• Nie Znaleziono Wyników

Przemysł i Handel Górnośląski, 1925, [R.3], t. 7, z. 3/4

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Przemysł i Handel Górnośląski, 1925, [R.3], t. 7, z. 3/4"

Copied!
62
0
0

Pełen tekst

(1)

n I 3 P U * > ;;; i M i i

Z e s z y t Nr. 3/4 1925

O f t H M Ś t o t i k i

Czasopismo poświęcone sprawom gospodarczym

R e d a k t o r n a c z e l n y : Dr. Zbigniew Dalski

R e d a k t o r w W a r s z a w i e : Al. Jackowski, ul. Marszałkowska 33.

S e k r e t a r z r e d a k c j i : Józef Banaś_________________________________________

Z a r z ą d w y d a w n i c t w a : Dyrektor Edward Chwatczyński i Dyr. Tadeusz Dębnicki R e d a k c j a i A d m i n i s t r a c j a : Katowice, ul. Sobieskiego, Telefon 962.

za 1 egz. z przesyłkg: w Kraju 10 zł. Kwarf.

„1 „ zagranicy 1S zł. „ ioiiłosz

LANDSBERG: Kryzys w przemyśle włókienniczym w'Polsce a po^

i u . i . . .

trzeba zastosowania organizacji pracy.

Inż. STA N ISŁA W ZA LESK I: Pod adresem Biura Badania Cen.

Inż. A L E K SA N D E R PA W ŁO W SK I: Węgiel na użytek kolei żelaznych.

JO Z E F O S T R Z y C K l: Ogólna sytuacja przemysłu naftowego.

Dyr. Inż. K W IA T K O W SK I: Państwowe Fabryki Związków Azotowych w Chorzowie. Sprostowanie.

Inż. KAROL K ISZ K A : Kronika gospodarcza hutnictwa górnośląskiego.

P I L : Kronika węglowa.

Projekty ważniejszych ustaw gospodarczych w Sejmie. — Bibljografja. — Notatki.

Gemm ®a& 1 I I .

(2)

Ferrom etal

T o w a r z y s t w o f t e l a z o - m o t a l o w o s p . x » g r ,

Katowi#©

ul. P o p r z e c z n a (CJuerstr.) Nr. 2

Telefon 1726,1980,2287,2835 / Adres depesz: Iromnetaf<Rud. MosseCode)

Oddz.

M o t a l i N ow e metale, stare metale, materjały do rafinowania. Kompo­

zycje.- Półfabrykaty Własna odlewniametali

Oddz. Oddz.

S u r a m ó n 7 S z m o l o i i S z m e l c wszelkiego rodzaju dla pieców wielkich, martynow*

skich,odlewni żelaza

a> Ferromangan, Ferrosili- cium i wszelkie inne Ferro- stopy

b> Surowiec stalisty, Giserski, Hematyt,Zwierciadlisty itd.

c> Ruda żelazna i mangano- wa, Ruda cynkowa i oło­

wiana

i t. d.

Oddz.

Ż e l a z a h a n d l o w e g o i

■ a l e r l a i i w

Żelazo sztabowe, Drut walcowany, Blachy, Pół~

fabrykaty, Kęsy, Bloki i t. d. Szyny i wszelkie materjały umacniające, Lokomotywy, wozy i t. d.

W a r s z a w a

Źórawia 27 / Tel. 406-03, 402-20

F1LJE:

r a k ó w

Brodzińskiego 19 / Telefon 11-86 Pi jarska 7 Telefon 45—46 ZA STĘPSTW A :

F # * m a i f c ś r t i B i e l s k © L w ó w

Jasna 16 Gdańsk 135 Kościuszki 8 / Tel. 709

M a g a z y n y I O d l e w n i a p r z y S z y b i e A l f r e d a

H U T A H O H E N L O H E <P. Górny Śląsk).

(3)

Errata:

Strona 64.

Napisy nad wykresami zostały przez omyłkę przestawione. Nagłówek nad wykresem po lewej stronie odnosi się naturalnie do wykresu zamieszczonego po prawej stronie i naodwrót.

Strona 69.

W części nakładu opuszczono nazwisko autora artykułu p. tyt. „Budowa Kolei Żelaznych", którym

jest p. inż. R u c i ń s k i , prezes Dyrekcji Koleji Państwowych w Katowicach.

(4)
(5)

Przem ysł i Handel

G ó r n o ś lą s k i

Kopalnie

= n a G ó r n y m Ś l ą s k u =

j=S S p ó ł k a d z i e r ż a w n a . S

= S O C l f e T f e f e r m i E r e d e s m i n e s f i s c a l e s =

= D E L ’ E T A T P O L O N A I S E N H A U T E - S I L E S I E =

| K r ó L ^ H u t a |

= = R y n e k L. 9 -1 5 :: T e l e f o n 1 3 6 -1 4 0 £==

| S p r z e d a ż |

| W ^ g l a , K o k s u |

i B r y k i e t ó w |

= z: kopalń: Król, Bielszowice, Knurów =

(6)

Przem ysł 1 Handel

G ó rn o ś lą s k i

I

8

D y r e k c j a K o p a l ń Księcia Pszczyńskiego

Furstlich PlessSsche Bergwerksdirektion — KATOWICE

Telefon: Katowice, nr. 666, 667, 668, 669 — Adr, telegraficzny: Plessergruben, Katowice

W e g i e I k a m i e n n y

z kopalń: Emanuelssegen-, Fiirsten-, Boera-, Heinrichsfreude-, Brade-, He i nr i c hs gl i i c k- , Pr i n z e n - , Neugliickauf-, Ba r b a r a - , Aleksander

Wyroby cementowe, cegty i dolomit

własnego przedsiębiorstwa

S p r z e d a ż węgla i brykietów

przez „UNITAS", Spółka węglowa z ogranicz, odpowiedz., Katowice ( „ U N I T A S " , K o h l e n h a n d e l s g e s e l l s c h a f t m, b, H., Ka t o wi c e ) Telefon Katowice Nr. 666, 667, 668, 669 — Adres telegr.: „ U n i t a s "

Wspólność interesów z:

1. F a b ry k a k a m ien n o w ę g la n y c h b r y k ie tó w , S p ó łk a z ogr. odp., D z ie d z ic e , (Steinkohlenbrikettfabrik G. m. b. H., Dziedzice), brykiety formatach 700 gr., 3 i 5 kg.

Sprzedaż przez „Unitas", Spółka z ogr, odp.

2. G ó r n o ślą sk a F a b ry k a m a te r ja ló w w y b u c h o w y c h , S p ó łk a A k cy jn a, Łaziska- Górne, G.-Śl., (Oberschlesische Sprengstoffwerke, Spółka Akcyjna, Ober-Lazisk) Telefon: Mikołów 55 i 64 — Adres telegr.: „ O s w a g " , Mikołów.

M a t e r j a ł y w y b u c h o w e dla górnictwa, dynamit wszelkiego rodzaju, materjały wybuchowe bezpieczne dla użycia w kopalniach zagrożonych gazem lub pyłem węglowym, materjały wybuchowe do karczowania pniaków — Własne chodniki do­

świadczalne, spłonki wybuchowe, lonty i inne przybory zapalcze.

3. Z a k ła d y E lek tro w Ł a z isk a c h G órnych, Sp. z o. p., (dawn,: Kraft- u. Schmelz- w erke Prinzengrube G.m.b.H.), Tel.: Mikołów 5,115 i 135, Adr. tel.: „Elektro", Mikołów.

Przedsiębiorstwo prowadzi elektrownię o mocy 25 000 KW,, pracującą na wspólnej sieci z Elektrownią Okręgową Pszczyńską i wyrabia karbid, krzemian żelaza oraz smołę, wydobytą przy nieskiej tem paraturze z węgla kamiennego.

4. E le k tr o w n ia O k r ę g o w a L ig o ta Sp. z o. p., (dawn.: Uberlandwerk Pless, T e l: Katowice Nr. 2695 w Ligocie — Dostarczanie prądu elektrycznego gminom i przemysłowi po­

łudniowej części polsk.Górnego Śląska — Zużywane napięcia: 20,000 Wolt, 380/220 Wolt.

(7)

Przem ysł i Handel

G ó rn o ś lą s k i

HUTA BBMARKA

HAJDUKI WIELKIE

G Ó R N Y Ś L Ą S K

P R O D U K T Y :

S u ró w k a , k o k s , s ia r c z a n a m o n ia k a ln y , b e n z o l su ro w y , c e g ły ż u ­ ż lo w e , w o d ó r , łle n .

Ż eliw o i o d le w y s t a lo w e w e d łu g m o d eli

Ż e la z o gru b o i drobno z ia r n iste , t a ś m o w e i fa s o n o w e

S ta l S iem en s-M artin , sp r ę ż y n o w a , r e s o r o w a , n a h a c e le , n a le m ie s z e K ute, ż ło b k o w a n e p o d k o w y , p ó łfa b ry k a t.

Zim no w a lc o w a n e ż e la z o o b r ę c z o w e i t a ś m o w e w e w s z e lk ic h w y ­ m ia ra ch , s ta l t a ś m o w a do c z ó łe n e k p o k o jo w y c h (k a rto n y ).

C ien k a b la c h a b a jc o w a n a do s z ta n c o w a n ia , z a g in a n ia , em a ljo w a n ia , do k ry cia d a c h ó w , c y n o w a n ia , b la ch y do d y n a m o m a szy n s t o ­ p o w e i n ie s to p o w e

B la c h y g ru b e n a c y stern y , k o tły , o k ręty , b la c h y C oum pound n a p łu gi, do b u d o w y s k a r b c ó w .

