Maliszewski, Przemysław
"Materiały i Sprawozdania
Konserwatorskie Województwa
Krakowskiego", 1, Kraków 1968 :
[recenzja]
Ochrona Zabytków 22/3 (86), 245
1969
R E C E N Z J E
M ateriały i Spraw ozdania K o n s erw a to rsk ie W o je w ó d z tw a K r a k o w s k i e g o h Pod powyższym tytułem ukazał się pierwszy tom organu Zespołu D okum en tacji Zabytków W ojewódzkiego Konserwatora Za bytków w K rakowie. W ydawnictw o to jest w pew nej m ierze kontynuacją rwydanych przed ponad dziesięciu laty dwóch zeszytów W ia dom ości K o n s e r
w a to rsk ic h 2, ale — co z uznaniem należy podkreślić —
bez pew nych ich niedociągnięć. Program Wiadomości... był zbyt rozbudowany, o bardzo różnorodnej tem atyce artykułów — w sum ie dość przypadkowych, od popu- laryzatorsko-spraw ozdaw czych do technologiczno- -konserw atorskich. M ateriały i Sprawozdania... za
w ę z i ł y swą problem atykę do publikowania rzeczy
potrzebnych: do sprawozdań z działalności W oje w ódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie i m ateriałów archiw alnych gromadzonych przez w iele lat w archiwum Konserwatora, a przejętych przez niedawno utw orzony Zespół Dokum entacji Zabytków. Taki program organu konserwatorskiego w skali w ojew ództw a, sform ułow any zresztą w yraźnie w e w stęp ie przez H. Pieńkow ską, w ydaje się być naj w łaściw szy, co najłatw iej będzie wykazać na przy kładzie omawianego zeszytu. Jego część pierwsza, w dziale „Sprawozdania”, zawiera opracowanie H. Pieńkow skiej pt. O zagospodarow aniu z a b y t k ó w w o
j e w ó d z t w a kr a ko w s kie g o . Jest to artykuł om awiający
p roblem atykę tem atu: trudności, sukcesy, zagadnienia praw ne i p lany na przyszłość. Ponadto zebrano tu duży m ateriał dokum entacyjny w postaci szczegóło w ych tablic i zestaw ień rzeczowych, jakościowych, i ilościow ych. W ydaje się, że jest to najcenniejsza część pracy, albow iem m ateriał ten, dotychczas grun tow nie rozproszony, został zebrany z niezliczonych pism , sprawozdań, urzędowych zestawień i dokum en tacji, i — praktycznie rzecz biorąc — n ie do odtw o rzenia w przyszłości. A jest to m ateriał cenny. Dla przykładu: jeden ze spisów w ym ienia obiekty zab yt kow e zagospodarowane na cele użytkow e, podając m iejscow ość, pow iat, rodzaj zabytku, jego sty l i czas pow stania, grupę i w reszcie obecnego użytkownika. Obiektów tych jest 152. D opiero w tym zestawieniu w idać ogrom pracy Władz K onserw atorskich i na kładów finansow ych Państwa. Ponadto jest to m a teriał historyczny w sen sie dosłownym : kto odbudo w ał, kiedy, jakim kosztem , k to prow adził badania. Nie jest łatw o uzyskać te dane przy obecnym zróżni cow aniu i rozproszeniu dokumentacji dla obiektów przy których prowadzono prace konserw atorskie na w et stosunkowo niedawno.
