n I 3 P U * > ;;; i M i i
Z e s z y t Nr. 3/4 1925
O f t H M Ś t o t i k i
Czasopismo poświęcone sprawom gospodarczym
R e d a k t o r n a c z e l n y : Dr. Zbigniew Dalski
R e d a k t o r w W a r s z a w i e : Al. Jackowski, ul. Marszałkowska 33.
S e k r e t a r z r e d a k c j i : Józef Banaś_________________________________________
Z a r z ą d w y d a w n i c t w a : Dyrektor Edward Chwatczyński i Dyr. Tadeusz Dębnicki R e d a k c j a i A d m i n i s t r a c j a : Katowice, ul. Sobieskiego, Telefon 962.
za 1 egz. z przesyłkg: w Kraju 10 zł. Kwarf.
„1 „ „ zagranicy 1S zł. „ ioiiłosz
LANDSBERG: Kryzys w przemyśle włókienniczym w'Polsce a po^
i u . i . . .
trzeba zastosowania organizacji pracy.
Inż. STA N ISŁA W ZA LESK I: Pod adresem Biura Badania Cen.
Inż. A L E K SA N D E R PA W ŁO W SK I: Węgiel na użytek kolei żelaznych.
JO Z E F O S T R Z y C K l: Ogólna sytuacja przemysłu naftowego.
Dyr. Inż. K W IA T K O W SK I: Państwowe Fabryki Związków Azotowych w Chorzowie. Sprostowanie.
Inż. KAROL K ISZ K A : Kronika gospodarcza hutnictwa górnośląskiego.
P I L : Kronika węglowa.
Projekty ważniejszych ustaw gospodarczych w Sejmie. — Bibljografja. — Notatki.
Gemm ®a& 1 I I .
Ferrom etal
T o w a r z y s t w o f t e l a z o - m o t a l o w o s p . x » g r ,
Katowi#©
ul. P o p r z e c z n a (CJuerstr.) Nr. 2
Telefon 1726,1980,2287,2835 / Adres depesz: Iromnetaf<Rud. MosseCode)
Oddz.
M o t a l i N ow e metale, stare metale, materjały do rafinowania. Kompo
zycje.- Półfabrykaty Własna odlewniametali
Oddz. Oddz.
S u r a m ó n 7 S z m o l o i i S z m e l c wszelkiego rodzaju dla pieców wielkich, martynow*
skich,odlewni żelaza
a> Ferromangan, Ferrosili- cium i wszelkie inne Ferro- stopy
b> Surowiec stalisty, Giserski, Hematyt,Zwierciadlisty itd.
c> Ruda żelazna i mangano- wa, Ruda cynkowa i oło
wiana
i t. d.
Oddz.
Ż e l a z a h a n d l o w e g o i
■ a l e r l a i i w
Żelazo sztabowe, Drut walcowany, Blachy, Pół~
fabrykaty, Kęsy, Bloki i t. d. Szyny i wszelkie materjały umacniające, Lokomotywy, wozy i t. d.
W a r s z a w a
Źórawia 27 / Tel. 406-03, 402-20
F1LJE:
r a k ó w
Brodzińskiego 19 / Telefon 11-86 Pi jarska 7 Telefon 45—46 ZA STĘPSTW A :
F # * m a i f c ś r t i B i e l s k © L w ó w
Jasna 16 Gdańsk 135 Kościuszki 8 / Tel. 709
M a g a z y n y I O d l e w n i a p r z y S z y b i e A l f r e d a
H U T A H O H E N L O H E <P. Górny Śląsk).
Errata:
Strona 64.
Napisy nad wykresami zostały przez omyłkę przestawione. Nagłówek nad wykresem po lewej stronie odnosi się naturalnie do wykresu zamieszczonego po prawej stronie i naodwrót.
Strona 69.
W części nakładu opuszczono nazwisko autora artykułu p. tyt. „Budowa Kolei Żelaznych", którym
jest p. inż. R u c i ń s k i , prezes Dyrekcji Koleji Państwowych w Katowicach.
Przem ysł i Handel
G ó r n o ś lą s k i
Kopalnie
= n a G ó r n y m Ś l ą s k u =
j=S S p ó ł k a d z i e r ż a w n a . S
= S O C l f e T f e f e r m i E r e d e s m i n e s f i s c a l e s =
= D E L ’ E T A T P O L O N A I S E N H A U T E - S I L E S I E =
| K r ó L ^ H u t a |
= = R y n e k L. 9 -1 5 :: T e l e f o n 1 3 6 -1 4 0 £==
| S p r z e d a ż |
| W ^ g l a , K o k s u |
i B r y k i e t ó w |
= z: kopalń: Król, Bielszowice, Knurów =
Przem ysł 1 Handel
G ó rn o ś lą s k i
I
8
D y r e k c j a K o p a l ń Księcia Pszczyńskiego
Furstlich PlessSsche Bergwerksdirektion — KATOWICE
Telefon: Katowice, nr. 666, 667, 668, 669 — Adr, telegraficzny: Plessergruben, Katowice
W e g i e I k a m i e n n y
z kopalń: Emanuelssegen-, Fiirsten-, Boera-, Heinrichsfreude-, Brade-, He i nr i c hs gl i i c k- , Pr i n z e n - , Neugliickauf-, Ba r b a r a - , Aleksander
Wyroby cementowe, cegty i dolomit
własnego przedsiębiorstwa
S p r z e d a ż węgla i brykietów
przez „UNITAS", Spółka węglowa z ogranicz, odpowiedz., Katowice ( „ U N I T A S " , K o h l e n h a n d e l s g e s e l l s c h a f t m, b, H., Ka t o wi c e ) Telefon Katowice Nr. 666, 667, 668, 669 — Adres telegr.: „ U n i t a s "
Wspólność interesów z:
1. F a b ry k a k a m ien n o w ę g la n y c h b r y k ie tó w , S p ó łk a z ogr. odp., D z ie d z ic e , (Steinkohlenbrikettfabrik G. m. b. H., Dziedzice), brykiety formatach 700 gr., 3 i 5 kg.
Sprzedaż przez „Unitas", Spółka z ogr, odp.
2. G ó r n o ślą sk a F a b ry k a m a te r ja ló w w y b u c h o w y c h , S p ó łk a A k cy jn a, Łaziska- Górne, G.-Śl., (Oberschlesische Sprengstoffwerke, Spółka Akcyjna, Ober-Lazisk) Telefon: Mikołów 55 i 64 — Adres telegr.: „ O s w a g " , Mikołów.
M a t e r j a ł y w y b u c h o w e dla górnictwa, dynamit wszelkiego rodzaju, materjały wybuchowe bezpieczne dla użycia w kopalniach zagrożonych gazem lub pyłem węglowym, materjały wybuchowe do karczowania pniaków — Własne chodniki do
świadczalne, spłonki wybuchowe, lonty i inne przybory zapalcze.
3. Z a k ła d y E lek tro w Ł a z isk a c h G órnych, Sp. z o. p., (dawn,: Kraft- u. Schmelz- w erke Prinzengrube G.m.b.H.), Tel.: Mikołów 5,115 i 135, Adr. tel.: „Elektro", Mikołów.
Przedsiębiorstwo prowadzi elektrownię o mocy 25 000 KW,, pracującą na wspólnej sieci z Elektrownią Okręgową Pszczyńską i wyrabia karbid, krzemian żelaza oraz smołę, wydobytą przy nieskiej tem paraturze z węgla kamiennego.
4. E le k tr o w n ia O k r ę g o w a L ig o ta Sp. z o. p., (dawn.: Uberlandwerk Pless, T e l: Katowice Nr. 2695 w Ligocie — Dostarczanie prądu elektrycznego gminom i przemysłowi po
łudniowej części polsk.Górnego Śląska — Zużywane napięcia: 20,000 Wolt, 380/220 Wolt.
Przem ysł i Handel
G ó rn o ś lą s k i
HUTA BBMARKA
HAJDUKI WIELKIE
G Ó R N Y Ś L Ą S K
♦
P R O D U K T Y :
S u ró w k a , k o k s , s ia r c z a n a m o n ia k a ln y , b e n z o l su ro w y , c e g ły ż u ż lo w e , w o d ó r , łle n .
Ż eliw o i o d le w y s t a lo w e w e d łu g m o d eli
Ż e la z o gru b o i drobno z ia r n iste , t a ś m o w e i fa s o n o w e
S ta l S iem en s-M artin , sp r ę ż y n o w a , r e s o r o w a , n a h a c e le , n a le m ie s z e K ute, ż ło b k o w a n e p o d k o w y , p ó łfa b ry k a t.
Zim no w a lc o w a n e ż e la z o o b r ę c z o w e i t a ś m o w e w e w s z e lk ic h w y m ia ra ch , s ta l t a ś m o w a do c z ó łe n e k p o k o jo w y c h (k a rto n y ).
C ien k a b la c h a b a jc o w a n a do s z ta n c o w a n ia , z a g in a n ia , em a ljo w a n ia , do k ry cia d a c h ó w , c y n o w a n ia , b la ch y do d y n a m o m a szy n s t o p o w e i n ie s to p o w e
B la c h y g ru b e n a c y stern y , k o tły , o k ręty , b la c h y C oum pound n a p łu gi, do b u d o w y s k a r b c ó w .