S ta l n a r z ę d z io w a i k o n stru k cy jn a , w a lc o w a n a i k u ta w prętach, ta śm a c h , b la c h a c h i form ach do b u d o w y m a sz y n , sa m o c h o d ó w i a e r o p la n ó w . S p e c ja ln e so rty d la w y ro b u b ron i i o p a n c e r z e ń p o c is k ó w , m in, luf k a r a b in o w y c h , ta r c z och ron n y ch , s ta l ś w i­

d r o w a do w s z y s tk ic h g a tu n k ó w sk a ł.

K u to ż e la z n e rury: g a z o w e , k o łn ie r z o w e , k o tło w e , s z la m o w e , w ie r ­ t n ic z e , do r u r o c ią g ó w ro p n y ch , b e z s z w ó w , tę p o sp o jo n e, sa m o ro d n ie s p a w a n e do 1 5 0 0 ram p rzek roju , k s z t a łt k i i fa so n y ru ro w e.

M aterjały k o le jo w y do b u d o w y n a w ie r z c h n io w e j ja k : z łą c z a s z y ­

n o w e , z a c is k i i p o d k ła d k i, szy n y w ą s k o t o r o w e i k o p a ln ia n e.

(8)

Przemysł i Handel

G ó r n o ś lą s k i

lilii

ZAKŁADY

H O H E N LO H E G O

H O H E N L O H E - W E R K E

S P Ó Ł K A A K C Y J N A

WEŁNOWIEC G.ŚL.

H O H E N L O H E H U T T E O .-S.

T E L E F O N Z A R Z Ą D U G Ł Ó W N E G O ; K A T O W I C E , N r. 8 6 4 - 8 7 2 , 4 5 4

O d d z i a ł L W ę g i e l

W ę g i e l p ł o m i e n n y z k o p a l ń : MAKS — WUJEK — GEORG Zjednoczona Hohenlohe-Fanny

O d d z i a ł IŁ M e t a l e

Blacha cynkowa Cynk H. H. Korona

(podw ójne rafin.)

Cynk Hohenlohe Pył cynkowy

(rafin. i nierafin.)

Oryginalny ołów hutniczy

Od d z i a ł UL K w a s y

Kwas siarkowy (60° Be) techn. czysty.

Kwasy siarkowe od 92—100%

Oleum 12% Oleum 12%

(9)

Przem ysł I Handel

G ó rn o ś lą s k i

ZWIĄZEK KOPALŃ GÓ RN O ŚLĄSK IC H

ROBUR S-KAZO.O.

w KATOWICACH

(10)

Przem ysł I Handel

G ó rn o ś lą s k i

S H B S B H S

lU J U J U m iU J U J U

FRIEDENSHOTTE

Spółka Akc. / NOWY-BYTOM / Górny Śląsk

Z A K Ł A D Y : a) Z a k ła d y „ F rie d e n s h u tte " w N o w y m B y to m iu (Wielkie piece), S ta lo w n ia i W a lc o w n ie , K o k ­ s o w n ie , z a k ła d y w y ro b ó w u b o c z n y c h .

b) K o p a ln ia w ę g la k a m ie n n e g o „ F rie d e n s g ru b e "

w N o w y m B yto m iu .

c) K o p a ln ie ru d y ż e la z n e j w T a r n o w s k ic h G ó r a c h . d) K o p a ln ie rudy ż e la z n e j w C z e r n y (M ałopolska),

WYROBY:

Surówka, koks, amoniak, benzol, dziegieć, oleje, smolne, iu ie l fosfatowy, bloki stalowe Thoma*

sowe, Siemens-Martenowskie, naniklone i elektro- stalowe, bramy, surowe i półwalcowane, platyny

żelazo płaskie, kesy.

Szyny kolejowe normalnotorowe, do kolejek potowych i kopalnianych, podkłady (progi), łubki,

płyty podkładkowe i zaciskowe.

Kształtowniki wszelkiego rodzaju do wysokości 550 mm ścianki pionowej. Uniwersalne żelazo sztabowe, taśmowe, kątowe, T- i Cowe i inne gatunki. Blacha gruba, ieberkowana, średnia, cienka, blacha do wytłaczania i zawijania, dy- namowa, transformatorowa i inna specjalna.

Wyroby kute i prasowane: osie do wozów kole­

jowych, obręcze, koła bose, gotowe zestawy kół.

FRIEDENSHUTTE

Spółka Akc. / NO WY-BYTOM / Górny Śląsk

iccrxxrxTirrttXTTXXXXXXXjancjacxxxrxxx3nacxxxxxxxxixJJULXXXX» *■«■•**t

(11)

Przemysł i Handel

G ó rn o ś lą s k i

Oberschlesische

C M M h n B ed arfsM

Wyroby koncernu!

l ^ L 2 J L i ^ ^ ^ - J S L ^ J J J S L L £ J L £ J l

(Zakłady S i e m e n s - Ma r t e n o w s k i e , odlewnie żelaza i stali wygniatarki, warsztaty): Bu t l e bezszewne do gazu wszel­

kiego rodzaju: węglan, wodór i tlen, naczynia bezszewne Ramy samochodowe i wszelkie części składowe prasowane dla budowy automobili, rury Kardanowe — Kute części dla budowy wagonowej, blachy wypukłe, dna okrągłe i kw adra­

towe, płaskie i wklęsłe — Wyroby kute i prasowane dla potrzeb kolejowych: osie wagonowe, obręcze, koła bose, gotowe zestawy kół, r u s z t o w n i k i z odlewu twardego

2 ^J iJL L lL 2 J £ U lA £ —2 L ^ J J j£ jJ iJ Ł Ł ll

(Walcownie rur spawanych i bezszewnych): Specjalności:

W ę ż o w n i c e , r u r y d o w i e r c e n i a i k o ł n i e r z o w e , r u r y s t a l o w e ciągnione na zimno, r u r y w o d n e marynarkowe, parowozowe i kotłowe, r u r y c y n k o w a n e

3 J F a b r s j » g £ i £ b £al i l a s z a n £ £ ^

O p a k o w a n i a b l a s z a n e , p u s z k i do konserw wszelkiego rodzaju, z blachy c y n o w a n e j , c y n k o w a n e j i c z a r n e j , z a d r u k o w a n e i n i e z a d r u k o w a n e 4 L>Z a k ł a d y J i u it n ^ ^

( p o w i a t W i e l k i e S t r z e l c e )

(Walcownie żelaza sztabowego, kuźnia formowa, w arsztaty kolejkowe, f a b r y k i z w r o t n i c , pojazdów i wagonów

5* Odlewnia żelaza Colonnowska

( p o w i a t O d l e

W i e I k e S t r z e

w i a i w i e i H i e a i r z e l c e )

w y ż e l a z n e , odlew szary, szczególnie kokile

Górnośląskie Towarzystwo akc. dla dostaw kolelow., Zarząd w Gliwicach

7

(12)

Przem ysł i Handel

G ó rn o ś lą s k i

(13)

PRZEM YSŁ i HANDEL

Nr. 3/4 1025. GÓRNOŚLĄSKI

R y t o m S f c ® r S l t l n k o h l t n - U t w e r k c d h a f l

R y b n ic k i® G w a r e o tw o W ę g lo w *

K o p a l n i e w ę g l a :

„A N N A " w Pszowie

„EMMA" w Radlinie

„RyMER" w Niedopczycach

Węgiel koksujący, gazowy, płomienny Sortymenty do 70 mm płukane

Lista la konwencji węglowej

Wartość opałowa 7400 — 7800 kal.

B r y k i e t o w n i e :

kop. „EMMA" i „RyMER"

R. G. Brykiety 1, 3, 6 kg z mytego miału Listy 1 a

Ilość kalorji 7500 K o k s o w n i a :

kop. „E M M A "

Koks wysoko piecowy i opałowy Siarczan amonowy

Wy t wó r n i a b en zo lu i s moł y:

kop. „EM M A "

Benzol automobilowy 90°/o

zwyczajny, Toluol, So!ventnafta, Teeról

D a l s z ą p r z e r ó b k ę u s k u t e c z n i a ; Fabryka przetworów smołowych

w Wielkich Hajdukach:

Oliwa palna, Oliwa do impregnat, Oliwa do motorów, Kresol, Fenol, Kwas karbolowy, Pirydyna, Naftalina w łuskach Antrazen

*

Zakłady impregnowania w Gross = Chełm Wronka Schulitz:

Impregnacja smoło wa,systemem Riiping'a K o p aln iak ó w , progów kolejowych i słupów telegr.

*

Fabryka papy dachowej w Dębie, k. Katowic:

Papa dachowa, Smoła dach. <Dachpech>

B i u r a s p r z e d a ż . y : Węgla brykietów i koksu:

„ROBUR", Związek Kopalń Górno=

śląskich, Sp. z o.p., Katowice, Zamkowa 3 Benzol Amoniak, Produkty smołowe oraz wytwory Zakładów Impregnacyjnych:

„Z W IĄ Z E K K O K SO W N I"

Sp. z o. p., Katowice, ul. Zamkowa 3.

K a t o w ic e . u l. P o w t l a i o ó w 8 ©

9

(14)

PRZEM YSŁ i HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4 1925.

