192 PRZEGLĄD BIBLIOTECZNY 2011 z. 2 PL ISSN 0033-202XARTYKUŁY
MAREKNAHOTKO
InstytutI n f o r m a c j i Naukoweji BibliotekoznawstwaU n i w e r s y t e t J a g i e l l o ń s k i
e-mail:marek.nahotko@uj.edu.pl
INTEGRACJAWYSZUKIWANIA WZASOBACHINFORMACYJNYCH
MarekNahotko,a d i u n k t w I n s t y t u c i e I n f o r m a c j i Nauko weji BibliotekoznawstwaU n i w e r s y t e t u J a g i e l l o ń s k i e g o , s p e c j a l i z u j e s i ę w z a g a d n i e n i a c h m e t a d a n y c h dokumentó we l e k t r o n i c z n y c h i wykorzystaniaI n t e r n e t u w komunikacji naukoweji d z i a ł a l n o -
ś c i i n f o r m a c y j n e j . J e s t a u t o r e m książekKomunikacjan aukowaw środowiskucyfrowym(Warszawa2010),Naukoweczasop ismae l e k t r o n i c z n e (Warszawa2 0 0 7 ) , O p i s dokumentówe l e k t r o n i c z -
n y c h . Teoretycznymodelimożliwościjegoaplikacji(Kraków2006), Metadane:sposóbnauporządkowanieInternetu.
(Kraków2 0 0 4 ) o r a z l i c z n y c h artykułówpublikowanychm . i n . n a ł a m a c h
„PrzegląduBibliotecznego”,
„ZagadnieńInformacjiNaukowej”o r a z „ B i u l e t y n u EBIB”.
SŁOWAKLUCZOWE:Zintegrowanewyszukiwanieinformacji.Wyszukiwarkiinternetowe.K a t a l o g i b i b l i o t e c z n e . WorldCat.G o o g l e Books.G o o g l e Scholar.
ABSTRAKT:W artykuleprzedstawionop r a c e s ł u ż ą c e u j e d n o l i c e n i u środowiskaw y s z u -
k i w a n i a i nform a c j i naukowejd os t ę p n e j wI nt e r n e c i e i bibliotekachnaukowych.Ponie ważw y s z u k i w a n i e z i n t e g r o wa n e ( f e d e r a t e d s e r a c h ) n i e funkcjonujew y s t a r c z a j ą c o e f e k t y w n i e w środowiskusieciglob al nych, przedstawionodwie innedrogi:i nte
grac japrzezwyszuki-warkęGoogleScholar oraznoweprace
nadwyszukiwaniemzintegrowanym
wskaliWebu,p r o w a d z o n y m poprzezinterfejsbiblioteki.Wskazanonazaletyiwadyoburoz wiązańorazz a p r o p o n o w a n o ichpołączenie.
WPROWADZENIE
Ws w o i m artykulez a t y t u ł o w a n y m M e t a d a n e b i b l i o t e c z n e w X X I w i e k u (Nahotko,2010b)przedstawiłemzapatrywanianastanobecn ybibliotekarstwazarównopolskiego,jakiświatowego,gdyżsąonemocnoz e s obąpowiązane.Truizmemjestbowiemstwierdzenie,żewspółczesnebiblio tekarstwo,s z c z e g ó l n i e naukowe,funkcjonujeo b e c n i e jakos y s t e m glo balny,w c z y m p o d o b n e j e s t d o s i e c i g l o b a l n y c h , t a k i c h j a k I n t e r n e t . Jednymzpodstawowychwnioskówzlekturywspomnianegoartykułuje sts t w i e r d z e n i e o końcum o n o p o l u b i b l i o t e k naukowychn a g r o m a d z e n i e
193
INTEGRACJAWYSZUKIWANIAW ZASOBACHINFORMACYJNYCH
iu d o s t ę p n i a n i e i n f o r m a c j i . W ś w i e c i e publikacjidrukowany chbiblio-
t e k i n i e m i a ł y w t y m z a k r e s i e konkurencji.Wew s p ó ł c z e s n y m ś w i e c i e , w którymcorazbardziejznaczącą,awniektórychzakresachgłówną,rol ęo d g r y w a j ą publikacjeel ek tr on iczne,bibl iote kitr acą tęuprzywilejo wanąp o z y c j ę .
JeżeliekspansjęInternetuiinnychmediówcyfrowych(choćbytele- f o n i i , aletakżenp.telewizjicyfrowej)jakonowegosystemuinformacyj-ne g o – użytecznegowżyciucodziennym,aniezbędnegowbibliotekachnaukowych–
przyjmiemydowiadomości,topozostajenamzastanowićsięn a d strategiądalsze gopostępowaniazpunktuwidzeniainteresubiblio- t e k . Pierwsząpostawąbywachęćkonfrontacjizinternetowymifirmamikomercy jnymi,stanowiącymikonkurencjędlabibliotek.Ztakiejpostawyp o częściw ynikanp.krytykaGoogleijegodziałańwzakresiedigitaliza- c j i . Firmatakrytykowanajestm.in.przezALA,które,wswojejopinii,w y r a z i ł o przypuszczenie,żeGooglemógłbyustanowićcenyzadostępdoz d i g i t a l i z o wa n y c h zasobównapoziomiemaksymalizującymzyski,będą- c y m pozamożliwościamibibliotek(ALAComments,2009,p.6).Możnateżprzeczyta ć,żejeślizbiorybibliotecznemogąbyćzdigitalizowanetyl- koraz,tolepiejżebyniktichniedigitalizował,niżżebyzrobiłatofirmaG oogle (N unberg, 20 09; Sroka,2 009, s. 18 ).Ostat ec znie takąpostawęm o ż na p rzedstawićjako:niechonisobierobią,cochcą,mymamywłasnątradycję,będziemyrobi ćposwojemu,odczasudoczasupozywającichdos ą d u, copozwolinatrwaniebez zmian.PodobnąpostawęBradfordEdenwymownienazywamodelemwymierani
a(Eden,2010,p.96).Mamwra- ż e n i e , żewtakimsposobiemyślenianiektórzybibliotekarzeutwierdzanisąprzezczę śćfirmkomercyjnych,działającychnarynkudostawcówusługi produktówpr zeznaczonychdlabibliotek,awyraźniekonkurującychz takimifirmami,jak Google,czytakimiinicjatywami,jakOpenAccess.Innąpostawąjestpróbawspółu czestnictwawstosowaniunowych,glo- b a l n y c h technologiiiwyciągnięciazniegowłasnychkorzyści,pamiętając,ż e k orzyścimusząodnosićtakżeinni.PrzezB.Edenajestonanazywanaz m ia n ą narzę dzi.Takiepodejściejesttrudniejsze,gdyżoznaczakoniecz- n o ś ć wprowadzeniadobibliotekpoważnychzmian,awdodatkuczęstod o końcanie wiadomojakich,bosytuacjajestnadzwyczajdynamiczna.Mo ż na powiedzieć,żebi bliotekapowinnabyćtakzmienna,jakzmiennej e s t jejotoczenie,siecirozległeijakzmieni ająsięjejużytkownicy.Możnawięctylkopróbowaćnadążaćzazmianami,mającś wiadomośćniebezpie- czeństwazabrnięciawślepąuliczkę.
Ponieważu w a ż a m d r u g ą o p c j ę z a l e p s z ą , c h o c i a ż m o ż e t r u d n i e j s z ą , w d a l s z e j c z ę ś c i artykułuz a j m ę s i ę s p o s o b a m i j e j p r a k t y c z n e j r e a l i z a c j i , przedstawiającp r o p o z y c j e konkretnychd z i a ł a ń w j e d n y m , w y b r a n y m z a k r e s i e : katalogówb i b l i o t e k naukowych.S ą t o n o w e z a g a d n i e n i a , a l e częściowopodejmowanejużprzezniektórebibli oteki,takżepolskie(OżógiPotempa,2 0 0 9 , s . 1 0 2 ; Hollender,2 0 1 1 , s . 2 8 ) .
DIAGNOZA
Wielebadańwskazujenato,żeużytkownicydoceniająjakośćzasobówbibli otecznych,alezdecydowaniechętniejkorzystajązzasobówsieciowych,
nawetjeśliuznająjezamniejwiarygodne(por.Law,2008,p.12;Gauder,e d . , 2 0 1 0 , p . 3 2 ; Nahotko,2 0 1 0 b , p . 1 7 1 ) . WedługJ o h n a L a w s t u d e n c i wskazująnatrzypodstawowe problemy podczaskorzystaniaz bibliotek:
1. Trudnoodnaleźćmiejsce,wktórymnależyrozpocząćwyszukiwanie.Jeż eliprzyjrzymysięstronomWebbibliotekakademickich,toznajdziemyt a m set kiróżnychobiektów,linkówdoróżnychmiejsc,którewwiększo-
ś c i s ąinte res uj ące przedew szys t kim dlas amy ch bibliotekarzy(n p.Cz yużytkownikarzeczywiściei n t e r e s u j e , skądbibliotekabierzep i e n i ą d z e ? Informacjeouzyskanychgrantachniepowinnyzajmowaćgłównegomiej- s c a ) . Czasemtrzebastracićwieleczasuidokonać
kilkupróbposzukiwań,abytrafićdokatalogubibliotekilubudostępnianychpr zezniąbazdanych,a w s p ó ł c z e s n y użytkownikm u s i otrzymaćt o , c z e g o szukan a t y c h m i a s t a l b o zrezygnujezposzukiwań.
2. Problemyzdotarciemdoodpowiednichzasobów.Użytkownikówniei n t e r e s u j e , czyzasobysątworzonewbibliotece,czyprzezniąkupowane,c z y dostępnebezpłatnie.Takiepodziałyniemajądlaniegoznaczenia,boo n zani cniepłaci.Małoistotnyjestteż dlanichpodziałzewzględuna formę:
zarównoksiążki,jakartykułyiraportyzamieszczanewInternecies ą równieu żyteczne.
3. Ogólnieużytkownicyniewiedząozasobachudostępnianychprzezsiec iowyinterfejsbiblioteki,tymbardziej,jeżelidotychzasobównieskie-
r o w u j ą stosowaneprzeznichnarzędzia–wyszukiwarkiinternetowe.