S ta l n a r z ę d z io w a i k o n stru k cy jn a , w a lc o w a n a i k u ta w prętach, ta śm a c h , b la c h a c h i form ach do b u d o w y m a sz y n , sa m o c h o d ó w i a e r o p la n ó w . S p e c ja ln e so rty d la w y ro b u b ron i i o p a n c e r z e ń p o c is k ó w , m in, luf k a r a b in o w y c h , ta r c z och ron n y ch , s ta l ś w i
d r o w a do w s z y s tk ic h g a tu n k ó w sk a ł.
K u to ż e la z n e rury: g a z o w e , k o łn ie r z o w e , k o tło w e , s z la m o w e , w ie r t n ic z e , do r u r o c ią g ó w ro p n y ch , b e z s z w ó w , tę p o sp o jo n e, sa m o ro d n ie s p a w a n e do 1 5 0 0 ram p rzek roju , k s z t a łt k i i fa so n y ru ro w e.
M aterjały k o le jo w y do b u d o w y n a w ie r z c h n io w e j ja k : z łą c z a s z y
n o w e , z a c is k i i p o d k ła d k i, szy n y w ą s k o t o r o w e i k o p a ln ia n e.
Przemysł i Handel
G ó r n o ś lą s k i
lilii
ZAKŁADY
H O H E N LO H E G O
H O H E N L O H E - W E R K E
S P Ó Ł K A A K C Y J N A
WEŁNOWIEC G.ŚL.
H O H E N L O H E H U T T E O .-S.
T E L E F O N Z A R Z Ą D U G Ł Ó W N E G O ; K A T O W I C E , N r. 8 6 4 - 8 7 2 , 4 5 4
O d d z i a ł L W ę g i e l
W ę g i e l p ł o m i e n n y z k o p a l ń : MAKS — WUJEK — GEORG Zjednoczona Hohenlohe-Fanny
O d d z i a ł IŁ M e t a l e
Blacha cynkowa Cynk H. H. Korona
(podw ójne rafin.)
Cynk Hohenlohe Pył cynkowy
(rafin. i nierafin.)
Oryginalny ołów hutniczy
Od d z i a ł UL K w a s y
Kwas siarkowy (60° Be) techn. czysty.
Kwasy siarkowe od 92—100%
Oleum 12% Oleum 12%
Przem ysł I Handel
G ó rn o ś lą s k i
ZWIĄZEK KOPALŃ GÓ RN O ŚLĄSK IC H
ROBUR S-KAZO.O.
w KATOWICACH
Przem ysł I Handel
G ó rn o ś lą s k i
S H B S B H S
lU J U J U m iU J U J U
FRIEDENSHOTTE
Spółka Akc. / NOWY-BYTOM / Górny Śląsk
Z A K Ł A D Y : a) Z a k ła d y „ F rie d e n s h u tte " w N o w y m B y to m iu (Wielkie piece), S ta lo w n ia i W a lc o w n ie , K o k s o w n ie , z a k ła d y w y ro b ó w u b o c z n y c h .
b) K o p a ln ia w ę g la k a m ie n n e g o „ F rie d e n s g ru b e "
w N o w y m B yto m iu .
c) K o p a ln ie ru d y ż e la z n e j w T a r n o w s k ic h G ó r a c h . d) K o p a ln ie rudy ż e la z n e j w C z e r n y (M ałopolska),
♦
WYROBY:
Surówka, koks, amoniak, benzol, dziegieć, oleje, smolne, iu ie l fosfatowy, bloki stalowe Thoma*
sowe, Siemens-Martenowskie, naniklone i elektro- stalowe, bramy, surowe i półwalcowane, platyny
żelazo płaskie, kesy.
Szyny kolejowe normalnotorowe, do kolejek potowych i kopalnianych, podkłady (progi), łubki,
płyty podkładkowe i zaciskowe.
Kształtowniki wszelkiego rodzaju do wysokości 550 mm ścianki pionowej. Uniwersalne żelazo sztabowe, taśmowe, kątowe, T- i Cowe i inne gatunki. Blacha gruba, ieberkowana, średnia, cienka, blacha do wytłaczania i zawijania, dy- namowa, transformatorowa i inna specjalna.
Wyroby kute i prasowane: osie do wozów kole
jowych, obręcze, koła bose, gotowe zestawy kół.
♦
FRIEDENSHUTTE
Spółka Akc. / NO WY-BYTOM / Górny Śląsk
iccrxxrxTirrttXTTXXXXXXXjancjacxxxrxxx3nacxxxxxxxxixJJULXXXX» *■«■•**t
Przemysł i Handel
G ó rn o ś lą s k i
Oberschlesische
C M M h n B ed arfsM
Wyroby koncernu!
l ^ L 2 J L i ^ ^ ^ - J S L ^ J J J S L L £ J L £ J l
(Zakłady S i e m e n s - Ma r t e n o w s k i e , odlewnie żelaza i stali wygniatarki, warsztaty): Bu t l e bezszewne do gazu wszel
kiego rodzaju: węglan, wodór i tlen, naczynia bezszewne Ramy samochodowe i wszelkie części składowe prasowane dla budowy automobili, rury Kardanowe — Kute części dla budowy wagonowej, blachy wypukłe, dna okrągłe i kw adra
towe, płaskie i wklęsłe — Wyroby kute i prasowane dla potrzeb kolejowych: osie wagonowe, obręcze, koła bose, gotowe zestawy kół, r u s z t o w n i k i z odlewu twardego
2 ^J iJL L lL 2 J £ U lA £ —2 L ^ J J j£ jJ iJ Ł Ł ll
(Walcownie rur spawanych i bezszewnych): Specjalności:
W ę ż o w n i c e , r u r y d o w i e r c e n i a i k o ł n i e r z o w e , r u r y s t a l o w e ciągnione na zimno, r u r y w o d n e marynarkowe, parowozowe i kotłowe, r u r y c y n k o w a n e
3 J F a b r s j » g £ i £ b £al i l a s z a n £ £ ^
O p a k o w a n i a b l a s z a n e , p u s z k i do konserw wszelkiego rodzaju, z blachy c y n o w a n e j , c y n k o w a n e j i c z a r n e j , z a d r u k o w a n e i n i e z a d r u k o w a n e 4 L>Z a k ł a d y J i u it n ^ ^
( p o w i a t W i e l k i e S t r z e l c e )
(Walcownie żelaza sztabowego, kuźnia formowa, w arsztaty kolejkowe, f a b r y k i z w r o t n i c , pojazdów i wagonów
5* Odlewnia żelaza Colonnowska
( p o w i a t O d l e
W i e I k e S t r z e
w i a i w i e i H i e a i r z e l c e )
w y ż e l a z n e , odlew szary, szczególnie kokile
Górnośląskie Towarzystwo akc. dla dostaw kolelow., Zarząd w Gliwicach
7
Przem ysł i Handel
G ó rn o ś lą s k i
PRZEM YSŁ i HANDEL
Nr. 3/4 1025. GÓRNOŚLĄSKI
R y t o m S f c ® r S l t l n k o h l t n - U t w e r k c d h a f l
R y b n ic k i® G w a r e o tw o W ę g lo w *
K o p a l n i e w ę g l a :
„A N N A " w Pszowie
„EMMA" w Radlinie
„RyMER" w Niedopczycach
Węgiel koksujący, gazowy, płomienny Sortymenty do 70 mm płukane
Lista la konwencji węglowej
Wartość opałowa 7400 — 7800 kal.
B r y k i e t o w n i e :
kop. „EMMA" i „RyMER"
R. G. Brykiety 1, 3, 6 kg z mytego miału Listy 1 a
Ilość kalorji 7500 K o k s o w n i a :
kop. „E M M A "
Koks wysoko piecowy i opałowy Siarczan amonowy
Wy t wó r n i a b en zo lu i s moł y:
kop. „EM M A "
Benzol automobilowy 90°/o
zwyczajny, Toluol, So!ventnafta, Teeról
D a l s z ą p r z e r ó b k ę u s k u t e c z n i a ; Fabryka przetworów smołowych
w Wielkich Hajdukach:
Oliwa palna, Oliwa do impregnat, Oliwa do motorów, Kresol, Fenol, Kwas karbolowy, Pirydyna, Naftalina w łuskach Antrazen
*
Zakłady impregnowania w Gross = Chełm Wronka Schulitz:
Impregnacja smoło wa,systemem Riiping'a K o p aln iak ó w , progów kolejowych i słupów telegr.
*
Fabryka papy dachowej w Dębie, k. Katowic:
Papa dachowa, Smoła dach. <Dachpech>
B i u r a s p r z e d a ż . y : Węgla brykietów i koksu:
„ROBUR", Związek Kopalń Górno=
śląskich, Sp. z o.p., Katowice, Zamkowa 3 Benzol Amoniak, Produkty smołowe oraz wytwory Zakładów Impregnacyjnych:
„Z W IĄ Z E K K O K SO W N I"
Sp. z o. p., Katowice, ul. Zamkowa 3.
K a t o w ic e . u l. P o w t l a i o ó w 8 ©
9
PRZEM YSŁ i HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4 1925.
