Adam Mickiewicz - patron mojej szkoły
Szkoła Podstawowa nr. 5 im.Adama Mickiewicza w Tczewie
Marcin Kiepiela 4b
Kim był Adam Mickiewicz?
Adam Mickiewicz był polskim poetą, działaczem politycznym, publicystą,
tłumaczem, filozofem, działaczem religijnym, mistykiem, organizatorem i
dowódcą wojskowym, nauczycielem akademickim.
Narodziny Adama Mickiewicza
Adam Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 roku w Zaosiu lub Nowogródku na terenach dzisiejszej Białorusi
Dzieciństwo Adama Mickiewicza
Pochodził ze szlacheckiej rodziny, konserwatywnie zachowującej narodowe tradycje.
Ród Mickiewiczów, herbu Poraj z przydomkiem Rymwid, sytuacją ekonomiczną bliski był warstwie chłopskiej. Spośród krewnych wykształceniem i pozycją społeczną
wyróżniał się ojciec przyszłego poety, Mikołaj Mickiewicz, pełniący funkcję prawnika w Nowogródku.To właśnie rodzicom młody Adam Mickiewicz zawdzięczał radosne
dzieciństwo, gdy wśród tajemniczych w oczach dziecka lasów rozwijała się jego
wrażliwość i wyobraźnia poetycka, a wiejskie obrzędy i pieśni nucone przez chłopów i służących budziły w sercu młodzieńca przywiązanie do ludowych wierzeń i tradycji. Już w nowogródzkiej szkole zaczął pisać wiersze, podobnie jak jego kolega, Jan Czeczot.
Szczęśliwe dziecinne lata zakończyły trzy wydarzenia: pożar w Nowogródku w 1810 r. , śmierć ojca w 1812 i klęska napoleońska, po której młody chłopak zmienił swoje drugie imię i w 1815 r. przybył do Wilna nie jako Adam Bernard, lecz jako Adam Napoleon, by zostać studentem wileńskiego uniwersytetu.
Młodość Adama Mickiewicza
Niezamożnemu studentowi naukę umożliwia stypendium, które otrzymał za wysokie wyniki na egzaminie wstępnym. Uczył się przede wszystkim literatury
greckiej i rzymskiej wykładanej przez wybitnego, choć niezbyt urodziwego filologa, Ernesta Groddecka, tajniki poezji i retoryki zgłębiał dzięki Leonowi Borowskiemu, a historię poznawał u słynnego Joachima Lelewela. Studia Mickiewicza
obejmowały również fizykę, chemię i algebrę. W 1817 r. powstaje Towarzystwo Filomatów – grupa studentów, pragnących kształcić się poza wykładami.
Przyświecał im cel wywarcia wpływu na młodzież, a potem na całe społeczeństwo.
Uczestnicy Towarzystwa pragną stawać się coraz lepszymi pod względem
moralnym i kulturowym, a jednocześnie cieszyć się życiem, jak tylko można. „Hej, użyjmy żywota!/ Wszak żyjem tylko raz” – pisał w Pieśni Filaretów młody
Mickiewicz.
Twórczość Adama Mickiewicza
"Ballady i romanse"
Mickiewicz pozostawił ogromną i zróżnicowaną spuściznę literacką, obejmującą lirykę, poematy epickie, dramaty, publicystykę, w tym wiele fragmentów i utworów
niedokończonych. Po wczesnych próbach utrzymanych w konwencji klasycystycznej opublikował w 1822 "Poezje", t. I, które uznaje się za początek polskiego romantyzmu (II wyd. rozszerzone - 1829). W "Przedmowie" i balladzie "Romantyczność"
sformułował nowy program literatury odwołującej się do wierzeń i wyobrażeń ludowych, świata uczuć i wyobraźni przeciwko "mędrca szkiełku i oku", wrażliwości na przyrodę i obecność "niewidzialnego". W poezji tej zatarte zostały sztywne granice gatunków, wykorzystana została poetyka klechdy, ballady i dumy (najbardziej znane utwory to wspomniana "Romantyczność", "Świteź", "Świtezianka", "Trzech Budrysów",
"Parys").W 1829 w wyniku podróży po Rosji opublikował Mickiewicz "Sonety"
(Krymskie i Odesskie), które w wyrafinowanej klasycystycznej formie opisywały mistyczne poczucie jedności z przyrodą, przeżycie jej jako sacrum.