Problemytepowodują,żewynikatozbadańOCLC,opublikowanychp o d r e d . B r a d a G a u d e r a (Gauder,e d . 2 0 1 0 ) i w c z e ś n i e j s z y c h ( R o s a e t a l. , 2 0 0 5 ) , 8 4 % użytkownikówr o z p o c z y n a w y s z u k i w a n i e i n f o r m a c j i o d wyszukiwarkiinternetowej,niktnatomiastnierozpoczynadost ronybiblio-
t e k i . Teo s t a t n i e s ą j e d n a k u ż y wa n e przez3 3 % b a d a n y c h Amerykan ów.D o w o d z i to,iżsąonidotychstronkierowaniprzezwyszukiwarki.Podob- n a tendencjadotyczyużytkownikówpolskichbibliotekcyfrowych,którzyw 44%
przypadkówdoserwisukierowanibyliprzezwyszukiwarkęGoogle( M a z u r e k , 2 0 0 9 ) . Bibliotekaw ś w i a d o m o ś c i większościużytkownikówi s t n i e j e więcpodwarunkiem,żezostanąskierowanidoniejpoprzezwy- szukiwarkę.
Abyzrozumiećkierunkipożądanychzmianwbibliotece,należyuświa- d o m i ć s o b i e , ż e w o t a c z a j ą c y m środowiskur ó w n i e ż z a c h o d z ą zmiany,w p ł y wa j ą c e napotrzebyużytkownikówimożliwości,jakimidy sponują.J a k t w i e r d z ą A l i s o n H e a d i M i c h a e l E i s e n b e r g , s t u d e n c i –
użytkownicyb i b l i o t e k w ys zuk iwanie wI nt er nec ie u wa ża j ą zaw y g o dne ,stosunkowop r o s t e i ł a t w o d o s t ę p n e . Z d r u g i e j strony,korzys tającz w y s z u k i w a r e k i n t e r n e t o w y c h , narzekająn a z b y t w i e l k i e z a s o b y (przeładowanieinfor-
m a c j ą ) , w r ę c z z a l e w a j ą c e poszukującego( H e a d i E i s e n b e r g , 2 0 0 8 , p . 2 ) . Byćmożejednakracjęmająci,którzy,jakPaulLevinson,twierdzą,żeniep rzeładowanie,aswoiścierozumianeniedoładowanieinformacyjne(ang.in f o r m at i o n u n d e r l o a d ) j e s t p r a w d z i w y m p r o b l e m e m ( L e v i n s o n , 2 0 1 0 ,
p.1 9 4 ) . Polegao n o n a t y m , ż e o d b i o r c o m b r a k wiedzy,b y skutecz niei n a j e f e k t y w n i e j korzystaćz b o g a c t w a S i e c i . Wykazująo n i n a prz ykładbrakumiejętnościwłaściwejselekcjimateriałówzewzględunaichjakość.
Szczególneproblemystwarzaodszukaniepotrzebnejinformacji,oistnieniuktó rejwiadomoiktórapotrzebnajestnatychmiast.
JaktwierdziLevinson,u m y s ł ludzkijestjednakznaturydostosowanydoroz wiązywaniatakich
problemów–naszemózgipozwalajądostrzegaćnamsenswoszałamiają- c y m istraszliwymzamęcieświata,wktórymżyjemy.Potrzebnesątylkoo d p o w i e d n i e narzędziaiumiejętność posługiwania sięnimi.
Jednazwymienionychcech–natychmiastowydostęp–
jestszczególniei s t o t n a . Współczesnyużytkownikb i b l i o t e k i i I n t e r n e t u przyzwyczajonyj e s t d o otrzymywaniaż ą d a n e j i n f o r m a c j i n a t y c h m i a s t . J e ś l i i n f o r m a c j a dostępnajestzezwłoką,rezygnujeonzocz ekiwania,poszukująckolejnegoźródła.Wtakisposóbużytkownikfunkcjonuje wInternecie,gdzieistniejąkonkurencyjneź r ó d ł a i n f o r m a c j i i m o ż n a n a t y c h m i a s t przechodzićo d j e d n e g o dodrugiego;zwłokawreakcjioz naczaniewydajneźródło,któren a l e ż y z a s t ą p i ć i n n y m . S t u d e n c i r o z p o c z y n a j ą w y s z u k i wa n i e d o k ł a d n i e wczasie,gdyinformacjesąniez będne,awięczwyklewostatniejchwiliprzedkońcowymterminemwyko naniapracy.Wefekcietrafiajądoźródełtakich,jakWikipedia,któranietylkoma przyjaznądlanichformęportaluWebu2.0,aletakżedostępnajestwkażdejchwil i.Bibliotekacenionajestzamożliwośćskorzystaniazjejbazdanychorazzapom oc,jakiejudzielająbibliotekarze,wskazującp o ż y t e c z ne ź r ó d ł a i n f o r m a c j i t r u d n o d o s t ę p n e j ( n p . d a n e s t a t y s t y c z n e )
( H e a d & E i s e n b e r g , 2 0 0 8 , p . 1 1 ) .
Korzystaniez b i b l i o t e k stwarzap r o b l e m y niespotykanew S i e c i , c o p o w o d u j e , ż e st a j ą s i ę o n e m n i e j atrakcyjned l a s t u d e n t ó w ( B u d d , 2 0 0 9 ,
p.3 ) . Użytkownicyw i e d z ą , ż e bibliotekap o s i a d a przydatnemateriały, a l e i c h wydobycienastręczazasadniczeproblemy.Wiążesięzumiejętno- ś c i ą odpowiedzinatakiepytania,jak:Gdziewyszukiwać?
Którezasobyzawierająwłaściwedane?
Jakodmetainformacjiopisowejprzejśćdome-
t a i n f o r m a c j i o d o s t ę p n o ś c i , a s t a m t ą d d o i n f o r m a c j i ?
B a d a n i a wskazująn a to,żebiblioteka,pomimowspomaganiaswoichużytk ownikówwwy-
s z u k i w a n i u , lokalizacjiioceniezasobów,postrzeganajestjakoinstytucja n i e w y g o d n a wkorzystaniuionieśmielająca(McClure&Clink,2009, p.1 2 1 ) . I n t e r p r e t a c j a wynikóww y s z u k i w a n i a w OPACt a k ż e stwarzaproblemy.Zdarzasię, żeponad 30%wyszukiwań, prowadzon ychprzezn i e d o ś w i a d c z o n y c h użytkowników,kończysiępustymwyniki emlubdajeb a r d z o m a ł o o d p o w i e d z i (Burke,2 0 1 0 , p . 4 ) . Pot a k i m n i e p o w o d z e n i u użytkownicyw r a c a j ą d o ł a t w i e j s z y c h narzędzi ,z w y k l e d a j ą c y c h d u ż e z b i o r y odpowiedzi,copowoduje,że93%st udentówużywaInternetudow y s z u k i wa n i a źró dełdo s wo ic h prac (G auder,ed ., 2010, p. 53).
Dotądopisaneproblemytypowesądlastudentów,jednakpracownicynau kowit a k ż e napotykająk ł o p o t y w p o s z u k i wa n i u i n f o r m a c j i . Według RossaHousewrightaiRogeraSchonfeldanaukowcypostrzegająbibliotekęjak oi n s t y t u c j ę r e a l i z u j ą c ą trzyz a d a n i a : zakupyzbiorów,i c h archiwiza- c j ę ipośrednictwowichudostępnianiu.Oiledwiepierwszefunkcjenie w z b u d z a j ą zastrzeżeń( j e ś l i p o m i n i e m y s t a ł e b r a k i w fi n a n s o w a n i u ) , t o r o l a bibliotekijakozasobuipośrednikawrealizacjibadańzmniej szasię,s z c z e g ó l n i e w naukachś c i s ł y c h i przyrodniczych.U c z e n i c o r a z c z ę ś c i e j z w r a c a j ą siękuzasobomelektronicznym,copowoduje,żechoćd oceniajązbio ry biblioteki,stająsięwswychpracachnaukowychidydaktyc znychc o r a z bardziejodnichniezależni;tylko8%uczonychzaczynaposzukiwa -
n ia ododwiedzinbudynkubibliotecznego,25%odOPAC(Housewrighti S chonfeld,2006,p.9).Niedziwito,gdy uwzględnimybadania,wskazu-
jące,żenp.40%brytyjskichuczonychtwierdzi,żemająprzynajmniejrazw tygo dniuproblemzdostępemdozasobówlicencjonowanychwswoich
bibliotekach.Jakogłównyproblemwskazująbrakodpowiedniegorocznikac z a s o p i s m a w w e r s j i elektronicznej (RIN,2009, p.7).Bibliotekawięcw swoichużytkownikachwywołujecorazbardziejambiwale ntneuczucia.O c e n i a j ą c t e w y n i k i b a d a ń C a r o l Tenopir,w s kazałan a n a r a s t a j ą c y,wedługn i e j , p r o b l e m , k t ó r y o k r e ś l i ł a jako„lukęw a r t o ś c i ” . Kolekcjeb i - b li o t e c z ne coprawdawymagająwielkichinwestycji,alesąnajwiększy ma t u t e m t y c h i n s t y t u c j i , p o z w a l a j ą c y m n a konkurowanien a rynkui nfor- m a c j i . Jedn akzło żo no ść pro cedur ib ariery w ys zuk iwaw c ze o gr an i czają p e ł n e wykorzystanietegokapitału.Dalszeinwestowanie wzbiory,dziękic z e m u n a s t ę p u j e i c h d o s t o s o w y w a n i e d o potrzebl okalnejs p o ł e c z n o ś c i użytkowników,niewpływanazmniejszeniebarierzwi ązanychzichudo- stępnianiem.Tezkoleipowodująspadekmożliwościwykorzystaniazaso- bówbibliotecznych.Wrezultaciekażdezakupyiaktualizacjazbiorówdająmn i ej s ze korzyści,niżnależałobyoczekiwać.Niemożnajednakprzestaći n w e s t o wa ć , bospowodujetodewaluacjęposiadanegokapitału(Tenopir,2009 ).Efektemjestutrataprzezbibliotekiznaczącejroliwudostępnianiupiśmiennic twa,wszczególnościczasopism.Bibliotekipełniąwtymzakre- s i e g łó wn iero lę kanałut ran sf er uśrodkówdo w y dawc ó w (Górny,2 00 9 , p.34).Znamiennajestwtymkontekścierezygnacjazprenumeratyw po stacidrukowanejnarzeczwersjielektronicznych,zarównonaświecie( C o x &
C o x , 2 0 1 0 , p . 1 4 ) , j a k i w Polsce( d a n e A F B N –
z o b . h tt p : / / s s k 2 . bu. amu. edu. pl/s ta ndary zacj a/) .