‘
W Ę G I E L :
Kop. Gottessegen
Szyb Aschenborn
i
HildebrandKop. Hugozwang
Szyb Menzel
Kop. Radzionków
C Y N K , K A DM p y L c y N K O w y :
Huta cynkowa „Łazy"
Huta „Hugo"
Liebeshiitte
KWAS S I A R K O W y K W A S S O L N y SÓL G L AU B E R S KA:
Fabr. chemiczne przy hucie
„Łazy"
O G N I O T R W A Ł E w y R O B y z G L i N y i K A M I E N I E F O R M O W E :
Fabryka wyrobów szamotowych
w
Wirku
W A P N O : Zakłady wapienne Nacło i Szarley
F A R B y : Fabryka farb w Waldenstein w Austrji
T E L E F O N : T A R N O W S K I E G Ó R Y nr. 6-11 i 1036, 1206, 1207
i ^ |
Nr. 3/4 1925.
PRZEMYSŁ i HANDEL GÓRNOŚLĄSKI
I I i I
G iŁ E s ! E a l S CHJ|
1
g I
I 1
I
PROGRES I 1
1 I I I 1 I
1 I
B I ■
I
i
1 i
I
Zjednoczone Kopalnie Górnośląskie
SP. Z O. P.
T e le fo n y : Nr. 1162, 2523, 2180, 1363 A dres telegraficzny: „ P ro g re s “ Katowice
I 1 I I
i i
■ I
i l i
i I
PRZEMYSŁ I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4 1025
Związek Kopalń Górnośląskich Sp. z ogr. odp.
p o l e c a
pierwszorzędny węgiel kamienny z własnych kopalń węgla:
Anna, Bliicher, Deutschland, Donnersmarcfe, Emma, Emincnz, Fr ieden, Graf-Franz, Gotthard, Lithandra, Paulus, Romer, Schlesien, Wawel, Wolfgang,-
pierwszorzędny koks z własnych koksowni:
Emma, Frieden, Wolfgang,-
pierwszorzędne brykiety z własn.brykietowni:
Emma i Romer.
R o c z n e w y d o b y c i e wynosi około 700000 ton, t. zn. blisko p i ą t ą c z ę ś ć ogólnej produkcji węgla Rzeczyspolitej Polskiej a więcej niż c z w a r t ą s z ę ś ć ogólnego wydobycia Górnego Śląska!
Katow ice, Zam ko w a 3
Nr. 3/4 1925.
PRZEM YSŁ i HANDEL GÓRNOŚLĄSKI
^55,'
^5- ^2,
1 !
I €
i^ - l^*
p
t a
FitznerowskaFabrykaŚrub iNitów
R o k z a ł o ż e n i a 1868
Spółka
ZOgr. por.
Liczba urzędn. i robotn. 500H U T A L A U R A S I E M I A N O W I C E G . - Ś I .
Telefon 50 i 51. Adr. telegr.: „Nietenfabrik" Telefon 50 i 51.
Śruty, sworznie i nakrętki z żelaza i metalu, czarne cynkowane albo obtaczane, dla ws z e l ki c h k o n s t r u k c j i , do budowy maszyn, okrętów, wagonów kolejowych i t. d.
Śruby budynkowe, pociągowe, zatyczki, nity, z żelaza i stali niklowej, lub zwykłej w wszelkich wymiarach, i jakościach do budowy kotłów, mostów, wagonów kolejowych i okrętów.
Materjały do przymocowania szyn, budowy, przewodów telegraficznych i telefonicznych oraz wszelkie roboty kowalsko=fasonowe i t. d.
G O D U L L A
S P O D K A A K C Y J N A fW
w C h e b z i u G . SI.
T elefon Król. H u ta 340-345, R uda 77
K o p a l n i a w ę g l a k a m i e n n e g o : szyb Gotthard, szyb Godulla, kopalnia Lithandra K o k s o w n i a i f a b r y k a b e n z o l u : szyb Gotthard * Cegielnie, Gorzelnia = Paniowy
W yroby: Węgiel, koks, amoniak, dziegieć, benzol smoła twarda, naftalina surowa, pralnik, cegły
lw i a & (^ a w«Sla: „R obur'' Związek Kopalń G órnośląskich, Sp. z o. p., Katowice'
1*1 1 111 (Si S O r Z & U a Z I l d !
Zamkowa nr. 3,- dla koksu i bocznych produktów '”ęg!a kam iennego:" i — „C arbochem ia" Sp. z o. p , Katowice.
13
PRZEMYSŁ ł HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4 1925.
( r
%■ - ' y
Oddział Towarowy
Śląskiego Banku Eskomptowego w Bielsku
Wyłączna sprzedaż węgla z kopalni Hohenlohego i Plessa
▲
Hurtowny handel węgla wszystkich kopalń d la k r a j u i z a g r a n i c y
P rz e d sta w ic ie lstw a w Ka t o wi c a c h i Wi edni u
Poleca się jako solidny dostawca węgla dla przemysłu i opału domowego po najniższych cenach dnia oraz na najdogodniejszych warunkach.
z #
G w a r e c t w o W ę g l o w e
CHARLOTTE
P o c z t a : Rydułtowy, Polski G ó r n y Ś lą s k A d r e s t e l e g r a f i c z n y - „Chariottewegiel"
♦
K 3 T W ę g i e l p ł ó k a n y ‘S S
p i e r ws z o r z ę d n e ] j a k o ś c i we w s z y s t k i c h g a t u n k a c h
S t a c j a kolej,: Rydułtowy
T e l e f o n Nr, 2, 22, 23, 33
Nr. 3/4 1925.
PRZEM YSŁ i HANDEL GÓRNOŚLĄSKI
15
fR Z E M Y SL i HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4 1925.
I
Tow arzystiuo Akc. Fabryk Budoiuy Transmisji, Maszyn i Odlewni Żelaza
J. JOHN w ŁODZI
W łasn e biuro sprzedaży w K ato w icach , B atorego nr. 4. / / / / A d re s te le g ra fic z n y : „T ransm isja".
S P E C J A L N O Ś C I :
T) TT \ T T 117“ <transmisje>. Łożyska sam osm ary.
-*• W ieszaki. W alki. Sprzęgła stale i ro złączan e: kłow e i cierne. K oła pasow e i linow e.
N aprężacze pasów . K ierow niki pasowe. W yko*
n an ic dokładne. K ontrola spraw dzianam i różnico*
wemi. Pro d u k cja m asow a n a sk ła d ; term iny krótkie.
X A zębate czołow e i stożkow e z zębam i obra*
* ^ bianym i n a sp e cjalnych autom atach.
T O FC A I? T Poc^Sowe, szybkotnące Z w ałkiem I v / i v 1 pociągow ym do toczen ia i śru b ą
pociągow ą do gw intów Budowa m ocna. W yko*
n an ie serjam i bardzo dokładne. W rzeciona szli"
fowane. K ażda to k a rk a próbow ana i kontrolo*
w ana p ro to k u larn ie.
\X7 T Th P T 4 S K I
kolum now e ze skrzynką bie*W 1 x2f Xv 1 J r \ Iy. I v 1 gów <8 szybkości) i samodziel*
nym posuw em w rzeciona <4 szybkości) dla w iercenia otw orów do 32 i 40 mm.
K O T Ł Y S T R E B E L 'A ,
w ań centralnych.
W A L C E
i inne przedm ioty żeliw ne utw ardzone.I? I I 9 7 T V
ekonom iczne w łasnego system u i IV O Lu I Z* w szelkie odlewy.Q D T I R V 2 n ak rętk am i w szelkiego rodzaju, O i \ U D Ł NAKRĘTKI
Dostawa ze składów lub w terminach krótkich.
ZAKŁADY /IL E /lA
/PÓ ŁKA KOMAHDYTOWA w w i r k u
FA B R YK A M A /Z Y M i
k o n s t r u k c ji ż e l A z h yc h w W IR K U
TELEFON W IREK HR. 11 i 61
W IE L K O /C ZAB UD O W A NEJ
POWIERZCHNI Ł Ą C Z N IE z
II 3 5 2 8 m?
S p e c ja ln a fabryka m a sz y n g ó rn ic z y c h i u rzą d zeń g ó r n ic z y c h i h u tn icz y ch . I Budowa now ychkoszy kopalnianych wvciai?f»wvrfi-wnTiSw ... ,
■ ’ * ' •=»” --- 1 — ■ ■ —• . a w , i i i w < . y u i i i i u u i i v ; £ y v ; i i . O d d z ia ł L pudow a nowych koszy kopalnianych wyciągowych,wozów w yw rotnych, taczek żelaznych, wywroty, w ózki ffórnicze, __--- ^ ---rmm. narzędzia ręczne^ górnicze, okna zelazne, m łyny transportow e, kołow roty transportow e, frezowane koła zebate czerpaki, osi do wozow kopalnianych, budowa i napraw a wag kole/owych i konnych, balony dla p y li cynkowego zwrotnice kopalniane rożnego rodzaju, wyrób wszelkich konstrukcji żelaznych, budowa przew ietrzników kopalń oweS°' zw rotnice
O ddział II.
N apraw awojów
kol ej. wązkotor., parowozów, lokomobil pługów parów., spaw anie ich elektr. aparatem o .... , , . , T[T Prątl!f zmiennym n a m iejscu potrzeby przez najl. wprawiony personał pod spec;, wykształć, nadzorem i kierow eO ddziałIII.