W Ę G I E L :

Kop. Gottessegen

Szyb Aschenborn

i

Hildebrand

Kop. Hugozwang

Szyb Menzel

Kop. Radzionków

C Y N K , K A DM p y L c y N K O w y :

Huta cynkowa „Łazy"

Huta „Hugo"

Liebeshiitte

KWAS S I A R K O W y K W A S S O L N y SÓL G L AU B E R S KA:

Fabr. chemiczne przy hucie

„Łazy"

O G N I O T R W A Ł E w y R O B y z G L i N y i K A M I E N I E F O R M O W E :

Fabryka wyrobów szamotowych

w

Wirku

W A P N O : Zakłady wapienne Nacło i Szarley

F A R B y : Fabryka farb w Waldenstein w Austrji

T E L E F O N : T A R N O W S K I E G Ó R Y nr. 6-11 i 1036, 1206, 1207

i ^ |

(15)

Nr. 3/4 1925.

PRZEMYSŁ i HANDEL GÓRNOŚLĄSKI

I I i I

G iŁ E s ! E a l S CHJ|

1

g I

I 1

I

PROGRES I 1

1 I I I 1 I

1 I

B I

I

i

1 i

I

Zjednoczone Kopalnie Górnośląskie

SP. Z O. P.

T e le fo n y : Nr. 1162, 2523, 2180, 1363 A dres telegraficzny: „ P ro g re s “ Katowice

I 1 I I

i i

I

i l i

i I

(16)

PRZEMYSŁ I HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4 1025

Związek Kopalń Górnośląskich Sp. z ogr. odp.

p o l e c a

pierwszorzędny węgiel kamienny z własnych kopalń węgla:

Anna, Bliicher, Deutschland, Donnersmarcfe, Emma, Emincnz, Fr ieden, Graf-Franz, Gotthard, Lithandra, Paulus, Romer, Schlesien, Wawel, Wolfgang,-

pierwszorzędny koks z własnych koksowni:

Emma, Frieden, Wolfgang,-

pierwszorzędne brykiety z własn.brykietowni:

Emma i Romer.

R o c z n e w y d o b y c i e wynosi około 700000 ton, t. zn. blisko p i ą t ą c z ę ś ć ogólnej produkcji węgla Rzeczyspolitej Polskiej a więcej niż c z w a r t ą s z ę ś ć ogólnego wydobycia Górnego Śląska!

Katow ice, Zam ko w a 3

(17)

Nr. 3/4 1925.

PRZEM YSŁ i HANDEL GÓRNOŚLĄSKI

^55,'

^5- ^2,

1 !

I

i^ - l^*

p

t a

FitznerowskaFabrykaŚrub iNitów

R o k z a ł o ż e n i a 1868

Spółka

Z

Ogr. por.

Liczba urzędn. i robotn. 500

H U T A L A U R A S I E M I A N O W I C E G . - Ś I .

Telefon 50 i 51. Adr. telegr.: „Nietenfabrik" Telefon 50 i 51.

Śruty, sworznie i nakrętki z żelaza i metalu, czarne cynkowane albo obtaczane, dla ws z e l ki c h k o n s t r u k c j i , do budowy maszyn, okrętów, wagonów kolejowych i t. d.

Śruby budynkowe, pociągowe, zatyczki, nity, z żelaza i stali niklowej, lub zwykłej w wszelkich wymiarach, i jakościach do budowy kotłów, mostów, wagonów kolejowych i okrętów.

Materjały do przymocowania szyn, budowy, przewodów telegraficznych i telefonicznych oraz wszelkie roboty kowalsko=fasonowe i t. d.

G O D U L L A

S P O D K A A K C Y J N A f

W

w C h e b z i u G . SI.

T elefon Król. H u ta 340-345, R uda 77

K o p a l n i a w ę g l a k a m i e n n e g o : szyb Gotthard, szyb Godulla, kopalnia Lithandra K o k s o w n i a i f a b r y k a b e n z o l u : szyb Gotthard * Cegielnie, Gorzelnia = Paniowy

W yroby: Węgiel, koks, amoniak, dziegieć, benzol smoła twarda, naftalina surowa, pralnik, cegły

lw i a & (^ a w«Sla: „R obur'' Związek Kopalń G órnośląskich, Sp. z o. p., Katowice'

1*1 1 111 (Si S O r Z & U a Z I l d !

Zamkowa nr. 3,- dla koksu i bocznych produktów '”ęg!a kam iennego:

" i — „C arbochem ia" Sp. z o. p , Katowice.

13

(18)

PRZEMYSŁ ł HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4 1925.

( r

%■ - ' y

Oddział Towarowy

Śląskiego Banku Eskomptowego w Bielsku

Wyłączna sprzedaż węgla z kopalni Hohenlohego i Plessa

Hurtowny handel węgla wszystkich kopalń d la k r a j u i z a g r a n i c y

P rz e d sta w ic ie lstw a w Ka t o wi c a c h i Wi edni u

Poleca się jako solidny dostawca węgla dla przemysłu i opału domowego po najniższych cenach dnia oraz na najdogodniejszych warunkach.

z #

G w a r e c t w o W ę g l o w e

CHARLOTTE

P o c z t a : Rydułtowy, Polski G ó r n y Ś lą s k A d r e s t e l e g r a f i c z n y - „Chariottewegiel"

K 3 T W ę g i e l p ł ó k a n y ‘S S

p i e r ws z o r z ę d n e ] j a k o ś c i we w s z y s t k i c h g a t u n k a c h

S t a c j a kolej,: Rydułtowy

T e l e f o n Nr, 2, 22, 23, 33

(19)

Nr. 3/4 1925.

PRZEM YSŁ i HANDEL GÓRNOŚLĄSKI

15

(20)

fR Z E M Y SL i HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4 1925.

I

Tow arzystiuo Akc. Fabryk Budoiuy Transmisji, Maszyn i Odlewni Żelaza

J. JOHN w ŁODZI

W łasn e biuro sprzedaży w K ato w icach , B atorego nr. 4. / / / / A d re s te le g ra fic z n y : „T ransm isja".

S P E C J A L N O Ś C I :

T) TT \ T T 117“ <transmisje>. Łożyska sam osm ary.

-*• W ieszaki. W alki. Sprzęgła stale i ro złączan e: kłow e i cierne. K oła pasow e i linow e.

N aprężacze pasów . K ierow niki pasowe. W yko*

n an ic dokładne. K ontrola spraw dzianam i różnico*

wemi. Pro d u k cja m asow a n a sk ła d ; term iny krótkie.

X A zębate czołow e i stożkow e z zębam i obra*

* ^ bianym i n a sp e cjalnych autom atach.

T O FC A I? T Poc^Sowe, szybkotnące Z w ałkiem I v / i v 1 pociągow ym do toczen ia i śru b ą

pociągow ą do gw intów Budowa m ocna. W yko*

n an ie serjam i bardzo dokładne. W rzeciona szli"

fowane. K ażda to k a rk a próbow ana i kontrolo*

w ana p ro to k u larn ie.

\X7 T Th P T 4 S K I

kolum now e ze skrzynką bie*

W 1 x2f Xv 1 J r \ Iy. I v 1 gów <8 szybkości) i samodziel*

nym posuw em w rzeciona <4 szybkości) dla w iercenia otw orów do 32 i 40 mm.

K O T Ł Y S T R E B E L 'A ,

w ań centralnych.

W A L C E

i inne przedm ioty żeliw ne utw ardzone.

I? I I 9 7 T V

ekonom iczne w łasnego system u i IV O Lu I Z* w szelkie odlewy.

Q D T I R V 2 n ak rętk am i w szelkiego rodzaju, O i \ U D Ł NAKRĘTKI

Dostawa ze składów lub w terminach krótkich.

ZAKŁADY /IL E /lA

/PÓ ŁKA KOMAHDYTOWA w w i r k u

FA B R YK A M A /Z Y M i

k o n s t r u k c ji ż e l A z h yc h w W IR K U

TELEFON W IREK HR. 11 i 61

W IE L K O /C ZAB UD O W A NEJ

POWIERZCHNI Ł Ą C Z N IE z

II 3 5 2 8 m?

S p e c ja ln a fabryka m a sz y n g ó rn ic z y c h i u rzą d zeń g ó r n ic z y c h i h u tn icz y ch . I Budowa now ychkoszy kopalnianych wvciai?f»wvrfi-wnTiSw ... ,

■ ’ * ' •=»” --- 1 — ■ ■ —• . a w , i i i w < . y u i i i i u u i i v ; £ y v ; i i . O d d z ia ł L pudow a nowych koszy kopalnianych wyciągowych,wozów w yw rotnych, taczek żelaznych, wywroty, w ózki ffórnicze, __--- ^ ---rmm. narzędzia ręczne^ górnicze, okna zelazne, m łyny transportow e, kołow roty transportow e, frezowane koła zebate czerpaki, osi do wozow kopalnianych, budowa i napraw a wag kole/owych i konnych, balony dla p y li cynkowego zwrotnice kopalniane rożnego rodzaju, wyrób wszelkich konstrukcji żelaznych, budowa przew ietrzników kopalń oweS°' zw rotnice

O ddział II.

N apraw a

wojów

kol ej. wązkotor., parowozów, lokomobil pługów parów., spaw anie ich elektr. aparatem o .... , , . , T[T Prątl!f zmiennym n a m iejscu potrzeby przez najl. wprawiony personał pod spec;, wykształć, nadzorem i kierow e

O ddziałIII.

N awijanie i przewijanie m otorów elektrycznych stałego i trójfazow ego p rądu i transform atorów różnego rodzaju na noW£ł kadow ę aparatu elektrycznego do spaw ania prądem elektrycznym zmiennym System u isilesfa®. ?