Bibliotekarzeczęstoniezauważają,żeużytkownicyjednakowotraktująwszyst kieobiektyinformacyjne.Artykułodpowiednidlaichpotrzebmadlanichtakąsam ąalbowyższąwartośćniżcałaksiążka.Jeżelibibliotekaudo-
s t ę p n i a b a z y d a n y c h , o z n a c z a t o potrzebęo r g a n i z a c j i ł a t w e g o d o s t ę p u d o milionówobiektów.Użytkownicynierozróżniająinformacjiwedługrod zajul u b f o r m a t u . D l a n i c h z n a c z e n i e m a u ż y t e c z n o ś ć i ł a t w o ś ć d o s t ę p u . S t ą d udostępnianieinformacjiwodrębnychkolekcjach–
osobnoksiążki,osobnoartykuły,g d z i e i n d z i e j f o t o g r a fi e i fi l m y – j e s t n i e a d e k w a t n e d o potrzebużytkowników.Informacjapowinnab yćdostępnaw wynikupojedynczego w y s z u k i w a n i a , k t ó r e p o w i n n o b y ć p r o s t e i s z y b k i e (Burke,2 0 1 0 , p . 5 ) .
KIERUNKIZMIAN
Powstajep y t a n i e , c z y p r o b l e m y o p i s a n e w t y m i poprzednimm o i m artykulenieuchronniemusząprowadzićdodegradacjibibliotekwpowsta- j ą c y m „społeczeństwieinformacyjnym”?
Jakiesąmożliwościzaintereso-
waniakolejnychpokoleńużytkownikówoferowanymiusługami?
Wdalszejczęściartykułuchcęprzedstawićmożliwościbardziejatrakcyjnej,zp unktuw i d z e n i a użytkownikówbiblioteknaukowych,organizacjiwyszuki waniam et a in fo rm ac j i iudostępnianiainformacji.Zmiany rozwijają sięobecniewkilkukierunkach:
– odw y s z u k i w a n i a z i n t e g r o w a n e g o ,
– poprzeznoweinterfejsyużytkownika,dającenowemożliwościwy- s z u k i w a n i a ipracywserwisachspołecznościowych,
– dowyszukiwania zintegrowanego wskalicałegośrodowiskaWeb;
i nt e gr a c j a możenastępowaćodstronywyszukiwareklubbiblioteczne goOPAC.
WYSZUKIWANIEZINTEGROWANE
KorzystaniezogromurozproszonychzasobówWebupowodujeznacz-
n e uciążliwości.Jednązmożliwościscalaniatychzasobówjestrealizacj atzw.wyszukiwania zintegrowanego (ang. federated search), nazywanegor ów ni e ż metawyszukiwaniem.Pozwalaononaprzygotowa nieodpowie-
d z i napojedynczezapytanieużytkownikanapodstawiezawartościwie -
l u , w y b r a n y c h b a z d a n y c h , d o s t ę p n y c h w I n t e r n e c i e . D o s t ę p t e n m o ż e byćp ł a t n y l u b bezpłatny,j a k n p . w przypadkuOPACb i b l i o t e c z n y c h . PodstawąmetawyszukiwaniajestprotokółZ39.50,któryst anowisposóbn a zapewnieniewspółdziałani awzakr es iewy szukiw a niaw ro zpro szo-
n y c h z a s o b a c h I n t e r n e t u . Tegor o d z a j u w y s z u k i w a n i e j e s t p r o w a d z o n e mi ęd zy różnymisystemamibazdanych,dziękitemu,żelo kalnysystemi n f o r m a c y j n y akceptujez a p y t a n i a z zewnętrznychs y s t e m ó w wyszuki-
w a n i a i n f o r m a c j i . W t y m c e l u u j e d n o l i c a n a ( a przyokazjiu p r a s z c z a n a ) jeststrukturametadanych,akceptowanaprzezwszystkiewspółpracuj ącesystemy.Pierwszetegotypurozwiązania
pojawiłysięw1999r.imożnajen a z wa ć prekursoramidzisiejszychrozwiązań wzakresieintegracjiźródełi n f o r m a c j i , o p i s a n y c h d a l e j .
Wobe cnejs y tua cj i, gdy bi blio t ek i naukowezakupująlicenc j ena do -
s t ę p d o d z i e s i ą t e k , a n a w e t w przypadkuwiększychb i b l i o t e k , kilku setb az d a n y c h , j e d n o c z e ś n i e tworząct a k ż e w ł a s n e z a s o b y m e t a d a n y c h n a c z e l e zOPAC,użytkownicyczująsięzagubieniwtejobfitości.Poj awiają-
c e sięwbibliotekachnaukowychsystemywyszukiwaniazintegrowanegos ą pr óbąrozwiązaniatychproblemów.Ponieważużytkownicypreferująwysz ukiwaniezapomocąwyszukiwarekWeb,bibliotekarzeuznaliwyszu-
k i w a n i e zintegrowane zasposóbnawykorzystaniefunkcjonalnoścityc hw y s z u k i w a r e k wzastosowaniudowybranychzasobówInternetu,czę stostanowiącychwcześniejczęśćukrytegoWebu.
Wyszukiwaniez i n t e g r o w a n e d a j e w i e l e korzyści,a l e j e d n o c z e ś n i e m a pe wn e wrodzoneograniczenia.Bibliotekiprenumerująbazydan ychza-
wierająceróżnerodzajezasobów,wykorzystywanychdoróżnychcelów,cou t r u d n i a formułowaniezapytań.Podczaswyszukiwaniazintegrowanegozapytan iaużytkownikamusząbyćtłumaczoneprzezuproszczonyinterfejswyszukiwawc zynawieleformalnychjęzykówwyszukiwania,stosowanychw zróżnicowanych zasobach.Scalaniew jeden,sensownieskomponowanyz b i ó r w i e l u z e s t a w ó w wyników,uzyskanychw trakciew y s z u k i w a n i a w pełnotekstowychbazac hdanych,indeksachcytowań,OPAC-
ach,bazachw y s z u k i w a r e k in tern etowych,rep oz ytori ach i archiw ach cyfrowych jestzadaniemzarównometodologicznie,jakitechniczniebardz otrudnym.Me-
todyokreślaniarelewancjiwyników,wykorzystywaneprzezwyszukiwarkit a k i e j a k G o o g l e l u b Yahoo,n i e d a j ą s i ę ł a t w o przenosićd o w y s z u k i wa n i a z i n t e g r o w a n e g o . NajwiększewyszukiwarkiWebprzechowująinformacjew e własnychbazachdanychiobliczająrankingiwedługwłasnych,nie-
znanychogólniekryteriów.Wyszukiwarkizintegrowanenatomiastkon- wertujądanewejścioweużytkownikanastrukturęzapytańposzczególnychb a z d
a n y c h , tworzonychprzezw i e l u dostawców.W b a z a c h t y c h uż y wa n e s ą r ó ż n e s t r u k t u r y d a n y c h , d o s t o s o wa n e d o o d m i e n n y c h a l g o r y t m ó w wy-
s z u k i w a w c z y c h . Z t e g o p o w o d u s y s t e m y w y s z u k i w a n i a z i n t e g r o w a n e g o niem o g ą z a p e w n i ć tworzeniar a n k i n g u wyników w s p o s ó b p o d o b n y d o
tworzeniar a n k i n g ó w przezw y s z u k i w a r k i Web.Z r o z u m i a ł y m e f e k t e m s t o s o w a n i a wyszukiwaniazintegrowanegojestwzrostczęstotliw ościwy-
szukiwaniawe wsz ys t kic hudo s t ępnia nyc hb azac h danyc h. Ut rudn i at oprowadzeniewiarygodnychanalizwykorzystaniatychbaz.Zdrugiejstro- n y częstozdarzasię,żeużytkownicy,przyzwyczaiwszysiędokonkretnejb a z y d a n y c h ,
n i e korzystajązi n n y c h , r ó w n i e przydatnychserwisów.W takimprzy padkuwyszukiwaniezintegrowanemożezwiększyćużytecz-
n o ś ć rzadziejwykorzystywanychbazdanych,zpożytkiemdlawynikóww y s z u k i w a n i a . W początkowymo k r e s i e r o z w o j u t e j t e c h n o l o g i i , m e t a -
w y s z u k i w a r k i funkcjonowaływsposóbakceptowalniesprawny.Wrazze w z r o s t e m liczbyzasobówniezbędnabyłarealizacjacorazwiększejliczby p o ł ą c z e ń , coznaczniespowalniapracę,dostosowującjejtempodoźródłan ajwolniejszego(Breeding,2005,p.27).Bibliotekinarzekajątakżenan ie p o p r a w n y częstosposóbwyświetlaniametadanychpoichujednolice-
niui w s p o m n i a n e t r u d n o ś c i z i c h w ł a ś c i w y m r a n k i n g o w a n i e m ( Burke,2 0 1 0 , p.7).
Możnadoszukaćsiępodobieństwpomiędzymożliwościamimetawy- szukiwarekausługamiGoogleScholar.Obieusługikierująswojąofertędot e j s amejgrupyużytkowników,pozwalającnadostępdoróżnegorodzajuzagrego wanychzasobówrozproszonychdostawców.WyszukiwarkaGoogleS c h o l a r umożliwiadostępdotreścistanowiącychtypowyzasóbdla me- tawyszukiwania,t ak ic hj a kp eł ne tekstyartykułów,m et ada n ei abstrak- t y,poprzezjedenindeksijedeninterfejswyszukiwawczy.Wyszukiwaniezi ntegrowanejestbardziejprzydatnedlaużytkownikówmającychdostępd o za sobówlicencjonowanych;Google Scholardajewiększemożliwościw y s z u k i wa n i a idostępudozasobówOpenAccess(Herrera,2007,p.51).
INTERFEJSYUŻYTKOWNIKA
Interfejsyużytkownika,jakoc z ę ś ć o p r o g r a m o w a n i a b i b l i o t e c z n e g o s ł u ż ą c a komunikacjis y s t e m u z użytkownikiem,s t a n o w i ą o s p o s o b a c h pracyużytkownika,oferowanychprzezsystem.Sątolokalni einstalowaneaplikacje,odzawszestanowiąceczęśćkażdegozintegrowanegos ystemubi-
bliotecznego.CorazczęściejoferująonefunkcjenieobecnewtradycyjnymOPA C,takiejaktzw.wyszukiwaniewedługrozszerzonychsłówkluczowych( r ó ż n y c h formdan egoterminu,np.synonimiczny ch ibliskoznacznych),u p o d o b n i a j ą c e wyszukiwaniedoprowadzonegozapomocąjęzykanatu- r a l n e g o , k t ó r e j e s t j e d n a k w s p i e r a n e przeza u t o m a t y c z n ą kontrol ęr e l a -
c j i semantycznych,zachodzącychmiędzyterminamiwyszukiwawczymi .Wykorzystujesiętakżeszczegółowedane,zawarte wrekordachMARC, d o tworzeniafasetzzawartościpodpólorazdostosowaniaokreślnikówj akoterminówwyszukiwawczych.
