Postępowanie egzekucyjne w
administracji
mgr Paweł Majczak
Pojęcie i podział obowiązków
publicznoprawnych
Obowiązek publicznoprawny – nakaz określonego zachowania się zgodnie z żądaniem zawartym w przepisie prawa.
Podział obowiązków publicznoprawnych:
• Zewnętrzne i wewnętrzne
• Materialne i formalne
• Osobiste i związane z rzeczą
• Jednorazowe, okresowe i stałe
Sankcje prawne zabezpieczające
wykonanie obowiązku
Sankcja prawna – negatywne następstwa
niewykonania obowiązku/konsekwencje prawne niewykonania obowiązku.
Podział sankcji:
• Sankcja karna
• Sankcja egzekucji – zob. art. 16 u.p.e.a.
• Kara administracyjna
• Sankcja nieważności – nie będziemy jej rozpatrywać
Postępowanie egzekucyjne - pojęcie
Postępowanie egzekucyjne – uregulowany prawem procesowym egzekucyjnym ciąg czynności podejmowanych przez organy egzekucyjne i inne podmioty postępowania egzekucyjnego w celu wykonania, przez zastosowanie środków przymusu państwowego, obowiązków wynikających z aktów poddanych egzekucji administracyjnej.
• Postępowanie egzekucyjne następuje po postępowaniu orzekającym i ma wobec niego charakter wykonawczy. Uwaga na:
• Obowiązki wynikające z przepisu prawa materialnego – nie prowadzi się post.
orzekającego tylko od razu post. egzekucyjne
• Obowiązki wynikające z orzeczenia sądowego – post. orzekające prowadzi sąd a nie organ adm. publ.
• Postępowanie egzekucyjne może być niekiedy prowadzone razem z postępowaniem orzekającym. Kiedy?:
• Rygor natychmiastowej wykonalności
• Natychmiastowe wykonanie z mocy prawa
Postępowanie egzekucyjne a egzekucja
• Wszczęcie postępowania egzekucyjnego następuje z chwilą złożenia wniosku przez wierzyciela i tytułu wykonawczego przez niego sporządzonego – art. 26 § 1 u.p.e.a.
• Egzekucja administracyjna – ma znaczenie materialne. Jest to zastosowanie środków przymusu w celu wykonania
obowiązku – art. 26 § 5 u.p.e.a.
• Może być egzekucja bez wcześniejszego trybu
postępowania egzekucyjnego – np. art. 117, art. 150 § 3 u.p.e.a.
• Postępowanie egzekucyjne może istnieć bez egzekucji.
Kiedy?
Kwestionowanie zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym
• Organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego
tytułem wykonawczym – art. 29 § 1 u.p.e.a.
• Zobowiązany kwestionujący prawidłowość
konkretyzacji może żądać weryfikacji decyzji w
postępowaniu orzekającym lub składając skargę do sądu administracyjnego.
• Skutek wszczęcia postępowania w sprawie istnienia
lub wysokości dochodzonej należności pieniężnej –
art. 32a u.p.e.a.
Odpowiednie stosowanie przepisów k.p.a. w u.p.e.a.
Jeżeli przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej, w postępowaniu egzekucyjnym mają odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania
administracyjnego.
Odpowiednie:
• Niemożność zastosowania przepisów o:
• Ugodzie, w tym zasady ugodowego załatwiania spraw
• Trybie współdziałania przy wydawaniu decyzji
Postępowanie zabezpieczające
Postępowanie zabezpieczające to ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organy egzekucyjne i inne podmioty tego postępowania w celu zapewnienia realizacji obowiązków w trybie postępowania egzekucyjnego.
• W braku zabezpieczania egzekucja mogłaby być udaremniona lub utrudniona.
• Postępowanie zabezpieczające pełni wobec postępowania egzekucyjnego funkcję służebną
• Art. 160 u.p.e.a.
• Art. 154 § 3 u.p.e.a. – przykład, gdy postępowanie
zabezpieczające może toczyć się równocześnie z postępowanie egzekucyjnym
Stosunek administracyjnego
postępowania egzekucyjnego do sądowego postępowania
egzekucyjnego
• Są to odrębne postępowania od siebie niezależne.
• Wyjątki od powyższej reguły:
• Gdy przepis prawa tak stanowi – zob. art. 4, art. 71 § 1, art.
118 u.p.e.a.
• Zbieg administracyjnego postępowania egzekucyjnego i sądowego postępowania egzekucyjnego – art. 62 – 63a
u.p.e.a. (uwaga na zmianę przepisów od 7 września 2016 r.)
• Związki pomiędzy administracyjnym i sądowym postępowaniem egzekucyjnym zajdą w przypadku
skorzystania z powództwa przeciwegzekucyjnego – art. 35a
u.p.e.a. i art. 41 § 1 u.p.e.a.
Kontrola wykonania decyzji przez stronę sprawowana
przez organ
• Organ stosuje środki przymusu w przypadku aktów nakładających obowiązki
• Przepisy szczególne mogą wyłączyć stosowanie sankcji egzekucji, np. nie egzekwuje się nie wniesienia opłaty legalizacyjnej samowoli budowlanej (art. 49 ust. 1 pr.bud.)