"Konrad Wallenrod"
Ogłoszony w 1828 "Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich" jest wzorem romantycznego poematu historycznego: akcja osadzona w XIV w., staranny koloryt lokalny, bohater uwikłany w sprzeczne systemy wartości.
Opowieść o Wielkim Mistrzu Krzyżackim, który odkrywa swoje litewskie korzenie i kierowany patriotycznymi uczuciami doprowadza do klęski Zakonu,
sprzeniewierzając się tym samym honorowi i kodeksowi rycerskiemu,
odczytywana była jako metafora konfliktu moralnego przeżywanego wówczas przez uczestników spisków patriotycznych. Fragmenty poematu: "Powieść
Wajdeloty" i "Alpuhara" zyskały autonomię i funkcjonują w żywej tradycji poetyckiej
(wciąż ulubione utwory w konkursach recytatorskich).
"Dziady"
W Dreźnie (1832) powstały "Dziady cz. III". Wraz z wcześniejszą cz. II i IV tworzą całość charakterystyczną dla dramatu romantycznego: fragmentaryczną, luźno skomponowaną, niejednolitą stylistycznie. Cz. II i IV nawiązują do pogańskiego obrzędu wywoływania duchów zmarłych. Przedstawiają ludową wiarę w jedność świata widzialnego i niewidzialnego i
możliwość wzajemnej ingerencji oraz aprobatę dla prostego, intuicyjnego kodeksu
moralnego. Cz. IV kreuje także jedną z wersji bohatera romantycznego - nieszczęśliwego kochanka (Gustaw). Cz. III osadzona jest we współczesnych Mickiewiczowi realiach,
nawiązuje do uwięzienia i procesu młodzieży filomackiej. Dzieje się w celach więziennych i w salonach carskich urzędników. Cz. IV i III łączy osoba bohatera: nieszczęśliwy kochanek Gustaw przeistacza się w Konrada - patriotę i buntownika. Kulminacyjnymi fragmentami tej części są tzw. Wielka Improwizacja (monolog Konrada skierowany przeciwko Bogu, który dopuszcza do zbrodni na narodzie) oraz Widzenie ks. Piotra (w pokorze i miłości bożej
doznaje on wizji przyszłej odrodzonej Polski). Ostatnią częścią "Dziadów" drezdeńskich jest epicki "Ustęp" skierowany przeciw carskiemu despotyzmowi, a zakończony wierszem "Do przyjaciół Moskali".
"Pan Tadeusz"
W Paryżu Mickiewicz napisał i opublikował (1834) bodaj najważniejsze swoje dzieło:
"Pan Tadeusz czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 we dwunastu księgach wierszem". Wykorzystując m.in. tradycje powieści historycznej,
powieści poetyckiej, eposu, poematu opisowego, stworzył "poemat narodowy" jedyny w swoim rodzaju, nie mający odpowiednika w literaturze. Posługując się różnorodnymi konwencjami, używając liryzmu, patosu, ironii, realizmu, odtworzył świat szlachty litewskiej w przededniu nadejścia armii napoleońskiej. Barwny korowód sarmatów, skłóconych często i intrygujących jednoczy się w poemacie w poczuciu więzi
patriotycznej w nadziei na rychłe odzyskanie wolności. Jednym z głównych bohaterów poematu jest otoczony tajemnicą ksiądz Robak, emisariusz napoleoński, w przeszłości - jak się okazuje - szlachecki zawadiaka odkupujący grzechy młodości służbą
ojczyźnie. Zakończenie poematu przepojone jest radością i nadzieją, której - jak autor już wiedział - historia nie potwierdziła. Dzieło miało służyć "pokrzepieniu serc" w
oczekiwaniu na lepszą przyszłość.