O d d z i a ł I V . , . ,, ,

— —--- Wszelkiego rodzaju odlewy metalow e miedz, bronz i m osiądz do wysokości wagi J«0 kg w jednym kaw ałka.

Oddział

V . s Paw anie elektryczne prądem zmiennym n a podstaw ie własnego postępow ania o 30 proc. oszczedn. prądu i 70 proc ---- --- oszczędn. czasu wykonawczego naprzeciw spaw aniu elektr. p rą /e m stałym i dając ^ proc. dawn. siły m aterialnej:

Przyjmujemy zamów, na spaw anie wszelkich uszkodz. cylindrów od samoch. i wykonywuj. naprawy i spawania pod wszelką gwarancją

...Ł... ...

(21)

Nr. 3/4 1925.

PRZEM YSŁ i HANDEL GÓRNOŚLĄSKI

PRZEDSIĘBIORSTWO DiA BUDOWLI FARRYGZ

ul. Straszewskiego 11/1

Spółka z ogr. por.

W

K R A K O W I E P r o j e k t u j e i w y k o n u j e :

Nowoczesne budowy cegielń, fabr, dachówek, wapienników, cementowni, materja=

łów szamotowych i t. d. — Budowy kominów fabrycznych — Podwyższanie i naprawa kominów bez przerwy w ruchu — Obmurowanie kotłów parowych i destylacyjnych — Budowa generatorów i wszelkich zakładów przemysłowych

Z w i ą z e k K o k s o w n i Smo.il,

Katowice, ul. Zamkowa 3

Telefon nr. 1490 Adres telegr.: Koksvereinigung

25°lo Siarczan amonowy (zawart. azotu ok.20,561)

Benzol i homologi:

Benzol do motorów oczyszcz., Benzol 90°/O=owy oczyszcz., Benzol do oświetlenia, Benzol do barwników, Bezol czysty, Toluol oczyszcz. i czysty, Xylol. czysty, Solventnafta I i II .. .. oczyszcz., Benzol ciężki, Żywica kumaronowa .. ..

P r z e t w o r y s moł y z w ę g l a k a m i e n n e g o

Smoła prepar. i destyl., Smoły specjalne, Pak twardy i mięitkki, Naftalina do motorów, Naftalina surowa prasowana, Naftalina czysta w łuskach, Fenol, Krezole orto=meta=. Pirydyny do denaturacji i rozpuszczania, Zasady pirydynowe ciężkie, Olej kreozotowy, Olej palny, Olej antracenowy, Karbolineum, Olej smołowy do wyciągania benzolu, 40°/o antracen surowy.

cxdooooocxxdoocx

)

o o o o o o o o o c x x x d o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o

(

x io o

(X)

o o o o o o o o o o o o o o o o o o

88

«CD

Alimeisler

R o ^ d z i e n - ^ S - z o p i e n i c e

T e ł. itr. 571 / R o k z a ł. 1897

f a b r y k a specjaln ych likierów W in a doborowe

Altmeister

W ytw ó rn ia w ó d e k

U raĄ d p o c z t o w y K a i o w i c e

*

Składy dla sprzedaży de ta i lic z n e j w Katowicach

ulica 3 -g o jY Iaja 2h- i ulica Z i e l o n a 16.

CDCD CD

8

CD CD

CD

17

(22)

PRZEM YSŁ

i

HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4 1925

Bracia Stefan i Piotr BERGMAN, Inżynierowie

* M IED Ź ELEKTROLITYCZNA

w szynach, d ru tach , kablach KABLE ZIEM N E

w ysokiego nap ięcia z n atychm iastow ą lufa krótk o tetm in o w ą dostaw ą

PRZEWODY ete ktry c zn e każdego typu

LINY STALOW E

<FeIten G uitteaum e C arlsw erk K o ton ja)

U SZCZELN IEN IA W Ę Ż E PŁYTY GUM OW E #•

C arlsw erk K oionja

B PASY SK Ó RZA N E: BALATA, W IELBLĄDZIE ze skiadów konsygnacyjnych D o m a n g e © F i l s , P a r y ż

W YCIĄG I, ŁAŃCUCHY, W INDY ze składów konsygnacyjnych C. F . M artin, W iedeń

ŻARÓWKI

# MOTORY spalinow e i elektryczne

A d r e s t e l e g r a f i c z n y : ,, B E R G M A N B R A “ W a r s z a w a — K r a k ó w

WARSZAWA, Żórawia 33, Tel. 272-74 / KRAKÓW, Starow iślna 8, Tel. 21-31

Wschodnio-górnośl. Zakłady przemysłowe Mikołaja hr. Ballestrema w Rudzie Wol-śHski.e,

Telefon: R U D A nr. 3, 4, 5 / A dres telegraficzny: A dm inistracja K opalń R uda / T elefon: R U D A nr. 3, 4, 5

1. Kopalnie węgla kamiennego;

Brandenburg ...

Wolfgang

~ f Fr

stacja kolej: Ruda

„ Wolfgang

fr

Graf F r a n z ...

2. Koksownia „W olfgang"...

3. Fabryka Cegł- „C arol Emanuel" . 4. Tartak K okotek...

jPR O D U R TY: W ęgiel p ło m ie n n y i gazow n iczy, koks i p r ze tw o ry uboczne Benzol surowy, amoniak, dziegieć, naftalina surowa

W yroby cegielniane, ogniortwała cegła maszynowa, cegła pusta, dachówki i gonciary, cegła sufitowa

Spółka sprzedażna dla węgla i koksu:

„ J iO B U li“, Z w ią zek K o p a lń G órn ośląskich, Sp. z ogr. p o r , K a to w ice, Z am kow a 3 Spółka sprzedażna dla produktów kamienno*węglowych:

„ Z W IĄ Z E K KOKSOW1S l ‘:, S półka z ogr. p o r., K atow ice, ulica Z am kow a 3

W ytwórnia pędni, ma­

szyn i odlewnia żeliwa

Krawczyk

w Z A W IE R C IU

Ska

S p ecjalność:

Pę d n i e , K o ł a z ę b a t e f r e z o w a n e , O k n a ż e l a z n e o d l e w y ż e l i wn e . Sprzęgła cierne Hill'a — na składzie.

Przedstawiciel na byłą Kongresówkę:

Inż. IC N A C y M ySZCZyŃSKI W arszawa, H oża 50, Telefon 29510.

Przedstawiciel na Małopolskę:

Inż. JA N LO M BARDO Kraków, Szewska 24.

Przedstawiciel na Wielkopolskę:

Biruo Inżynierskie St. GRABI A N O WSKI i Ska w Poznaniu, Plac W olności 14 a. Telefon 4010.

Przedstawicielstwo na Pomorze:

Biuro Inżynierskie St. G RABIANOW SKI i Ska.

w Bydgoszczy, Dworcowa, 66, Telefon 912.

(23)

Nr. 3/4 1925.

PRZEMYSŁ i HANDEL GÓRNOŚLĄSKI

Antoni Grzesitt, Budowniczy, Przedsiębiorstwo Budowlane

Rybnik

W ykonanie robót nad- i podziemnych Żelbetonowych / / / Budowa osiedli.

, ulica Mittołowsha nr. 9. / / Telefon nr. 84.

Gwarectwo Waterloo

K o p a l n i a w ę g l a E m i n e n c j a

Poczta Załęże, powiat Katowice G. SI.

Adres telegraficzny: Kopalnia Eminencja Załęże — Telefon: Katowice nr. 37 i 595 Stacja kolejowa: Katowice, bocsnica kopalni Eminencji

W A W

# ▼ H

WG^IEŁ

W

o d ł u g i m p ł o m i e n i u p i e r w s z e j j a k o ś c i w g a t u n k a c h a w y k ł y c l i i k o m b i n o w a n y c h . W

n

HT-iHJ-u^T-f>ua_M^rt^Jj^TnHax^^rt^j_WTTi^J>^rt<ja>rTT>«u.x4^TTsaia^-rT>u.'|LU

otwarcie olbrzymiego nowego gmachu „Dom Mód“

Zniżona cena tiiemieckich^wiz paszpor­

towych dla posiadających wykazj targu, który jest dofnabycia w :a . W arszaw ie: u p. Franciszka Rosen-

* baum a, Jasn a 8 K rakowie

O św ię cim ie D ziedzicach

t a * £ . ń\r>y 4 - Szczakow ej

‘ aYtf ogPin * ^ M ysłow icach

D roh ob yczu

u fmy. M en d elsoh n tran sporty m ięd zyn arod ow e

19

(24)

FABRYKA MASZYN GÓRNICZYCH

Fabryka: Załęże G.-Ś.

ul, Szeroka 17 <Breitestr, 17)

Tow. z ogr. por.

Tel.: Katowice 515 i 599 / Skrót telegr.: »Bergbaumaschine«

: Bytom G.-Ś.

Gartenstrasse 11 Dział I Odlewnia Żelaza i metali:

S p e c j a l n o ś ć : Odlewy żeliwne na wysokie temperatury. Odlewy części maszyn do 3 tonn. Bronzy alu«

minjowe, fosforowe, manganowe i D -ra Kunzela bronzy kowalne. Odlewy miedziane, mosiężne oraz odlewy z innych metali na łożyska. Odlewy do celów technicznych i chemicznych.