Bibliotekap o w i n n a s t a r a ć s i ę , a b y j e j użytkownicyc h c i e l i u s t a w i a ć j e j st r o n ę i n t e r n e t o w ą jakos t r o n ę s t a r t o w ą w s w o i c h kompu terach,t a k , j a k obecniebardzoczęstoustawiająstronęGoogle. Bibliot ekatomiejsce d o wyszukiwaniainformacji:po wyszukaniumogąoneb yćdostarczaneużytkownikomlokalnienatradycyjnychnośnikachi/lubn ośnikachelek-
t r o n i c z n y c h orazzdalnie,nanośnikachcyfrowych.Dlategoteżinterf ejsybibliotecznepowinnymaksymalnieułatwiaćwyszukiwanieinformacji,n a
wzórwyszukiwaniazapomocąGoogle.Jakopierwszypowinienukazywaćsięekr an,naktórymznajdujesięokienkodowpisywaniasłów–
terminóww y s z u k i w a w c z y c h , c z y l i p r o w a d z e n i a tzw.w y s z u k i w a n i a p r o s t e g o ( z o b . ry s. 1).Narzędzia,takiejakkartotekihasełwzorc owych(KHW)tworzonec e n t r a l n i e na p o z i om i e kr a j ow ym ,k t ó ry ch z a wa rtoś ć je s tprzedmiotemwymianynapoziomiemiędzynarodowym,dodatko wowspomagająwyszu-
kiwanie.Dziękinimsystemmożenp.odróżniaćprzypadkiwystępowanian a z w o s o b o w y c h jakop o d m i o t u i przedmiotudokumentu.
Rys.1.Interfejstypu„jednookienko,jednokliknięcie”wpolskiejbibliotece( h tt p : / / b i b 2 . u t p . e d u . p l / i p a c 2 0 / i p a c . j s p ? p r o fi l e = m a g # f o c u s )
Prostotapodstawowegointerfejsupowinnaiśćwparzezrozbudowa- nymimożliwościamimanipulacjimetadanymiidanymi.Dobrzewidzianes ą o b e c n i e cechy,u p o d o b n i a j ą c e i n t e r f e j s w y s z u k i w a w c z y b i b l i o t e k i d o se rw i só w Webu2.0.Jesttopożytecznamoda,którajednakwprzysz łościm o ż e b y ć z a s t ą p i o n a przezi n n ą . D z i ę k i s t o s o w a n i u o d p o w i e d n i c h na-
rzędzi,OPACb i b l i o t e k i s t a j e s i ę s e r w i s e m z w a n y m s p o ł e c z n o ś c i o w y m OPAC( S o c i a l OPAC,SOPAC).Pozwalao n n a i n t e r a k t y w n ą w s p ó ł p r a c ę użytkownikazbibliotekarzemiinnymiużytkownikamiwśrodo wiskuin-
formacyjnym,stworzonymprzezbibliotekę.Użytkownicymogąnp.doda- w a ć własneetykiety(tagi)doopisów,tworzyćlistywłasnychpreferencji,u m i e s z c z a ć w ł a s n e zasoby.A n g a ż o w a n i s ą d o wykonywaniac z y n n o ś c i z a r e z e r w o w a n y c h k i e d y ś d l a bibliotekarza,w t y m d o o p r a c o w y w a n i a zbiorów,n p . a u d i o w i z u a l n y c h , przezd o d a w a n i e s ł ó w k l u c z o w y c h d o f o t o g r a fi i l u b klasyfikowaniewe dł u g p r o s t y c h kryteriów.W t e n s p o s ó b w środowiskubibliotecznymurzeczywistniasięi deatzw.crowdsourcingu1(Holley,2 0 1 0 ) . Popularnes ą t a k ż e w i z u a l i z a c j e wynikówp r a c , w t y m r ów ni e ż wynikówwyszukiwania(Osińska,2008 ,s.170).Sposóbprezen-
t a c j i p o w i n i e n b y ć m o c n o kastomizowany,tz n . u s t a l a n y i n d y w i d u a l n i e przezużytkownika.Danebibliograficzne niemogąbyć„zamk nięte”w żadnympojedynczymzasobie,należyumożliwićswobodnąmanipu la-
cjęni mi, c zyli tzw.mas hu p, po do b n ie j a km at o j uż ob ec n iem iej s ce( n a
1C rowd sourcing
t ote r m i n utworzonyprzeza nal o gię do o uts ourc in g, oz nacz a po s z u k i w an i e i n s p i r a c j i irozwiązańnieuwłasnychpracownikówczyukonkretnychinnychosóblubfir m,alew anonimowychniedookreślonychwielkichgrupachludzinazewnątrzorganizacji(Cisek2009,s.3 7).
INTEGRACJAWYSZUKIWANIAW ZASOBACHINFORMACYJNYCH 201
różnych poziomach) wserwisach dlauczonych typu
‡biblios.net,Zotero,Mendeley,CiteULike,C o n n o t e a i w i e l u i n n y c h , s t a l e p o w s t a j ą c y c h . I n -
t e r f e js bibliotecznypowiniendawaćpodobnemożliwości.
Interfejsużytkownikaimożliwości,któreoferuje,sąbardzoważnyme l e m e n t e m s y s t e m u , a l e n i e n a j wa ż n i e j s z y m . B a r d z i e j i s t ot n e s ą za soby,d o któ ry ch in te rf ej sz apew niado s t ęp. Podobniej akw wyszukiwa rkach,o p i s jestotyle ważny,oilepozwala naszybkąselekcję,anas tępnie do-s t ę p dowybranychobiektówwformiepełnotekstowej–
drukowanejlubelektronicznej.OPACpowinienbyćnarzędziemwyszukiwa wczymzapew-
n i a j ą c y m szybkąselekcjęidostępdopotrzebnychmateriałów.
INTEGRACJAWYSZUKIWANIAWSKALIWEBU
Działalnośćbiblioteknaukowychoddawnapodlegaglobalizacji,począt- kowoprzejawiającejsięwglobalnymzasięguprzyjmowanychstandardówpra cy.Komputeryzacjaj e s z c z e przyspieszyłat e n p r o c e s , u m o ż l i w i a j ą c ł a t w ą w y m i a n ę m e t a d a n y c h . Pou p o w s z e c h n i e n i u s i ę s i e c i g l o b a l n y c h naj pier w metadane,apóźniejsamezasobyinformacji stałysięwspólnymz a s o b e m światowym.
Globalizacjazasobówspowodowałapotrzebęuniwersalnegodostępudon i ch ,awięczapewnieniaintegracjiśrodowiskawyszukiwaniainformacji.Z e w zględówopisanychwcześniej,multiwyszukiwanieniemożepełni ćtakiejroli.Integrację wskaliWebu,przynajmniejzpunktuwidzeniabi- bliotekarza,możnawyobrazićsobiewdwojakisposób.
Pop i e r w s z e w y s z u k i wa n i e m o ż e b y ć z i n t e g r o wa n e wokółi n t e r f e j s u i indeksuwyszukiwarki. Wyszukiwarkaglobalnastajesięwówcz asuni-
we r s a l n y m narzędziemposzukiwaniainformacjibezwzględunanośnik–
fizyczny czycyfrowy.Tojest pierwotnycel realizacji takichprojektów,jakGoogleBooks–
chodziłoomasowądigitalizacjęmateriałówdrukowanych,a więczapewnieni eistnieniaichwersjielektronicznych,coumożliwiawy-
szukiwanieichdokładniewtakisamsposób,jakinnychobiektówwSieci,na pr zykłads t ro nWeb.By ćmo żet o st ałos ięte żpowodem po ważneg o nied ostatkup r o j e k t u , j a k i m b y ł o z i g n o r o w a n i e z n a c z e n i a m e t a d a n y c h o t r a d y c y j n e j , b i b l i o t e c z n e j jakości(tzw.u s t r u k t u r y z o w a n y c h ) (Franke,2011, s.137). Zmianategopodejścia nastąpiłapoprzyłączeniudoprojektukolejnychbibliotek,cospowodowałopro blemyzidentyfikacjądigitalizo-
wanychdruków,awięctrudnościwunikaniudublowaniaprac.WefekcieG o o g l e z a c z ą ł w s p ó ł p r a c o wa ć z O C L C –
otrzymałd o s t ę p d o WorldCati rozpocząłtworzenielinkówdorekordówtego zasobu.WWorldCatpoja-
w i ł y sięodsyłaczedoksiążekobecnychwzasobachGoogleBooks.
Poodszukaniuzapomocąwyszukiwarkidanychoinformacjiwwersjielektro nicznejistniejemożliwośćdotarciadosamejinformacji,podróżny-
m iwarunkamio rg an iz ac y j ny m i (n p. potrzebazarej es t ro wania s ię) i/
l ub fi n a n s o w y m i . Poodszukaniuwwyszukiwarcepotrzebnychmetada nycho dokumenciedrukowanymużytkownicypowinnibyćprzeniesieniwod -
200 ARTYKUŁY
p o w i e d n i e miejsce(katalogcentralnyi/lubbibliotekilokalnej,księgarni a,s t r o n a Web),pozwalającenadostępdowyszukanejksiążkiwkażdejist- n i e j ą c e j fo rm ie (drukowanejlub cyfrowej).
TakiemożliwościdajeintegracjanarzędzitypuGoogleScholar,GoogleBoo ks,m e t a d a n y c h w A m a z o n i odnośnikóww s p o m n i a n y c h w c z e ś n i e j s e r w i s ó w s p o ł e c z n o ś c i o w y c h z b i b l i o t e c z n y m i OPAC(Nah otko,2 0 1 0 a ,
s.1 7 7 ) . W efekciew s p ó ł p r a c y t w ó r c ó w
w y s z u k i w a r e k i n t e r n e t o w y c h z właścicielaminajpotężniejszy chświatowychzasobówmetadanych(głów-
n i e OCLC i wielk imi bibliotekami)o r az z ast os owa niu res o l we ró wt y p u O p e n U R L powstajenowysposóbkorzystaniazkatalogówbibliotecznych w Internecie,jakojednolitymśrodowiskuinformacyjnym(rys.2).Dzięki i n t e g r a c j i wieluzestawówmetadanych,pochodzącychzróżnychm iejsc,użytkownikotrzymujecałościowyobrazinteresującychgozasobów.
Rys.2.Integracjawieluróżnychzasobówinformacyjnychprzezwyszukiwarki
Zasobytegromadzoneiopracowywanesąlokalnie,jednakinformacjao nich dostępnajestglobalnie. Nawielupoziomachnastępujeagregacja tr eściobiektówcyfrowychimetadanychotychobiektach,wpołączeniu zmetadanymidokumentówtradycyjnych.Jednymztakichinterfejsówjestws pomnianykatalogWorldCat,którywsposóbtypowydlawyszukiwarekiksięga rniinternetowychprzedstawiaświatowezasobybibliotektrady- c y j n y c h . Ponadt y m katalogiems t o i j e d n a k wyszukiwarka,k t ó r a s c a l a m e t a d a n e w s z y s t k i c h z a s o b ó w w j e d n y m indeksie.Takw i ę c t o w y s z u -
kiwarkadostarczauniwersalnyinterfejs,zapomocąktóregoużytkowniku zyskujedostępdowszystkichinteresującychgozasobów,tradycyjnych ( t u p e ł n a m e t a i n f o r m a c j a i d a n e o warunkachd o s t ę p u ) i c y f r o w y c h ( t u m e t a i n f o r m a c j a iczęstobezpośrednidostępdoobiektu).