N awijanie i przewijanie m otorów elektrycznych stałego i trójfazow ego p rądu i transform atorów różnego rodzaju na noW£ł kadow ę aparatu elektrycznego do spaw ania prądem elektrycznym zmiennym System u isilesfa®. ?O d d z i a ł I V . , . ,, ,
— —--- Wszelkiego rodzaju odlewy metalow e miedz, bronz i m osiądz do wysokości wagi J«0 kg w jednym kaw ałka.
Oddział
V . s Paw anie elektryczne prądem zmiennym n a podstaw ie własnego postępow ania o 30 proc. oszczedn. prądu i 70 proc ---- --- oszczędn. czasu wykonawczego naprzeciw spaw aniu elektr. p rą /e m stałym i dając ^ proc. dawn. siły m aterialnej:Przyjmujemy zamów, na spaw anie wszelkich uszkodz. cylindrów od samoch. i wykonywuj. naprawy i spawania pod wszelką gwarancją
...Ł... ...
Nr. 3/4 1925.
PRZEM YSŁ i HANDEL GÓRNOŚLĄSKI
PRZEDSIĘBIORSTWO DiA BUDOWLI FARRYGZ
ul. Straszewskiego 11/1
Spółka z ogr. por.
WK R A K O W I E P r o j e k t u j e i w y k o n u j e :
Nowoczesne budowy cegielń, fabr, dachówek, wapienników, cementowni, materja=
łów szamotowych i t. d. — Budowy kominów fabrycznych — Podwyższanie i naprawa kominów bez przerwy w ruchu — Obmurowanie kotłów parowych i destylacyjnych — Budowa generatorów i wszelkich zakładów przemysłowych
Z w i ą z e k K o k s o w n i Smo.il,
Katowice, ul. Zamkowa 3
Telefon nr. 1490 Adres telegr.: Koksvereinigung
25°lo Siarczan amonowy (zawart. azotu ok.20,561)
Benzol i homologi:
Benzol do motorów oczyszcz., Benzol 90°/O=owy oczyszcz., Benzol do oświetlenia, Benzol do barwników, Bezol czysty, Toluol oczyszcz. i czysty, Xylol. czysty, Solventnafta I i II .. .. oczyszcz., Benzol ciężki, Żywica kumaronowa .. ..
P r z e t w o r y s moł y z w ę g l a k a m i e n n e g o
Smoła prepar. i destyl., Smoły specjalne, Pak twardy i mięitkki, Naftalina do motorów, Naftalina surowa prasowana, Naftalina czysta w łuskach, Fenol, Krezole orto=meta=. Pirydyny do denaturacji i rozpuszczania, Zasady pirydynowe ciężkie, Olej kreozotowy, Olej palny, Olej antracenowy, Karbolineum, Olej smołowy do wyciągania benzolu, 40°/o antracen surowy.
cxdooooocxxdoocx
)
o o o o o o o o o c x x x d o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o(
x io o(X)
o o o o o o o o o o o o o o o o o o88
«CD
Alimeisler
R o ^ d z i e n - ^ S - z o p i e n i c e
T e ł. itr. 571 / R o k z a ł. 1897
f a b r y k a specjaln ych likierów W in a doborowe
Altmeister
W ytw ó rn ia w ó d e k
U raĄ d p o c z t o w y K a i o w i c e
*
Składy dla sprzedaży de ta i lic z n e j w Katowicach
ulica 3 -g o jY Iaja 2h- i ulica Z i e l o n a 16.
CDCD CD
8
CD CDCD
17
PRZEM YSŁ
iHANDEL
GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4 1925
Bracia Stefan i Piotr BERGMAN, Inżynierowie
* M IED Ź ELEKTROLITYCZNA
w szynach, d ru tach , kablach KABLE ZIEM N E
w ysokiego nap ięcia z n atychm iastow ą lufa krótk o tetm in o w ą dostaw ą
PRZEWODY ete ktry c zn e każdego typu
LINY STALOW E
<FeIten G uitteaum e C arlsw erk K o ton ja)
U SZCZELN IEN IA W Ę Ż E PŁYTY GUM OW E #•
C arlsw erk K oionja
B PASY SK Ó RZA N E: BALATA, W IELBLĄDZIE ze skiadów konsygnacyjnych D o m a n g e © F i l s , P a r y ż
W YCIĄG I, ŁAŃCUCHY, W INDY ze składów konsygnacyjnych C. F . M artin, W iedeń
ŻARÓWKI
# MOTORY spalinow e i elektryczne
A d r e s t e l e g r a f i c z n y : ,, B E R G M A N B R A “ W a r s z a w a — K r a k ó w
WARSZAWA, Żórawia 33, Tel. 272-74 / KRAKÓW, Starow iślna 8, Tel. 21-31
Wschodnio-górnośl. Zakłady przemysłowe Mikołaja hr. Ballestrema w Rudzie Wol-śHski.e,
Telefon: R U D A nr. 3, 4, 5 / A dres telegraficzny: A dm inistracja K opalń R uda / T elefon: R U D A nr. 3, 4, 5
1. Kopalnie węgla kamiennego;
Brandenburg ...
Wolfgang
~ f Fr
stacja kolej: Ruda
„ Wolfgang
fr
Graf F r a n z ...
2. Koksownia „W olfgang"...
3. Fabryka Cegł- „C arol Emanuel" . 4. Tartak K okotek...
jPR O D U R TY: W ęgiel p ło m ie n n y i gazow n iczy, koks i p r ze tw o ry uboczne Benzol surowy, amoniak, dziegieć, naftalina surowa
W yroby cegielniane, ogniortwała cegła maszynowa, cegła pusta, dachówki i gonciary, cegła sufitowa
Spółka sprzedażna dla węgla i koksu:
„ J iO B U li“, Z w ią zek K o p a lń G órn ośląskich, Sp. z ogr. p o r , K a to w ice, Z am kow a 3 Spółka sprzedażna dla produktów kamienno*węglowych:
„ Z W IĄ Z E K KOKSOW1S l ‘:, S półka z ogr. p o r., K atow ice, ulica Z am kow a 3
W ytwórnia pędni, ma
szyn i odlewnia żeliwa
Krawczyk
w Z A W IE R C IU
Ska
S p ecjalność:
Pę d n i e , K o ł a z ę b a t e f r e z o w a n e , O k n a ż e l a z n e o d l e w y ż e l i wn e . Sprzęgła cierne Hill'a — na składzie.
Przedstawiciel na byłą Kongresówkę:
Inż. IC N A C y M ySZCZyŃSKI W arszawa, H oża 50, Telefon 29510.
Przedstawiciel na Małopolskę:
Inż. JA N LO M BARDO Kraków, Szewska 24.
Przedstawiciel na Wielkopolskę:
Biruo Inżynierskie St. GRABI A N O WSKI i Ska w Poznaniu, Plac W olności 14 a. Telefon 4010.
Przedstawicielstwo na Pomorze:
Biuro Inżynierskie St. G RABIANOW SKI i Ska.
w Bydgoszczy, Dworcowa, 66, Telefon 912.
Nr. 3/4 1925.
PRZEMYSŁ i HANDEL GÓRNOŚLĄSKI
Antoni Grzesitt, Budowniczy, Przedsiębiorstwo Budowlane
Rybnik
W ykonanie robót nad- i podziemnych Żelbetonowych / / / Budowa osiedli.
, ulica Mittołowsha nr. 9. / / Telefon nr. 84.
■
Gwarectwo Waterloo
K o p a l n i a w ę g l a E m i n e n c j a
Poczta Załęże, powiat Katowice G. SI.
Adres telegraficzny: Kopalnia Eminencja Załęże — Telefon: Katowice nr. 37 i 595 Stacja kolejowa: Katowice, bocsnica kopalni Eminencji
W A W
# ▼ H
WG^IEŁ
W
o d ł u g i m p ł o m i e n i u p i e r w s z e j j a k o ś c i w g a t u n k a c h a w y k ł y c l i i k o m b i n o w a n y c h . W
n
HT-iHJ-u^T-f>ua_M^rt^Jj^TnHax^^rt^j_WTTi^J>^rt<ja>rTT>«u.x4^TTsaia^-rT>u.'|LU
otwarcie olbrzymiego nowego gmachu „Dom Mód“
Zniżona cena tiiemieckich^wiz paszpor
towych dla posiadających wykazj targu, który jest dofnabycia w :a . W arszaw ie: u p. Franciszka Rosen-
* baum a, Jasn a 8 K rakowie
O św ię cim ie D ziedzicach
t a * £ . ń\r>y 4 - Szczakow ej
‘ aYtf ogPin * ^ M ysłow icach
‘ D roh ob yczu
u fmy. M en d elsoh n tran sporty m ięd zyn arod ow e
19
FABRYKA MASZYN GÓRNICZYCH
Fabryka: Załęże G.-Ś.
ul, Szeroka 17 <Breitestr, 17)
Tow. z ogr. por.
Tel.: Katowice 515 i 599 / Skrót telegr.: »Bergbaumaschine«
: Bytom G.-Ś.