Dział II Fabryka Maszyn:

a) O n a p ę d z i e p o w i e t r z n y m : Kołowroty, wiertarki obrotowe, szlifierki wrębówki, ręczne drążki żłobiące, wentylatory, aparaty do natrysku cementem, motory do rynien potrząsalnych.

b> O n a p ę d z i e e l e k t r y c z n y m : Kołowroty, wiertarki obrotowe, szlifierki, maszyny wrębowe, ręczne drążki żłobiące, maszynki elektryczne do zapalania naboi, wentylatory, motory do ryniem potrząsalnych.

c) B u d o w a m a s z y n w o g ó l e : Rewizja i kompletny remont wszelkich maszyn, a w szczególności maszyn górniczych, pomp i t. p, przez specjalistów monterów również i na miejscu. Odstawy linowe z kom»

pletnem urządzeniem, urządzenie rynien potrząsalnych, tarcze hamulcowe, rolki i t. p. Świdry końcówki, specjalne z Bismarkhiitte dłuta do drążków żłobiącyeh i t p.

Dział III Nawijanie i budowa motorów:

Motory elektryczne własnego typu do 25 KM. Przełączniki w gwiazdę i trójkąt. Skrzynki łącznikowe, mufy kablowe i t. p.

WYlacme prawn SpriGdllY priei B i l t k l l e sponatonwil ostrz świdrowych do nasadzania.

PRZEMYSŁ i HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Nr- 3/4 1925-

Gen. zastępstwo: K. G ottschalk, Hurtownia, żelaza, K rólew ska^H uta|G .-Śl.

(25)

Z e s z y t N r . 3 / 4 1 0 2 5 .

Tom. VII.

Czasopismo poświęcone sprawom gospodarczym

R e d a k t o r n a c z e l n y : Dr. Zbigniew Dalski

R e d a k t o r w W a r s z a w i e : Al. Jackowski, ul. Marszałkowska 33 S e k r e t a r z r e d a k c j i : Józef Banaś

Z a r z ą d w y d a w n i c t w a : Dyrektor Edward Chwatczyński i Dyrektor Tadeusz Dębnicki R e d a k c j a i A d m i n i s t r a c j a : Katowice, ul. Sobieskiego, Telefon 962.

Konto bankowe: Bank Przemysłowców, Katowice Konto P. K. O. Katowice, Nr. 301900 io 1 egiemplari i przesyłKg: w Kroju 15 ił. kwartalnie

„ l iopnicf 10 il. E u ! ogłoszeń wysyła odoiinistrocjo oo Mmi

P r z e d r u k d o z w o l o n y t y l k o z a w y r a ź n e m p o d a n i e m ź r ó d ł a .

Dwurzędowe samonastawne

łożysko promienne zaoszczędza dużo siły np. przy pędniach.

Kopernika Nr. 13

SZWEDZKIE lO Ż T S IU KULKOWE

W A R S Z A W A Telefon Nr. 12-14

„ T I & U O L A N “

Najlepsze m ydło toaletow e

*

F R . P I J Ł S , fi P . A K C . , W A R S Z A W A

'•J-«TT,>4JLJ-ł-rrTt>+JLU-rTT+*a-i>iTT>4ajj^TrTisjj^TT>4J_u-rrT+4ua>rrT^

39

(26)

PRZEMYSŁ i HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4 1Q25.

Kryzys w przemyśle włóhicnniczym w Polsce a pofrzeha zastosowania organizacji pracy.

Wywiad z inż. E. Landsbergiem,

6enerainym UyreHlorcm i. K. PoznańsKi w Łodzi.

W zw iązku z ostatniemi wypadkami w Ł odzi na tle wprowadzenia w przemyślej włókienniczym reorganizacji pracy zwróciliśmy się do wybitnego przedstawiciela prze­

mysłu Landsberga o wypowiedzenie się w sprawie obecnej sytuacji w przemyśle włókienniczym ja k również o wy­

powiedzenie uwag w sprawie uzdrowienia naszego prze­

mysłu wogóle.

'Przem ysł baw ełniany, — zaczął nasz rozm ów ca, — p rzeżyw a taki sam ciężki k ry z y s, jak wogóle cały p rzem ysł w P ań stw ie Polskiem . S kładają się na to rów nież te same czynniki, m ianow icie: (drożyzna produkcji, niepom iernie (wysokie -podatki, d rożyzna kredytu, zm niejszanie się zdolności nabyw czej ludności, Czyli zubożenie ogólne lu d ­ ności.

(Zastanowię się jedynie nad sp raw ą drożyzny, ponieważ 0 podatkach i potrzebie reform y system u (podatkowego, o dro- żyźnie k red y tu tyle już mówiono, że niechcę pow tarzać ityc'h ijuiż znanych rzeczy. (Natomiast zatrzym am się na dro~

żyżnle isamej produkcji.

D rożyzna produkcji w yw ołana jest icałym szeregiem p r z y ­ czyn, z których najw ażniejszem i są: m ała w ydajność pracy, b rak praw idłow ej organizacji i ipoldzialu p rac y , w ysokie św iadczenia socjalne, w ysokie p łace robocizny w porów naniu z sąsiedniem i państw am i, b ra k now oczesnych technicznych urządzeń.

Jednym z pow ażniejszych czynników , m ających w pływ na d ro ży z n ę produkcji jest to w ydajność p racy , k tó ra d otych­

czas jeszcze pozostaw ia w iele do życzenia i jest niższą niż przed w ojną, znaczny wlpiływ na to m a rów nież skrócony w o­

góle dzień p rac y ido 8 godzin, a w (sobotę d o 6 godzin, czyli do 46 godzin w tygodniu, w ów czas, gdy w innych państw adh, prizy znacznie 'większej w ydajności p rac y w ogóle, tydzień r o ­ boczy w yn o si 46 a naw et 60 (godzin Jeżeli dodać jeszcze ido pow yższego dw utygodniow e urlopy, obow iązujące u nas, i w iększą ilość św iąt, to ilbść godzin pracy w P o lsce w stosun­

ku ido Aragljii, Czechosłow acji, Riumunji, nie m ów iąc już o Niemczech, jest o 9 procent m niejsza niż w (przytoczonych w y­

żej państw ach. —Niezależnie, w ów czas gdy w A m eryce i w państw ach europejskich, z k tórym i zm uszony jest przem ysł b aw ełn ian y konkurow ać na rynkach św iatow ych, zw rócona jest obecnie szczególna uw aga na p raw idłow ą organizację p rac y celem zw iększenia t ą droigą jej wydajności, a tem sa­

m em zmniejszenia kosztów produkcji, u nas wszelkie starania 1 poczynania w ty m fcieirutnku napotykają na zupełnie n ie­

p rzezw yciężony opór ze -strony (związków robotniczych, p rzy zupełnie biernem zachowaniu się organów M inisterstw a P ra cy i Opieki Społecznej.

W ym ow nie ilustruje p o w y ższą sytuację ostatnie zajście w Łodzi: F abryki Scheiibleirk i Grohmana, oraz Ge-yera posta­

now iły, Idąc z re sz tą w ślady p aru fabryk w Łodzi, zastosow ać u siebie w tkalni p rac ę jednego tkacza na 4 krosnach. Z agra­

nicą taki rodzaj obsługi cz te re ch krosien jest już dawno za sto ­ sow any. Robotnicy nie zw ażając na (to, że zarobek ich m iał

być podniesiony praw ie o 25 procent i że nikogo z robotników nie zam ierzano zredukow ać, stanow czo odmówili się od takiej pracy, ciężko poturbow ali jednego iz d y rek to ró w oraz m ajstra i w rezultacie fabryki S cheiblera i Grohm ana zostały zam ­

knięte. *) P ró b y reorganizacji pracy w kilku przędzalniach na m odły zagranicznych — rów nież skończyły się na niczem, robotnicy kategorycznie odmówili się od nowych zapropo­

now anych norm .obsługi m aszyn i rozpoczęli .strejk. Dane pow yższe chyba dostatecznie jaskraw o charak tery zu ją sy tu a ­ cję i te w arunki, w k tó ry ch przem ysł zm uszony jest p rac o ­ wać. M uszę z całą św iadom ością podkreślić, że do tego czasu, dopóki organy rządow e nie b ęd ą w spółdziałać z przem ysłow ­ cami w kierunku reorganizacji p racy celem zw iększenia jej w ydajności i potanienia produkcji — dopóty nic zrobić nie b ę ­ dzie można. S łyszym y często, naw et z try b u n y Sejmowej, głoszenie przez pairtje lewicow e w łącznie do N. P . R., że musi być przeprow adzona reorganizacja pracy, że przem ysłow cy nic w tym kierunku nie robią, z chwilą jednak, gdy p rzem y­

słow cy robią jakiekolw iek poczynania w tym kierunku, sp o ty ­ kają ich w ystąpienia w rodzaju ostatnich w fabryce Scheiblera i G rohm ana w Łodzi.

