potwierdzonym rozpozna- niem raka szyjki macicy (C53) w Polsce w 2012 r. według województw na 100 tys. kobiet
Źródło: www.dane-i-analizy.pl na podstawie danych Narodowego Funduszu Zdrowia
200
150
100
50
Rycina 6. Liczba osób leczonych z potwierdzonym rozpo- znaniem raka okrężnicy (C18–C19) w województwach za- chodniopomorskim i podkarpackim w latach 2005–2012 na 100 tys. ludności
Źródło: www.dane-i-analizy.pl na podstawie danych Narodowego Funduszu Zdrowia
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 zachodniopomorskie
Polska
podkarpackie
160 140 120 100 80 60 40
podlaskie
Rycina 8. Liczba osób leczonych z potwierdzonym rozpozna- niem raka szyjki macicy (C53) w województwach podlaskim i podkarpackim w latach 2005–2012 na 100 tys. kobiet
Źródło: www.dane-i-analizy.pl na podstawie danych Narodowego Funduszu Zdrowia
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Polska
podkarpackie
cześnie spadek udziału nowych przypadków choroby w populacji wszystkich leczonych. Zjawisko to może pośrednio wskazywać na poprawę opieki onkologicz- nej, skutkującej wydłużeniem okresu przeżycia pacjen- tów z chorobą nowotworową, ale również na poprawę edukacji zdrowotnej powodującej zgłaszanie się pacjen- tów na okresowe badania po ostrej fazie leczenia.
Niewykluczone, że jest to także przejaw zwiększenia dostępności świadczeń opieki zdrowotnej po ostrej fazie leczenia (tzw. follow up). Niezależnie od przyczyn, trzeba mieć świadomość, że ta liczna grupa pacjentów znajduje się pod opieką centrów onkologicznych, które poświęcają coraz większą część swojego potencjału na jej obsługę.
Może się więc okazać konieczne dokonanie zmiany mo- delu opieki onkologicznej po ostrej fazie leczenia, aby odciążyć centra onkologiczne. Należy przy tym doło- żyć wszelkich starań, aby ewentualne zmiany nie miały wpływu na obniżenie jakości opieki onkologicznej.
Andrzej Kozierkiewicz, Dariusz Gilewski Autorzy są ekspertami serwisu www.dane-i-analizy.pl