WyszukiwarkądziałającąwopisanysposóbjestGoogleScholar.Zajejpom ocąmożnaprzejśćodopisuznalezionegowGoogledokatalogubiblio-
t e c z n e g o . Pozwalaonanawybraniekatalogów,doktórychsystemodsyław
przypadkuodnalezienia w nich
opisuwyszukanegodokumentu.Daneo dokumentacht r a d y c y j n y c h p o c h o d z ą z WorldCat.D z i ę k i w s p ó ł p r a c y p o l s k i e g o katalogucentralne gozWorldCat,jednązmożliwościwyboruj e s t NUKAT( B u r c h a r d i K asprzyk,2 0 0 7 ) . Z t e g o kataloguc e n t r a l n e g o
202 ARTYKUŁY
możnad a l e j przejśćd o katalogub i b l i o t e k i lokalneji z a m ó w i ć w y p o ż y -
c z e n i e i n t e r e s u j ą c e j p o z y c j i2.J e d n o c z e ś n i e wyszukiwarkap o z w a l a o d -
szukaćinf ormacj enazadany temat ró wn ieżw zaso bach in terne to w y c h, w wynikuczegoużytkownikposiadakompletnyobrazinteresującychg oź r ó d e ł . Podobnied z i a ł a G o o g l e Books,z i n t e g r o w a n y z WorldCa to r a z z Amazonem,dziękiczemuwjednymmiejscudocelowodostępne będą:tekstyksiążekzdomenypublicznej, m ożliwoś ćdotarciado pozo st ał yc hksiążekpoprzezwyszukiwaniepełnotekstoweiwedługmetadanycho razlokalizacjaposzukiwanejpozycjiwlokalnejbibliotecelubksięgarniinter- n e t o w e j (Franke2011,s.136).
Jakwynikazcytowanychwcześniejbadań,użytkowniknierozpoczy- n a wyszukiwaniaodOPACaninawetodportalubibliotecznego,leczod wyszukiwarki.Onapozwalamunabezpośrednidostępdoposzukiwanegoo b i e k t u l u b w r a z i e potrzebyk i e r u j e g o d o o d p o w i e d n i e g o s e r w i s u , n a przykładbiblioteki–cyfrowejlubtradycyjnej(dojejOPAC)–
albostronywydawcy.Biblioteka,w r a z z e s w o i m s y s t e m e m b i b l i o t e c z n y m i OPAC,włączonajestwglobalneśrodowiskoinformacyjne,zamiaststać oboknie- go,takjakdziałosięwcześniej;stajesięczęściąobszernejplatformyWeb,gdzieu dostępnianedanesąpodstawątworzenianowychusługiserwisów.GoogleSch olarstałsiękonkurencjązarównodlasystemówwyszukiwa- n i a informacjiwrepozytoriach,jakiwyszukiwaniazintegrowanegoreali- zowanegoprzezbibliotekiakademickie.Dziękitemu,żestanowiprawiek ompletnąbazęzawartościczasopismnaukowych,stałsiętakżepoważnąkonk urencjąd l a komercyjnych,b i b l i o g r a fi c z n y c h
i a b s t r a k t o w y c h b a z d a n y c h , k t ó r e g w a ł t o w n i e t r a c ą użytkowników( C h e n , 2 0 1 0 b , p . 2 2 6 ) . Ł ą c z y onindeksowanieiwyszukiwaniepełnotekstowezw yszukiwaniemn a podstawiestandardowychmetadanych, tworzonychw repozytoriachz g o d n i e zestandardemOAI.Jednymzobiecującychsposo bówwykorzy- staniametadanychOAIjestwyszukiwanienietylkonapoziomieposzcze- g ó l n y c h obiektówcyfrowych,alerównieżnapoziomiekolekcji(Misc ho, 2005),coułatwiaodszukaniewłaściwychbazdanych.
Jużo b e c n i e o d c z u w a l n y j e s t w p ł y w s p o s o b u funkcjonowaniat a k i c h w y sz uk iwar ek , j a k G o o g l e i G o o g l e S c h o l a r n a p r a c ę c a ł e g o I n t e r n e t u . Znacznaczęśćruchugenerowanajestwłaśnieprzeztewyszu kiwarki(La-
bovitzetal.,2009).Skierowująoneużytkownikawprostdopełnegotekstuz po m in ięc ie m m e t a d a n y c h ( z a r ó w n o tekst,ja k i m e t a d a n e d o s t ę p n e s ą doindeksowania).Powodujetopewnekonsekwencje.Ponieważużytkow- n i c y s t o s u j ą g ł ó w n i e G o o g l e jakonarzędziew y s z u k i w a w c z e , m e t a d a n e tworzoneprzezbibliotekarzyn i e s ą b e z p o ś r e d n i o wykorzysty waned o w y s z u k i w a n i a . O z n a c z a t o , ż e tworzeniem e t a d a n y c h , w s z c z e g ó l n o ś c i m e t a d a n y c h ustrukturyzowanych,służytemupr ocesowiwinnysposóbn i ż d o t y c h c z a s ; s ą o n e indeksowane,t a k j a k każ dyi n n y teksti s t a j ą s i ę c zęś c ią zasobów indeksowychwyszukiwarki. T egotypu metadanemają c o r a z większyudziałwwyszukiwaniuinformacji.
Integracjaśrodowiskaw y s z u k i w a n i a i n f o r m a c j i wokółwyszukiw ar-k i możeoznaczaćdlabibliotekwieleproblemów,októrychpisałem
203
INTEGRACJAWYSZUKIWANIAW ZASOBACHINFORMACYJNYCH
2Pr
zestawionyhierarchiczny układkatalogów:OPAC–krajowykatalogcentralny–
światowykatalogcentralny,funkcjonujepoprawnietylkowprzypadkuszybkiejsynchronizacjiichzawart ości,n a j l e p i e j wczasierzeczywistym,coniezawszemamiejsce.
wpoprzednimartykule3.Jeżelipoważnaczęśćdrukówzostaniezdigitali- z o w a n a , aprodukcjawydawniczaulegniecyfryzacji4,tozasobyzarówno metadanych,jakrównieżinformacjigromadzonychwbibliotekach,stracąs w o j ą do ty c hcz aso w ąwart o ś ć d la użytkowników.Wza kr e s i e publikacjina ukowychsytuacjatakajestłatwadowyobrażenia. Bibliotekarzestanąsię wtedyagregatoramizasobówsieciowychispecjalistamiodwyszukiwa- n i a i n f o r m a c j i , w ł ą c z a n y m i d o z e s p o ł ó w b a d a w c z y c h ( L u c e 2 0 0 8 , p . 2 ) , abibliotekiwdotychczasowejpostacibędązanikać(Wisner,2001,p.68) .D r u g ą możliwością,pozaintegracjąwyszukiwaniawzróżnicowanychz a s o b a c h przezwyszukiwarkę,jako„interfejspierwszegokontaktu”,jestprzejęciet ejroliprzezrozproszoneinterfejsybibliotek,cozaproponowałjużw 2005r.Mars hallBreeding(Breeding,2005,p.28).Pracerealizacyjnez o s t a ł y j u ż r o z p o c z ę t e (Wisniewski,2 0 1 0 ) . Polegająo n e n a zintegrowa- n y m wyszuki wanium et adan yc h ozas obac h, k t ór e bibliotekachceu do-s t ę p n i a ć s w o i m użytkownikom:zarówno oksiążkach,artykułach,bazachd a n y c h , f o t o g r a fi a c h , fi l m a c h , n a g r a n i a c h dźwiękowychj a k i o i n n y c h , tworzonychprzezbibliotekę(OPAC) orazkupowanychodzewnętrznychdostawców.Efektemwyszukiwaniajes tdostępdodokumentunapozio- m i e kompletnycht r e ś c i ( p e ł n e g o tekstud l a dokumentówtekstowych) ,w formiecyfrowejlubdrukowanej,aodpowiedniąszybkośćdziałaniaza- p e w n i a stosowaniejednego indeksuzawczasuzgromadzonych met ada-n y c h . Wykorzystywanaj e s t w i ę c i d e o l o g i a r a c z e j OAI- PMHn i ż Z 3 9 . 5 0 . R o z w i ą z a n i e to(rys.3)wymagazastosowaniazup ełnienowegomo- d e l u technologicznegoiorganizacyjnego.Zewnętrzne(zpunktuwidzeniab i b l i o t e k i ) bazydanychznacznieprzewyższająkatalogibibliotecznelicz- b ą indeksowanychobiektów,g d y ż z a w i e r a j ą m . i n . o p i s y i tekstys e t e k m i l i o n ó w artykułówz c z a s o p i s m (Way,2 0 1 0 , p . 2 1 4 ) . D l a w s z y s t k i c h o b i e k t ó w tegotypunależygromadzićmetadanepobieraneo dwłaścicielibaz,napodstawieodpowiednichumów.Metadanetescalanesą wjeden,uj ed no li co ny indeks.Musionbyćstaleaktualizowany,gdyżje gozawar- tość,takjakzawartośćbazdanych,zmieniasiębezprzerwy.Dostarczanem e t a d a n e s ą b a r d z o z r ó ż n i c o w a n e c o d o s t ruktury,j a kości,r o z m i a r ó w opisu,j e d n a k m u s z ą b y ć konwertowanen a jednolity,o b s z e r n y i s p ó j n y s c h e m a t stanowiącypodstawęwyszukiwaniairankingowaniawy ników.Tomożepowodowaćutratęspecjalnychmożliwościwyszuki wawczych,of e ro wa ny ch przezw y s p e c j a l i z o w a n e serwisy.Z t e c h n i c z n e g o p u n k t u w i d z e n i a rozwiązanietonazywanejest„małym Google”;systempracujenaprekoordynowanymindeksie,traktujejednakowo wszystkieindeksowa- neobiektyiwyświetlajepowyszukaniunajednejliściewyników.Różnicap o l e g a natym,żezintegrowanyindeksskładasięzustrukturyzowanychmetadan ych,tworzonychprzezbibliotekarzyidokumentalistów.Przejściedoopisywan ychobiektówcyfrowych(pełnychtekstów)odbywasiępoprzezOpenURL,dzię kiczemubibliotekamożewyznaczyćzasobydostępnedla
3Z o b . M .
Nahotko:Metadanebiblioteczne wXX wieku.
