• Nie Znaleziono Wyników

Platformy e-booków w polskich bibliotekach akademickich – ocena funkcjonalności i dostępności

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Platformy e-booków w polskich bibliotekach akademickich – ocena funkcjonalności i dostępności"

Copied!
19
0
0

Pełen tekst

(1)

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis

Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia 18 (2020)

ISSN 2081-1861

DOI 10.24917/20811861.18.12

Małgorzata Kowalska-Chrzanowska Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu ORCID 0000-0002–2839–5732

Platformy e-booków w polskich bibliotekach akademickich –

ocena funkcjonalności i dostępności

Wprowadzenie

E-booki dość szybko stały się elementem oferty czytelniczej bibliotek. Mimo że wie-lu bibliotekarzy zauważa problemy z użytecznością i dostępnością formatów cyfro-wych e-książek, zwłaszcza w odniesieniu do użytkowników z niepełnosprawnością fizyczną lub trudnościami w uczeniu się, od początku XXI w. gromadzenie i wyko-rzystanie w bibliotekach książek elektronicznych sukcesywnie wzrasta1. Obecnie

spotyka się zróżnicowane formy dostępu do e-książek w tych placówkach. W nie-których przypadkach pobranie interesujących tytułów odbywa się bezpośrednio ze strony internetowej biblioteki, w innych – konieczne jest posiadanie identyfikatora i hasła dostępu do wypożyczalni cyfrowej. Często udostępnianie e-książek, zwłasz-cza w bibliotekach akademickich, przebiega także za pośrednictwem licencjono-wanych platform, dzięki którym użytkownicy mogą pozyskiwać tytuły należące do poszczególnych wydawców.

Od momentu pojawienia się e-booków na rynku są one przedmiotem obserwa-cji uczonych, praktyków, technologów i czytelników. Z jednej strony docenia się wy-godę i komfort lektury e-książek w zestawieniu z książkami tradycyjnymi2 oraz ich

1 „W 2015 r. wszystkie placówki biblioteczne posiadały dostęp do 29,8 mln licencjo-nowanych zbiorów elektronicznych, z czego znaczną część stanowiły książki elektronicz-ne (19,7 mln), a także m.in. czasopisma elektroniczelektronicz-ne (2,0 mln) oraz bazy danych (7 tys.). Najszerszy dostęp do wyżej wymienionych zbiorów posiadały biblioteki naukowe – aż do 82,9% wszystkich licencjonowanych zbiorów”. Cyt. za: Kultura w 2015 roku, oprac. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2016, s. 76, [on-line:] http://stat.gov.pl/download/gfx/por-talinformacyjny/pl/default aktualnosci/5493/2/13/1/kultura_w_2015.pdf – 11.12.2017; zob. też Kultura w 2015 roku. Tablice XLSX, oprac. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2016, [on-line:] http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/default aktualno-sci/5493/2/13/1/kultura_w_2015_tablice.zip – 11.12.2017.

2  Np. M.P. Urbański, E-book, e-papier czy książka tradycyjna?, „Biuletyn EBIB” 2008, nr 5, [on-line:] http://www.ebib.pl/208/96/a.php?urbanski – 11.12.2017; R. Tyc, E-books –

(2)

potencjał w zakresie rozwijania różnych stylów uczenia się, kształtowania inicjacji czytelniczych czy kreowania świadomego podejścia do procesów wyszukiwania i wykorzystywania informacji3, z drugiej – ostrzega przed zagrożeniem eliminacji

z rynku wydawniczego publikacji drukowanych4. Na łamach piśmiennictwa

facho-wego podejmuje się również zagadnienia społecznej funkcji i obiegu e-książek5, ich

definicji czy wielopostaciowości6, estetyki7, oddziaływania jako wytworu kultury8

oraz funkcjonalności narzędzi i czytników9. Mimo wielości i różnorodności

podej-mowanych opracowań w polskiej literaturze przedmiotu brak jednak wyników badań porównawczych platform e-książek oferowanych przez biblioteki w ramach płatnych licencji lub w wolnym dostępie. Niniejszy artykuł jest próbą wypełnienia tej luki. Prezentuje on wyniki testów 10 wybranych platform e-książek wykorzysty-wanych w polskim środowisku akademickim. Sprawdzano je pod kątem oferowa-nych formatów plików, możliwości zmiany układu graficznego, funkcji dostosowy-wania tekstu, opcji wyszukidostosowy-wania i nawigacji, konwersji tekstu na mowę oraz opcji druku/eksportu.

Bezpośrednią inspiracją do przeprowadzenia analiz platform e-booków stała się dla autorki niniejszego tekstu lektura publikacji Christiny Mune i Ann Agee pt.

Ebook Showdown: Evaluating Academic Ebook Platforms from a User Perspective10,

3  J. Ziaja, Literatura elektroniczna a czytelnictwo młodzieży akademickiej, „Podkarpac-kie Studia Biblioteczne” 2012, nr 1, s. 17–21.

4  B. Klukowski, E-booki w kraju i na świecie, Warszawa 2012, s. 59–64.

5  Np. K. Modrzejewska, E-book przyszłość daleka czy bliska, „Bibliotekarz Kujawsko-Po-morski” 2010, nr 2, s. 24–32; J. Misiak, Dokumenty elektroniczne jako nowa forma

udostępnia-nia tekstu. Szanse i zagrożeudostępnia-nia niekontrolowanego obiegu książki elektronicznej, [w:] Książka ponad podziałami, red. A. Krawczyk, Lublin 2007, s. 443–447.

6  Np. M. Góralska, Książka elektroniczna – przeszłość i perspektywy, [w:] Oblicza kultury

książki: prace i studia z bibliologii i informacji naukowej, red. M. Komza, K. Migoń, M.

Skal-ska-Zlat, A. Żbikowska-Migoń, Wrocław 2005, s. 11–28; M. Góralska, Książka on-line: próba

objaśnienia zjawiska, „Biuletyn EBIB” 2003, nr 7, [on-line:] http://www.ebib.pl/2003/47/

goralska.php – 11.12.2017.

7  Np. A. Pikul, Elektroniczne zwoje czy komputerowe kodeksy? Nad estetyką książki

elek-tronicznej, [w:] Wyzwania współczesnego edytorstwa, red. K. Bugryn-Kisiel, Wrocław 2010,

s. 131–141; M. Sopyło, Estetyka książki elektronicznej, Gdynia 2008.

8  Np. M. Adamiec, Dzieło literackie w sieci: Pomysły, hipotezy i interpretacje z pogranicza

wiedzy o literaturze, kultury masowej i współczesnej technologii, Gdańsk 2005; M. Nahotko, Przyszłość książki w świecie cyfrowym, „Studia Ekonomiczno-Społeczne Wyższej Szkoły

Biz-nesu w Radomiu” 2003, t. 3/4, s. 75–91.

9  Np. E. Głowacka, Badania wykorzystania e-booków w bibliotekach: obszary,

meto-dy, problemy, [w:] Metody i narzędzia badań piśmiennictwa cyfrowego i jego użytkowników,

red. M. Góralska, A. Wandel, Wrocław 2016, s. 151–161; P. Krysiński, E-book – nowa forma

przekazu treści w postaci cyfrowej, „Toruńskie Studia Bibliologiczne” 2009, nr 1, s. 75–88;

M.K. Szczeciński, E-book, polski rozdział, „Megaron. Biuletyn Nowości Wydawniczych” 2001, nr 9, s. 6–8.

10  Ch. Mune, A. Agee, Ebook Showdown: Evaluating Academic Ebook Platforms from

(3)

na łamach której przedstawiono wyniki testów 16 najpopularniejszych platform e-książek wykorzystywanych w amerykańskim środowisku akademickim. Celem tych badań było sprawdzenie, czy platformy e-booków uwzględniają wytyczne do-tyczące dostępności stron internetowych11 oraz czy zapewniają opcje najczęściej używane przez osoby mające problemy z odczytem druku.