Ogrom ny wlpiływ na d rożyznę produkcji, a tem samym na drożyznę wogóle w Polsce m ają daleko idące św iadczenia so­

cjalne, k tó ry ch naw et w najstarszy ch i najbogatszych p a ń ­ stw ach niema. M am tu na m yśli w płaty do K asy chorych, w ynoszące 6,4 procent, tj. dw a ra z y w iększe niż w innych państw ach, w p ła ty na fundusz bezrobocia, dw utygodniow e płatne urlqpy, 46-gtodzinny tydzień roboczy, urządzenie i u- trzym anie żłóbków przy fabrykach, skrócony do 7 godzin dzień roboczy dla robotnic-m atek z niem owlętam i, opłacany jak iza norm alny &-godzinny dzień, obow iązek zatrudnienia na k ażd y ch 60 robotników jednego inw alidy wojennego,

„ciężko poszkodow anego", a w ięc rzecz jasna niezdolnego do pracy, (zdrow i w ykw alifikow ani robotnicy są zwalniani, aby ustąpić miejsca inwalidom, pierw szym w ypłacane są, jako bez­

robotnym , zasiłki z funduszu bezrobocia, drugim w ypłacane są pobory z a to, że nic nie robią i robić nie mogą), ido tego w szystkiego ma jeszcze przyjść znajdująca się już w Sejmie u sta w a O zabezpieczeniu starości z odnośnemi nowem i śiwiad- czeniami ze strony przem ysłu. W szystkie te świadczenia podrażają z górą o 20 procent koszta robocizny w Polsce w stosunku do innych p ań stw i rzecz n aturalna uniemożliwiają zupełnie nie tylko konkurencję na rynkach św iatow ych, tj.

eksport, lecz n aw e t konkurencję na rynkach w ew nętrznych, skąd to w a ry baw ełniane krajow e są stopniow o w ypierane przez to w a ry włoskie, czechosłow ackie i inne.

W skutek drożyzny produkcji wogóle, marny ogólną d ro ­ żyznę, to zaś w yw ołuje wysokie płace robocizny w porów ­ naniu z innemi państw am i (Czechosłow acja, W łochy) któ re z nam i konkurują. Ostatnio, przez arb itra ż, k tó r y zm usił p rze­

m ysłow ców w przem yśle w łókienniczym 'do zw iększenia opła­

ty robocizny o 10 procent, stan ten jeszcze się pogorszył i tw o rzy się błędne koło, które po g arsza sytuację i musi siłą rzeczy stopniowo prow adzić do ruiny ojczystego przem ysłu baw ełnianego, nietylko ido calikoiwitego zaniku eksportu, lecz także do wzmożonego im portu tow arów baw ełnianych z in­

nych państw , ido znacznego pogorszenia w skutek tego naszego ') W ostatnich dniach — z doniesień prasy codziennej -V ' doszło w zakładach Scheiblera i Grohm ana do porozumienia Z arządu z róbotnikami. R obotnicy przyjęli plan reorganizacji pracy, obow iązując się w przyszłości załatw iać w szelkie z a ­ targi za pośrednictw em Zw iązków Zaw odow ych. P orozum ie­

nie przy szło do skutku p rzy żyw ym udziale Min. P racy i Opieki Społecznej. — Redakcją.

(27)

PRZEMYSŁ i HANDEL Nr. 3/4 1925. Kryzys w przemyśle włókienniczym w Polsce GÓRNOŚLĄSKI

bilansu handlowego i do w szystkich konsekw encji z tem zw ią­

zanych.

Z try b u n y sejmowej, oraz w prasie częstokroć -jest [pod­

noszona spraw a b r a t a now oczesnych urządzeń technicznych w fabrykach, co rzekom o m a być głów ną p rzy c zy n ą dro­

żyzny produkcji. Co się ty c z y (przemyski baw ełnianego, to nie odpow iada to całkowicie rzeczyw istości. U rządzenie fabryk baw ełnianych jest, biorąc ogólnie, na w ysokości, nie znaczy to jednak, że nie mogły by ibyć zastosow ane najnowsze zdobycze techniki, jednak ab y to m ożna było praktycznie w ykonać, ‘po­

trzebne są znaczne środki n a inw estycje, k tó ry ch przem ysł nie

■posiada 1 otrzym ać nie jest w stanie. Dewaluacja, w ysokie 'podatki, zm niejszenie produkcji, w skutek zmniejszenia ipopytu w yw ołanego ogólnym zubożeniem ludności i zagraniczną ko n ­ kurencją, — w szystko to tak poderw ało stan finansow y prze­

m ysłu (bawełnianego, że dzisiaj rzec śmiało m ożna, iż ledwie dyszy i zachodzą pow ażne obaw y o jego byt. To też spraw a technicznych ulepszeń, tj. inw estycji, nie jest realna w dzisiej­

szych w aru n k ach i nie jest t o droga do uzdrow ienia naszego p rzem ysłu. O ulepszeniach technicznych, o inw estycjach mo­

żna m ów ić jedynie w ów czas, gdy w skutek unorm ow ania in­

nych p rzyczyn w pływ ających na drożyznę produkcji, będą pew ne w idoki na ja k ąś jaśniejszą i pew niejszą przyszłość i lepsze persp ek ty w y .

W końcu należy jeszcze podkreślić, że na (drożyznę pro­

dukcji baw ełnianej m a rów nież w p ły w i nasza polityka kole- jow o-taryfow a, k tó ra w inna b y ć więcej dostosow ana do po­

trzeb przem ysłu, k tó ra winna w spółdziałać szerokiem u rozw o­

jowi ekonom icznem u państw a, jest to zarazem w interesach w łasnych sam ego prziedsięibionstwa kolejowego.

P o niew aż rozchody eksploatacyjne kolei żel. dzielą się na rozchody stałe, niezależne od 'ruchu i przew ozów , i na ro*z-

cnody zależne od ruchu i .iprzewozów — przeto im większe przew ozy, im gęstszy jest ruch na sieci kolejowej, tern koszta własne przedsiębiorstw a kolejowego, przypadające na jednostkę przewiezionych ładunków (tonnę) są m niejsze. Je st to p ro stą konsekw encją zm niejszania się (rozchodów niezależnych od przew ozów , tj. rozchodów stałych na Jednostkę. To też przy w iększych przew ozach kolej może taniej wozić, ta ry fy m ogą b yć niższe, zaś te w iększe przew ozy ściśle zależą od sametj w ysokości taryf. Dzisiaj, kiedy przem ysł w Łodzi płaci za przew óz miału z Zagłębia węglowego czterokrotną jego w a r­

tość na kopalni, kiedy nie roibi się żadnych ulg za przew ozy w w agonach o sile nośnej 30 ton, chociaż koszita w łasne za przew óz w takich w agonach są mniejsze, kiedy ta ry fa na p rze­

wóz baw ełn y jest nadm iernie w ygórow ana, kiedy nie ma żad­

nych ulg taryfow ych za ładunki wagonow e i półw agonow e, m anufaktury, w ysyłane na eksport ftp., koszta produkcji m uszą być wysokie, a eksport znacznie utrudniany, koleje zaś w zw iązku z zastojem w przem yśle mają około 50 000 unierucho­

mionych parow ozów , w skutek słabego ruchu w ydatki eksplo­

atacyjne są znacznie ‘pow iększone ma jednostkę (przewiezio­

nych ładunków , a konsekw encja tego w szystkiego — znaczny deificyt w gospodarce kolejowej, nie licząc naw et stra t od ogromnego unieruchom ionego kapitału w stojących bez pracy parow ozach i w agonach.

Ażeby uzdrow ić nasz przem ysł, uzdrow ić stan ekonom icz­

ny państw a, k tó ry (przeżywa o stry k ry z y s, w inna być prze­

prow adzona gruntow na sanacja ekonomiczna, nie trz e b a w s ty ­ dzić się i zam ykać oczu na popełnione błędy, socjalne św iad­

czenia, podatki i t. p. winne odpow iadać faktycznym możli­

wościom, należy jasno nakreślić plan sanacji i go konsekw en­

tnie przeprow adzić nie zw ażając na to, że może on kolidować z program am i i hastam i partyjnem i, pam iętając, że wym aga tego dobrobyt P ań stw a Polskiego, jego siła i przyszłość.

Pod adresem Biura Badania Cen.

inżynier Stanisław ZalesKi.

Ciężki kryzys, k tó ry objął naszą produkcję przem ysłow ą, zastanow ił cały szereg fabryk i rzucił tysiące rodzin w ob­

jęcia rozpaczliw ej nędzy, k tó ry w ygania setki ludzi na po­

niew ierkę i w yzysk w obcych kopalniach i grozi dziełu sa ­ nacji finansów państw a, nie tylko nie ustał, ale każdej chwili m oże się jeszcze pogorszyć.

O k ryzysie napisano i naradzano już tyle, że zdaw ałoby się, że już nic now ego dorzucić nie można. Nie będę też tego pow tarzał, ab y nie zniecierpliw ić czytelnika znającego ten m aterjał dostatecznie nie tylko z pism fachow ych ale naw et i z dzienników. C hcę tylko zrekapitulow ać dotychczasow ą dyskusję o przyczynach k ryzysu, któ ra redukuje się do na­

stępujących punktów :

1) b rak kapitałów obrotow ych i drożyzna kredytu, 2) w ysokie koszta w łasne, uniem ożliw iające nie tylko export, ale naw et konkurencję ,w kraju z obcym i w yrobam i.

B rak kapitałów obrotow ych — skutek inflacji — w ym aga pow iększenia m ajątku narodow ego. Je st to możliwe tylko p rzy czynnym bilansie handlow ym państw a, a ten nie bę- dze tak długo czynnym , dopóki trw a kryzys. J e s t to więc błędne koło, z którego nie ma na razie wyjścia. Z drożyzną kred y tu w alczy rząd skutecznie p rzy pom ocy odpowiednich ustaw , ale nie jest to zło, k tó reb y się prędko udało uleczyć.

D latego te ż w ięcej nteresującym jest punkt drugi, gdzie b y łoby jeszcze dużo do napraw ienia. Czynniki m iarodajne zrobiły wiele w tym kierunku: zniesienie podatku w ęglow ego, przedłużenie czasu pracy, ograniczenie w yw ozu ziemiopło­

dów, zm iany w tary fach celnych i kolejow ych przedstaw iają już może maximum tego, co można było zrobić w tym kie­

runku. D laczego jednak skutki tych doniosłych, a nieraz ciężkich ofiar *) Rządu dały tak nikłe w yniki? A żeby na to odpowiedzieć, trzeba sięgnąć głębiej w mechanizm naszego życia gospodarczego.