• Organ nie stosuje środków przymusu w przypadku:
• aktu ustanawiającego uprawnienia – organy mają kompetencję do kontroli ich realizacji. Gdy decyzja nie jest realizowana to art. 162 k.p.a. Gdy nie jest prawidłowo realizowana przez jednostkę to zmiana lub uchylenie. Co z
decyzjami mieszanymi (zawierającymi jednocześnie uprawnienie i obowiązek)?
• aktu negatywnego – nie powstaje kwestia ich wykonalności, bo nie
zmieniają prawnej sytuacji jednostki ani przez przyznanie uprawnienia ani nałożenie obowiązków.
Zasięg obowiązywania u.p.e.a.
• Kryterium podmiotowe:
• Określenie organów, przed którymi stosuje się przepisy ustawy – art. 1 w zw. z art. 1a pkt 7 u.p.e.a.
• Wskazanie podmiotów, wobec których może być prowadzona egzekucja – art. 1a pkt 20 u.p.e.a. Wyłączenie – art. 14
u.p.e.a.
• Kryterium przedmiotowe:
• Obowiązki pieniężne – art. 2 § 1 pkt 1 – 11 u.p.e.a.
• Obowiązki niepieniężne – art. 2 § 1 pkt 10 – 12 u.p.e.a.
• Obowiązki o innym charakterze wynikające z przepisów szczególnych – zob. np. art. 2 § 3 u.p.e.a. i art. 3 § 1 u.p.e.a.
Podstawy egzekucji (art. 3, art. 3a i art. 4
u.p.e.a.)
Tytuł egzekucyjny – podstawa prawna prowadzenia egzekucji administracyjnej Tytuł wykonawczy (art. 26 § 1, art. 27 u.p.e.a.) – wystawiony przez wierzyciela dokument urzędowy, stwierdzający istnienie i wymagalność obowiązku. Zakresem tytułu wykonawczego objęte są jednolity tytuł wykonawczy (art. 26 § 1a u.p.e.a.) oraz zagraniczny tytuł wykonawczy.
Akty, z których wynikają obowiązki podlegające egzekucji administracyjnej:
• Akty indywidualne właściwych organów
• Decyzje administracyjne – ważne: wykonalność
• Postanowienia – np. art. 88 § 1 k.p.a., art. 262 § 5 o.p., art. 122 § 2 u.p.e.a., art. 168d u.p.e.a.; ważne: wykonalność – zob. art. 239j w zw. z art. 239e i art. 239a o.p.)
• Ugoda – art. 120 k.p.a.
• Orzeczenia sądowe wykonywane w trybie egzekucji administracyjnej. Przesłanki pozytywne:
prawomocność + klauzula wykonalności (art. 776 i art. 777 k.p.c. + art. 26 § 3 u.p.e.a.)
• Wymienione w art. 3 § 1a i art. 3a u.p.e.a.
• Akty generalne – art. 3 § 1 u.p.e.a.
Podmioty i uczestnicy postępowania
egzekucyjnego
• Organ egzekucyjny
• Wierzyciel
• Zobowiązany
• Osoba trzecia broniąca interesu prawnego lub interesu faktycznego
• Prokurator
• Rzecznik Praw Obywatelskich
• Rzecznik Praw Dziecka
• Organizacja społeczna
Organ egzekucyjny
(art. 1a pkt 7 u.p.e.a. w zw. z art. 19 i art. 20 u.p.e.a.)
Organ egzekucyjny to organ uprawniony do stosowania w całości lub w części określonych w ustawie środków służących doprowadzeniu do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym lub obowiązków o charakterze niepieniężnym oraz zabezpieczania wykonania tych obowiązków;
• Organ egzekucyjny
• obowiązków pieniężnych – art. 19 u.p.e.a.
• obowiązków niepieniężnych – art. 20 u.p.e.a.
• Właściwość miejscowa organu – art. 22 u.p.e.a.
• Należności pieniężnych – art. 22 § 1 - § 3a u.p.e.a.
• Obowiązków niepieniężnych – art. 22 § 4 - § 5 u.p.e.a.
Zobowiązany
Zobowiązany - rozumie się przez to osobę prawną albo jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej albo osobę fizyczną, która nie wykonała w terminie obowiązku o charakterze pieniężnym lub
obowiązku o charakterze niepieniężnym, a w postępowaniu zabezpieczającym - również osobę lub jednostkę, której
zobowiązanie nie jest wymagalne albo jej obowiązek nie został ustalony lub określony, ale zachodzi obawa, że brak zabezpieczenia mógłby utrudnić lub udaremnić skuteczne przeprowadzenie egzekucji, a odrębne przepisy na to
zezwalają;
Pozycja prawna wierzyciela
w administracyjnym
postępowaniu egzekucyjnym
Definicja legalna wierzyciela
• Wierzyciel to podmiot uprawniony do żądania wykonania obowiązku lub jego zabezpieczania w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym – art. 1a pkt 13 u.p.e.a.