Badania wybranych platform e-booków – cel, zakres i kryteria analiz

Aby dokonać oceny funkcjonalności platform wykorzystywanych przez polskie bi-blioteki, a następnie porównania uzyskanych wyników z rezultatami badaczy ame-rykańskich, autorka niniejszego artykułu zdecydowała się na przeprowadzenie ana-liz na podstawie nieco rozszerzonych kryteriów zdefiniowanych uprzednio przez Mune i Agee. Tym samym pod uwagę wzięte zostały:

1. formaty udostępniania e-booków,

2. zaawansowane narzędzia pracy z tekstem (pomniejszanie/powiększanie tekstu, zmiana wielkości, koloru i stylu fontu, zmiana koloru tła, zaznaczanie wybranych fragmentów, możliwości odczytu tekstu w postaci alternatywnej),

3. opcje wyszukiwania i nawigacji (rodzaje wyszukiwania, sposoby wyświetlania wyników, możliwości sortowania i filtrowania rezultatów, opcje nawigacji w do-kumencie: przechodzenie od spisu treści do rozdziałów, przechodzenie do danej strony, wyszukiwanie wewnątrz tekstu),

4. możliwości konwersji tekstu na mowę (technologie asystujące, funkcje udźwiękawiające),

5. wsparcie ze strony narzędzi językowych (wyposażenie w słowniki i tezaurusy), 6. drukowanie i pobieranie (możliwość drukowania do pliku PDF, pobieranie

peł-nych wersji publikacji, ograniczenia w liczbie pobierapeł-nych stron, konieczność zakładania indywidualnego konta użytkownika i instalowania dedykowanego oprogramowania)12,

7. istnienie opcji dodatkowych.

Ponieważ w badaniach amerykańskich przedmiotem analizy były platformy ABC-CLIO, ACLS Humanities, Cambidge Books, CRCnetBASE, EBL, ebrary, EBSCO eBook Collection, Emerald, Gale Virtual Reference, IGI-Global, Oxford Reference Online, Palgrave Connect, Safari Tech, Sage, Springer, Wiley Online, do badań pro-wadzonych z perspektywy polskiego użytkownika wytypowano inne serwisy. W ich wyborze kierowano się stronami WWW bibliotek akademickich, na których

Portland, Oregon (ACRL Conference Proceedings), ed. D.M. Mueller, Chicago 2015, s. 218–224,

[on-line:] http://www.ala.org/acrl/sites/ala.org.acrl/ files/content/conferences/confsand-preconfs/2015/ACRL2015_A.pdf – 11.12.2017.

11  Chodziło o zbadanie zgodności z rekomendacjami Web Content Accessibility Guide-lines (WCAG) w wersji 2.0, które obejmują takie aspekty dostępności jak funkcjonalność interfejsu, percepcja, zrozumiałość oraz rzetelność treści. Por. Standard WCAG, [on-line:] http://wcag20.widzialni.org/standard-wcag,m,mg,148 – 11.12.2017.

(4)

widniały wykazy zarówno licencjonowanych, jak i powszechnie dostępnych kolek-cji e-booków. Ostatecznie listę platform objętych badaniami utworzyły: Academica, Directory of Open Access Books (dalej: DOAB), ProQuest Ebook Central, EBSCO eBook Collection, Elsevier eBooks, IBUK Libra, JSTOR, LEX, NASBI, Wiley Online Library. Jak nietrudno zauważyć, w badaniach uwzględniono trzy platformy pod- dane wcześniej ocenie przez badaczy amerykańskich, tj. ebrary firmy ProQuest (obecnie funkcjonującą jako ProQuest Ebook Central), EBSCO eBook Collection i Wiley Library Collection: eBooks. Wybór ten nie był przypadkowy i wynikał z trzech przesłanek: po pierwsze dużej popularności tych platform w Polsce (staty-styki zbiorcze wykorzystania baz w 2016 r. udostępnione przez Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego Uniwersytetu Warszawskiego dowodzą dużej liczby pobrań i wykorzystywania tych baz przez ponad 300 instytucji krajo-wych13), po drugie objęcia ich w roku 2017 (tj. w okresie prowadzenia badań) krajo-wą licencją akademicką (finansowanie ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego), po trzecie chęci zweryfikowania, czy w ciągu dwóch lat od ukazania się artykułu autorstwa badaczy amerykańskich na platformach zaszły istotne zmiany.

Z uwagi na fakt, że w większości badaniami objęto platformy, do których dostęp wiązał się z koniecznością posiadania konta użytkownika w danym systemie biblio-tecznym oraz logowania z komputerów podłączonych do sieci uczelnianej lub kom-puterów domowych w ramach zdalnego dostępu (z racji afiliacji autorka mogła swo-bodnie korzystać jedynie z kolekcji oferowanych przez Bibliotekę Uniwersytecką w Toruniu), niezbędne było pozyskanie tymczasowego dostępu do zasobów. Pomoc w tym zakresie zaoferowali pracownicy Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, Biblioteki Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz Biblioteki Wyższej Szkoły Bankowej w Toruniu. Część informa-cji o oferowanych funkcjach platform pozyskano także na drodze korespondeninforma-cji elektronicznej z ich dysponentami/właścicielami. Badania przeprowadzono z au-topsji od 15 marca do 15 kwietnia 2017 r.

Wyniki analiz

Ponieważ badaniami objęto różne typy platform e-książek (platformy bazodanowe, wypożyczalnie i czytelnie online oraz kolekcje dostępne w modelu open access), różniły się one między sobą pod względem zarówno formy własności (agregato-ry treści różnych domów wydawniczych, platformy pojedynczych wydawców), jak i wielkości czy kategorii tematycznych oferowanych zasobów.

Pod względem liczby udostępnianych e-książek wśród analizowanych platform znalazły się dwa duże serwisy, liczące ponad 140 000 tytułów (Ebook Central, EBSCO eBook Collections), dwa rejestrujące od 15 000 do 30 000 (IBUK Libra, Wiley Online Library), trzy oferujące do 2000 (DOAB, Elsevier eBooks, LEX) oraz trzy obejmujące 13  P. Grochowski, Statystyki baz danych w BWN, [on-line:] http://vls.icm.edu.pl/staty-styki/ – 11.12.2017.

(5)

zaledwie kilkaset tytułów (Academica, JSTOR Open Access eBooks, NASBI). W ra-mach wszystkich platform udostępniane były naukowe, popularnonaukowe i be-letrystyczne książki elektroniczne oraz audiobooki ze wszystkich dziedzin wiedzy mogących wchodzić w obszar zainteresowań pracowników naukowych i studentów.

W przypadku kolekcji e-booków oferowanych na platformach prowadzonych przez wiodących na świecie dostawców naukowych baz danych (ProQuest, EBSCO, Wiley) oraz wypożyczalni cyfrowych (Academica, IBUK Libra) biblioteki mogły na-bywać pojedyncze tytuły lub prenumerować zdefiniowane ich kolekcje. Z reguły prenumerata trwała rok. Tytuły zawarte w prenumerowanych kolekcjach udostęp-niano dla nielimitowanej liczby korzystających jednocześnie użytkowników. Oprócz prenumeraty zarówno bibliotekom, jak i użytkownikom końcowym umożliwiono opcję zakupu książek elektronicznych na własność.

Dominującym formatem odczytu e-książek był PDF. Zaoferowało go 8 z 10 ba-danych platform. Można przypuszczać, że o przewadze tego formatu zdecydowa-ły jego powszechna znajomość, popularność i uniwersalność (m.in. nieodpłatne udostępnienie czytnika tego formatu przez firmę Adobe, istnienie szeregu aplikacji płatnych i darmowych mogących wyświetlać, tworzyć i modyfikować pliki w tym formacie, wygoda w operowaniu tekstem na urządzeniach mobilnych, kompatybil-ność formatu z różnymi platformami sprzętowymi itp.). Oprócz PDF na 6 platfor-mach użytkownikom stworzono dodatkowo możliwość odczytu tekstu w innych formatach: typowym dla e-booków EPUB-ie (DOAB, Ebook Central, EBSCO eBook Collections), formacie tekstowym DOCX (LEX) i hipertekstowym HTML (Academica, DOAB). W czterech serwisach (Elsevier eBooks, IBUK Libra, NASBI, Wiley Library Online) użytkownikom nie pozostawiono opcji wyboru formatu, oferując do dyspo-zycji e-booki tylko w jednym formacie (spośród już wymienionych).