Gartenstrasse 11 Dział I Odlewnia Żelaza i metali:
S p e c j a l n o ś ć : Odlewy żeliwne na wysokie temperatury. Odlewy części maszyn do 3 tonn. Bronzy alu«
minjowe, fosforowe, manganowe i D -ra Kunzela bronzy kowalne. Odlewy miedziane, mosiężne oraz odlewy z innych metali na łożyska. Odlewy do celów technicznych i chemicznych.
Dział II Fabryka Maszyn:
a) O n a p ę d z i e p o w i e t r z n y m : Kołowroty, wiertarki obrotowe, szlifierki wrębówki, ręczne drążki żłobiące, wentylatory, aparaty do natrysku cementem, motory do rynien potrząsalnych.
b> O n a p ę d z i e e l e k t r y c z n y m : Kołowroty, wiertarki obrotowe, szlifierki, maszyny wrębowe, ręczne drążki żłobiące, maszynki elektryczne do zapalania naboi, wentylatory, motory do ryniem potrząsalnych.
c) B u d o w a m a s z y n w o g ó l e : Rewizja i kompletny remont wszelkich maszyn, a w szczególności maszyn górniczych, pomp i t. p, przez specjalistów monterów również i na miejscu. Odstawy linowe z kom»
pletnem urządzeniem, urządzenie rynien potrząsalnych, tarcze hamulcowe, rolki i t. p. Świdry końcówki, specjalne z Bismarkhiitte dłuta do drążków żłobiącyeh i t p.
Dział III Nawijanie i budowa motorów:
Motory elektryczne własnego typu do 25 KM. Przełączniki w gwiazdę i trójkąt. Skrzynki łącznikowe, mufy kablowe i t. p.
WYlacme prawn SpriGdllY priei B i l t k l l e sponatonwil ostrz świdrowych do nasadzania.
PRZEMYSŁ i HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI Nr- 3/4 1925-
Gen. zastępstwo: K. G ottschalk, Hurtownia, żelaza, K rólew ska^H uta|G .-Śl.
Z e s z y t N r . 3 / 4 1 0 2 5 .
Tom. VII.
Czasopismo poświęcone sprawom gospodarczym
R e d a k t o r n a c z e l n y : Dr. Zbigniew Dalski
R e d a k t o r w W a r s z a w i e : Al. Jackowski, ul. Marszałkowska 33 S e k r e t a r z r e d a k c j i : Józef Banaś
Z a r z ą d w y d a w n i c t w a : Dyrektor Edward Chwatczyński i Dyrektor Tadeusz Dębnicki R e d a k c j a i A d m i n i s t r a c j a : Katowice, ul. Sobieskiego, Telefon 962.
Konto bankowe: Bank Przemysłowców, Katowice Konto P. K. O. Katowice, Nr. 301900 io 1 egiemplari i przesyłKg: w Kroju 15 ił. kwartalnie
„ l „ „ iopnicf 10 il. „ E u ! ogłoszeń wysyła odoiinistrocjo oo Mmi
P r z e d r u k d o z w o l o n y t y l k o z a w y r a ź n e m p o d a n i e m ź r ó d ł a .
Dwurzędowe samonastawne
łożysko promienne zaoszczędza dużo siły np. przy pędniach.
Kopernika Nr. 13
SZWEDZKIE lO Ż T S IU KULKOWE
W A R S Z A W A Telefon Nr. 12-14
„ T I & U O L A N “
Najlepsze m ydło toaletow e
*
F R . P I J Ł S , fi P . A K C . , W A R S Z A W A
'•J-«TT,>4JLJ-ł-rrTt>+JLU-rTT+*a-i>iTT>4ajj^TrTisjj^TT>4J_u-rrT+4ua>rrT^
39
PRZEMYSŁ i HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4 1Q25.
Kryzys w przemyśle włóhicnniczym w Polsce a pofrzeha zastosowania organizacji pracy.
Wywiad z inż. E. Landsbergiem,
6enerainym UyreHlorcm i. K. PoznańsKi w Łodzi.
W zw iązku z ostatniemi wypadkami w Ł odzi na tle wprowadzenia w przemyślej włókienniczym reorganizacji pracy zwróciliśmy się do wybitnego przedstawiciela prze
mysłu Landsberga o wypowiedzenie się w sprawie obecnej sytuacji w przemyśle włókienniczym ja k również o wy
powiedzenie uwag w sprawie uzdrowienia naszego prze
mysłu wogóle.
'Przem ysł baw ełniany, — zaczął nasz rozm ów ca, — p rzeżyw a taki sam ciężki k ry z y s, jak wogóle cały p rzem ysł w P ań stw ie Polskiem . S kładają się na to rów nież te same czynniki, m ianow icie: (drożyzna produkcji, niepom iernie (wysokie -podatki, d rożyzna kredytu, zm niejszanie się zdolności nabyw czej ludności, Czyli zubożenie ogólne lu d ności.
(Zastanowię się jedynie nad sp raw ą drożyzny, ponieważ 0 podatkach i potrzebie reform y system u (podatkowego, o dro- żyźnie k red y tu tyle już mówiono, że niechcę pow tarzać ityc'h ijuiż znanych rzeczy. (Natomiast zatrzym am się na dro~
żyżnle isamej produkcji.
D rożyzna produkcji w yw ołana jest icałym szeregiem p r z y czyn, z których najw ażniejszem i są: m ała w ydajność pracy, b rak praw idłow ej organizacji i ipoldzialu p rac y , w ysokie św iadczenia socjalne, w ysokie p łace robocizny w porów naniu z sąsiedniem i państw am i, b ra k now oczesnych technicznych urządzeń.
Jednym z pow ażniejszych czynników , m ających w pływ na d ro ży z n ę produkcji jest to w ydajność p racy , k tó ra d otych
czas jeszcze pozostaw ia w iele do życzenia i jest niższą niż przed w ojną, znaczny wlpiływ na to m a rów nież skrócony w o
góle dzień p rac y ido 8 godzin, a w (sobotę d o 6 godzin, czyli do 46 godzin w tygodniu, w ów czas, gdy w innych państw adh, prizy znacznie 'większej w ydajności p rac y w ogóle, tydzień r o boczy w yn o si 46 a naw et 60 (godzin Jeżeli dodać jeszcze ido pow yższego dw utygodniow e urlopy, obow iązujące u nas, i w iększą ilość św iąt, to ilbść godzin pracy w P o lsce w stosun
ku ido Aragljii, Czechosłow acji, Riumunji, nie m ów iąc już o Niemczech, jest o 9 procent m niejsza niż w (przytoczonych w y
żej państw ach. —Niezależnie, w ów czas gdy w A m eryce i w państw ach europejskich, z k tórym i zm uszony jest przem ysł b aw ełn ian y konkurow ać na rynkach św iatow ych, zw rócona jest obecnie szczególna uw aga na p raw idłow ą organizację p rac y celem zw iększenia t ą droigą jej wydajności, a tem sa
m em zmniejszenia kosztów produkcji, u nas wszelkie starania 1 poczynania w ty m fcieirutnku napotykają na zupełnie n ie
p rzezw yciężony opór ze -strony (związków robotniczych, p rzy zupełnie biernem zachowaniu się organów M inisterstw a P ra cy i Opieki Społecznej.
W ym ow nie ilustruje p o w y ższą sytuację ostatnie zajście w Łodzi: F abryki Scheiibleirk i Grohmana, oraz Ge-yera posta
now iły, Idąc z re sz tą w ślady p aru fabryk w Łodzi, zastosow ać u siebie w tkalni p rac ę jednego tkacza na 4 krosnach. Z agra
nicą taki rodzaj obsługi cz te re ch krosien jest już dawno za sto sow any. Robotnicy nie zw ażając na (to, że zarobek ich m iał
być podniesiony praw ie o 25 procent i że nikogo z robotników nie zam ierzano zredukow ać, stanow czo odmówili się od takiej pracy, ciężko poturbow ali jednego iz d y rek to ró w oraz m ajstra i w rezultacie fabryki S cheiblera i Grohm ana zostały zam
knięte. *) P ró b y reorganizacji pracy w kilku przędzalniach na m odły zagranicznych — rów nież skończyły się na niczem, robotnicy kategorycznie odmówili się od nowych zapropo
now anych norm .obsługi m aszyn i rozpoczęli .strejk. Dane pow yższe chyba dostatecznie jaskraw o charak tery zu ją sy tu a cję i te w arunki, w k tó ry ch przem ysł zm uszony jest p rac o wać. M uszę z całą św iadom ością podkreślić, że do tego czasu, dopóki organy rządow e nie b ęd ą w spółdziałać z przem ysłow cami w kierunku reorganizacji p racy celem zw iększenia jej w ydajności i potanienia produkcji — dopóty nic zrobić nie b ę dzie można. S łyszym y często, naw et z try b u n y Sejmowej, głoszenie przez pairtje lewicow e w łącznie do N. P . R., że musi być przeprow adzona reorganizacja pracy, że przem ysłow cy nic w tym kierunku nie robią, z chwilą jednak, gdy p rzem y
słow cy robią jakiekolw iek poczynania w tym kierunku, sp o ty kają ich w ystąpienia w rodzaju ostatnich w fabryce Scheiblera i G rohm ana w Łodzi.