„PrzeglądBiblioteczny”2010,z . 2,s.165-178[red.].
4W
tymartykuletermin„cyfryzacja”oznaczastosowanietechnologiicyfrowychdotworzeniadok umentówelektronicznych(np.czasopismelektronicznych)jakoformypierwotnej(digital,bornd i g i t a l ),wodróżnieniuoddigitalizacji,polegającejnazmianieformyanalogowejnacyfrową,np.przezskanowanie.Możli wejesttakżeinnerozumienietychterminów,np.digitalizacjijakoprze-
kształcanietego,cojestzapisaneanalogowo(czyliskanowanie),acyfryzacjijakoprzekształcaniet e g o , com abyćprzesłane(sygnałuanalogowego)(Schmidt,2011,s.52).
jejużytkowników.Systembadaiprzechowujewzorcezachowańinforma- cyjnychużytkowników,realizowanychwtrakciewyszukiwania.Podobniej a k Google,wymagadużegooprogramowaniairozbudowanegosprzętu.
Rys.3.Integracjazasobówinformacyjnychpoprzezinterfejsbiblioteki
Organizacyjniejesttoskomplikowaneprzedsięwzięcie,gdyżniezbędnesą porozumieniazewszystkimidostawcamidanych/metadanych.Dostaw- c y musząrozumiećswójintereswtymprzedsięwzięciu,nawetjeżeliichz a s o b y ł ą c z o n e s ą z z a s o b a m i fi r m konkurencyjnych.Wszyscyzyskuj ąz a d o w o l o n y c h użytkowników,mającychmożliwośćstosowaniaba rdziejprzyjaznychnarzędziw y s z u k i w a n i a m e t a i n f o r m a c j i , zakońc zonegodo-
s t ę p e m d o p e ł n y c h tekstówdokumentów(Way,2 0 1 0 , p . 2 1 9 ) . J e s t w t ymjednocześnieelementkonkurencjiwstosunkudoproduktówGooglei inny chwyszukiwarekglobalnych.Tegotypurozwiązaniaoferująm.in.fir myEBSCO(DiscoveryService5),SerialsSolutions(Summon6),OCLC(WorldC atLocal7)orazExLibris(PrimoCentral8).Produktytemogąbyćn a j e s z c z e w y ż s z y m p o z i o m i e i n t e g r o wa n e z e ź r ó d ł a m i f a k t o g r a fi c z n y m i iusługamioferowanymiprzezbibliotekęwformietzw.po radników(ang.g u i d e s ) (Derfert-Wolf,2 0 1 1 ) .
Zastosowaniepojedynczegoindeksudowszystkichzasobówoferowa- n yc hprzezbibliotekęj e s t k r o k i e m w e w ł a ś c i w y m kierunku.Z m n i e j s z a liczbęodrębnychmiejscniezbędnychdoodwiedzeniawbibliotece(również z d a l n i e ) wceluuzyskaniawmiarękompletnychwynikówwyszukiwania.J e d n o c z e ś n i e zmniejszasięliczba interfejsów,które trzebaznać,używaći przełączaćsi ę mię dz y n im i, do je d ne g oin te rf e js u, w dodatkuf un k c j o -
n u j ą c e g o wsposób,doktóregoużytkownicysącorazbardziejprzyzwy -c z aje n i –
je dnookienkodo w pis ywaniawyrażeńwyszukiwawc zy ch,je-
5Zob.
http://www.ebscohost.com/discovery/eds-about.
6Z o b .
http://www.serialssolutions.com/summon/.
7Z o b .
http://www.oclc.org/worldcatlocal/default.htm.
8Z o b .
http://www.exlibrisgroup.com/category/PrimoCentral.
denprzyciskdorozpoczęciawyszukiwania.Wynikisąsortowanewedługr a n k i n g ó w iszybkowyświetlanewformiepodobnejjakwwyszukiwarce.R o z w i ą z a n i e to,zewzględunaswojąprzewagętechnologiczną,nadajesięd o zastosowania wurządzeniachmobilnych,któremogąstanowićprzy-
s z ł o ś ć technologiicyfrowych.
WNIOSKI
Przedstawionas y t u a c j a wskazujen a i s t n i e n i e d w ó c h , n i e z a l e ż n y c h r o z w i ą z a ń , s ł u ż ą c y c h i n t e g r a c j i w y s z u k i w a n i a w naukowychz a s o b a c h Webu:indeksuG o o g l e Scholar,k t ó r y o b e j m u j e j u ż n i e m a l 1 0 0 % czaso-
p i śm ie nn i ct wa naukowegoi indeksówtworzonychn a lokalnepotrzebypo szczególnychbibliotekzzasobów,którebibliotekazdecydowałasięudo- s t ę p n i a ć użytkownikom,tworzącjesamodzielnielubkupując.
Podstawowąróżnicąpomiędzytymidwomarozwiązaniamijestsposóbu z y s k i w a n i a metadanychoudostępnianychzasobach.Googleopieraswądziałal nośćnamaszynowymindeksowaniupełnychtekstówdokumentów,w tymart ykułówzczasopismimetadanychbibliotecznych.Jegoindekszawieram etadanetworzonenapodstawiepełnychtekstówiinnychmeta-
danych,traktowanychjakteksty.Ztegowdużejczęściwynikająproblemyo p i s y w a n e przezczęśćautorów(Jacso,2010,p.176;Nunberg,2009),adotyczące błędówwopisachGoogleScholar,takichjakimylenienazwa ut o r ów z innyminazwami,błędnepodawanie
datwydaniaitp.Błędytejednakniemusząmiećkrytycznegoznaczeniadlaużytko wników,gdyżsąweryfikowalnepoprzezjednokliknięcieprowadzącedopełn egotekstu.
Opisanes y s t e m y b i b l i o t e c z n e o p i e r a j ą s i ę n a wykorzystaniuu s t r u k -
t u r y z o w a n y c h metadanych,tworzonychprzezbibliotekarzyidokumen -
talistów.W t a k i m przypadkuprzydatnyj e s t s c h e m a t m e t a d a n y c h sta-
n o w i ą c y „najmniejszywspólnymianownik”,czylitaki,doktóregodasięs prowadzićbardziejrozbudowaneschematy.Wtymceluczęstoużywanyj e s t Du b linCore,zale cany przezOAI-
PMH.Scal anie met adan yc hmoż e powodowaćproblemyopisanewcześni ejwtymartykule,aleichjakośćpo-
z o s t a j e wysoka:stosowanastrukturametadanychiwiedzaindeksującychu n i e m o ż l i w i a naogółmylenieautorówznp.tytułami.Jesttowięcbogateźród łometadanychidanychozapewnionej,wysokiejjakości.Niemożetoj e d n a k b yćzasó bnaskalęWebu,jakczasemsugerujenazwan adawana przezp r o d u c e n t ó w o p r o g r a m o w a n i a , g d y ż takąm o ż l i w o ś ć z a p e w n i a j ą t ylkowyszukiwarki.
Wo buprzypadkachw cel uud os t ę pn i en ia pe łne go tekstudokumen- t u s t o s o w a n e s ą r e s o l w e r y t y p u O p e n U R L . R e s o l w e r y t e funkcjonująjakopośrednicypomiędzymetadanymiapełnymitekstamido kumentów.Narzędziat e o d g r y w a j ą p o d s t a w o w ą r o l ę w s e r w i s a c h komercyjnychi pełnotekstowychbazach danych.Wwyszukiwarce
Google Scholar
mająz n a c z e n i e tylkop o m o c n i c z e , g d y ż m o ż e o n a indeksowaćb e z p o ś r e d n i o p e ł n e tekstyartykułówn a s t r o n a c h w y d a w c ó w i p o d o b n y c h serwisów.D z i ę k i temuzdarzasię, żeG oogleSc ho lar jestwst ani
eskierowaćużyt -
kownikadoodpowiedniegotekstunawetwprzypadku,gdy resolwerza- w o d zi. OpenURLprzydatnyjestwięczpunktuwidzeniaGoogleScholarpr zedewszystkimwprzypadku,gdyniemabezpośredniegodostępudo
pełnychtekstówzgromadzonychwbaziedanychorazwtedy,gdynależyu m o ż l i w i ć dostępużytkownikomzokreślonejinstytucji,znajdującymsiępozaj ejsiedzibą(np.pozakampusem),dozasobówudostępnianychprzezt ę i n s t y t u c j ę ( u c z e l n i ę l u b j e j bibliotekę)( C h e n , 2 0 1 0 a , p . 8 2 ) .
Rys.4.Pełnaintegracjazasobówinformacyjnychprzezinterfejsbiblioteki
Obar o z w i ą z a n i a o p i e r a j ą s i ę n a o b e c n o ś c i p e ł n y c h tekstó wn a u k o -
w y c h w I n t e r n e c i e . Wynikas t ą d , ż e i m w i ę c e j tekstówm a u d o s t ę p n i a ć b i b l i o t e c z n y s y s t e m z i n t e g r o w a n y w skaliWebu,t y m w i ę c e j z a s o b ó w s t a j e s i ę d o s t ę p n y c h d l a indeksóww y s z u k i w a r k i . I n i c j a t y w a z w i ą z a n a z bibliotekamiodniesiesukceswprzypadku,gd yużytkownicybędąchcieliograniczyćwyszukiwaniedozasobówwysokiejjak ości,oferowanychprzezi c h ma c ie rzystys y s t e m b i b l i o t e c z n y.
Możnaw y o b r a z i ć s o b i e kolejnye t a p r e a l i z a c j i o b u r o z w i ą z a ń o p i s a -
n y c h w t e j c z ę ś c i artykułu,p o l e g a j ą c y n a i c h d a l s z e j i n t e g r a c j i . I n t e r f e j s w y s z u k i w a w c z y bibliotekinaukowejpowiniendawaćdostępnietylko doz a s o b ó w udostępnianychprzeznią(tworzonychsamodzielnieikupow a-
n y c h ) , aletakżedowynikówwyszukiwaniawyszukiwarki,czyli zaso buI n t e r n e t u ( r y s . 4 ) . Wynikiw y s z u k i w a n i a z a s o b ó w kupow anychprzezbibliotekęp o w i n n y z o s t a ć z i n t e g r o w a n e z wynikamiutw orzonymipo-
przezindekswyszukiwarki,najlepiejwyspecjalizowanej,takiejjakGoogleSch olar.Użytkownikp o w i n i e n otrzymaćj e d n ą l i s t ę m e t a d a n y c h w y n i -
kówzewszystkichzasobówdostępnychwewłasnejbibliotece,zasobó wo g ó l n o d o s t ę p n y c h winnychbibliotekach(tuprzydatnesątakieserwi sy,j a k WorldCatiNUKAT),at ak że zindeksóww ys zuk iwark i, k tó ret ak
ż ezawierajączęśćzasobówudostępnianychwbibliotekach.Wówczasmożna m ó w i ć owyszukiwaniuwpełnizintegrowanymwskaliWebu.Wobrębie
metadanychnależyodpowiedniopogrupowaćdaneodostępie,abyużyt- kownikwiedział,coigdziemożeotrzymać(bibliotekawłasna,bibliotekai n n a , I n t e r n e t ) . N a t u r a l n i e n i e d o w s z y s t k i c h z a s o b ó w każdy otrzymab e z p o ś r e d n i dostęp.Będzieonzależałodstatusuużytkownika, poziomuz a l o g o wa n i a itp.Zadostępdoczęścimateriałów trzebabędz iezapłacić.D o tegojednakużytkownicysąprzyzwyczajeni,bowyszukiwar kiteżnied a j ą bezwzględnegodostępudowszystkichwyszukanychzasobó w.Przyokazjimożesięokazać,żewielemateriałówudostępnianychkomercyjn ie,w Siecijestrównieżdostępnychbezpłatnie.