Z kwestią formatów plików wiązały się nierozerwalnie opcje operowania tek-stem. Odczyt publikacji online umożliwiło 8 z 10 platform. Z reguły w widoku danej publikacji wyświetlał się opis bibliograficzny oraz opcje dodatkowe (m.in. spis treści publikacji, odczyt online, pobieranie, eksport opisu bibliograficznego do menedże-rów bibliografii, rekomendowanie, dodawanie do listy ulubionych). W większości przypadków spisy treści publikacji miały hiperłącza, które umożliwiały przecho-dzenie do poszczególnych rozdziałów książki. W przypadku e-książek odczytywa-nych online w plikach PDF tekst można było dostosowywać do rozmiarów ekranu, zmieniać widok wyświetlania stron (jedna, dwie, miniatury), przewijać w górę lub w dół, przechodzić do konkretnej strony za pomocą strzałek nawigacyjnych lub po-przez wpisanie jej numeru oraz prowadzić poszukiwania wewnątrz tekstu (wyją-tek na tym tle stanowiła platforma JSTOR Open Access eBooks, na której podczas lektury publikacji w przeglądarce nie można było wyszukiwać w obrębie tekstu). Standardowo w plikach PDF nie można było powiększać rozmiaru czcionki czy in-terlinii, a jedynie zmieniać rozmiar całego dokumentu (zoom). W przypadku e-bo-oków w formatach PUB, HTML i DOCX możliwe było zarówno powiększanie rozmia-ru czcionki dokumentu, jak i wyszukiwanie wewnątrztekstowe.

(6)

Na markowanie (zaznaczanie) interesujących użytkownika fragmentów tekstu podczas lektury online pozwalały jedynie trzy platformy: Ebook Central, IBUK Libra i NASBI (w pozostałych przypadkach opcja ta była dostępna dopiero po pobraniu pliku na własne urządzenie użytkownika). Inne rozwiązania operowania tekstem to: w dwóch serwisach (Academica i NASBI) obracanie tekstu, a w jednym (LEX) korzystanie z odsyłaczy do dokumentów powiązanych z tekstem. W większości platform trudności stwarzało kopiowanie tekstów z dokumentów PDF, bowiem ich dysponenci wprowadzili zabezpieczenia plików. Z tych ograniczeń zrezygnowano na trzech platformach: Academica (jedynie dla obiektów pozbawionych prawa au-torskiego), Ebook Central i LEX.

Zaledwie połowa badanych platform (Ebook Central, EBSCO eBook Collections, IBUK Libra, LEX, NASBI) pozwalała użytkownikom na dodawanie i zapisywanie nota-tek oraz tagów do nota-tekstu (z reguły opcja ta dostępna była po dodaniu danej publikacji do folderu roboczego bądź tzw. półki z książkami). Oprócz tego w serwisach IBUK Libra i Ebook Central w trakcie lektury możliwe było dodawanie zakładek do stron.

Analiza kolejnego kryterium, tj. opcji wyszukiwawczych i nawigacyjnych, do-wiodła, że większość platform (9 z 10) zaoferowała swoim użytkownikom standar-dowe możliwości wyszukiwawcze: wyszukiwanie proste i zaawansowane. W przy-padku tego pierwszego najczęstsze elementy wyszukiwawcze to: autor, tytuł, słowo kluczowe oraz dziedzina wiedzy. W opcji wyszukiwania zaawansowanego stwo-rzono z kolei sposobność wyboru poszczególnych wartości metadanych (np. autor, tytuł, słowa kluczowe, data publikacji, wydawca, ISBN, dziedzina wiedzy). Możliwy był tu wybór od 4 do 16 elementów opisu bibliograficznego (najwięcej opcji w tym zakresie oferowały platformy Ebook Central i Elsevier eBooks, najmniej IBUK Libra), a poszczególne wartości można było łączyć za pomocą trzech podstawowych opera-torów logicznych: AND, OR i NOT. Na platformie NASBI udostępniono jedynie opcję wyszukiwania prostego.

Obok wyszukiwania e-książek i przeszukiwania ich zawartości na 9 platfor-mach możliwe było także przeglądanie całego katalogu publikacji według dziedzin wiedzy / kategorii tematycznych. Platformę JSTOR wyposażono dodatkowo w in-deksy autorów, tytułów i wydawców. W trzech przypadkach (EBSCO, IBUK Libra, LEX) istniała opcja przeglądania pozycji polecanych, najczęściej wybieranych przez innych użytkowników lub ostatnio dodanych do zasobów.

Na 8 platformach (poza open accessowymi) wyświetlone rezultaty wyszuki-wania można było zapisywać w pamięci roboczej (folder), na wszystkich z kolei – filtrować według wartości metadanych oraz sortować (najczęściej według trafności, daty publikacji czy w porządku alfabetycznym tytułów książek). W większości przy-padków istniała możliwość ograniczenia wyświetlania wyników wyszukiwania na ekranie do 10, 20 i 50 pozycji oraz wyboru widoku wyświetlania opisów bibliogra-ficznych od skróconego (autor, tytuł), poprzez pełen (autor, tytuł, data i miejsce wy-dania, abstrakt), aż po szczegółowy (autor, tytuł, data i miejsce wywy-dania, abstrakt, informacje o dostępności, bibliografia, obiekty podobne).

(7)

Niestety, żadna z platform nie oferowała możliwości konwersji tekstu na mowę i nie została wyposażona w funkcje udźwiękawiające czy alternatywne opcje odczy-tywania tekstu dla obrazów, tabel i innych elementów towarzyszących publikacji. Kompatybilność plików PDF z czytnikami ekranu JAWS dla wybranych publikacji zadeklarowali jedynie twórcy platform EBSCO i Wiley.

Niesatysfakcjonująco wypadły także badania narzędzi językowych – zaledwie 3 platformy (Academica, EBSCO i IBUK Libra) posiadały wbudowane słowniki. O ile w przypadku dwóch ostatnich z wymienionych były to typowe słowniki definicyjne umożliwiające poznanie znaczenia danego terminu występującego w publikacji, to w systemie Academica mianem „słownika” określono wykaz pojęć, które związane były z zasadami działania biblioteki partnerskiej w tym systemie i dotyczyły m.in. zakładania kont czytelników oraz sposobów rezerwacji zasobów. Warto zauważyć, że moduł słownikowy w czytelni IBUK Libra dostępny był jedynie w niektórych bibliotekach akademickich, posiadających dostęp do tej platformy (z reguły był to dostęp testowy). Aby móc z niego skorzystać, konieczne było założenie bezpłatne-go, indywidualnego konta do serwisu IBUK. Po jego założeniu wejście do słownika znajdowało się pomiędzy panelem „Ostatnio przeglądane przez ciebie” a panelem „Ostatnio dodane do biblioteki”.

Wyniki badań sugerują, że dysponenci/właściciele platform przyjęli zróżnico-wane rozwiązania w zakresie możliwości pobierania i drukowania publikacji przez użytkowników. Dla części z nich (Academica, Elsevier eBooks) głównym kryterium decydującym o dostępności tych opcji była ochrona autorsko-prawna. W związku z tym w przypadku e-książek jej pozbawionych możliwe było pobieranie i zapi-sywanie publikacji na własnych urządzeniach użytkowników (czytnik, komputer, smartfon) oraz ich bezpośrednie drukowanie lub drukowanie do pliku PDF. W od-niesieniu do książek objętych prawem autorskim wprowadzono ograniczenia. Użytkownikom zaoferowano trzy opcje: zakup publikacji (z możliwością wydruku), wykup dostępu do odczytu publikacji online lub pobieranie, zapisywanie i drukowa-nie do pliku PDF określonej przez wydawcę liczby stron. Na zastosowadrukowa-nie drugiej z wymienionych możliwości zdecydowały się firmy Wiley, EBSCO i ProQuest. Dwie ostatnie wprowadziły dodatkowo ograniczenia w dostępności do pełnych publika-cji: w przypadku Ebook Central maksymalny okres użytkowania e-książek na włas- nym urządzeniu użytkownika wyniósł 21 dni, zaś w przypadku EBSCO – 100 dni. Aby korzystać z możliwości zapisu e-książek na własnym urządzeniu na określony okres, twórcy platformy EBSCO wymagali posiadania dodatkowego konta użytkow-nika (poza uniwersyteckim). Obie firmy sugerowały natomiast konieczność zain-stalowania dedykowanego oprogramowania do odczytu e-booków (Adobe Digital Editions). Książki udostępnione na platformach open access (DOAB, JSTOR Open Access eBooks) można było pobierać i drukować bez ograniczeń.