Od początku obecnego kry zy su to czy się zacięty spór m iędzy pracodaw cam i a pracobiorcam i o w ysokość robo­

cizny i poborów urzędniczych. Spór ten w ybuchający przy w szyskich pertrak tacjach zarobkow ych i sądach rozjem ­ czych odbija się głośnym echem w prasie fachowej i co­

dziennej. Spór ten bardzo łatw o rozstrzygnąć, a mianowicie:

— obie strony mają rację! F aktem jest, że robocizna i gażę obciążają nadzw yczajnie budżety zakładów przem ysłow ych i psują każdą kalkulację, faktem jest jednak rów nież, że znaczna część urzędników i robotnicy przem ysłow i cierpią skrajną nędzę. A tam gdzie dwóch traci niemożliwem jest, żeby nie ko rzy stał trzeci. I w yszukaniem „tego trzeciego1' zajmiemy się w dalszym ciągu tego artykułu.

W ychodzi w W arszaw ie nakładem Głównego Urzędu S tatystycznego tygodnik p H 1 „W iadomości S tatystyczne Głównego U rzędu S taty sty czn eg o 11. W eźm y np. do ręki Nr.

24 „W iadom ości11 **). Znajdujemy tam w rubryce „w ska­

źniki kosztowi żyw ności w P o lsce“ jako stosunek kosztów żyw ności obecnie do koszów roku 1914 cyfrę 154,1 proc., to znaczy, że koszta te podniosły się w stosunku do przed­

wojennych o 54 proc.

*) np. zniesienie podatku węglowego.

**) z 18 (grudnia 19i24 r.

(28)

P R 2 E M Y S Ł i H A N D E L

G Ó R N O Ś L Ą S K I Pod adresem Biura Badania Cert. Nr. 3/4 1025.

Ja k w yglądają te ra z w skaźniki dla produktów w ielkie­

go przem ysłu?

Cukier 137 proc.

Żeliwo 142 proc.

Żelazo handlow e 98 proc.

Żelazo bednarskie 113 proc.

D rut w alcow any 113 proc.

Cynk 126 proc.

Nafta oczyszczona 64 proc.

W ęgiel (średnio) 162 proc.

Cement 63 proc.

A jak dla usług osobistych:

S trzyżenie 376 proc.

P ra n ie i prasow anie 244 proc.

L ek arz (w izyta u chorego) 376 proc.

D en ty stal) 188 proc.

D rożyzna piorady lekarskiej daje się uboższej ludności bardzo w e znaki. Jak może urzędnik o poborach m iesięcz­

nych np. 300 złotych (uw aża się to dziś n a w e t w przem yśle już za „dobrze sytuow anego'' urzędnika) zapłacić za w izytę lek arsk ą 20,— zł.? Jeśli doliczyć do tego lek arstw a, to jedna choroba w rodzinie może zjeść cale jego dochody miesięczne. D latego też dziś naw et w y żsi urzędnicy zapisują się dobrow olnie do Kas Chorych, poniew aż inaczej narażeni są na zupełny b rak pom ocy lekarskiej. C zy tego rodzaju zm echanizow anie p raktyki lekarskiej w yjdzie lekarzom na dobre — nie myślę.

P.

Dr. iBreyer myli'

się

2) tw ierdząc,, że przy czy n ą w y ­ sokich honorarjówi są pustki w ! poczekalniach lekarzy.

R zecz się ma odw rotnie — w ysokie honorarja zam ykają uboższej ludności (a w ięc praw ie w szystkim ) podw oje g a­

binetów lekarskich i zm uszają ich do k orzystania z Kas Chorych,

Co gorsza — zjaw iają się dziś m asam i rozm aici znacho­

rz y i cudotw órcy, leczący p rzy pom ocy rozm aitych ta je ­ m niczych środków ! W y sta rc z y przeglądnąć ogłoszenia w codziennych pism ach, ażeby przekonać się, że w racam y pod tym w zględem szybkimi krokam i do średniow iecza.

I tu nie tylko w zgląd na k ry z y s przem ysłow y, ale pierw szy in teres państw a, tj. tro sk a o życie i zdrow ie w ym aga w k ro ­ czenia, nie przez tępienie znachorów , bo to nic nie pomoże, ale przez obniżenie honorariów do stopy odpow iadającej w skaźnikow i drożyźnianem u.

Analogicznie szerzy drożyzna dentystyki form alnie spu­

stoszenia w uzębieniu ludności. W iadom o, że w now oczesnej d en ty sty ce bez złota niestety obejść się nie można. Za je­

dnostkę złotą płaci się dziś 50,— zł. przed w ojną 20—25 zł.

D entyści tłum aczą to drożyzną złota. Ależ gram złota ko­

sztuje zaledw ie 3 zł. 50 gr.3) a jednostka złota nie w aż y dużo w ięcej niż d w a gram y. Istniejące ta ry fy 4) niestety sankcjo­

nują te w ysoke ceny.

Nie lepiej w ygląda sp raw a z ta ry fą adw okacka. S praw a ta w niektórych okolicach nie jest jeszcze ustaw ow o uregulo­

w ana, w każdym razie należałoby te ta ry fy poddać grunto­

w nej rewizji.

1) S taty sty k a nie obejmuje n iestety innych w olnych zawodów, np. adw okatów jak rów nież i rękodzielników (elektrom on­

terzy , instalatorzy, kraw cy , szew cy ii t. p.). Nie pomylimy się przyjm ując i tu w skaźnik 250—300 iproc.

2) Ilustrow any K urjer Codzienny Nr. 341 z dnia 15 gru­

dnia 1924 r. str. 15.

3) P a trz „M onitor P olski" ostatnie num era.

4) np. w W ojew ództw ie Śląskiem.

Nie należy spraw tych trak to w a ć jako drobnostki. Pom oc lekarska i p raw na są to w ydatki, któ ry ch uniknąć nie podo­

bna, — bo nie są to rze czy zależne od woli ludzkiej. Dziś n aprzykład w iększa robota u dentysty, albo pomoc adw okata są w stanie n adszarpać budżet przeciętnego urzędnika1) na szereg miesięcy. Czyż tego rodzaju stan powinien istnieć długo?

Argument, często podnoszony, że w olne zaw ody muszą mieć wielkie dochody ze w zględu na brak em ery tu ry na s ta ­ rość upada w obec faktu, że robotnicy i urzędnicy przem ysło­

wi rów nież tego zaopatrzenia nie mają, a jak w ygląda to z a ­ opatrzenie dla urzędników państw ow ych i kolejowych, to w i­

dać to najlepiej po em eryturach państw zaborczych, k tó rz y po zrzeczeniu się swoich p raw do obcych funduszów em erytal­

nych otrzym ują zam iast ustaw ow ej em ery tu ry — drobne jałmużny.

Że ta ry fy urzędow e dla w olnych zaw odów są często za w ysokie w y sta rc z y przeglądnąć np. tary fę dorożkarską ogło­

szoną dla m iasta Król. H uty2). Najm niejszy kurs dzienny kosztuje obecnie 3,00 zł., przed wojną 60 fen., czyli 72 grosze, co odpow iada w skaźnikow i 420 proc.

D rugą bolączką naszego życia ekooomiczn&go jest w yzysk w handlu detalicznym .

W róćm y do naszych „W iadom ości S taty sty cz n y ch 11 Nr. 24 w rubrykach „C eny hurtow ne w P o lsce11 i „ceny detaliczne w W a rsza w ie'1. W skaźniki w stosunku do roku 1914 jako 100 w ynoszą w procentach:

cena hurtow na cena detaliczna 109 proc. 204 proc.

123 proc. —

— 228 proc.

137 proc. 147 proc 160 proc. 236 proc.

64 proc. 148 proc.

tej tabeli w eźm y przykład cyfrow y np, naftę za 1 kg. cena w groszach:

rok: 1914 8— 14 XII 1924 wskaźnik

detalicznie 27 40 148 proc.

hurtow nie 22 14 64 proc.

A zatem sklepikarz zarabiał na 1 kg. nafty przed wojną 27 — 22 = 5 groszy, obecnie zarabia 40 — 14 — 26 groszy.

O ile przyjm iem y dla spraw iedliw ości, że zarobek jego zw iększyć się powinien w stosunku w skaźnika drożyźnianego tj. o 54 proc., to zarobić powinien 7,7 groszy, a zarabia fak­

tycznie 3 i pół ra z y więcej.

O tej rozbieżności cen hurtow nych i detalicznych w P o l­

sce napisano już tyle w kraju a n aw e t zagranicą3), że rozw o­

dzić się nad tem b y łoby zbytecznem . T a różnica w kalkulacji cen w ystępuje jaskraw o np. na pograniczu górnośląskiem . I tak np. za buciki męskie średniej jakości płaci się w Bytomiu 16 mkn. tj. 18,50 złotych — w Król. Hucie 35—40 złotych.

Kupcy tłum aczą to w ysokiem cłem, ale niesłusznie, bo cło na parze bucików w ynosi zaledw ie 1,80 zł.

Zadanie zw alczania tych niezdrow ych objawów nie będzie trudnem , mimo że zakorzeniona w niektórych sferach chęć nadm iernych zysków przeciw staw i tym usiłowaniom z w a r­

ty front.

1) nie m ówiąc już o robotniku, dla którego są to rzeczy wogóle niedostępne.