ZAKOŃCZENIE
Obecnieznikająg r a n i c e p o m i ę d z y z a s o b a m i m e t a d a n y c h i d a n y c h tworzonymiigromadzonymiwbibliotekach,zamawianymiudost awcówzewnętrznychorazodnajdowanymidziękiwyszukiwarkominterneto wym.Wydajes i ę , że dyskusjao t y m , c o j e s t l e p s ze –
b a z a d a n y c h , w t y m ka-
t a l o g b i b l i o t e c z n y (OPAC)c z y wyszukiwarkai n t e r n e t o wa –
s z c z ę ś l i w i e dobiegakońca.Jakzwykleokazałosię,żenajlepszeefektydajepo łączeniekorzyścizwszystkichdostępnychrozwiązań.Dziękitemu,żewspółcz esneśrodowiskoi nf o rm ac j i m a z as i ęg globalny,m o ż l i wa s t a ła s i ę p e ł n a i nt e -
gracjawszelkichzasobów,odkatalogówstosunkowoniewielkichbiblioteklok alnych(naprzykładuczelnianych),poprzezkatalogicentralneróżnegop o z i o m u (główniekrajowe),ażponajwiększeświatowekolosy,takiejakO C L C iBibliotekaKongresu.Największejednaknadziejewiązaćnależyz tworze niemczegoś,conazwaćnależyglobalnąbibliotekąhybrydową, w które jwspólniefunkcjonujązasobytradycyjneicyfrowe,aznimiichm e t a d a n e .
Współczesneb i b l i o t e k i w s t ą p i ł y n a d r o g ę d i g i t a l i z a c j i n i e tylk oo p i -
s ó w własnychzasobówwpostacikatalogówonline,aletakżedigitalizacjis a m y c h zasobów.Sposóbopisutychzasobówniejestnajważniejszy,podwaru nkiem,żemetadaneistnieją,powstająwoparciuostandardowefor-
m a t y danychitworzonesąwedługpowszechnieprzyjętychzasad.Takiem e t a d a n e u m o ż l i w i a j ą w s p ó ł d z i a ł a n i e , a w i ę c p e ł n ą w y m i a n ę d a n y c h . Bibliotekarzes t a l i s i ę t a k ż e h y b r y d o w i –
z j e d n e j s t r o n y zarządzająo n i z b i o r a m i t r a d y c y j n y m i , tworząci c h c y f r o w e surogaty,z d r u g i e j przejęlifunkcjewy dawcówo bie kt ó wc yfro w y ch iic hmet adanyc h. Bib lioteki s ąi n s t y t u c j a m i , którełączątedwa(
analogowyicyfrowy)światy.Natomiastwyszukiwarkilepiejobsługująwyszu kiwanieobiektówcyfrowych,powsta-
j ą c y c h p o z a d z i a ł a l n o ś c i ą b i b l i o t e k i t a k z o s t a n i e d o c z a s u , g d y r ó ż n i c e pomiędzywszystkimiwymienionyminarzędziamidokońcazanikną.
„Uwolnienie”danychbibliotecznychiudostępnienieusługsieciowychp o z wa l a j ą c y c h n a i c h wykorzystaniep o w o d u j e , ż e i c h u ż y c i e n a b i e r a n o w e g o w y m i a r u . Z a m i a s t zamykaći n f o r m a c j ę w s y s t e m i e bibliotecz-
n y m należypozwolić,abypracowałaonanawartośćdodaną,oferowanąu żytkownikombezwzględunaichmiejscepobytu,lokalizacjęinformacjii pref erencjecodorodzajuusługinformacyjnych,zarównooferowanychprze zGoogle,Amazon,portalinternetowy(wtymbiblioteczny),dostawcęb a z d a n y c h c z y s i e ć s p o łe c z n ą . W r e z u l t a c i e d a n e b i b l i o t e c z n e s ą s c a l a -
nezi n n y m i d a n y m i , z i n ny c h ź ró de ł, p o z wa l aj ą c n a tworzeniec a łk ie m
nowychaplikacjii u s ł u g . S t ą d wynikapotrzebaw s p ó ł p r a c y n a n o w y m p o z i o m i e bibliotekarzyzinformatykami,wydawcami,wyszukiwarkami, d o s t a w c a m i treściibazdanych.
Pełnai n t e g r a c j a zasobów,p o m i m o i ż j e s t przedsięwzięciemb a r d z o skomplikowanymidalekodojejzakończenia,niejestjednakcelemosta- t e c z n y m . C o p r a w d a maksymalneu ł a t w i e n i e d o s t ę p u d o z a s o b ó w j e s t b a r d z o istotne,bezniegotrudnooczekiwaćzadowoleniaużytko wników,j e d n a k samdostępprzestałwystarczać.Jużobecniedostępdoinf ormacjijestlepszyniżkiedykolwiekwcześniej.Obecnie,dlazwiększeniaefekt yw-n o ś c i pracyuczonych,dydaktykówiichstudentówniezbędnejestdostar- c z a n i e usług,działającychnadostępnychtreściach. Opróczdostarcz aniatreści,przyszłościąbiblioteksąusługiinarzędziapozwalającenamashupt r e ś c i . Powinnyo n e u m o ż l i w i a ć t a k i e d z i a ł a n i a, j a k : a d n o t o wa n i e , c yto-
wa n i e , porównywanieiodnajdywanieróżnic,tworzeniekolejnychwersji,twor zeniezestawień,tworzeniechmurytagów,skorowidzówiindeksów,prowad zenieanalizymorfologicznej,szukanieprzeciwieństw,podobieństw,obrazow aniegraficzne,podkreślanie,włączaniedosylabusów,opisywaniez a pomocąs łownikówkontrolowanych,przedstawianienamapie,druko-
wanie,kupowanie,wypożyczanie,przeglądanie,zapamiętywanie,wyszuki- wanie,rozpowszechnianie,streszczanie,tagowanie,podążaniezapracamia u t o r a , podążaniezacytowaniami,tłumaczenieiwieleinnych(Morgan, 2009).Warunkiemr e a l i z a c j i t y c h d z i a ł a ń j e s t p o s i a d a n i e p e ł n e g o d o s t ę -
p u dotreściitowformieelektronicznej.Obecnietakidostęp,wwynikuz masowanejdigitalizacjiicyfryzacji,jestcorazbardziejpowszechny,dziękic ze m u powstająpracebadawczeopartenanowychmetodachbadańko- lekcjil i c z ą c y c h m i l i o n y z d i g i t a l i z o w a n y c h tekstów( M i c h e l e t a l . , 2 0 1 1 ,
p.1 7 6) . M e t o d y t e o t w i e r a j ą m o ż l i w o ś c i p r o wa d z e n i a p r a c b a d a w c z y c h niedostępnen i g d y w przeszłości.Wymienionefunkcjei i m p o d o b n e s ą wyznacznikamisposobudziałaniabibliotecznychkatalogówkolejnychge -
n e r a c j i . I m p l e m e n t a c j a s e r w i s ó w i s y s t e m ó w o p i s a n y c h w t y m artykulej e s t kr ok iem wty m kierunku.
BIBLIOGRAFIA
AmericanL i b r a r y Association( 2 0 0 9 ) . L i b r a r y A s s o c i a t i o n c o m m e n t s o n t h e p r o p o s e d s e tt l e m e n t [ o n l i n e ] ;
[ d o s t ę p : 2 9 . 1 0 . 2 0 1 0 ] . D o s t ę p n y w WorldWideWeb:< h tt p : / / w o . a l a . o r g / g b s / w p - c o n t e n t / u p l o a d s / 2 0 0 9 / 0 5 / L i b r a r y - A s s o c i a t i o n - C o m m e n t s - o n - t h e - Proposed-Settlement.pdf>.
Breeding,Marshall(2005).Plottinganewcourseformetasearch.ComputersinLibraries, vol.25,no.2,pp.27-29.
Budd,John(2009).AcademiclibrarydatafromtheUnitedStates:anexaminationoftrends.
Libres,vol.19no.2,pp.1-21.
Burke,J a n e ( 2 0 1 0 ) . D i s c o v e r y v e r s u s d i s i n t e r m e d i a t i o n : t h e N e w r e a l i t y d r i v e r b y t o -day’send-
user[online].VALA201015thBiennialConferenceandExhibition[do-
s t ę p : 5.11.2010].DostępnywWorldWideWeb:<http://www.vala.org.au/vala2010/pap ers2010/VALA2010_57_Burke_Final.pdf>.
Burchard,M a r i a ; Kasprzyk,Agnieszka( 2 0 0 7 ) . C a ł y ś w i a t w i d z i NUKAT[ o n l i n e ] . Wro - c ł a w s k i e spotkaniabibliotekarzypolonijnych[dostęp:4.11.2010].DostępnywWorldWideW eb:<http://www.ebib.info/publikacje/matkonf/mat17/burchard_kasprzyk.php>.C h e n , Xiao tian(2010a).Thedecliningvalueofsubscription-
basedabstractingandindexingservicesinthenewknowledgedisseminationera.SerialsReview,vol.36,no .2,pp.79-85.
Chen,Xiaotian(2010b).GoogleScholar’sdramaticcoverageimprovementfiveyearsafterd e b u t . S e r i a l s Review,v o l . 3 6 , n o . 4 , p p . 2 2 1 - 2 2 6 .
Cisek,Sabina(2009).DzieleniesięwiedząwInternecie.BibliothecaNostra,vol.19,nr3/4,s . 33-42.
Cox,John;Cox,Laura(2010).E-onlyscholarlyjournals:overcomingthebarriers[online];
[dostęp:20.11.2010].DostępnywWorldWideWeb:<http://www.publishingresearch.n e t / d o c u m e n t s / E -
o n l y _ r e p o r t R I N 2 0 1 0 . p d f > .
