ODPOWIEDZIAL NOŚĆ PRACOWNICZA

(1)

ODPOWIEDZIAL NOŚĆ

PRACOWNICZA

Kamila Siejka

porządkowa

i odszkodowawcza

(2)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

PRACOWNICZA

(3)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA

ART. 108- 113 KP

 stosowanie wobec pracownika sankcji typu represyjnego za naruszenia powinności o charakterze porządkowym, tj. za nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy,

przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy,

 kara jest wyrazem negatywnej oceny zachowania pracownika, jej skutkiem wyrządzenie dolegliwości w sferze dóbr osobistych pracownika, w sferze materialnej,

 realizacja uprawnień kierowniczych pracodawcy, które podlegają jednak kontroli związkowej i sądowej,

 jej odpowiednikiem w pragmatykach jest

odpowiedzialność służbowa (dyscyplinarna),

(4)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA

KARY

 mogą je stosować wszyscy pracodawcy, bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników, rodzaj własności, zakres lub rodzaj prowadzonej działalności,

 mają zastosowanie do wszystkich pracowników, bez względu na stanowisko i rodzaj wykonywanych obowiązków,

 katalog kar został przez ustawodawcę ściśle określony – zastosowanie kary nieprzewidzianej w przepisach stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika i jest zagrożone karą grzywny,

 zostały przypisane do poszczególnych kategorii przewinień,

 mogą je stosować wszyscy pracodawcy, bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników, rodzaj własności, zakres lub rodzaj prowadzonej działalności,

 mają zastosowanie do wszystkich pracowników, bez względu na stanowisko i rodzaj wykonywanych obowiązków,

 katalog kar został przez ustawodawcę ściśle określony – zastosowanie kary nieprzewidzianej w przepisach stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika i jest zagrożone karą grzywny,

 zostały przypisane do poszczególnych

kategorii przewinień,

(5)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA

KARY

Przewinienie Możliwa kara

•nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w

procesie pracy,

•nieprzestrzeganie przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz

usprawiedliwiania nieobecności w pracy,

•kara upomnienia lub kara nagany

•nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów

przeciwpożarowych,

•opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia

•stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy

•kara upomnienia, kara nagany lub kara

pieniężna,

•kara upomnienia, kara nagany lub kara

pieniężna,

•kara upomnienia, kara nagany lub kara

pieniężna,

(6)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA

KARY

 ustawodawca zrezygnował z ustawowego opisu czynu z przypisaną karą na rzecz zawiązania odpowiedzialności z zachowaniem zakwalifikowanym jako naruszające porządek w pracy,

 przesłankami odpowiedzialności są bezprawność i wina,

 ustawowo określono kryteria stosowania kar:

1) rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych,

2) stopień winy pracownika,

3) dotychczasowy stosunek pracownika do pracy,

 kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać 1/10 wynagrodzenia przypadającego do wypłaty, po dokonaniu potrąceń,

 ustawodawca zrezygnował z ustawowego opisu czynu z przypisaną karą na rzecz zawiązania odpowiedzialności z zachowaniem zakwalifikowanym jako naruszające porządek w pracy,

 przesłankami odpowiedzialności są bezprawność i wina,

 ustawowo określono kryteria stosowania kar:

1) rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych,

2) stopień winy pracownika,

3) dotychczasowy stosunek pracownika do pracy,

 kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy

dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być

wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a

łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać 1/10

wynagrodzenia przypadającego do wypłaty, po dokonaniu

potrąceń,

(7)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA

PROCEDURA

(8)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA

PROCEDURA

 kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu –czas dla pracodawcy na podjęcie decyzji o ukaraniu,

 kara nie może być zastosowana po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się naruszenia – nawet gdyby nie upłynęły jeszcze dwa tygodnie od powzięcia wiadomości przez pracodawcę,

 kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika – jeżeli z powodu nieobecności nie może być wysłuchany, bieg terminu nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu,