Każda z analizowanych platform wyposażona została w dodatkowe opcje (nie-związane bezpośrednio z kwestiami dostępności). Do najczęściej występujących na-leżały: tworzenie półki z książkami, eksport opisu bibliograficznego danej publikacji

(8)

do menadżerów bibliografii (rekomendowano używanie od jednego – Academica do 9 stylów opisu bibliograficznego – EBSCO), udostępnianie opisu bibliograficznego w serwisach społecznościowych oraz zakup e-książek. Wybrane platformy oferowa-ły także inne możliwości, jak przesyłanie plików z publikacjami lub ich fragmentami na adres poczty elektronicznej (EBSCO), wyświetlanie fragmentów recenzji książek (Wiley), ocenianie publikacji (JSTOR), wyświetlanie statystyk bibliometrycznych (Academica), generowanie stałych hiperłączy do publikacji przeznaczonych do wstawienia w dokumencie lub na stronie WWW (Ebook Central).

Podsumowanie

Mimo że badaniami objęto różne typy platform e-książek, przeprowadzone anali-zy uwidoczniły występowanie analogicznych tendencji w zakresie udostępniania e-booków. W większości z nich zastosowano standardowe rozwiązania: uniwersal-ne i powszechnie znauniwersal-ne formaty, dostęp do treści w przeglądarce i w odrębnie po-branych plikach (korzystanie z opcji oferowanych przez programy do ich odczytu), możliwości pobierania i drukowania fragmentów bądź całości, a wreszcie eksport opisów bibliograficznych do menedżerów bibliografii czy rekomendowanie publi-kacji w serwisach społecznościowych.

Bardzo ograniczone okazały się możliwości pracy z tekstem: funkcje zaznacza-nia i kopiowazaznacza-nia wybranych fragmentów czy zmianę wielkości czcionki oferowały jedynie wybrane platformy. W żadnej z analizowanych bibliotek e-booków nie za-oferowano książek w formatach dedykowanych dla osób z dysfunkcją wzroku (np. DAISY). Publikacji nie wyposażono także (z drobnymi wyjątkami – EBSCO i Wiley) w technologie asystujące, jak choćby opcje konwersji tekstu na mowę, tekst alterna-tywny dla elementów graficznych lub funkcje udźwiękawiające. W zasadzie żadna z platform nie zaproponowała innowacyjnych funkcji czy opcji odróżniających ją od pozostałych tego typu serwisów.

Niestety, wyniki analiz przeprowadzonych z punktu widzenia polskiego użyt-kownika pokryły się z rezultatami badań przywołanych na początku artykułu ba-daczy amerykańskich. Również w ich pracy dowiedziono bowiem, że na większości platform e-booków oferowanych przez biblioteki brakuje podstawowych funkcji, takich jak dostosowywanie kontrastu tła czy zmiany wielkości i kroju czcionki. Jako pozytywne zjawisko oceniono natomiast – podobnie jak w niniejszej analizie plat-form udostępnianych w Polsce – zapewnianie przez niemal wszystkich wydawców opcji powiększania rozmiaru dokumentu (zoom) oraz kompatybilność formatów e-booków z niektórymi czytnikami ekranu. Konkluzją płynącą z badań amerykań-skich jest dostrzeżenie, że platformy akademickie pojedynczych wydawców oferują więcej ułatwień dostępu dla osób niepełnosprawnych niż agregatory treści od róż-nych domów wydawniczych14. W przypadku badań polskich, być może ze względu na specyfikę ocenianych platform, tendencji tej nie zauważono. Przez 2 lata, a więc

(9)

od momentu przeprowadzenia badań amerykańskich do dnia ukończenia niniej-szego tekstu (18.05.2017 r.), nie odnotowano także wprowadzenia istotnych zmian w trzech „wspólnie” analizowanych serwisach (firm ProQuest, EBSCO i Wiley).

Mimo że zgodnie z rekomendacjami Web Content Accessibility Guidelines ko-rzystanie z zasobów elektronicznych nie powinno przysparzać większych proble-mów żadnemu użytkownikowi, z żalem przyznać trzeba, że platformy e-booków oferowane czy rekomendowane przez polskie biblioteki akademickie nie speł-niają tego wymogu. Nie są one bowiem przyjazne dla wszystkich użytkowników, w tym osób niewidomych i słabowidzących, głuchych i niedosłyszących, mających trudności w uczeniu się, z ograniczeniami kognitywnymi, neurologicznymi, niepeł-nosprawnych ruchowo, z zaburzeniami mowy, nadwrażliwością na światło oraz z niepełnosprawnościami złożonymi. Jeśli książka elektroniczna ma być ważnym ogniwem łączącym świat nowoczesnych technologii medialnych z kulturą opartą na tradycyjnych wzorcach, warto lobbować u właścicieli platform na rzecz stosowania szerokiego zakresu technik dodatkowych i wdrażania najlepszych praktyk używa-nych w danym momencie rozwoju technologii, tak by treści cyfrowe były dostępne w możliwie największym stopniu dla różnych kategorii użytkowników.

Bibliografia

Adamiec M., Dzieło literackie w sieci. Pomysły, hipotezy i interpretacje z pogranicza wiedzy

o literaturze kultury masowej i współczesnej technologii, Gdańsk 2005.

Głowacka E., Badania wykorzystania e-booków w bibliotekach: obszary, metody, problemy, [w:]

Metody i narzędzia badań piśmiennictwa cyfrowego i jego użytkowników, red. M.

Góral-ska, A. Wandel, Wrocław 2016, s. 151–161.

Góralska M., Książka elektroniczna – przeszłość i perspektywy, [w:] Oblicza kultury książki:

pra-ce i studia z bibliologii i informacji naukowej, red. M. Komza, K. Migoń, M. Skalska-Zlat,

A. Żbikowska-Migoń, Wrocław 2005, s. 11–28.

Góralska M., Książka on-line: próba objaśnienia zjawiska, „Biuletyn EBIB” 2003, nr 7, [on-line:] http://www.ebib.pl/2003/47/goralska.php – 11.12.2017.

Grochowski P., Statystyki baz danych w BWN, [on-line:] http://vls.icm.edu.pl/statystyki/ – 11.12.2017.

Klukowski B., E-booki w kraju i na świecie, Warszawa 2012.

Krysiński P., E-book – nowa forma przekazu treści w postaci cyfrowej, „Toruńskie Studia Biblio-logiczne” 2009, nr 1, s. 75–88.

Kultura w 2015 roku, oprac. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2016, [on-line:] http://

stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5493/2/13/1/ kultura_w_2015.pdf – 11.12.2017.

Kultura w 2015 roku. Tablice XLSX, oprac. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2016,

[on-line:] http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualno-sci/5493/2/13/1/kultura_w_2015_tablice.zip – 11.12.2017.

Misiak J., Dokumenty elektroniczne jako nowa forma udostępniania tekstu. Szanse i

zagroże-nia niekontrolowanego obiegu książki elektronicznej, [w:] Książka ponad podziałami,

(10)

Modrzejewska K., E-book przyszłość daleka czy bliska, „Bibliotekarz Kujawsko-Pomorski” 2010, nr 2, s. 24–32.

Mune Ch., Agee A., Ebook Showdown: Evaluating Academic Ebook Platforms from a User

Per-spective, [w:] ACRL 2015: Creating Sustainable Community, 25–28 March 2015, Portland, Oregon (ACRL Conference Proceedings), ed. D.M. Mueller, Chicago 2015, s. 218–224,

[on-line:] http://www.ala.org/acrl/sites/ala.org.acrl/files/content/conferences/conf-sandpreconfs/2015/ACRL2015_A.pdf – 11.12.2017.

Nahotko M., Przyszłość książki w świecie cyfrowym, „Studia Ekonomiczno-Społeczne Wyższej Szkoły Biznesu w Radomiu” 2003, t. 3/4, s. 75–91.