Derfert-Wolf,Lidia(2011).Specjalistainformacji2.0?Bibliotekarzdziedzinowy2.0?
Nowaf o r m a przewodnikówp o z a s o b a c h – L i b G u i d e s . B i u l e t y n E B I B [ o n l i n e ] . n r 1 ( 1 1 9 )
[dostęp:21.02.2011].DostępnywWorldWideWeb:<http://www.ebib.info/2011/119/a.p h p ? d e r f e r t > .
Eden,Bradford(2010).Thenewuserenvironment:theendoftechnicalservices? Infor- m a t i o n Technologyand Libraries,v o l . 2 9 , n o . 2 , p p . 9 3 - 1 0 0 .
Franke,Jerzy(2011).Digitalizacjadokumentówpiśmienniczych–strategierozwoju.W:
Cyfrowyświatdokumentu.Podred.HenrykaHollendra.Warszawa:CPI,s.124-187.
Gauder,Brad,ed.(2010).Perceptionsoflibraries, 2010.Dublin,Ohio:OCLC.
Górny,Mirosław(2009).Komercyjnefunkcjesystemówinformacjinaukowej.W:Biblio-
t e k i i i c h k l i e n c i : m i ę d z y p ł a t n y m a b e z p ł a t n y m komunikowaniem.Podr e d . M a r i i Kocójowej.Kraków:IINiBUJ,s.31-36.
Head,A lis on; Eisen berg, Michael (2 0 09 ). What today’sco l l e g e s tu d e n t s sa yab o ut c o n- d u c t i n g researchinthedigitalage.Washington:Univ.ofWashington.
Herrera,Gail(2007).MetaSearchingandbeyond:implementationexperiencesandad-
vicefromanacademiclibrary.InformationTechnologyandLibraries,vol.26,no.2,pp.
44-52.
Hollender,Henryk(2011).ZacznijmyprzyglądaćsięPrimo.SpotkaniewBiblioteceNaro- d o w e j . Bibliotekarz,n r 1 , s . 2 8 - 2 9 .
Holley,Rose(2010).Crowdsourcing:howandwhyshouldlibrariesdoit?D-
LibMagazine[ o n l i n e ] v o l .1 6 , n o. 3 / 4 [ d o s t ę p : 5. 11 .2 01 0] . D o s t ę p n y w WorldWide Web:<h tt p :/ / www.dlib.org/dlib/march10/holley/03holley.html>.
Housewright,Ross;Schonfeld,Roger(2008).Ithaka’s2006studiesofkeystakeholdersi n
t h e digitaltransformationinhigher education[online];[dostęp:5.11.2010].Do- s t ę p n y wWorldWideWeb:<http://www.ithaka.org/ithaka-s-r/research/Ithakas
%202006%20Studies%20of%20Key%20Stakeholders%20in%20the%20Digital
%20Trans-f o r m a t i o n % 2 0 i n % 2 0 H i g h e r
% 2 0 E d u c a t i o n . p d f > .
Jacsó,Péter(2010).MetadatamegamessinGoogleScholar.OnlineInformationReview, vol.34,no.1,pp.175-191.
Labovitz,C r a ig [ e t a l . ]
( 2 0 0 9 ) . At l a s I n t e r n e t o b s e r v a t o r y 2 0 0 9 a n n u a l r e p o r t [ o n l i n e ] . N A N O G 4 7 Conference[dostęp:5.11.2010].DostępnywWorldWideWeb:<http://www.nanog.org/meeti ngs/nanog47/presentations/Monday/Labovitz_ObserveReport_N 4 7 _ M o n . p d f > .
Law,John(2008).Observingstudentsresearchersintheirnativehabitat[online].VALA200814th BiennialConferenceandExhibition[dostęp:5.11.2010].DostępnywWorldWideWeb:<
http://www.valaconf.org.au/vala2008/papers2008/45_Law_Final.pdf>.
Levinson,Paul(2010).Nowenowemedia.Kraków:Wydaw.WAM.
Luce,Richard(2008).Anewvalueequationchallenge:theemergenceofeResearchandr o l e s forr esearchlibraries[online].CLIRReport142[dostęp:5.11.2010].DostępnywWorldWideWeb:<http://
www.clir.org/pubs/reports/pub142/luce.html>.
Mazurek,Jolanta(2009).Drogiczytelniku,jakkorzystaszzbibliotekicyfrowej?Próbaod- p o w i e d z i . Bi ul et yn E B I B [ o n l i n e] n r 5 ( 1 0 5)
[ d o s t ę p : 5 .1 1 . 2 01 0 ] . D os tę pn y w WorldWideWeb:<http://www.ebib.info/2009/105 /a.php?mazurek>.
McClure,Randall;Link,Kellian(2009).Howdoyouknowthat?Aninvestigationofstu- d e n t r e s e a r c h p r a c t i c e s i n t h e d i g i t a l a g e . Portal:L i b r a r i e s a n d t h e Academy, v o l . 9 , n o . 1 , p p . 1 1 5 - 1 3 2 .
Michel,J e a n - B a p t i s t e [ e t a l . ]
( 2 0 1 1 ) . Q u a n t i t a t i v e a n a l y s i s o f c u l t u r e u s i n g m i l l i o n s o f digitizedbooks.Sc ience,vol.331,no.6014,pp.176-182.
Mischo,William(2005).Digitallibraries:challengesandinfuentialwork.D-
LibMagazine[ o n l i n e ] v o l . 1 1 , n o . 7 / 8 [ d o s t ę p : 5 . 1 1 . 2 0 1 0 ] . D o s t ę p n y w WorldWideWeb:< h tt p : / / www.dlib.org/dlib/july05/mischo/07mischo.html>.
Morgan,E r i c ( 2 0 0 9 ) . Web-
scaled i s c o v e r y indexesa n d nextg e n e r a t i o n l i b r a r y c a t a l o g s [ o n l i n e ] ; [dostęp:5.11.2010].DostępnywWorldWideWeb:<http://www.library.n d . e d u / d a i a d / m o r g a n / m u s i n g s / w e b - s c a l e / > .
Nahotko,M a r e k ( 2 0 1 0 a ) . Komunikacjanaukowaw ś r o d o w i s k u c y f r o w y m . G l o b a l n a b i b l i o t e kacyfrowawinformatycznejinfrastrukturzenauki.Warszawa:Wydaw.S BP.
Nahotko,Marek(2010b).MetadanebiblioteczneXXIwieku.PrzeglądBiblioteczny,z.2,s . 1 6 5 - 1 7 8 .
Nunberg,Geoffrey(2009).Google’sBookSearch:adisasterforscholars.TheChronicleofHigherEducation[onlin e].August,31[dostęp:5.11.2010].DostępnywWorldWideWeb:<http://chronicle.com/arti cle/Googles-Book-Search-A/48245/>.
Osińska,Veslava(2008).Wizualizacjaimapowanieprzestrzenidanychwbibliotekachc y f r o w y c h . ToruńskieS t u d i a B i b l i o l o g i c z n e , nr 1 , s . 1 6 7- 1 7 6.
Ożóg,Janina;Potempa,Aureliusz(2009).MultiwyszukiwarkabazwłasnychkataloguonlineBi bliotekiGłównejUniwersytetuEkonomicznegowKrakowie.W:Bibliotekiiichklien- c i : międzypłatnymabezpłatnymkomunikowaniemsięwerzezasobówcyfrowychi sieci.Mate riałykonferencyjnepodred.M.Kocójowej.Kraków:IINiBUJ,s.96-105.
ResearchInformationNetwork(2009).Overcomingbarriers:accesstoresearchinforma- t i o n content[online];
[dostęp:20.11.2010].DostępnywWorldWideWeb:<http:// www.rin.ac.uk/barrier s-access/>.
Rosa,Cathyde[etal.]
(2005).Perceptionsoflibrariesandinformationresources:areportt o theOCLCmembership[
online];
[dostęp:27.10.2010].DostępnywWorldWideWeb:<http://www.oclc.org/reports/2005p erceptions.htm>.
Schmidt,Kazimierz(2011).Digitalizacja,cyfryzacjaczydyskretyzacjaijaka?
W:Cyfrowyś w i a t dokumentu.Podred.HenrykaHollendra.Warszawa:CPI,s.50-63.
Sroka,Marek(2009).TheGoogleLibraryProject,InternetArchiveandOpenContentA l l i a n c e : struggleforuniversalaccesstodigitalcollectionsfromtheAmericanperspec-
t i v e . W:B i b l i o t e k i i i c h k l i e n c i : m i ę d z y p ł a t n y m a b e z p ł a t n y m komunikow aniems i ę w erzezasobówcyfrowychisieci .Materiałykonferencyjnep odred.M.Ko cójowej.Kraków:IINiBUJ,s.16-20.
Tenopir,Carol(2009).Thevaluegap.LibraryJournal[online]July17[dostęp:5.11.2010].D o s t ę p n y w WorldWideWeb:<http://www.libraryjournal.com/article/CA6668190.h t m l > . Way,D o u g ( 2 0 1 0 ) . T h e i m p a c t o f Web-
scaled i s c o v e r y o n t h e u s e o f a l i b r a r y c o l l e c t i o n . SerialsReview,vol. 3 6 ,no.4,pp .21 4 -2 20 .
Wisner,William(2001).Librarianshipentersthetwilight.LibraryJournal,no.126,p.68.W isniewski,Jeff(2010).Webscalediscovery:thefuture’ssobright,Igotta wearshades.
Online,vol. 34, no. 4,pp. 55-57.
MAREKNAHOTKO
Instituteo f L i b r a r y a n d I n f o r m a t i o n S t u d i e s J a g i e l l o n i a n U n i v e r s i t y
e-mail:marek.nahotko@uj.edu.pl
FEDERATEDS E A R C H I N INFORMATIONR E S O U R C E S
KEYWORDS:Federatedinformationretrieval.Internetsearchengines.Librarycatalogs.Worl dCat.GoogleBooks.GoogleScholar.
ABSTRACT:Theauthorpresentsactivitiesaimedat the integrationofretrieval e n v i r o n m e n t o f s c h o l a r l y i n f o r m a t i o n a v a i l a b l e o n I n t e r n e t a n d i n r e s e a r c h l i b r a r i e s . Asf e d e r a t e d s e a r c h i s n o t s u ffi c i e n t l y e ff e c t i v e i n g l o b a l networks,t w o o t h e r s o l u t i o n s a r e d i s c u s s e d : integrationbymeansofGoogleScholarsearcheng ineandWeb-
scalefederateds e a r c h vialibrarywebinterface.Thepaperisconcludedwiththelistofmer itsanddrawbacksofbothmethodsandaproposalfortheirintegrationintoonesolution.
TekstwpłynąłdoRedakcji9listopada2010r.