• Do podstawowych zadań wierzyciela należy podejmowanie czynności zmierzających do
zastosowania wobec zobowiązanego środków egzekucyjnych oraz pełnienie roli
współgospodarza postępowania egzekucyjnego.
Wierzyciel
Wierzyciel w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym
• Wierzycielem co do zasady nie jest podmiot na rzecz którego ma być prowadzona egzekucja, lecz jest nim
organ lub instytucja,
któremu ustawa powierza realizowanie tej funkcji.
• Instytucja wierzyciela ma charakter procesowy.
Wierzyciel występujący w stosunkach cywilnoprawnych oraz w sądowym postępowaniu egzekucyjnym
• Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a
dłużnik powinien świadczenie spełnić – art. 353 § 1 k.c.
• Wierzycielem jest osoba wymieniona w tytule wykonawczym jako
uprawniona do świadczenia, na rzecz której wszczęto
postępowanie egzekucyjne.
Wierzycielem jest (art. 5 u.p.e.a.):
• Właściwy do orzekania organ I instancji
• Organ lub instytucja bezpośrednio zainteresowana w wykonaniu przez zobowiązanego obowiązku albo
powołana do czuwania nad wykonaniem obowiązku
• Podmiot, na którego rzecz wydane zostało orzeczenie lub którego interesy prawne zostały naruszone w wyniku
niewykonania obowiązku
• Minister właściwy do spraw finansów publicznych
• Właściwy dyrektor izby celnej
• Właściwy naczelnik urzędu skarbowego
• Państwo członkowskie lub państwo trzecie
Kto jest wierzycielem - rozwinięcie
• w odniesieniu do obowiązków wynikających z decyzji lub postanowień organów administracji rządowej i organów
jednostek samorządu terytorialnego – właściwy do orzekania organ I instancji, z zastrzeżeniem art. 5 § 1 pkt 4 u.p.e.a.
• dla obowiązków wynikających z orzeczeń sądów lub innych organów albo bezpośrednio z przepisów prawa – organ lub instytucja bezpośrednio zainteresowana w wykonaniu przez zobowiązanego obowiązku albo powołana do czuwania nad wykonaniem obowiązku, a w przypadku braku takiej
jednostki lub jej bezczynności – podmiot, na którego rzecz
wydane zostało orzeczenie lub którego interesy prawne
zostały naruszone w wyniku niewykonania obowiązku
Kto jest wierzycielem - rozwinięcie
• dla obowiązków wynikających z tytułów wykonawczych
wystawionych przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych na podstawie art. 44 ustawy o poręczeniach i
gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz art. 16 ustawy o udzielaniu przez Skarb Państwa wsparcia instytucjom
finansowym – minister właściwy do spraw finansów publicznych
• w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydanych przez
naczelnika urzędu celnego decyzji, postanowień lub mandatówkarnych, z przyjętych przez naczelnika urzędu celnego zgłoszeń celnych, deklaracji, informacji o opłacie paliwowej albo informacji o dopłatach, z wydanych przez dyrektora urzędu kontroli
skarbowej decyzji w zakresie podatku akcyzowego oraz podatku
od wydobycia niektórych kopalin - właściwy dyrektor izby celnej;
Kto jest wierzycielem - rozwinięcie
• w odniesieniu do grzywien nałożonych w drodze mandatu karnego w
postępowaniu w sprawach o wykroczenia, stanowiących dochód budżetu państwa, z wyłączeniem grzywien nakładanych przez organy Inspekcji
Transportu Drogowego - właściwy naczelnik urzędu skarbowego.
• Uprawnione do żądania wykonania, w drodze egzekucji administracyjnej, obowiązków, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 lit. a-f i pkt 9, jest również państwo członkowskie lub państwo trzecie.
• Uprawniona do żądania wykonania, w drodze egzekucji administracyjnej, obowiązków, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 lit. g, jest Państwowa
Inspekcja Pracy.
• W postępowaniu egzekucyjnym wszczętym na wniosek państwa członkowskiego lub państwa trzeciego nie stosuje się przepisów regulujących prawa i obowiązki wierzyciela, chyba że ratyfikowana
umowa międzynarodowa, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, lub
Zwierzchni nadzór i kontrola (art. 25 u.p.e.a.)
• W zakresie egzekucji należności pieniężnych – minister właściwy do spraw finansów
publicznych.
• W zakresie obowiązków o charakterze niepieniężnym – właściwi ministrowie,
centralne organy administracji rządowej oraz inne centralne organy administracji publicznej, a także organy sprawujące nadzór nad
jednostkami samorządu terytorialnego.
Relacje wierzyciel – organ egzekucyjny
Wierzyciel niebędący jednocześnie organem egzekucyjnym
• Korzysta z przysługujących mu praw i środków
zaskarżenia
Wierzyciel będący jednocześnie organem egzekucyjnym
• Podejmuje działania z
urzędu w kwestiach, w
których wymagany jest
wniosek wierzyciela
Uprawnienia i obowiązki wierzyciela
• Czynności zmierzające do zastosowania egzekucji administracyjnej.