Życie na emigracji – Petersburg, Odessa, Moskwa
W listopadzie 1824 r. wywieziono Mickiewicza do Petersburga. Rząd rosyjski
pozostawił mu względną swobodę – do swojego grona przyjęli go członkowie tajnych związków, m.in. Polak Oleszkiewicz, mistrz loży wolnomularskiej, i młodzi Rosjanie, planujący rewolucję w kraju.Niedługo potem ministerstwo mianuje Mickiewicza
nauczycielem w liceum w Odessie, mieście portowym położonym nad Morzem
Czarnym. Poecie powodzi się świetnie – przebywa na arystokratycznych salonach w otoczeniu bogatych i pięknych dam. Podczas wycieczki na Krym poznaje piękno nieznanej mu przyrody. Mimo wszystko nie czuł się zbyt dobrze wśród „dostatków i krasy” w Odessie. Odpowiadając na jego podanie, rząd przeznacza mu stanowisko w Moskwie, gdzie osiadł od grudnia 1825 r. Nie brak mu przyjaciół – pobyt z nim dzielą m.in. Jeżowski, Malewski i Pietraszkiewicz. Poznaje również podobnych mu poglądami
„przyjaciół Moskali”, a także wybitnego rosyjskiego poetę – Puszkina, z którym złączy go nić sympatii, mimo odmiennych dróg duchowych.W Moskwie w 1826 r. wydany zostaje tomik Sonetów, na który składało się 20 sonetów miłosnych i 18 Sonetów krymskich. Te drugie są świadectwem niezrównanego artyzmu Mickiewicza.
Życie na emigracji – Petersburg, Odessa, Moskwa c.d.
Patriotyzm Mickiewicza, ze względu na cenzurę i policyjną kontrolę, musiał nieraz przybierać różne maski, by nie odkryć rzeczywistych zamiarów wieszcza. Z tego podwójnego życia na terenie wroga rodzi się Konrad Wallenrod. Poeta w osobie głównego bohatera poematu
wyraża pogląd, że w imię miłości do ojczyzny prawdziwy heroizm wymaga użycia wszelkiego podstępu, jeżeli tylko ten okaże się konieczny. Mickiewicz wie jednak, że jest to straszliwa tragedia bohatera, który niszczy Zakon Krzyżacki i ratuje Litwę, jednak kosztem ogromnych wyrzutów sumienia i utraty rycerskiego honoru.Podczas pobytu w Rosji powstaje również poemat Farys, orientalnym klimatem podobny „Sonetom”. Oprócz tego poeta ma także wiele innych pomysłów literackich, ale pozostają one nieukończone lub w ogóle nierozpoczęte.Po ukazaniu się Konrada Wallenroda w Petersburgu w 1828 r. i ponownym wydaniu swoich poezji z kilkoma uzupełnieniami, Adam Mickiewicz, zaskarbiwszy sobie przychylność urzędników, zdobył paszport i w maju 1829 r. opuszcza Moskwę, kierując się na Zachód.
Poeta w Niemczech i we Włoszech
Po rejsie przez Bałtyk Mickiewicz przybywa do Niemiec. W Berlinie spotyka się z filozofią Hegla – uczęszcza nawet na jego wykłady, ale nie robią one na nim większego wrażenia. Dalej zmierza na południe, do Pragi, gdzie zaznajamia się z czeskim pisarzem, Wacławem Hanką. Potem Karlsbad, skąd do Weimaru, rezydencji jednego z największych ówczesnych twórców romantycznych –
Goethego, towarzyszyć mu będzie polski poeta, Antoni Odyniec. Mickiewicz nie spodziewał się wiele po tej wizycie. Chociaż Goethe wiedział, że odwiedzający go Polak już jest sławny w swoim kraju, że wzbudza podziw na rosyjskich salonach, to jednak nie znał jego dzieł, od których dzieliła go bariera językowa. Po kilku uprzejmych rozmowach Mickiewicz kieruje się przez Alpy do Włoch.