Pikul A., Elektroniczne zwoje czy komputerowe kodeksy? Nad estetyką książki elektronicznej, [w:]

Wyzwania współczesnego edytorstwa, red. K. Bugryn-Kisiel, Wrocław 2010, s. 131–141.

Sopyło M., Estetyka książki elektronicznej, Gdynia 2008.

Standard WCAG, [on-line:] http://wcag20.widzialni.org/standard-wcag,m,mg,148 –

11.12.2017.

Szczeciński M.K., E-book, polski rozdział, „Megaron. Biuletyn Nowości Wydawniczych” 2001, nr 9, s. 6–8.

Tyc R., E-books – mity i rzeczywistość, „Świat Poligrafii” 2001, nr 6, s. 48–49.

Urbański M.P., E-book, e-papier czy książka tradycyjna?, „Biuletyn EBIB” 2008, nr 5, [on-line:] http://www.ebib.pl/2008/96/a.php?urbanski – 11.12.2017.

Ziaja J., Literatura elektroniczna a czytelnictwo młodzieży akademickiej, „Podkarpackie Studia Biblioteczne” 2012, nr 1, s. 17–21.

Ebook platforms provided and recommended by Polish academic libraries –

Evaluating functionality and accessibility

Abstract

Electronic publications have consistently been part of the information landscape of Polish academic libraries, and many libraries have access to online ebook collections. These collections are available from computers connected to the university network and from home computers using remote access. These e-sources are a great alternative to expensive traditional publications. However, not all platforms guarantee full availability or a wide range of functionality for multi-level work with the texts. This article presents the results of the tests of 10 selected ebook platforms used in the academic world (e.g., IBUK Libra, Elsevier eBooks, NASBI, JSTOR Open Access Books) according to criteria like file formats, search and navigation, text-to-speech, and print/export options. The results of the authors’ analyses confront the results of analogical research on platforms used in American libraries.

(11)

Załą

cznik nr 1. Platformy e-bo

oków i elementy

ich oceny

Pla tforma Kr yt eria ocen y Char ak te ry styk a z aw art o-ści pla tform y Forma ty e-book ów Pr ac a z t ek stem Adnot acje W ys zukiw anie/na wig acja

Zamiana tekstu na mowę

Narz ędzia języ ko we Druk ow anie Pob ier anie Opcje dod atk ow e Ac ademic a og ółem ok. 2 mln dok u-men tó w, w tym pon ad 660 e lek tron iczn ych książ ek nauk ow ych znaj -dujący ch się w zbior ach Bib liot eki Nar od ow ej, udos tępnian ych w pos ta -ci cy fro we j; publik acje chr on ion e i niechr on ion e pr aw em aut or skim PDF , HTML – cz yt anie on lin e w prz e-glądar ce, – w yś wie tlanie op isu bib lio -gr aficzneg o wr az z in formacją o dos tępności publik acji or az od syłacz ami do ob iek tó w pod ob ny ch, – po więk sz anie i pomniejs zanie r ozmiaru dok umen tu, – ob rac anie t ek stu, – w yś wie tlanie min iatur str on , – z aznacz anie i kop io wanie zaznacz on ych fr agmen tó w publik acji nieob jęty ch pr aw em aut or skim, – mark ow anie fr agme nt ów tek stu w plik ach pob ran ych prz ez uż ytk ownik a, – prz echod ze nie do pos zcz eg óln ych r oz działó w pop rze z hip erł ącz a z e spis u treści, – prz echod ze nie do k on -kr etne j s tron y z a pomocą strz ałe k na wig acyjn ych lu b pop rze z wpis anie jej numeru BRAK – w ys zukiw anie pr os te i z aa wanso wane, – w ys zukiw anie wg 8 kr yt erió w (m.in . aut or , sło wo klu cz ow e, da ta publik acji, w yda wc a, ISBN , ję zyk), – łącz enie kr yt erió w pop rze z op er at or y logiczne AN D i OR, – w ys zukiw anie w ewną trz tek stu, – prz eglądanie k at alog u ws zy stkich dos tępn ych publik acji, – dos toso wanie lic zb y w yni -kó w na s tron ie: do w yboru 10, 15, 20, – sort ow anie w ynik ów w g ty tułu lu b da ty publik acji, – filtr ow anie po w art ości me tadan ych BRAK sło wnik t ermi -nó w z wiąz an ych z w ypo ży cz aln ią bib liot eki partne rskiej w s ys temie Ac ademic a druk ow anie be z-pośr ednio i do plik u PDF po zy cji nieob jęty ch pr a-we m aut or skim pob ier anie i z apis yw anie na własn ym urzą -dz eniu pełn ych we rsji publik acji w pos taci plik u PDF lu b zip w y-łącznie dla po zy cji po zba wian ych ochr on y pr aw a aut or skieg o op cje dos tępne be wania dla w sz ys tk ich typó publik acji: – spr aw dz anie dos tępności publik acji, – w yś wie tlenie s truk publik acji, – ek sport op isu bib ficzne go , – w yś wie tlanie s ta ty bib liom etr yczn ych; op cje dos tępne po z go waniu : – cz yt anie i na wig ow w publik acjach chr pr aw em aut or skim, – op cje analogiczne publik acjach po ws zechnie dos tępn ych

(12)

Załą

cznik nr 1. Platformy e-bo

oków i elementy

ich oceny

Pla tforma Kr yt eria ocen y Char ak te ry styk a z aw art o-ści pla tform y Forma ty e-book ów Pr ac a z t ek stem Adnot acje W ys zukiw anie/na wig acja

Zamiana tekstu na mowę

Narz ędzia języ ko we Druk ow anie Pob ier anie Opcje dod atk ow e Ac ademic a og ółem ok. 2 mln dok u-men tó w, w tym pon ad 660 e lek tron iczn ych książ ek nauk ow ych znaj -dujący ch się w zbior ach Bib liot eki Nar od ow ej, udos tępnian ych w pos ta -ci cy fro we j; publik acje chr on ion e i niechr on ion e pr aw em aut or skim PDF , HTML – cz yt anie on lin e w prz e-glądar ce, – w yś wie tlanie op isu bib lio -gr aficzneg o wr az z in formacją o dos tępności publik acji or az od syłacz ami do ob iek tó w pod ob ny ch, – po więk sz anie i pomniejs zanie r ozmiaru dok umen tu, – ob rac anie t ek stu, – w yś wie tlanie min iatur str on , – z aznacz anie i kop io wanie zaznacz on ych fr agmen tó w publik acji nieob jęty ch pr aw em aut or skim, – mark ow anie fr agme nt ów tek stu w plik ach pob ran ych prz ez uż ytk ownik a, – prz echod ze nie do pos zcz eg óln ych r oz działó w pop rze z hip erł ącz a z e spis u treści, – prz echod ze nie do k on -kr etne j s tron y z a pomocą strz ałe k na wig acyjn ych lu b pop rze z wpis anie jej numeru BRAK – w ys zukiw anie pr os te i z aa wanso wane, – w ys zukiw anie wg 8 kr yt erió w (m.in . aut or , sło wo klu cz ow e, da ta publik acji, w yda wc a, ISBN , ję zyk), – łącz enie kr yt erió w pop rze z op er at or y logiczne AN D i OR, – w ys zukiw anie w ewną trz tek stu, – prz eglądanie k at alog u ws zy stkich dos tępn ych publik acji, – dos toso wanie lic zb y w yni -kó w na s tron ie: do w yboru 10, 15, 20, – sort ow anie w ynik ów w g ty tułu lu b da ty publik acji, – filtr ow anie po w art ości me tadan ych BRAK sło wnik t ermi -nó w z wiąz an ych z w ypo ży cz aln ią bib liot eki partne rskiej w s ys temie Ac ademic a druk ow anie be z-pośr ednio i do plik u PDF po zy cji nieob jęty ch pr a-we m aut or skim pob ier anie i z apis yw anie na własn ym urzą -dz eniu pełn ych we rsji publik acji w pos taci plik u PDF lu b zip w y-łącznie dla po zy cji po zba wian ych ochr on y pr aw a aut or skieg o op cje dos tępne be wania dla w sz ys tk ich typó publik acji: – spr aw dz anie dos tępności publik acji, – w yś wie tlenie s truk publik acji, – ek sport op isu bib ficzne go , – w yś wie tlanie s ta ty bib liom etr yczn ych; op cje dos tępne po z go waniu : – cz yt anie i na wig ow w publik acjach chr pr aw em aut or skim, – op cje analogiczne publik acjach po ws zechnie dos tępn ych DO AB pe łnot ek sto we k siążki nauk ow e, dos tę pne na zasadach ope n ac ce ss ; pon ad 2000 ty tułó w op ublik ow an ych prz ez 78 wy da wc ów z dy scyplin nauk ow ych, takich jak: sztuk a, biolog ia, che mia, geogr afia, ek on omia, nauki społeczne EPUB , PDF , HTML – cz yt anie on lin e w prz eglą dar ce na se rw erz e wy da wcy , – w yś wie tlanie op isu bib liog ra ficzneg o i spis u treści or az mo żliw ych op cji op er ow ania t ek stem (pob ier anie, udos tę pnianie, re kome ndo wanie, cz yt anie on lin e), – po więk sz anie i pomniej -sz anie r ozmiaru cz cion ki (HTML , EPUB), – po więk sz anie i pomniej -sz anie r ozmiaru dok umen tu (PDF ), – mark ow anie fr agme nt ów tek stu w plik ach pob ran ych prz ez uż ytk ownik a, – prz echod ze nie do k on -kr etne j s tron y z a pomocą strz ałe k na wig acyjn ych lu b pop rze z wpis anie jej numeru BRAK – w ys zukiw anie pr os te i z aa wanso wane, – w ys zukiw anie wg 7 kr yt erió w (m.in . aut or , ty tuł, w yda wc a, ISBN , sł ow a k lu cz ow e, ab s-trak t, da ta publik acji) , – łącz enie kr yt erió w pop rze z op er at or y logiczne AN D, OR, NO T, – w ys zukiw anie w ewną trz tek stu, – prz eglądanie w g aut or a, ty tułu lu b w yda wcy , – sort ow anie w ynik ów w g tr af -ności, da ty publik acji rosnąc o i malejąc o BRAK BRAK druk ow anie be zpośr ednio i do plik u PDF pob ier anie i z apis yw anie na własn ym urządz e-niu pełn ych w er sji publik acji w pos taci plik u PDF lu b EPUB – ek sport op isu bib ficzneg o, – udos tępnianie op w ser wis ach społeczno ścio wy ch, – z ak up e -book ów (prz kier ow anie do s tron mo żna k upić k siążk