• Uprawnienia i obowiązki wierzyciela związane z przerwaniem toku postępowania egzekucyjnego.
• Uprawnienia i obowiązki wierzyciela dotyczące zapewnienia skutecznego przeprowadzenia egzekucji.
• Podejmowanie rozstrzygnięć oraz wyrażanie stanowiska przez
wierzyciela w sprawach dotyczących postępowania egzekucyjnego.
• Prawo wierzyciela do wnoszenia środków prawnych.
• Obowiązki wierzyciela związane z ponoszeniem kosztów
egzekucyjnych oraz opłaty komorniczej – co do zasady obciążony jest zobowiązany
Czynności zmierzające do zastosowania egzekucji administracyjnej
• Obowiązek wszczęcia egzekucji
administracyjnej (art. 6 § 1 u.p.e.a.).
• Sporządzenie tytułu wykonawczego (art. 26 ust. 1 u.p.e.a.).
• Złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji
administracyjnej.
Uprawnienia i obowiązki wierzyciela związane z przerwaniem toku postępowania egzekucyjnego
• Wierzyciel może żądać zawieszenia
postępowania egzekucyjnego (art. 56 § 1 pkt 4 u.p.e.a.).
• Wierzyciel może żądać umorzenia
postępowania egzekucyjnego (art. 59 § 1 pkt 9
u.p.e.a.).
Podejmowanie rozstrzygnięć oraz wyrażanie stanowiska przez wierzyciela w sprawach dotyczących postępowania egzekucyjnego.
• Wierzyciel wyraża stanowisko w zakresie
zgłoszonych przez zobowiązanego zarzutów (art. 34 u.p.e.a.).
• Wierzyciel wyraża zgodę na zorganizowanie przez organ egzekucyjny przetargu ofert (art.
107a § 1).
Obowiązki wierzyciela związane z ponoszeniem kosztów egzekucyjnych oraz opłaty komorniczej
• Wierzyciela obciążają koszty postępowania (jeżeli spowodował niezgodne z prawem wszczęcie i prowadzenie egzekucji lub
jeżeli nie mogą być one ściągnięte od zobowiązanego).
• W uzasadnionych wypadkach jest obowiązany uiścić tytułem zwrotu wydatków poniesionych przez organ egzekucyjny,
kwotę wynoszącą 3 zł. 40 gr. (art. 64c § 2 u.p.e.a.).
• Ponosi wydatki związane z przekazaniem mu egzekwowanej należności lub przedmiotu. Są pokrywane z wyegzekwowanych kwot.
• Uiszcza opłatę komorniczą.
Zobowiązany
• Skutki prawne następstwa prawnego – art. 28a u.p.e.a.
• Zobowiązany do:
• Wykonania aktu
• Odpowiedzialny za wykonanie aktu
• Wykonujący akt
• Organ egzekucyjny może żądać od zobowiązanego złożenia wyjaśnień – uchylenie się możliwe na
postawie art. 83 § 1 i § 2 k.p.a.
• Kara pieniężna – art. 168d u.p.e.a.
Osoba trzecia
• Można wyróżnić:
• Sytuację, gdy osoba trzecia jest zainteresowana
wszczęciem postępowania egzekucyjnego, które nie zostało podjęte
• Zob. art. 5 § 1 pkt 2 u.p.e.a.
• Co w przypadku, gdy obowiązek wynika z innych tytułów egzekucyjnych (np. decyzji) – art. 6 § 1a u.p.e.a.
• Sytuację dotyczącą obrony osoby trzeciej przed
egzekucją skierowaną do rzeczy lub prawa majątkowego,
do którego rości sobie prawa (art. 38 u.p.e.a.)
Prokurator i organizacja społeczna
Mają następujące uprawnienia:
• Żądania wszczęcia postępowania egzekucyjnego
• Jeżeli postępowanie może nastąpić na wniosek wierzyciela, to podmioty te nie mogą wystąpić do organu egzekucyjnego z żądaniem wszczęcia postępowania, albowiem przesłanką wszczęcia postępowania jest wydanie przez wierzyciela tytułu wykonawczego.
• Uczestniczenie w postępowaniu egzekucyjnym
• Do kogo zwraca się organizacja z żądaniem dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu (art. 31 § 1 k.p.a.)? Do organu egzekucyjnego
Uczestnicy postępowania egzekucyjnego
Zaliczamy do nich:
• Świadków – art. 51 u.p.e.a.
• Biegłego skarbowego – „rozumie się przez to rzeczoznawcę w określonej dziedzinie, uprawnionego do wyceny majątku
zobowiązanego i wpisanego na listę biegłych skarbowych prowadzoną przez izbę administracji skarbowej;
• Dozorcę – osoba sprawująca pieczę nad zajętymi ruchomościami (art. 100 u.p.e.a.)
• Zarządcę nieruchomości – osoba powołana do sprawowania zarządu, w razie gdy organ egzekucyjny odebrał
zobowiązanemu zarząd (art. 100g § 2 u.p.e.a. w zw. z art. 110j
u.p.e.a.)