WRzymie Mickiewicz przebywa na salonach rosyjskiej księżnej Zinajdy Wołkońskiej i u polskich arystokratów – Ankwiczów. Bliżej poznaje się z Henriettą Ankwiczówną, która z chęcią towarzyszy mu podczas wycieczek po Wiecznym Mieście. Mimo wszystko dręczy go samotność; z niejasnych myśli i przeczuć wobec własnego kraju powstaje tragiczny w swoim proroctwie wiersz Do Matki Polki o smutnym przeznaczeniu polskich żołnierzy: O powstaniu listopadowym Mickiewicz
dowiaduje się w Rzymie. Kilka miesięcy później opuszcza Włochy. Błądzi po ziemiach niemieckich lub na terenach zaboru pruskiego i zderza się ze wstrząsającymi relacjami uczestników powstania.
Pod wpływem krwawych obrazów klęski powstaje m.in. Reduta Ordona. Poeta przystępuje również do pisania trzeciej części Dziadów. Niedługo potem wraz z innymi uchodźcami wyrusza do Francji.
Lata emigracji w Paryżu i Lozannie
Gdy Mickiewicz przybywa do Paryża, gotowa jest już trzecia część Dziadów oraz Księgi narodu i pielgrzymstwa, które w mistyczny, biblijny sposób opisują przeszłe i przyszłe dzieje kraju i narodu polskiego. Chociaż treść Ksiąg była dosyć konkretna, to jednak w prawdziwej polityce nie mogła okazać się przydatna. Natomiast zgnębionej, polskiej emigracji niosła jakąś nadzieję – sprawiała, że uchodźcy wierzyli w święty cel ich tułactwa. Poeta publikował również patriotyczne artykuły w
„Pielgrzymie Polskim”. Sprzeciwiał się panującemu despotyzmowi; prorokował, że ludy Europy powstaną przeciw władcom i „z wielkiej budowy politycznej europejskiej nie zostanie kamień na kamieniu.”W tym czasie przyjaciel Mickiewicza, poeta Stefan Garczyński, po udziale w powstaniu listopadowym choruje na gruźlicę. Mickiewicz, czując się winnym, że sam w narodowej walce nie uczestniczył, wytrwale opiekuje się chorym w Szwajcarii, aż do jego śmierci we wrześniu 1833 r.Zmęczony na ciele i duchu poeta wraca do Paryża. Pisze rozpoczętego już Pana Tadeusza. W radosnych wspomnieniach Litwy Mickiewicz znajduje ukojenie wobec smutnych obrazów emigracji.
Swoją wielką epopeję kończy w lutym 1834 r. Nigdy wcześniej uczucia wobec rodzinnego kraju nie przybrały takiej siły:
Litwo! Ojczyzno moja! Ty jesteś jak zdrowie...
Lata emigracji w Paryżu i Lozannie c.d.
Niedługo potem podejmuje nagłą decyzję – postanawia, że ożeni się z poznaną w Rosji córką Marii Szymanowskiej – Celiną, którą widział jako młodą jeszcze
dziewczynę. Bez większego namysłu przyjeżdża ona do Paryża i po miesiącu biorą ślub. Małżonkowie żyją dość biednie, ale szczęśliwie; do czasu, aż znowu odzywa się w Mickiewiczu tęsknota za ojczyzną, za nieosiągalnym szczęściem, powiększana jeszcze przez coraz częstsze zgony przyjaciół, m.in. Puszkina w dalekiej Rosji. Po
1838 r., gdy Celina urodziła drugie dziecko, kondycja finansowa w domu coraz bardziej podupada. W latach 1835-1837 poeta napisał Konfederatów barskich i Jakuba
Jasińskiego z myślą o wystawieniu ich na francuskiej scenie i podbudowaniu
domowego budżetu, jednak nie odegrał tych sztuk żaden teatr paryski. Kiedy zatem dowiaduje się o wolnym stanowisku na wydziale literatury łacińskiej w Lozannie, wyjeżdża bez wahania.