2) G azeta U rzędow a Woj. Śl. Nr. 52 ex 1924 r.

3) „The Econom ist" Londyn z 9 sierpnia 1924 r.

Ziemniaki

W ieprz żyw ej wagi Kiełbasa

Cukier k ry szta ł Masło

N afta

Dla lepszego zrozum ienia

(29)

Nr. 3/4 1925. Pod adresem Biura Badania Cen.

PR Z E M Y Ś L I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI

Przedew szystkieffl gruntow na rew iyja ta ry ł lekarskich, dentystycznych, adw okackich, a także i hotelow ych, fry z jer­

skich itp. jest palącą koniecznością.

W alka z w yzyskiem handlu detalicznego m ogłaby (być skuteczną tylko drogą kooperatyw y. Pokazuje się dziś, że za prędko zw inięto konsum y zakładów przem ysłow ych i sto w arzyszeń, rzucając całe rzesze pracow ników na łup w y ­ zysku.

Specjalnie na pograniczu Ś ląska m ożnaby tem u zaradzić przez jak najdalej idące ułatw ienie ruchu pogranicznego1).

D elegacie kupców do W a rsz a w y o raz słynna odezw a Z. O.

K. Z. nie mogą ukryć faktu, że uboższa ludność musi z a ­ op atry w ać się w to w a ry na Śląsku niemieckim, poniew aż «a miejscu kupić ich nie jest w stanie.

Tw ierdzenie, że zakupy te są „szmuglem" nie jest słuszne, bo to w ar ten n aw e t oclony, w y p ad a znacznie taniej, niż na miejscu. P rz e z ułatw ienie form alności celnych uni­

knęłoby się przem ytnictw a, bo w gruncie rzeczy cła nie są w ysokie.

x) a nie utrudnianie go, jak b y tego chciało kupiectw o.

Węgiel na użyfcK Kolei żelaznych.

Prof. Inż. AleKsander PawłowsKi.

kładów w ynosi w okolicach Z abrza 190 mtr. obejmując 7 po­

kładów w ęgla, — grubość pokładów w ęglonośnych zmniejsza się przy Królewskiej Hucie do 55 m etr. zaw ierając 3 pokłady w ęgla, a w sąsiedniej części b. K ongresów ki jest już tylko gruby pokład siodłow y Reden.

W okolicy Królew skiej H uty wspomniane 3 pokłady noszą n azw ę: w ierzchni G erharda i niższy Heintzmana, a najniższy, z aw ierający najlepszy w ęgiel — Siodłow y. R edenow skierri nazyw ają się najniższe pokłady koło Z abrza i Bytomia.

Z araz nad Redenow skiem i znajduje s ię ’ pokład H eintz­

mana.

P rodukcja w ęgla kam iennego w ynosiła w. r. 1913, przed w ojną św iatow ą, w zagłębiu G. Śląskiem (58 kopalni) około 43 miljonów tonn; a w zagłębiu K arwińskiem (45 kopalni) około 10 miljonów tonn, w zagłębiu DąbroWskiem (31 kopalni) około 5.7 miljonów tonn.

Liczby pow yższe są w ym ow nym dowodem, że w ydoby­

w anie w ęgla w zagłębiu G. Śląskiem w przyszłości będzie górow ało nad produkcją zagłębia D ąbrow skiego, K rakow skie­

go i C ieszyńskiego (Karwińskiego).

W zagłębiach Śląskiem i D ąbrow skiem grubość pokładu dochodzi do 12 m etrów . E ksploatow ane są jednak pokłady m ające naw et trochę mniej od 1 m etra grubości.

W pokładach szczerego w ęgla byw ają p rze ro sty czyli w arstw y poziome ciał płonnych, przew ażnie łupku gliniaste­

go. Takie p rzerosty byw ają różnej grubości i obecność ich w danej kopalni staje się przy czy n ą zw iększenia ilości po­

piołu; a w ięc w takiej kopalni odręczne sortow anie w ęgla pow inno być bardziej staranne niż w innych. To znaczy, że na -taśmach sortow niczych powinno być w ięcej ludzi i w nocy pow inna być sortow nia dobrze- oświetlona. Jeżeli p rz e ro ­ stów jest dużo, to kopalnia byw a zm uszona urządzić płukanie w ęgla, żeby ty m sposobem usunąć ciała płonne.

W kopalnich zagłębia D ąbrow skiego najlepszy węgiel otrzym uje się z pokładu Redenó-wskiego. P okład podrede- now ski jest także dobry,, ale z niego otrzym uje się w ęgla mało. P okłady nadredenow skie zaw ierają w ęgiel najgorszy, Zagłębia G. Śląskie, D ąbrow skie i K rakow skie stanow ią

% jednego w spólnego zagłębia Ś ląska polskiego, któ re się roz­

ciąga od południa R aciborza do południa S kaw iny i od ró w n o ­ leżnika T arnow skich Gór do rów noleżnika Cieszyna. Jedna trzecia tej przestrzeni należy do Niemiec i C zechosłow acji

System atyczne badania geologiczne ostatnich 30 lat udo­

w odniły jednolitość geologiczną złóż w ęglow ych zagłębi G.

Śląskiego, K arw ińskiego, K rakow skiego i D ąbrow skiego.

D ają się zauw ażyć 2 głów ne oddziały złóż w ęglow ych, mianowicie grupa zew nętrzna pokładów brzeżnych (Rand- gruppe) i grupa pokładów kotlinow ych (M ittelgruppe). P o ­ między temi piętram i złóż w ęg la istnieją pokłady siodłowe (Sattelgruppe),, które stanow ią rodzaj łącznika i m ają bardzo wielkie znaczenie ekonomiczne.

Do grupy pokładów kotlinow ych zaliczają się złoża w ęgla w okolicach Chełma, Łazisk, O rzesza, M ikołowa i Rudy, w byłej K ongresów ce złoża redeńskie i nadredeńskie, w zagłę­

biu K arw ińskiem w szystkie pokłady siodłowe, a w zagłębiu K rakow skiem złoża w ęgla w okolicy Jaw orzna i Ryczow a.

Do grupy pokładów brzeżnych zaliczają się złoża w oko­

licy H ruszow a, H ulczyna i B irtułtow a, w zagłębiu K arw iń­

skiem średnie i dolne pokłady w okolicy O straw y, w zagłę­

biu D ąbrow skiem złoża podredeńskie; w zagłębiu K rakow ­ skiem pokłady w okolicy Tenczynka.

Zagłębie Śląsko-polskie pow stało na w ybrzeżu m orza i było pokryte kilkakrotnie falam i morskiemi.

Złoża w ęgla gru p y kotlinowej stanow ią rodzaj kotliny młodszej, k tó ra się w sunęła w już istniejącą kotlinę starszą po jej skurczeniu się w fałd y i pagórki.

G rupa pokładów kotlinow ych w ykazuje kilka siodeł, któ­

re w północnej części zagłębia mają najw iększą grubość (miąższość). W okolicach Zabrza, Królewskiej Huty, L aura H uty i Roździenia złoża w ęglow e u tw o rzy ły form alne pa­

górki; głów ne siodło idzie w kierunku zachodnio-wschodnitn.

P okłady w ęgla tra c ą na grubości (miąższości), t. j. w ykliniają się z południo-zachodu w kierunku północno-wschodnim i pod­

czas kiedy grubość (miąższość) w a rstw w ęglonośnych i po-

Czas ucieka — cały legion bezrobotnych ginie w nędzy mimo że skarb państw a w y p łac a ogromne sum y na zapomogi.

Idziemy ku ruinie ekonomicznej tylko dlatego, że pew na część ludzi nie chce zrezygnow ać z nadm iernych -zysków!

P aństw o, wielki przem ysł i jego- pracow nicy ponieśli już jak najdalej idące o fia ry . te ra z kolej na innych. A o ile nie zechcą tego zrobić dobrow olnie trzeb a ich do tego zmusić:

Tego w ym aga dobro' P a ń s tw a ,. które jest i musi .być -naj- w yższem praw em .

48

Cytaty

Powiązane dokumenty

wionej przez Niemców do naszej dyspozycji w ęgla na now ych rynkach zagranicznych w ym aga pew nego okresu czasu, to też w celu zabezpieczenia się przed zbyt

W komunikacji polsko-czechosłow ackiej w tranzycie przez Niem cy w kierunku z Polski przesyłki są odpraw iane do granicznej stacji iriiemiecko-czechosłowackiiej na

Z w ażyw szy, że ilość w ypadków rozszerzania się ognia przy pożarach herm etycznych zbiorników, zaw ierających benzynę, naftę i olej opałowy, — by ła

szkody budow ie kolei, upatrując, poniekąd słusznie, ogromne w nich ułatw ienie do tłum nego zbierania się ludzi oraz do' w ym iany myśli i idei na wielkich

skiego czynników, wynik uniezależniania się Górnego Śląska od chaosu i zam ętu niemieckiego, w yn’k bardziej mocnego zespalania się z. Obie te organizacje

wnictwo firmy staje się miało przedsiębi or czem i zwolna tylko podążającem za nową konfiguracją stosunków, jeśli niema koniecznych oszczędności, natomiast

Dział I: Budowa koszów wyciągowych, koleb, żelaznych wózków, wywrotów, szarparczy, wózków wyciągowych, narzędzi górniczych, okien żelaznych, zbiorników,

y C ena przed przyjęciem zam ówienia byw a u stalan ą lecz tylko szacunkow o, bez dokładnego obliczenia kosztów produkcji.. *7 Podaw anie cen konkurencyjnych przed