Środki egzekucyjne
(art. 1a pkt 12 u.p.e.a.)
Środki egzekucyjne to zinstytucjonalizowane formy
przymusu państwowego stosowane według ściśle określonej procedury, a skierowane bezpośrednio na wykonanie
obowiązku prawnego
Środki egzekucyjne o charakterze:
• Zaspokajającym – mają doprowadzić do wykonania obowiązku przez zobowiązanego (w u.p.e.a. wszystkie oprócz grzywny w celu przymuszenia)
• Przymuszającym – wpływają na wykonanie obowiązku
przez zobowiązanego pośrednio (w u.p.e.a. tylko grzywna
w celu przymuszenia)
Środki egzekucyjne należności pieniężnych
• z pieniędzy,
• wynagrodzenia za pracę,
• ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, a także z renty socjalnej,
• z rachunków bankowych,
• z innych wierzytelności pieniężnych,
• z praw z instrumentów finansowych w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami finansowymi, zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku, oraz z wierzytelności z rachunku pieniężnego służącego do obsługi takich rachunków,
• z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych,
• z weksla,
• z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej,
• z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,
• z pozostałych praw majątkowych,
• z ruchomości,
Środki egzekucyjne
należności niepieniężnych
• grzywna w celu przymuszenia,
• wykonanie zastępcze,
• odebranie rzeczy ruchomej,
• odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń,
• przymus bezpośredni;
Zasada prawnego obowiązku prowadzenia egzekucji administracyjnej
(art. 6 u.p.e.a.)
• Nakłada ona na wierzyciela obowiązek podjęcia działań zmierzających do wszczęcia egzekucji i zastosowania
środków egzekucyjnych w razie uchylania się zobowiązanego od wykonania obowiązku.
• Wierzyciel powinien podjąć środki zmierzające do
zastosowania środków egzekucyjnych (art. 15 i art. 26 u.p.e.a.)
• Obowiązkowi wierzyciela odpowiada obowiązek organu
egzekucyjnego prowadzenia egzekucji, o ile tylko jest
dopuszczalna.
Zasada stosowania środków
egzekucyjnych przewidzianych w ustawie
• Organ egzekucyjny może stosować środki egzekucyjne
wyłącznie wymienione w ustawie. Zasada ta stanowi niejako odbicie zasady praworządności działania organu
administracji publicznej w postępowaniu administracyjnym.
• Skutkiem zastosowania niedopuszczalnego środka
egzekucyjnego będzie umorzenie postępowania
egzekucyjnego – art. 59 § 1 pkt 7 u.p.e.a.
Zasada celowości (art. 7 § 2 u.p.e.a.)
• „Organ stosuje środki egzekucyjne, które prowadzą
bezpośrednio do wykonania obowiązku” – art. 7 § 2 u.p.e.a.
• Wybór środków egzekucyjnych, które mają być zastosowane w konkretnym przypadku, powinien zostać dokonany w taki sposób, aby doprowadzić do wykonania obowiązku bez
potrzeby stosowania kolejnych środków egzekucyjnych.
Zasada stosowania środka najmniej uciążliwego dla zobowiązanego
• Z zasadą celowości związania jest zasada nakazująca wybór spośród kilku środków egzekucyjnych, tego środka lub środków, które są najmniej uciążliwe dla
zobowiązanego
• Zasada ta związania jest również z zasadą proporcjonalności, wedle której władza publiczna powinna stosować środki najmniej uciążliwe dla obywatela
• Organ egzekucyjny jest związany wnioskami wierzyciela w zakresie wskazania środków egzekucyjnych (art. 28 u.p.e.a.) we wniosku o wszczęcie egzekucji administracyjnej. Od wniosku wierzyciela może odstąpić i zastosować środek egzekucyjny inny niż proponowany przez wierzyciela, jedynie podczas egzekucji
obowiązku o charakterze niepieniężnym (art. 30 u.p.e.a.). Gdzie wierzyciel wskazuje środek egzekucyjny z należności pieniężnych? – art. 27 § 1 pkt 11 u.p.e.a.
• Ocena stopnia dolegliwości środków egzekucyjnych nie może być oparta wyłącznie na kryterium kolejności ich wymienia w ustawie (zob. art. 7 § 1 u.p.e.a.)
• Najmniej uciążliwym środkiem jest egzekucja z pieniędzy a najbardziej uciążliwym
Zasada niezbędności
• „Stosowanie środka egzekucyjnego jest niedopuszczalne, gdy egzekwowany obowiązek o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym został wykonany albo stał się bezprzedmiotowy” – art. 7 § 3 u.p.e.a.
• Postępowanie egzekucyjne może stosowane wtedy, gdy niezbędne jest zastosowanie środków przymusu dla wykonania obowiązku
• Z chwilą wykonania obowiązku przestaje istnieć podstawa do dalszego stosowania środków egzekucyjnych
• Bezprzedmiotowość obowiązku – sytuacja, w której przestaje być aktualne
zachowanie stanowiące przedmiot obowiązku, np. uległa zniszczeniu rzecz,
która miała być wydana przez zobowiązanego. Bezprzedmiotowość może
być również następstwem zmiany stanu prawnego, np. obowiązek wynikał
z przepisu prawa a przepis ten przestał obowiązywać. Konsekwencja
Zasada poszanowanie
minimum egzystencji – (art. 8 – 10 u.p.e.a.)