Legion Mickiewicza
Mimo głosów sprzeciwu wśród niektórych z polskiej szlachty, Mickiewiczowi udało się utworzyć własny, 12-osobowy legion; poparło go przede
wszystkim środowisko artystów. Celem legionu był zbrojny powrót do ojczyzny i połączenie się z bratnimi oddziałami Słowian; w Składzie zasad Mickiewicz określił dodatkowo podstawy przyszłego ustroju Polski. Po otrzymaniu błogosławieństwa papieża Piusa IX dwunastu
legionistów–apostołów wyruszyło na północ.
W Mediolanie z legionem Mickiewicza połączyli się ochotnicy, sprowadzeni przez płk. Kamieńskiego, który jednocześnie przejął
dowództwo zamiast Mickiewicza. Wracał on do Francji, by tam organizować
kolejnych ochotników do legionu.
Z powrotem we Francji
W 1849 r. redaguje w Paryżu „Trybunę Ludów” – rewolucyjne, socjalistyczne pismo francuskie, w którym wyraża swoje zdecydowane poglądy wobec konserwatywnej arystokracji i popiera wszelkie dążenia ludów Europy do wolności. Publikował w „Trybunie” do października 1849 r., kiedy to policja francuska oświadczyła, że Polacy, którzy nie zaprzestaną redagować pisma, będą musieli opuścić kraj.W tym czasie liczna rodzina Mickiewiczów żyje na skraju nędzy.
Na domiar złego żona poety, Celina, ponownie ciężko zachorowała. W listopadzie 1852 r.
Mickiewicz otrzymał nominację na pracownika Biblioteki Arsenału. Początkowo czuł się dobrze wśród ogromnych półek z książkami, w ciszy i spokoju wielkiego gmachu. Był odwiedzany przez wielu przybyszów z Polski: poetów, literatów, studentów; ci często zapisywali przeprowadzone rozmowy.Żona Celina czuła się coraz gorzej. Mickiewicz nie opuszczał jej w ostatnich godzinach.
Umarła 5 marca 1855 r. W jednym z listów Mickiewicz pisał: „Można powiedzieć, że w chwilach tych rozłąki połączyliśmy się po raz pierwszy”.Nadal jednak żyła w nim nadzieja na wolność ludu, na niepodległość Polski. Zatem gdy książę Adam Czartoryski złożył mu propozycję udziału w wyprawie na Wschód, gdzie rozgorzała wojna pomiędzy Rosją a Turcją, zgodził się natychmiast.
Wszystkie notatki, które uznał za bezużyteczne – niedokończone wiersze, zarysy poematów – spalił w domowym kominku. Wyruszył do Stambułu 11 września 1855 r.
Ostatnia wędrówka
Po przybyciu do Konstyntanopola, wraz z synem księcia Czartoryskiego, Władysławem,
Henrykiem Śłużalskim i Żydem Armandem Lévym, zamieszkuje w małej, niewygodnej izdebce.
Później przenoszą się do obozu wojskowego pod Burgas; dwa pułki tam stacjonujące składają się w większości z Kozaków. Mickiewiczowi nie podobają się intrygi młodego księcia Czartoryskiego;
ich wzajemne stosunki nie układają się dobrze. Po zauważeniu grupy Żydów służących przy Kozakach, Mickiewicz wpada na pomysł stworzenia oddziału złożonego wyłącznie z Izraelitów.
Organizowanie legionu sprawiało jednak trudności – obce mocarstwa nie chciały się mieszać do tej sprawy.
Powoli Mickiewicz czuje się coraz słabszy. Z właściwą sobie zawziętością próbuje przezwyciężać niemoc ciała, ale w końcu choroba przykuwa go do łóżka.
Wraca do Stambułu. Stara się nie pokazywać swojej słabości, ale ta okazuje się silniejsza.
Gdy w ostatnich godzinach życia zapytano go, czy nie chce czegoś przekazać dzieciom, odparł:
„Niech się kochają – zawsze”. Umarł w nocy z 26 na 27 listopada 1855 roku.
Źródła:
http://www.liceum.org.pl/
https://pl.wikipedia.org/
https://culture.pl/