(13)

Eb ook Cen tral (w cz eśniej ebr ar y) pon ad 145 000 e-k siąż ek z t akich dziedzin wiedz y jak: his toria i nauki polit yczne, nauki społeczne, ek on omia i zarządz anie, lit er atur a, medy cyna, sztuk a, nauki ścis łe i prz yr od nicz e, pr aw o, filo zofi a, r elig ia, ps ycholog ia EPUB , PDF – cz yt anie on lin e w prz e-glądar ce, – w yś wie tlanie op isu bib liog ra ficzneg o i spis u treści or az mo żliw ych op cji op er ow ania t ek stem (pob ier anie, udos tę pnianie, re kome ndo wanie, cz yt anie on lin e), – po więk sz anie i pomniej -sz anie r ozmiaru dok umen tu (PDF ), – po więk sz anie i pomniej -sz anie r ozmiaru cz cion ki (EPUB), – kop io wanie z aznacz on ych fragmen tó w, – mark ow anie fr agme nt ów tek stu pod cz as lek tur y on -lin e i w plik ach pob ran ych prz ez uż ytk ownik a, – prz echod ze nie do pos zcz eg óln ych r oz działó w pop rze z hip erł ącz a z e spis u treści, – prz echod ze nie do k on -kr etne j s tron y z a pomocą strz ałe k na wig acyjn ych lu b pop rze z wpis anie jej numeru – dod a-wanie i zapis y-wanie notat ek/ uw ag do tek stu, – dod a-wanie do zakłade k – w ys zukiw anie pr os te i z aa wanso wane, – w ys zukiw anie w g 16 kr yt e-rió w (m.in . sł ow o k lu cz ow e, aut or , ty tuł, dy scyplin a, wy da wc a, ISBN , ty tuł serii, jęz yk, da ta publik acji, f orma t, dos tępności publik acji) , – łącz enie kr yt erió w pop rze z op er at or a logiczne go AN D, – w ys zukiw anie w ewną trz tek stu, – prz eglądanie w g dziedzin wiedz y, – dos toso wanie lic zb y w yni -kó w na s tron ie: do w yboru 10, 20, 50, 100, – sort ow anie w ynik ów w g tra fn ości, ty tułu, da ty publik a-cji, w spółtw ór cy , w yda wcy , – filtr ow anie po w art ości me tadan ych, – z apis yw anie w ynik ów wy sz ukiw ania BRAK BRAK druk ow anie be zpośr ednio i z apis yw anie do plik u PDF okr eślon ej prz ez wy da wcę lic zb y str on pob ier anie i z apis yw anie na własn ym urzą -dz eniu książ ek lu b ich r oz dział ów w pos taci plik ów PUB i PDF na 21 dni po uprz ednim zain stalo waniu Adob e Digit al Editi on s lu b aplik acji Blu efir e Re ader – tw orz enie półki z k siążk ami, – g ene ro wanie s tał lin ku z publik acją, – ek sport op isu bib ficzneg o, – udos tępnianie od do publik acji w se rwis społecznościo wy ch

(14)

EBSC O eBook Colle ction pon ad 140 ty s. ty tułó w e-k siąż ek z k at alog ów pon ad 500 wiod ący ch wy da wnictw nauk ow ych, z z akr esu nauk ścis łych, ek on omiczn ych, huma -nis ty czn ych, pr awn ych, społeczn ych, medy czn ych EPUB , PDF – cz yt anie on lin e w prz e-glądar ce, – w yś wie tlanie op isu bib liog ra ficzneg o i spis u treści or az mo żliw ych op cji op er ow ania t ek stem (pob ier anie, udos tę pnianie, re kome ndo wanie, cz yt anie on lin e), – po więk sz anie i pomniej -sz anie r ozmiaru dok umen tu (PDF ), – po więk sz anie i pomniej -sz anie r ozmiaru t ek stu (EPUB), – mark ow anie fr agme nt ów tek stu w plik ach pob ran ych prz ez uż ytk ownik a, – prz echod ze nie do pos zcz eg óln ych r oz działó w pop rze z hip erł ącz a z e spis u treści, – prz echod ze nie do k on -kr etne j s tron y z a pomocą strz ałe k na wig acyjn ych lu b pop rze z wpis anie jej numeru – dod a-wanie i zapis y-wanie notat ek/ uw ag do te kst u – w ys zukiw anie pr os te i z aa wanso wane, – w ys zukiw anie wg 7 kr yt erió w (m.in . aut or , sło wo klu cz ow e, da ta publik acji, w yda wc a, ISBN , dziedzin a wiedz y), – łącz enie kr yt erió w pop rze z op er at or y logiczne AN D, OR i N OT , – w ys zukiw anie w ewną trz tek stu, – prz eglądanie w g dziedzin wiedz y / k at eg orii tema ty cz -ny ch, – w yś wie tlanie k siąż ek najcz ę-ściej w ybier an ych i polec an ych, – dos toso wanie lic zb y w yni -kó w na s tron ie: do w yboru 5, 10, 20, 30, 40, 50, – w yś wie tlanie w ynik ów w r óżn ych f orma tach (s tan -dar do wy , skr óc on y, tylk o ty tuł , sz cz eg óło wy , z min iatur ami str on i be z), – w yś wie tlanie w ynik ów w r óżn ych ukł adach (1, 2, 3 kolu mn y), – sort ow anie w ynik ów w g tra fn ości, ty tułu lu b da ty publik acji, – filtr ow anie w ynik ów po wart ości me tadan ych, – z apis yw anie w ynik ów wy sz ukiw ania kompa ty -biln ość z JA W S Oxf ord Ame -ric an Co llege Dic tionar y druk ow anie be zpośr ednio i do plik u PDF okr eślon ej prz ez wy da wcę lic zb y str on pob ier anie i z apis yw anie w e wł asn ym urządz e-niu pełn ych w er sji książ ek w pos taci plik u PDF lu b PUB na okr eślon y okr es (do 100 dni) , c o w ymag a zało żenia dod at -ko we go k on ta uż ytk ownik a na pla tformie EBSC O or az uprz ednieg o zain stalo wania pr ogr amu Adob e Digit al E diti on s – dod aw anie op isó fold eru, – prz es yłanie plik ów adr es poczty e-mail, – g ene ro wanie s tał lin ku z publik acją, – ek sport op isu bib ficzneg o, – udos tępnianie od do publik acji w se rwis społecznościo wy ch, – z ak up e -book ów