• Dopuszczalne jest prowadzenie egzekucji administracyjnej o tyle, o ile nie będzie przez to zagrożone minimum utrzymania osoby
zobowiązanej oraz tych, których ona utrzymuje w wykonaniu ustawowego obowiązku
• Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji zawiera
szczegółowe wskazania przedmiotów lub praw, które nie podlegają egzekucji administracyjnej
• Wyłączenia spod egzekucji – np. przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie niezbędne dla
zobowiązanego i pozostających na jego utrzymaniu członków
rodziny, pieniądze w kwocie 760 zł. Szczególne wyłączenia spod
Zasada zagrożenia – art. 15 u.p.e.a.
• egzekucja administracyjne jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy uprzednio wierzyciel doręczył zobowiązanemu, po upływie terminu do wykonania obowiązku, pisemne upomnienie, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej (np. art. 150 § 3 u.p.e.a. – przymus natychmiastowy)
• brak wymaganego przepisami skutecznego doręczenia pisemnego
upomnienia może być podstawą wnoszenia przez zobowiązanego zarzutu – art. 33 § 1 pkt 7 u.p.e.a.
• celem zasady jest nakłonienie zobowiązanego do dobrowolnego wykonania obowiązku, aby nie zachodziła konieczność stosowania środków przymusu
• zasada zagrożenia pozwala zobowiązanemu dobrowolnie wykonać obowiązek, bez potrzeby narażenia się na chociażby koszty egzekucji
• zasada zagrożenia nie ma zastosowania do egzekucji należności pieniężnych państwa członkowskiego lub państwa trzeciego (art. 15 § 3a u.p.e.a.)
Zasada niekonkurencyjności form przymusu państwowego – art. 16 u.p.e.a.
Zastosowanie środka egzekucyjnego w postępowaniu
egzekucyjnym nie stoi na przeszkodzie wymierzeniu
kary w postępowaniu karnym, w sprawach o
wykroczenia lub dyscyplinarnym za niewykonanie
obowiązku, jeżeli ma to znamiona czynu karalnego.
Zasady prawdy obiektywnej
• organ egzekucyjny powinien ustalić niezbędne dane do prowadzenie egzekucji administracyjnej
• Organ egzekucyjny lub wierzyciel mogą żądać od uczestników postępowania informacji i wyjaśnień, jak również zwracać się o udzielenie informacji do organów administracji publicznej oraz jednostek organizacyjnych im podległych lub podporządkowanych, a także innych podmiotów – art. 36 § 1 u.p.e.a.
• Osoby, do których zwrócono się o informacje, mogą uchylić się od wykonania powyższego obowiązku, w tych przypadkach w których kpa przyznają prawo do odmowy zeznań lub prawdo do odpowiedzi na pytanie (art. 83 § 1 i 2 kp.a.)
• Art. 36 § 1c u.p.e.a. – obowiązek przekazywania informacji dotyczących zobowiązanego oraz podmiotów, których dotyczy wzajemna pomoc.
• Art. 168d u.p.e.a. – odpowiedzialność za odmowę udzielania informacji lub wyjaśnień
Zachowanie pewnych względów zobowiązanego
• Należy unikać sprawiania zobowiązanemu niepotrzebnych dolegliwości i wyrządzania szkód
• Egzekucja administracyjna ma doprowadzić do wykonania ciążącego na zobowiązanym obowiązku, a nie na nakładaniu na niego niepotrzebnych dolegliwości lub wyrządzaniu szkód
• Jedynie w wyjątkowych sytuacjach można dokonywać egzekucji w dni wolne od pracy lub w porze nocnej (21:00 – 7:00) – art. 52 § 1 u.p.e.a.
• Należy tak prowadzić postępowanie egzekucyjne, aby
zobowiązany nie poniósł szkody z powodu niewłaściwego lub
bezzasadnego prowadzenia egzekucji
Środki zaskarżenia i
nadzoru w postępowaniu egzekucyjnym
Gwarancje prawidłowego przebiegu postępowania egzekucyjnego:
• Prewencyjne
• Represyjne
Środki zaskarżenia:
• Środki zaskarżenia służące w drodze administracyjnej
• Zarzut
• Zażalenie
• Skarga
• Wniosek o wyłączenie spod egzekucji prawa do rzeczy lub innego prawa majątkowego
• Żądanie uchylenia lub zmiany, stwierdzenia nieważności postanowienia w trybie przepisów k.p.a.