Ogrom ny wlpiływ na d rożyznę produkcji, a tem samym na drożyznę wogóle w Polsce m ają daleko idące św iadczenia so
cjalne, k tó ry ch naw et w najstarszy ch i najbogatszych p a ń stw ach niema. M am tu na m yśli w płaty do K asy chorych, w ynoszące 6,4 procent, tj. dw a ra z y w iększe niż w innych państw ach, w p ła ty na fundusz bezrobocia, dw utygodniow e płatne urlqpy, 46-gtodzinny tydzień roboczy, urządzenie i u- trzym anie żłóbków przy fabrykach, skrócony do 7 godzin dzień roboczy dla robotnic-m atek z niem owlętam i, opłacany jak iza norm alny &-godzinny dzień, obow iązek zatrudnienia na k ażd y ch 60 robotników jednego inw alidy wojennego,
„ciężko poszkodow anego", a w ięc rzecz jasna niezdolnego do pracy, (zdrow i w ykw alifikow ani robotnicy są zwalniani, aby ustąpić miejsca inwalidom, pierw szym w ypłacane są, jako bez
robotnym , zasiłki z funduszu bezrobocia, drugim w ypłacane są pobory z a to, że nic nie robią i robić nie mogą), ido tego w szystkiego ma jeszcze przyjść znajdująca się już w Sejmie u sta w a O zabezpieczeniu starości z odnośnemi nowem i śiwiad- czeniami ze strony przem ysłu. W szystkie te świadczenia podrażają z górą o 20 procent koszta robocizny w Polsce w stosunku do innych p ań stw i rzecz n aturalna uniemożliwiają zupełnie nie tylko konkurencję na rynkach św iatow ych, tj.
eksport, lecz n aw e t konkurencję na rynkach w ew nętrznych, skąd to w a ry baw ełniane krajow e są stopniow o w ypierane przez to w a ry włoskie, czechosłow ackie i inne.
W skutek drożyzny produkcji wogóle, marny ogólną d ro żyznę, to zaś w yw ołuje wysokie płace robocizny w porów naniu z innemi państw am i (Czechosłow acja, W łochy) któ re z nam i konkurują. Ostatnio, przez arb itra ż, k tó r y zm usił p rze
m ysłow ców w przem yśle w łókienniczym 'do zw iększenia opła
ty robocizny o 10 procent, stan ten jeszcze się pogorszył i tw o rzy się błędne koło, które po g arsza sytuację i musi siłą rzeczy stopniowo prow adzić do ruiny ojczystego przem ysłu baw ełnianego, nietylko ido calikoiwitego zaniku eksportu, lecz także do wzmożonego im portu tow arów baw ełnianych z in
nych państw , ido znacznego pogorszenia w skutek tego naszego ') W ostatnich dniach — z doniesień prasy codziennej -V ' doszło w zakładach Scheiblera i Grohm ana do porozumienia Z arządu z róbotnikami. R obotnicy przyjęli plan reorganizacji pracy, obow iązując się w przyszłości załatw iać w szelkie z a targi za pośrednictw em Zw iązków Zaw odow ych. P orozum ie
nie przy szło do skutku p rzy żyw ym udziale Min. P racy i Opieki Społecznej. — Redakcją.
PRZEMYSŁ i HANDEL Nr. 3/4 1925. Kryzys w przemyśle włókienniczym w Polsce GÓRNOŚLĄSKI
bilansu handlowego i do w szystkich konsekw encji z tem zw ią
zanych.
Z try b u n y sejmowej, oraz w prasie częstokroć -jest [pod
noszona spraw a b r a t a now oczesnych urządzeń technicznych w fabrykach, co rzekom o m a być głów ną p rzy c zy n ą dro
żyzny produkcji. Co się ty c z y (przemyski baw ełnianego, to nie odpow iada to całkowicie rzeczyw istości. U rządzenie fabryk baw ełnianych jest, biorąc ogólnie, na w ysokości, nie znaczy to jednak, że nie mogły by ibyć zastosow ane najnowsze zdobycze techniki, jednak ab y to m ożna było praktycznie w ykonać, ‘po
trzebne są znaczne środki n a inw estycje, k tó ry ch przem ysł nie
■posiada 1 otrzym ać nie jest w stanie. Dewaluacja, w ysokie 'podatki, zm niejszenie produkcji, w skutek zmniejszenia ipopytu w yw ołanego ogólnym zubożeniem ludności i zagraniczną ko n kurencją, — w szystko to tak poderw ało stan finansow y prze
m ysłu (bawełnianego, że dzisiaj rzec śmiało m ożna, iż ledwie dyszy i zachodzą pow ażne obaw y o jego byt. To też spraw a technicznych ulepszeń, tj. inw estycji, nie jest realna w dzisiej
szych w aru n k ach i nie jest t o droga do uzdrow ienia naszego p rzem ysłu. O ulepszeniach technicznych, o inw estycjach mo
żna m ów ić jedynie w ów czas, gdy w skutek unorm ow ania in
nych p rzyczyn w pływ ających na drożyznę produkcji, będą pew ne w idoki na ja k ąś jaśniejszą i pew niejszą przyszłość i lepsze persp ek ty w y .
W końcu należy jeszcze podkreślić, że na (drożyznę pro
dukcji baw ełnianej m a rów nież w p ły w i nasza polityka kole- jow o-taryfow a, k tó ra w inna b y ć więcej dostosow ana do po
trzeb przem ysłu, k tó ra winna w spółdziałać szerokiem u rozw o
jowi ekonom icznem u państw a, jest to zarazem w interesach w łasnych sam ego prziedsięibionstwa kolejowego.
P o niew aż rozchody eksploatacyjne kolei żel. dzielą się na rozchody stałe, niezależne od 'ruchu i przew ozów , i na ro*z-
cnody zależne od ruchu i .iprzewozów — przeto im większe przew ozy, im gęstszy jest ruch na sieci kolejowej, tern koszta własne przedsiębiorstw a kolejowego, przypadające na jednostkę przewiezionych ładunków (tonnę) są m niejsze. Je st to p ro stą konsekw encją zm niejszania się (rozchodów niezależnych od przew ozów , tj. rozchodów stałych na Jednostkę. To też przy w iększych przew ozach kolej może taniej wozić, ta ry fy m ogą b yć niższe, zaś te w iększe przew ozy ściśle zależą od sametj w ysokości taryf. Dzisiaj, kiedy przem ysł w Łodzi płaci za przew óz miału z Zagłębia węglowego czterokrotną jego w a r
tość na kopalni, kiedy nie roibi się żadnych ulg za przew ozy w w agonach o sile nośnej 30 ton, chociaż koszita w łasne za przew óz w takich w agonach są mniejsze, kiedy ta ry fa na p rze
wóz baw ełn y jest nadm iernie w ygórow ana, kiedy nie ma żad
nych ulg taryfow ych za ładunki wagonow e i półw agonow e, m anufaktury, w ysyłane na eksport ftp., koszta produkcji m uszą być wysokie, a eksport znacznie utrudniany, koleje zaś w zw iązku z zastojem w przem yśle mają około 50 000 unierucho
mionych parow ozów , w skutek słabego ruchu w ydatki eksplo
atacyjne są znacznie ‘pow iększone ma jednostkę (przewiezio
nych ładunków , a konsekw encja tego w szystkiego — znaczny deificyt w gospodarce kolejowej, nie licząc naw et stra t od ogromnego unieruchom ionego kapitału w stojących bez pracy parow ozach i w agonach.
Ażeby uzdrow ić nasz przem ysł, uzdrow ić stan ekonom icz
ny państw a, k tó ry (przeżywa o stry k ry z y s, w inna być prze
prow adzona gruntow na sanacja ekonomiczna, nie trz e b a w s ty dzić się i zam ykać oczu na popełnione błędy, socjalne św iad
czenia, podatki i t. p. winne odpow iadać faktycznym możli
wościom, należy jasno nakreślić plan sanacji i go konsekw en
tnie przeprow adzić nie zw ażając na to, że może on kolidować z program am i i hastam i partyjnem i, pam iętając, że wym aga tego dobrobyt P ań stw a Polskiego, jego siła i przyszłość.
Pod adresem Biura Badania Cen.
inżynier Stanisław ZalesKi.
Ciężki kryzys, k tó ry objął naszą produkcję przem ysłow ą, zastanow ił cały szereg fabryk i rzucił tysiące rodzin w ob
jęcia rozpaczliw ej nędzy, k tó ry w ygania setki ludzi na po
niew ierkę i w yzysk w obcych kopalniach i grozi dziełu sa nacji finansów państw a, nie tylko nie ustał, ale każdej chwili m oże się jeszcze pogorszyć.
O k ryzysie napisano i naradzano już tyle, że zdaw ałoby się, że już nic now ego dorzucić nie można. Nie będę też tego pow tarzał, ab y nie zniecierpliw ić czytelnika znającego ten m aterjał dostatecznie nie tylko z pism fachow ych ale naw et i z dzienników. C hcę tylko zrekapitulow ać dotychczasow ą dyskusję o przyczynach k ryzysu, któ ra redukuje się do na
stępujących punktów :
1) b rak kapitałów obrotow ych i drożyzna kredytu, 2) w ysokie koszta w łasne, uniem ożliw iające nie tylko export, ale naw et konkurencję ,w kraju z obcym i w yrobam i.