(15)

Els evier eBook s 838 k siąż ek ( głó wnie mon ogr afii) z r ok u 2013; 874 po zy cje z r ok u 2014 or az 803 w olu me nó w serii książk ow ych lu b serii por adnik ow ych z la t 2011–2015 PDF – cz yt anie on lin e w prz e-glądar ce, – w yś wie tlanie op isu bib lio -gr aficzneg o ab str ak tu, spis u treści, od syłacz y do po zy cji pod ob ny ch i ew en tualn ych artyk ułó w dot. danej publik acji or az mo żliw ych op cji op er ow ania t ek stem (pob ier anie, udos tę pnianie, re kome ndo wanie, cz yt anie on lin e), – po więk sz anie i po -mniejs zanie r ozmiar ów dok umen tu, – mark ow anie fr agme nt ów tek stu w plik ach pob ran ych prz ez uż ytk ownik a, – prz echod ze nie do pos zcz eg óln ych r oz działó w pop rze z hip erł ącz a z e spis u treści, – prz echod ze nie do k on -kr etne j s tron y z a pomocą strz ałe k na wig acyjn ych lu b pop rze z wpis anie jej numeru BRAK – w ys zukiw anie pr os te i z aa wanso wane, – w ys zukiw anie w g 12 kr yt erió w (m.in . aut or a, ty tułu, sło wa klu cz ow eg o, da ty publi -kacji, dziedzin y wiedz y, ISBN ), – łącz enie kr yt erió w pop rze z op er at or y logiczne AN D, OR i N OT , – w ys zukiw anie w ewną trz tek stu, – prz eglądanie k at alog u ws zy stkich dos tępn ych publik acji, – sort ow anie w ynik ów w g tra fn ości, da ty publik acji, form y dos tę pu, – filtr ow anie po w art ości me tadan ych BRAK BRAK druk ow anie be z-pośr ednio i do plik u PDF po zy cji nieob jęty ch pr a-we m aut or skim – pob ier anie i z apis yw anie na wł asn ym urzą -dz eniu pełn ych wer sji publik acji w pos taci plik u PDF w yłącznie dla po zy cji nieob -jęty ch pr aw em aut or skim, – od pł atne pob ie-ranie i zapis yw a-nie na własn ym urządz eniu cał ych publik acji chr o-nion ych pr aw ami aut or skimi w pos taci plik u PDF , – pob ier anie i z apis yw anie na wł asn ym urządz e-niu ogr anicz on ej prz ez w yda wcę lic zb y s tron publi -kacji chr on ion ych pr aw em w pos taci plik u PDF op cje dos tępne be log ow ania: – udos tępnianie s tałe lin ku z publik acją, – ek sport op isu bib ficzneg o; op cje dos tępne po z go waniu : – dod aw anie danej cji do ulu bion ych

(16)

IBUK Lib ra pon ad 27 ty s. ty tułó w e-k siąż ek z pon ad 300 wy da wnictw nauk ow ych z z akr esu nauk ścis łych, ek on omiczn ych, huma -nis ty czn ych, pr awn ych, społeczn ych, me dy cz -ny ch or az sł owniki EPUB – cz yt anie on lin e w prz e-glądar ce, – w yś wie tlanie op isu bib lio -gr aficzneg o i spis u tr eści, – po więk sz anie i pomniej -sz anie r ozmiaru cz cion ki, – be zpośr ednie po wiąz anie zag adnień i tr eści k siąż ek z e sło wnik ami i encyklop edia -mi PWN, – mark ow anie fr agme nt ów tek stu w plik ach pob ran ych prz ez uż ytk ownik a, – prz echod ze nie do pos zcz eg óln ych r oz działó w pop rze z hip erł ącz a z e spis u treści, – prz echod ze nie do k on -kr etne j s tron y z a pomocą strz ałe k na wig acyjn ych lu b pop rze z wpis anie jej numeru op cje do -stępne po dod aniu publik acji na półk ę z książk a-mi (co wymag a zało żenia dod at -ko we go kon ta uż ytk ow -nik a na pla tfor -mie): – dod a-wanie i zapis y-wanie notat ek/ uw ag do tek stu, – dod a-wanie zakłade k, – z azna -cz anie frag -men tó w we wną trz tek stu, – op isy -wanie frag -men tó w tag ami – w ys zukiw anie pr os te i z aa wanso wane, – w ys zukiw anie z aa wanso wa -ne w g 4 kr yt erió w (aut or , ty tuł , sło wo klu cz ow e, ISBN ), – w ys zukiw anie w ewną trz tek stu, – prz eglądanie w g dziedzin wiedz y / k at eg orii tema ty cz -ny ch, – w yś wie tlanie k siąż ek os ta t-nio dod an ych do bib liot eki, najcz ęściej w ybier an ych or az no wości, – w yś wie tlanie w ynik ów w r óżn ych f orma tach (lis ta i k af elki) , – sort ow anie w ynik ów w g tra fn ości, po zy cji najb ar dziej pop ularn ych, najn ow sz ych, najs tar sz ych, alf abe ty cznie BRAK Sło wnik PWN Oxf or d druk ow anie be zpośr ednio i do plik u PDF 20% tr eści e-bo -ok a po w yk upie -niu dod atk ow eg o abon ame ntu BRAK – tw orz enie półki z k siążk ami, – prz es yłanie uw ag i not at ek do t ek stu na adr es poczty e-mail, – udos tępnianie op w ser wis ach społeczno ścio wy ch, – ek sport op isu bib ficzne go , – z ak up z w ydrukiem

(17)

JS TOR Open Access eBook

s pon ad 500 ty tuł ów wiod ący ch w yda wnictw nauk ow ych, w tym nauk o śr od owis ku, ek on omii, zarządz ania, pr aw a, polit yki, urbanis tyki, ar chit ek tur y i in ny ch PDF – cz yt anie on lin e w prz e-glądar ce, – w yś wie tlanie op isu bib liog ra ficzneg o i spis u treści or az mo żliw ych op cji op er ow ania t ek stem (pob ier anie, udos tę pnianie, re kome ndo wanie, cz yt anie on lin e), – po więk sz anie i pomniejs zanie r ozmiaru dok umen tu, – mark ow anie fr agme nt ów tek stu w plik ach pob ran ych prz ez uż ytk ownik a, – prz echod ze nie do pos zcz eg óln ych r oz działó w pop rze z hip erł ącz a z e spis u treści, – prz echod ze nie do k on -kr etne j s tron y z a pomocą strz ałe k na wig acyjn ych lu b pop rze z wpis anie jej numeru BRAK – w ys zukiw anie pr os te i z aa wanso wane, – w ys zukiw anie w g 11 kr yt erió w (m.in . aut or , sł ow o klu cz ow e, da ta publik acji, w y-da wc a, ISBN, dziedzin a wiedz y, forma dos tępu, ję zyk), – łącz enie kr yt erió w pop rze z op er at or y logiczne AN D, OR, NO T, N EAR , – w ys zukiw anie w ewną trz t ek -stu (tylk o po pob raniu plik u), – prz eglądanie w g ty tuł ów , wy da wc ów , dziedzin wiedz y / ka teg orii tema ty czn ych, – sort ow anie w ynik ów w g tra fn ości lu b da ty publik acji, – filtr ow anie w ynik ów po wart ości me ta dan ych, – z apis yw anie w ynik ów wy sz ukiw ania BRAK BRAK druk ow anie be zpośr ednio i do plik u PDF – pob ier anie i z apis yw anie na własn ym urządz e-niu książ ek lu b ich ro zdziałó w (lic en -cje CC) w pos taci plik u PDF op cje dos tępne be log ow ania: – ek sport op isu bib ficzneg o,