• Środki zaskarżenia służące w drodze sądowej
• Przed sądem administracyjnym
• Przed sądem powszechnym
Zarzut
1. Zarzut jako środek zaskarżenia służący obronie zarówno przed egzekucją administracyjną, jak i przed postępowaniem zabezpieczającym
2. Zarzut jako środek zaskarżenia oszacowania dokonanego przez poborcę skarbowego
autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz praw własności przemysłowej oraz zarzut
jako środek zaskarżenia opisu i oszacowania
wartości nieruchomości
Zarzut nr 1
• Komu służy?
• Skąd ten ktoś wie, że mu służy?
• Kiedy służy? Czas i legitymacja
• Jakie są wymagania formalne zarzutu?
• Jaki jest termin na złożenie zarzutu?
• Czy następuje przesunięcie kompetencji do weryfikacji zaskarżonego rozstrzygnięcia na wyższą instancję?
• Czy wierzyciel ma jakiś udział przy rozpatrywaniu zarzutu?
• W jakiej formie i kto wydaje rozstrzygnięcie w sprawie zgłoszonego zarzutu?
• Czy i kto może zaskarżyć rozstrzygnięcie w sprawie zgłoszonego zarzutu?
• Jaka jest moc zarzutu?
Zarzut nr 2
• Na oszacowanie dokonane przez poborcę skarbowego zobowiązanemu przysługuje prawo wniesienia do organu egzekucyjnego zarzutu - w terminie 7 dni od dnia zajęcia. W przypadku nieuwzględnienia zarzutu zobowiązanego, organ egzekucyjny zwraca się do biegłego skarbowego o oznaczenie wartości zajętych praw – art. 96h § 3 u.p.e.a.
• Zarzuty do opisu i oszacowania wartości nieruchomości mogą być wnoszone przez wszystkich uczestników postępowania egzekucyjnego w terminie 14 dni od dnia ukończenia opisu i oszacowania wartości nieruchomości. Na postanowienie organu egzekucyjnego w sprawie opisu i oszacowania wartości nieruchomości przysługuje zażalenie – art. 110u u.p.e.a.
Zażalenie
Zasada – zażalenie służy na postanowienie, gdy k.p.a. bądź u.p.e.a. tak stanowi
O ile przepisy u.p.e.a. nie stanowią inaczej, rozstrzygnięcie i zajmowane przez organ egzekucyjny lub wierzyciela stanowisko w sprawach dotyczących postępowania egzekucyjnego następuje w formie postanowienia.
Zażalenie wnosi się do organu odwoławczego za
pośrednictwem organu egzekucyjnego w terminie 7 dni
od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia - art. 17
u.p.e.a.
Przykłady postanowień, na które służy zażalenie
• Postanowienie w sprawie zarzutów
• Postanowienie w sprawie zastosowania środka egzekucyjnego obowiązków niepieniężnych
• Postanowienie o umorzeniu postępowania
• Postanowienie o zawieszeniu postępowania
• Postanowienie o odmowie przywrócenia terminu
do wniesienia zarzutów (art. 59 § 1 k.p.a. w zw. z
art. 18 u.p.e.a.)
Zażalenie
• Legitymacja – zobowiązany, wierzyciel (każdy?),
uczestnicy postępowania egzekucyjnego, osoby trzecie
• Organ właściwy do rozpoznania zażalenia – organ odwoławczy (względna dewolutywność,
niedewolutywność?) – art. 17 § 1 i § 1a w zw. z art. 34
§ 2 u.p.e.a. i art. 127 § 3 k.p.a.
• Zażalenie na postanowienia organów sprawujących
nadzór nad egzekucją administracyjną – art. 17b w zw.
z art. 23 u.p.e.a. w zw. z art. 127 § 3 k.p.a.
• Środek względnie suspensywny – art. 17 § 2 u.p.e.a.
Skarga
• Na bezczynność w postępowaniu egzekucyjnym:
• Skarga osoby trzeciej na bezczynność wierzyciela – art. 6 § 1a u.p.e.a.
• Skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego – art. 54 § 1, 2 i 5 u.p.e.a.
• Na czynności wykonawcze podjęte w postępowaniu egzekucyjnym – art. 54 u.p.e.a.
• Na oszacowanie ruchomości dokonane przez poborcę skarbowego – art. 99 § 2 u.p.e.a.
• Na naruszenie przepisów o przeprowadzeniu licytacji – art. 107 § 2a u.p.e.a.
• Na czynności organu egzekucyjnego dotyczące obwieszczenia o licytacji – art. 110z § 1 u.p.e.a.
• Na czynności poborcy skarbowego w toku licytacji – art. 111l u.p.e.a.
Wniosek o wyłączenie spod egzekucji (art. 38 – art. 40 u.p.e.a.)
• Legitymacja do wniesienia
• Moment wystąpienie – gdy postępowanie już się toczy.
Co po zakończeniu postępowania?
• Wymogi formalne wniosku – art. 63 k.p.a. w zw. z art. 38
§ 1 u.p.e.a.
• Organ właściwy do rozpatrzenia wniosku
• Termin na złożenie/rozpatrzenie wniosku, przedłużenie terminu na rozpatrzenie.
• Forma rozstrzygnięcia wniosku
• Zaskarżenie postanowienia
Tryby nadzwyczajne k.p.a.