W dziale „M ateriały” M. Majka p ublikuje obszerną pracę Nie zachow ane d w o r y Z ie m i K r a k o w s k ie j. Ściślej, chodzi tu o dwory, które znikły w końcu w iek u X IX i w w ieku X X . Praca ta, do której roz proszone m ateriały zostały starannie zebrane z w ielu źródeł, często trudno dostępnych (zbiory prywatne), składa się z dwóch części: część pierwsza, to ogólne om ów ien ie problem atyki i przegląd dworów z próbą an aliz stylistycznych i ujęcia w grupy pokrewne, przy porów naniu z m ateriałem istniejącym . Część druga, to katalog zawierający: nazw ę m iejscowości, jej krótkie dane historyczno-w łasnościow e, historię obiektu, m ożliw ie dokładny opis katalogow y, b iblio
grafię, oraz dane o inwentaryzacjach pomiarowych i ikonografii, z podaniem m iejsca ich przechow yw a nia. Katalog zawiera 55 pozycji. W części pierwszej, w tekście, zostały umieszczone p lany, na końcu arty kułu — przekazy ikonograficzne. O ile część pierw sza pracy, którą można by nazwać interpretacyjną (nie wdając się w tym przypadku w ocenę jej w ar tości), m oże b yć zawsze dyskusyjna, w zależności od stanu badań, znajomości m ateriału porów naw czego, czy przyjętych założeń teoretycznych — o tyle część katalogowa pracy ma wartość dokum entalną dużej w agi. Zebrano tu wiadom ości historyczne, pomiary i przekazy ikonograficzne do 55 nie istniejących dwo rów jednego regionu. Jest to w ażny przyczynek m a teriałow y do dziejów architektury polskiej.
W ydaje się, że następne numery M ateriałów i S p r a
wozdań..., utrzym ując się w dotychczasowym profilu,
pow inny silniej 'jeszcze akcentować części sprawoz dawcze i dokum entacyjne opracowań. Dla przykładu: w artykule H'. 'Pieńkowskiej odczuwa się brak w n ie których zestaw ieniach szczegółow ych dat prac przy konserw owanych zabytkach, a także autorów projek tów, lub przynajm niej nazw in stytu cji prowadzących roboty. W opracowaniu M. Majtka nie zostały w pełni w ykorzystan e istniejące zespoły pomiarów; ograniczo
no się w p ew nych przypadkach jed ynie do reprodu kowania rzutu przyziem ia, pom ijając istniejące prze kroje i rysunki elew acji '(Łapsze 'Niżne, N iegardów — inw entaryzacje pomiarowe w zbiorach Instytutu Sztuki PAN, Warszawa). N ie w ydaje się to być słu sz ne, tym bardziej, że są to przecież unikalne pom ia ry obiektów nie istniejących.
Omawiany pierw szy zeszyt ukazał się w niedużym nakładzie 500 egzemplarzy. 'Wbrew pozorom, jest to dla tak specjalistycznego w ydaw nictw a ilość w ystar czająca. Zeszyt w ydany jest starannie, techniką k se rograficzną. Technika ta, przy dobrym wykonaniu i przy ładniejszym niż zastosowano w M ateriałach
i Sprawozdaniach... kroju czcionek, w yd aje się być
w ystarczająca dla w ydaw nictw a specjalistycznego o niew ielkim nakładzie; ponadto, co ważne, zastoso w anie jej pozwala drukować stosunkow o szybko i ta nio. W kładki ilustracyjne na kliszach siatkowych jakością n ie ustępują ilustracjom zam ieszczanym np. w K atalogu 'Zabytków Sztuki w Polsce.
W reszcie, osobne w yrazy uznania należą się Z. Jeżo za projekt okładki.
Należy przypuścić, że inne ośrodki konserw atorsko- -dokum entacyjne, posiadające przecież rów nie bogato rozbudowane archiwa i równie cenne osiągnięcia re alizacyjne na sw oim terenie, podejm ą cenną inicja tyw ę W ydziału K ultury Prezydium W ojewódzkiej Rady Narodowej w K rakowie i przystąpią do w y d a wania podobnego typu opracowań. W iele m ateriałów dokum entacyjnych ulega rozproszeniu i w iele w iado m ości i osiągnięć naprawdę istotnych ulega zapo m nieniu, co staje się niepow etowaną stratą tak dla historii konserwatorstwa polskiego, jak i polskiej historii sztuki.
P r z e m y s ła w M alisze w sk i
1 M ateriały i Spraw ozdania K on s erw a to rsk ie W o je- 2 W ia dom ości K onserw atorsk ie, Kraków, IX. 1957 r.
w ó d z t w a K r a k o w s k ie g o , 1, K raków, 1968 r. Redaguje W ia dom ości K onserw atorsk ie, K raków, V. 1958 r.
Zespół: M. Kornecki (Redaktor), A. Kydryńska, M. M ajka, H. Pieńkow ska (Kierownik Zespołu).