– ocenianie publik (polu

bienia), – w ys zukiw anie r ece publik acji; op cje dos tępne po z go waniu : – dod aw anie do lis ulu bion ych

(18)

LEX us ta wy i ak ty pr awne , ale t akż e pr awie 2 ty s. mon ogr afii z dziedzin y pr aw a PDF , DOCX – cz yt anie on lin e w prz e-glądar ce, – w yś wie tlanie op isu bib lio -gr aficzneg o i spis u tr eści, od syłacz y do dok umen tó w pod ob ny ch or az mo żliw ych op cji op er ow ania t ek stem (pob ier anie, udos tę pnianie, re kome ndo wanie, cz yt anie on lin e), – po więk sz anie i pomniej -sz anie r ozmiaru dok umen tu (PDF ), – po więk sz anie i pomniej -sz anie r ozmiaru cz cion ki (DOCX), – mark ow anie fr agme nt ów tek stu w plik ach pob ran ych prz ez uż ytk ownik a, – k op io wanie z aznacz on ych fragmen tó w, – prz echod ze nie do pos zcz eg óln ych r oz działó w pop rze z hip erł ącz a z e spis u treści, – prz echod ze nie do k on -kr etne j s tron y z a pomocą strz ałe k na wig acyjn ych lu b pop rze z wpis anie jej numeru – dod a-wanie i zapis y-wanie notat ek/ uw ag do te kst u – w ys zukiw anie pr os te i z aa wanso wane, – w ys zukiw anie wg 4 kr yt erió w (sło wa, aut or , w yda wnictw o, rod zaj publik acji) , – w ys zukiw anie w ewną trz tek stu, – filtr ow anie w ynik ów w g: no wości (w cz or aj, os ta tni ty dzień, os ta tnie 2 ty god nie); treści (dok ume nty z tr eścią, dok umen ty be z tr eści) ; aut or ów; r od zaju (mon ogr afia, pod rę cznik); w yda wnictw; dziedzin y; słó w klu cz ow ych, – sort ow anie w ynik ów dom yśln e, w g da ty publik acji, alf abe ty cznie BRAK BRAK druk ow anie be zpośr ednio i do plik ów PDF i DOCX pob ier anie i z apis yw anie na wł asn ym urzą -dz eniu pełn ych wer sji publik acji w pos taci plik ów PDF i DOCX – dod aw anie dok ume do ak tó wki, – w ys yłanie dok ume adr es poczty e-mail, – ek sport op isu bib ficzneg o

(19)

NASBI ok oło 5 ty s. e-k siąż ek prz ede w sz ys tkim wy da wnictw a Helion or az 40 in ny ch z z akr esu in forma tyki, nauk ek on o-miczn ych, humanis ty cz -ny ch, społeczn ych HTML – cz yt anie on lin e w prz e-glądar ce, – w yś wie tlanie op isu bib lio -gr aficzneg o i spis u tr eści, – po więk sz anie i pomniej -sz anie r ozmiaru cz cion ki, – mark ow anie fr agme nt ów tek stu pod cz as lek tur y on lin e, – ob rac anie t ek stu, – zmiana wid ok u w yś wie -tlania s tron : jedna, dwie, min iatur y, – prz echod ze nie do k on -kr etne j s tron y z a pomocą strz ałe k na wig acyjn ych lu b pop rze z wpis anie jej numeru – dod a-wanie notat ek/ uw ag do tek stu, – dod a-wanie opin ii – w ys zukiw anie wg 5 kr yt erió w (ty tuł, op is, aut or , ISBN , wy da wc a), – w ys zukiw anie w ewną trz tek stu, – prz eglądanie w g dziedzin wiedz y / k at eg orii tema ty cz -ny ch, – w yś wie tlanie no wości, – w yś wie tlanie w ynik ów w r óżn ych f orma tach (lis ta i lis ta z okładk ami) , – sort ow anie w ynik ów w g ty tułu, aut or a, w yda wcy BRAK BRAK druk ow anie zaznacz on ych fragmen tó wdo plik u PDF pob ier anie i z apis yw anie zaznacz on ych fragmen tó w w pos taci plik u PDF – z ak up e -book ów Wile y Onli -ne Lib rar y pon ad 2, 5 ty s. k siąż ek z z akr esu nauk ścis łych, prz yr od nicz ych, humani -sty czn ych, społe czn ych i in ny ch PDF – cz yt anie on lin e w prz e-glądar ce, – w yś wie tlanie op isu bib liog ra ficzneg o i spis u treści or az mo żliw ych op cji op er ow ania t ek stem (pob ier anie, udos tę pnianie, re kome ndo wanie, cz yt anie on lin e), – po więk sz anie i po -mniejs zanie r ozmiar ów dok umen tu, – mark ow anie fr agme nt ów tek stu w plik ach pob ran ych prz ez uż ytk ownik a, – prz echod ze nie do pos zcz eg óln ych r oz działó w pop rze z hip erł ącz a z e spis u treści, – prz echod ze nie do k on -kr etne j s tron y z a pomocą strz ałe k na wig acyjn ych lu b pop rze z wpis anie jej numeru BRAK – w ys zukiw anie pr os te i z aa wanso wane, – w ys zukiw anie z aa wanso -wane w g 12 kr yt erió w (m.in . aut or , ty tuł, sł ow a klu cz ow e, pe łen t ek st, ab str ak t, da ta wy dania, ISBN), – łącz enie kr yt erió w pop rze z op er at or y logiczne AN D, OR i N OT , – w ys zukiw anie w ewną trz tek stu, – prz eglądanie w g ty tułó w książ ek (in dek s alf abe ty czn y) lu b w g dziedzin wiedz y, – sort ow anie w ynik ów w g da ty, najlep sz ych w ynik ów , – filtr ow anie w ynik ów po typie publik acji, – z apis yw anie w ynik ów wy sz ukiw ania kompa ty -biln ość z J AW S dla wybr an ych ty tułó w BRAK druk ow anie be zpośr ednio i do plik u PDF str on /ro zdział ów okr eślon ych prz ez w yda wcę pob ier anie i z apis yw anie w pos taci plik u PDF na wł asn ym urządz eniu str on / ro zdziałó w publi -kacji okr eślon ych prz ez w yda wcę – w ys yłanie hip erłącz ro zdzia łu na adr es poczty e-mail, – wyś wie tlanie in formacji aut or sk o-pr awn ych, – r ek

omendacje dla bib

tek arz y, – w yś wie tlanie fragme re ce nzji, – ek sport op isu bib ficzneg o, – udos tępnianie op w ser wis ach społeczno ścio wy ch

Cytaty

Powiązane dokumenty

Opbrengsten kunnen zich bijvoorbeeld voordoen als kwaliteitswinst (zoals hogere onvertraagde doorstroom van leerlingen), als lagere kosten voor onderwijzend personeel (doordat

many of the studies explore other topics connected with film-induced tourism taking demand or supply perspective: the film tourism as a consumer (character- istics and profile of

D r Wojciech Witaliński z Zakładu Anatomii Porównawczej Instytutu Zoologii Uniwersytetu Jagiellońskiego za serię prac dotyczących biologii rozrodu roztoczy.. D r

Disturbances to the basic motion cause that the turret body rotates about the S v z v axis in accordance with a change in the pitch angle ϑv and about the Sv x v axis in accordance

Również (Kozłowska-Ptaszyńska, 1991; Kuś, 1993) w badaniach z pszenicą jarą i ozimą stwierdzili dużą zależność między długością pędów a ich

M inęło wiele lat od poświęcenia kościoła, który wzbogacił się w nowymi m arm uro­ wymi ołtarzami, stacjami Drogi Krzyżowej i kilkoma kaplicami, które

Z relacji zanotowanych przez założyciela służebniczek wynika, że układały się one bardzo dobrze, a ksiądz angażował się w sprawy ochronki i cieszył się dużym zaufaniem ze

Porównanie na podstawie kart zlecenia wyjazdu zespołów ratownictwa medycznego Krakowskiego Pogotowia Ratunkowego w 2016 roku przeprowadzone przeze mnie w niniejszej