• Art. 18 u.p.e.a. – „Jeżeli przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej, w postępowaniu egzekucyjnym mają odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego”.
• Art. 126 k.p.a. – „Do postanowień stosuje się odpowiednio przepisy art. 105, art. 107 § 2-5 oraz art. 109-113, a do postanowień, od których przysługuje zażalenie, oraz do postanowień określonych w art. 134 - również art. 145-152 oraz art. 156-159, z tym że zamiast decyzji, o której mowa w art. 151 § 1 i art. 158 § 1, wydaje się postanowienie”.
• Można zatem żądać uchylenia, zmiany, stwierdzenia nieważności postanowienia w trybie przepisów k.p.a.
Środki zaskarżenia służące przed sądem
administracyjnym
• Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie, z wyłączeniem postanowień wierzyciela o niedopuszczalności zgłoszonego zarzutu oraz postanowień, przedmiotem których jest stanowisko wierzyciela w sprawie zgłoszonego zarzutu – art. 3 § 2 pkt 1 p.p.s.a.
• Skarga nie służy również na ostateczne postanowienie w o
odmowie wyłączenia spod egzekucji rzeczy lub prawa
majątkowego – art. 40 § 2 u.p.e.a.
Środki zaskarżenia służące przed sądem
powszechnym
• Powództwo przeciwegzekucyjne zobowiązanego – art. 2 § 3, art.
35a u.p.e.a. Powództwo przeciwegzekucyjne do sądu służy do merytorycznej obrony przed egzekucją, a zatem do zwalczania jej zasadności i dopuszczalności.
• Powództwo przeciwegzekucyjne osoby trzeciej:
• Służy, gdy organ egzekucyjny odmownie rozpatrzył wniosek o
wyłączenie spod egzekucji rzeczy lub praw majątkowych (art. 40 § 2 u.p.e.a.)
• Art. 842 § 2 k.p.c.
• Art. 41 § 1 i 2 u.p.e.a. – zakaz sprzedaży
• Spory o odzyskanie należności pieniężnych państwa
członkowskiego oraz państwa trzeciego – regulacje ustawy o
Środki nadzoru w postępowaniu
egzekucyjnym
• Nadzór sprawują organy wyższego stopnia – art. 18 u.p.e.a., art. 17 k.p.a., art. 23 u.p.e.a.
• Zwierzchni nadzór (obowiązki pieniężne), sprawuje
minister właściwy ds. finansów publicznych – art. 25 § 1 u.p.e.a.
• Kontrola przestrzegania przepisów ustawy przy obowiązkach niepieniężnych – art. 25 § 2 u.p.e.a.
• Właściwość organów nadzoru – art. 23 § 4 – 8 u.p.e.a.
• Wstrzymanie egzekucji przez wojewodę – art. 27 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji
rządowej w województwie
Czynności postępowania egzekucyjnego
• Wyróżnia się:
• Czynności procesowe, które wywierają podwójny skutek prawny
• Odnoszące się do wszczęcia postępowania
• Czynności procesowe dokonywane w toku (przebiegu postępowania i jego weryfikacji
• Czynności wykonawcze, które przez działania faktyczne
prowadzą do wykonania obowiązku
Czynności procesowe wszczęcia postpowania
egzekucyjnego
• Wszczęcie postępowania następuje na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego – wyjątek: egzekucja należności pieniężnych państwa członkowskiego i państwa trzeciego (zob. art. 26 § 1b u.p.e.a.)
• Wymogi formalne wniosku – reguła ograniczonego formalizmu (zob. art. 28, art. 26 § 1 u.p.e.a.)
• Podstawę do wszczęcia postępowania daje złożenie
wniosku i tytułu wykonawczego (art. 27, art. 26 §
1b u.p.e.a.)
Moment wszczęcia postępowania
egzekucyjnego
• Dzień doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego
• Dzień doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności
zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego
prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło
przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu
wykonawczego
Przedmiot czynności wstępnych
Zbadanie przez organ egzekucyjny:
• Czy jest on właściwy do prowadzenia postępowania egzekucyjnego w sprawie wykonania danego obowiązku?
• Czy wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego i tytuł wykonawczy spełniają wymagania formalne?
• Czy egzekucja administracyjna jest dopuszczalna?
Zob. art. 29 u.p.e.a.
Czynności procesowe przebiegu postępowania egzekucyjnego i jego
weryfikacji
• Po stadium czynności wstępnych następuje stadium postępowania egzekucyjnego rozpoznawczego. Cel – ustalenie sytuacji majątkowej i faktycznej zobowiązanego. Jak to zrobić – zob. art. 168d u.p.e.a.
• Na podstawie ustaleń, organ egzekucyjny wydaje postanowienie o zastosowaniu określonego środka egzekucyjnego, a przy egzekucji obowiązków pieniężnych – zawiadomienie o zajęciu prawa majątkowego albo protokół zajęcia.
• Art. 30 u.p.e.a. – zmiana środka egzekucyjnego
• Czynności procesowe:
• Dowodowe
• orzecznicze