B rak kapitałów obrotow ych — skutek inflacji — w ym aga pow iększenia m ajątku narodow ego. Je st to możliwe tylko p rzy czynnym bilansie handlow ym państw a, a ten nie bę- dze tak długo czynnym , dopóki trw a kryzys. J e s t to więc błędne koło, z którego nie ma na razie wyjścia. Z drożyzną kred y tu w alczy rząd skutecznie p rzy pom ocy odpowiednich ustaw , ale nie jest to zło, k tó reb y się prędko udało uleczyć.
D latego te ż w ięcej nteresującym jest punkt drugi, gdzie b y łoby jeszcze dużo do napraw ienia. Czynniki m iarodajne zrobiły wiele w tym kierunku: zniesienie podatku w ęglow ego, przedłużenie czasu pracy, ograniczenie w yw ozu ziemiopło
dów, zm iany w tary fach celnych i kolejow ych przedstaw iają już może maximum tego, co można było zrobić w tym kie
runku. D laczego jednak skutki tych doniosłych, a nieraz ciężkich ofiar *) Rządu dały tak nikłe w yniki? A żeby na to odpowiedzieć, trzeba sięgnąć głębiej w mechanizm naszego życia gospodarczego.
Od początku obecnego kry zy su to czy się zacięty spór m iędzy pracodaw cam i a pracobiorcam i o w ysokość robo
cizny i poborów urzędniczych. Spór ten w ybuchający przy w szyskich pertrak tacjach zarobkow ych i sądach rozjem czych odbija się głośnym echem w prasie fachowej i co
dziennej. Spór ten bardzo łatw o rozstrzygnąć, a mianowicie:
— obie strony mają rację! F aktem jest, że robocizna i gażę obciążają nadzw yczajnie budżety zakładów przem ysłow ych i psują każdą kalkulację, faktem jest jednak rów nież, że znaczna część urzędników i robotnicy przem ysłow i cierpią skrajną nędzę. A tam gdzie dwóch traci niemożliwem jest, żeby nie ko rzy stał trzeci. I w yszukaniem „tego trzeciego1' zajmiemy się w dalszym ciągu tego artykułu.
W ychodzi w W arszaw ie nakładem Głównego Urzędu S tatystycznego tygodnik p H 1 „W iadomości S tatystyczne Głównego U rzędu S taty sty czn eg o 11. W eźm y np. do ręki Nr.
24 „W iadom ości11 **). Znajdujemy tam w rubryce „w ska
źniki kosztowi żyw ności w P o lsce“ jako stosunek kosztów żyw ności obecnie do koszów roku 1914 cyfrę 154,1 proc., to znaczy, że koszta te podniosły się w stosunku do przed
wojennych o 54 proc.
*) np. zniesienie podatku węglowego.
**) z 18 (grudnia 19i24 r.
P R 2 E M Y S Ł i H A N D E L
G Ó R N O Ś L Ą S K I Pod adresem Biura Badania Cert. Nr. 3/4 1025.
Ja k w yglądają te ra z w skaźniki dla produktów w ielkie
go przem ysłu?
Cukier 137 proc.
Żeliwo 142 proc.
Żelazo handlow e 98 proc.
Żelazo bednarskie 113 proc.
D rut w alcow any 113 proc.
Cynk 126 proc.
Nafta oczyszczona 64 proc.
W ęgiel (średnio) 162 proc.
Cement 63 proc.
A jak dla usług osobistych:
S trzyżenie 376 proc.
P ra n ie i prasow anie 244 proc.
L ek arz (w izyta u chorego) 376 proc.
D en ty stal) 188 proc.
D rożyzna piorady lekarskiej daje się uboższej ludności bardzo w e znaki. Jak może urzędnik o poborach m iesięcz
nych np. 300 złotych (uw aża się to dziś n a w e t w przem yśle już za „dobrze sytuow anego'' urzędnika) zapłacić za w izytę lek arsk ą 20,— zł.? Jeśli doliczyć do tego lek arstw a, to jedna choroba w rodzinie może zjeść cale jego dochody miesięczne. D latego też dziś naw et w y żsi urzędnicy zapisują się dobrow olnie do Kas Chorych, poniew aż inaczej narażeni są na zupełny b rak pom ocy lekarskiej. C zy tego rodzaju zm echanizow anie p raktyki lekarskiej w yjdzie lekarzom na dobre — nie myślę.
P.
Dr. iBreyer myli'się
2) tw ierdząc,, że przy czy n ą w y sokich honorarjówi są pustki w ! poczekalniach lekarzy.R zecz się ma odw rotnie — w ysokie honorarja zam ykają uboższej ludności (a w ięc praw ie w szystkim ) podw oje g a
binetów lekarskich i zm uszają ich do k orzystania z Kas Chorych,
Co gorsza — zjaw iają się dziś m asam i rozm aici znacho
rz y i cudotw órcy, leczący p rzy pom ocy rozm aitych ta je m niczych środków ! W y sta rc z y przeglądnąć ogłoszenia w codziennych pism ach, ażeby przekonać się, że w racam y pod tym w zględem szybkimi krokam i do średniow iecza.
I tu nie tylko w zgląd na k ry z y s przem ysłow y, ale pierw szy in teres państw a, tj. tro sk a o życie i zdrow ie w ym aga w k ro czenia, nie przez tępienie znachorów , bo to nic nie pomoże, ale przez obniżenie honorariów do stopy odpow iadającej w skaźnikow i drożyźnianem u.
Analogicznie szerzy drożyzna dentystyki form alnie spu
stoszenia w uzębieniu ludności. W iadom o, że w now oczesnej d en ty sty ce bez złota niestety obejść się nie można. Za je
dnostkę złotą płaci się dziś 50,— zł. przed w ojną 20—25 zł.
D entyści tłum aczą to drożyzną złota. Ależ gram złota ko
sztuje zaledw ie 3 zł. 50 gr.3) a jednostka złota nie w aż y dużo w ięcej niż d w a gram y. Istniejące ta ry fy 4) niestety sankcjo
nują te w ysoke ceny.
Nie lepiej w ygląda sp raw a z ta ry fą adw okacka. S praw a ta w niektórych okolicach nie jest jeszcze ustaw ow o uregulo
w ana, w każdym razie należałoby te ta ry fy poddać grunto
w nej rewizji.
1) S taty sty k a nie obejmuje n iestety innych w olnych zawodów, np. adw okatów jak rów nież i rękodzielników (elektrom on
terzy , instalatorzy, kraw cy , szew cy ii t. p.). Nie pomylimy się przyjm ując i tu w skaźnik 250—300 iproc.
2) Ilustrow any K urjer Codzienny Nr. 341 z dnia 15 gru
dnia 1924 r. str. 15.
3) P a trz „M onitor P olski" ostatnie num era.
4) np. w W ojew ództw ie Śląskiem.
Nie należy spraw tych trak to w a ć jako drobnostki. Pom oc lekarska i p raw na są to w ydatki, któ ry ch uniknąć nie podo
bna, — bo nie są to rze czy zależne od woli ludzkiej. Dziś n aprzykład w iększa robota u dentysty, albo pomoc adw okata są w stanie n adszarpać budżet przeciętnego urzędnika1) na szereg miesięcy. Czyż tego rodzaju stan powinien istnieć długo?
Argument, często podnoszony, że w olne zaw ody muszą mieć wielkie dochody ze w zględu na brak em ery tu ry na s ta rość upada w obec faktu, że robotnicy i urzędnicy przem ysło
wi rów nież tego zaopatrzenia nie mają, a jak w ygląda to z a opatrzenie dla urzędników państw ow ych i kolejowych, to w i
dać to najlepiej po em eryturach państw zaborczych, k tó rz y po zrzeczeniu się swoich p raw do obcych funduszów em erytal
nych otrzym ują zam iast ustaw ow ej em ery tu ry — drobne jałmużny.
Że ta ry fy urzędow e dla w olnych zaw odów są często za w ysokie w y sta rc z y przeglądnąć np. tary fę dorożkarską ogło
szoną dla m iasta Król. H uty2). Najm niejszy kurs dzienny kosztuje obecnie 3,00 zł., przed wojną 60 fen., czyli 72 grosze, co odpow iada w skaźnikow i 420 proc.
D rugą bolączką naszego życia ekooomiczn&go jest w yzysk w handlu detalicznym .
W róćm y do naszych „W iadom ości S taty sty cz n y ch 11 Nr. 24 w rubrykach „C eny hurtow ne w P o lsce11 i „ceny detaliczne w W a rsza w ie'1. W skaźniki w stosunku do roku 1914 jako 100 w ynoszą w procentach:
cena hurtow na cena detaliczna 109 proc. 204 proc.
123 proc. —
— 228 proc.
137 proc. 147 proc 160 proc. 236 proc.
64 proc. 148 proc.
tej tabeli w eźm y przykład cyfrow y np, naftę za 1 kg. cena w groszach:
rok: 1914 8— 14 XII 1924 wskaźnik
detalicznie 27 40 148 proc.
hurtow nie 22 14 64 proc.
A zatem sklepikarz zarabiał na 1 kg. nafty przed wojną 27 — 22 = 5 groszy, obecnie zarabia 40 — 14 — 26 groszy.
O ile przyjm iem y dla spraw iedliw ości, że zarobek jego zw iększyć się powinien w stosunku w skaźnika drożyźnianego tj. o 54 proc., to zarobić powinien 7,7 groszy, a zarabia fak
tycznie 3 i pół ra z y więcej.
O tej rozbieżności cen hurtow nych i detalicznych w P o l
sce napisano już tyle w kraju a n aw e t zagranicą3), że rozw o
dzić się nad tem b y łoby zbytecznem . T a różnica w kalkulacji cen w ystępuje jaskraw o np. na pograniczu górnośląskiem . I tak np. za buciki męskie średniej jakości płaci się w Bytomiu 16 mkn. tj. 18,50 złotych — w Król. Hucie 35—40 złotych.
Kupcy tłum aczą to w ysokiem cłem, ale niesłusznie, bo cło na parze bucików w ynosi zaledw ie 1,80 zł.
Zadanie zw alczania tych niezdrow ych objawów nie będzie trudnem , mimo że zakorzeniona w niektórych sferach chęć nadm iernych zysków przeciw staw i tym usiłowaniom z w a r
ty front.
1) nie m ówiąc już o robotniku, dla którego są to rzeczy wogóle niedostępne.
2) G azeta U rzędow a Woj. Śl. Nr. 52 ex 1924 r.
3) „The Econom ist" Londyn z 9 sierpnia 1924 r.
Ziemniaki
W ieprz żyw ej wagi Kiełbasa
Cukier k ry szta ł Masło
N afta
Dla lepszego zrozum ienia
Nr. 3/4 1925. Pod adresem Biura Badania Cen.
PR Z E M Y Ś L I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI
Przedew szystkieffl gruntow na rew iyja ta ry ł lekarskich, dentystycznych, adw okackich, a także i hotelow ych, fry z jer
skich itp. jest palącą koniecznością.
W alka z w yzyskiem handlu detalicznego m ogłaby (być skuteczną tylko drogą kooperatyw y. Pokazuje się dziś, że za prędko zw inięto konsum y zakładów przem ysłow ych i sto w arzyszeń, rzucając całe rzesze pracow ników na łup w y zysku.
Specjalnie na pograniczu Ś ląska m ożnaby tem u zaradzić przez jak najdalej idące ułatw ienie ruchu pogranicznego1).
D elegacie kupców do W a rsz a w y o raz słynna odezw a Z. O.
K. Z. nie mogą ukryć faktu, że uboższa ludność musi z a op atry w ać się w to w a ry na Śląsku niemieckim, poniew aż «a miejscu kupić ich nie jest w stanie.
Tw ierdzenie, że zakupy te są „szmuglem" nie jest słuszne, bo to w ar ten n aw e t oclony, w y p ad a znacznie taniej, niż na miejscu. P rz e z ułatw ienie form alności celnych uni
knęłoby się przem ytnictw a, bo w gruncie rzeczy cła nie są w ysokie.
x) a nie utrudnianie go, jak b y tego chciało kupiectw o.
Węgiel na użyfcK Kolei żelaznych.
Prof. Inż. AleKsander PawłowsKi.
kładów w ynosi w okolicach Z abrza 190 mtr. obejmując 7 po
kładów w ęgla, — grubość pokładów w ęglonośnych zmniejsza się przy Królewskiej Hucie do 55 m etr. zaw ierając 3 pokłady w ęgla, a w sąsiedniej części b. K ongresów ki jest już tylko gruby pokład siodłow y Reden.
W okolicy Królew skiej H uty wspomniane 3 pokłady noszą n azw ę: w ierzchni G erharda i niższy Heintzmana, a najniższy, z aw ierający najlepszy w ęgiel — Siodłow y. R edenow skierri nazyw ają się najniższe pokłady koło Z abrza i Bytomia.
Z araz nad Redenow skiem i znajduje s ię ’ pokład H eintz
mana.
P rodukcja w ęgla kam iennego w ynosiła w. r. 1913, przed w ojną św iatow ą, w zagłębiu G. Śląskiem (58 kopalni) około 43 miljonów tonn; a w zagłębiu K arwińskiem (45 kopalni) około 10 miljonów tonn, w zagłębiu DąbroWskiem (31 kopalni) około 5.7 miljonów tonn.
Liczby pow yższe są w ym ow nym dowodem, że w ydoby
w anie w ęgla w zagłębiu G. Śląskiem w przyszłości będzie górow ało nad produkcją zagłębia D ąbrow skiego, K rakow skie
go i C ieszyńskiego (Karwińskiego).
W zagłębiach Śląskiem i D ąbrow skiem grubość pokładu dochodzi do 12 m etrów . E ksploatow ane są jednak pokłady m ające naw et trochę mniej od 1 m etra grubości.
W pokładach szczerego w ęgla byw ają p rze ro sty czyli w arstw y poziome ciał płonnych, przew ażnie łupku gliniaste
go. Takie p rzerosty byw ają różnej grubości i obecność ich w danej kopalni staje się przy czy n ą zw iększenia ilości po
piołu; a w ięc w takiej kopalni odręczne sortow anie w ęgla pow inno być bardziej staranne niż w innych. To znaczy, że na -taśmach sortow niczych powinno być w ięcej ludzi i w nocy pow inna być sortow nia dobrze- oświetlona. Jeżeli p rz e ro stów jest dużo, to kopalnia byw a zm uszona urządzić płukanie w ęgla, żeby ty m sposobem usunąć ciała płonne.
W kopalnich zagłębia D ąbrow skiego najlepszy węgiel otrzym uje się z pokładu Redenó-wskiego. P okład podrede- now ski jest także dobry,, ale z niego otrzym uje się w ęgla mało. P okłady nadredenow skie zaw ierają w ęgiel najgorszy, Zagłębia G. Śląskie, D ąbrow skie i K rakow skie stanow ią
% jednego w spólnego zagłębia Ś ląska polskiego, któ re się roz
ciąga od południa R aciborza do południa S kaw iny i od ró w n o leżnika T arnow skich Gór do rów noleżnika Cieszyna. Jedna trzecia tej przestrzeni należy do Niemiec i C zechosłow acji
System atyczne badania geologiczne ostatnich 30 lat udo
w odniły jednolitość geologiczną złóż w ęglow ych zagłębi G.
Śląskiego, K arw ińskiego, K rakow skiego i D ąbrow skiego.
D ają się zauw ażyć 2 głów ne oddziały złóż w ęglow ych, mianowicie grupa zew nętrzna pokładów brzeżnych (Rand- gruppe) i grupa pokładów kotlinow ych (M ittelgruppe). P o między temi piętram i złóż w ęg la istnieją pokłady siodłowe (Sattelgruppe),, które stanow ią rodzaj łącznika i m ają bardzo wielkie znaczenie ekonomiczne.
Do grupy pokładów kotlinow ych zaliczają się złoża w ęgla w okolicach Chełma, Łazisk, O rzesza, M ikołowa i Rudy, w byłej K ongresów ce złoża redeńskie i nadredeńskie, w zagłę
biu K arw ińskiem w szystkie pokłady siodłowe, a w zagłębiu K rakow skiem złoża w ęgla w okolicy Jaw orzna i Ryczow a.
Do grupy pokładów brzeżnych zaliczają się złoża w oko
licy H ruszow a, H ulczyna i B irtułtow a, w zagłębiu K arw iń
skiem średnie i dolne pokłady w okolicy O straw y, w zagłę
biu D ąbrow skiem złoża podredeńskie; w zagłębiu K rakow skiem pokłady w okolicy Tenczynka.
Zagłębie Śląsko-polskie pow stało na w ybrzeżu m orza i było pokryte kilkakrotnie falam i morskiemi.
Złoża w ęgla gru p y kotlinowej stanow ią rodzaj kotliny młodszej, k tó ra się w sunęła w już istniejącą kotlinę starszą po jej skurczeniu się w fałd y i pagórki.
G rupa pokładów kotlinow ych w ykazuje kilka siodeł, któ
re w północnej części zagłębia mają najw iększą grubość (miąższość). W okolicach Zabrza, Królewskiej Huty, L aura H uty i Roździenia złoża w ęglow e u tw o rzy ły form alne pa
górki; głów ne siodło idzie w kierunku zachodnio-wschodnitn.
P okłady w ęgla tra c ą na grubości (miąższości), t. j. w ykliniają się z południo-zachodu w kierunku północno-wschodnim i pod
czas kiedy grubość (miąższość) w a rstw w ęglonośnych i po-
Czas ucieka — cały legion bezrobotnych ginie w nędzy mimo że skarb państw a w y p łac a ogromne sum y na zapomogi.
Idziemy ku ruinie ekonomicznej tylko dlatego, że pew na część ludzi nie chce zrezygnow ać z nadm iernych -zysków!
P aństw o, wielki przem ysł i jego- pracow nicy ponieśli już jak najdalej idące o fia ry . te ra z kolej na innych. A o ile nie zechcą tego zrobić dobrow olnie trzeb a ich do tego zmusić:
Tego w ym aga dobro' P a ń s tw a ,. które jest i musi .być -naj- w yższem praw em .