Literalne, jak i potoczne rozumienie użytego przez ustawodawcę zwrotu

"po uprzednim wysłuchaniu" wymaga od pracodawcy zachowania ustnego

sposobu wysłuchania pracownika, który w tej właśnie formie ma najpełniejsze możliwości wyjaśnienia

kwestii spornych (…). W tym celu pracodawca powinien stworzyć warunki niezbędne do ustnego wysłuchania pracownika, który może z

tej ciążącej na pracodawcy ustawowej powinności (a własnego uprawnienia),

skorzystać według swojego uznania (…) może jednak ograniczyć się do

złożenia stosownych wyjaśnień na piśmie, ale może również w ogóle nie skorzystać ze swojego pracowniczego uprawnienia. Każdy z tych sposobów

zachowania się pracownika będzie równoznaczny

z zachowaniem przez pracodawcę obligatoryjnego wymagania w postaci

koniecznego uprzedniego wysłuchania.

Literalne, jak i potoczne rozumienie użytego przez ustawodawcę zwrotu

"po uprzednim wysłuchaniu" wymaga od pracodawcy zachowania ustnego

sposobu wysłuchania pracownika, który w tej właśnie formie ma najpełniejsze możliwości wyjaśnienia

kwestii spornych (…). W tym celu pracodawca powinien stworzyć warunki niezbędne do ustnego wysłuchania pracownika, który może z

tej ciążącej na pracodawcy ustawowej powinności (a własnego uprawnienia),

skorzystać według swojego uznania (…) może jednak ograniczyć się do

złożenia stosownych wyjaśnień na piśmie, ale może również w ogóle nie skorzystać ze swojego pracowniczego uprawnienia. Każdy z tych sposobów

zachowania się pracownika będzie równoznaczny

z zachowaniem przez pracodawcę obligatoryjnego wymagania w postaci

koniecznego uprzedniego

wysłuchania.

(9)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA

PROCEDURA

SN wyrok z dnia z dnia 4.03.1999 r. I PKN 605/98

Przepisy ustanawiają trzy etapy postępowania, których zachowanie w odpowiedniej kolejności decyduje o prawidłowości postępowania w sprawie ukarania pracownika. Pierwszym etapem jest wysłuchanie pracownika (które musi być uprzednie w stosunku do zastosowania kary), drugim - podjęcie decyzji o zastosowaniu kary (po wysłuchaniu pracownika) i trzecim - zawiadomienie pracownika na piśmie o zastosowanej karze wraz z wskazaniem rodzaju naruszenia obowiązku pracowniczego i daty jego popełnienia oraz pouczeniem o możliwości zgłoszenia sprzeciwu. Przedstawiona kolejność czynności ze strony pracodawcy, a zwłaszcza (…) obowiązek zawiadomienia

pracownika na piśmie

o zastosowanej karze, świadczy o tym, że w sferze decyzyjnej wymierzenie ("zastosowanie") kary następuje w chwili podpisania pisma o ukaraniu, gdyż wtedy także decyzja - wewnętrzna wola przełożonego o ukaraniu otrzymuje swój zewnętrzny, formalny wyraz.

Natomiast z punktu widzenia skutków takiej decyzji dla pracownika

(…) istotne znaczenie ma chwila zawiadomienia go na piśmie o

zastosowanej karze wraz ze wskazaniem rodzaju naruszenia

obowiązków pracowniczych i dacie tego naruszenia oraz

o możliwości zgłoszenia sprzeciwu.

(10)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA

PROCEDURA

 o zastosowanej karze pracodawca

zawiadamia

pracownika na

piśmie, wskazując:

rodzaj naruszenia obowiązków , datę dopuszczenia się

naruszenia, informację o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie,

 odpis zawiadomienia składa się do akt

osobowych pracownika,

Obowiązek zachowania pisemnej formy dotyczy tylko zawiadomienia o udzieleniu kary, a nie samego nałożenia, a termin czternastodniowy od dowiedzenia się przez pracodawcę o naruszeniu obowiązku pracowniczego, jest zachowany, jeżeli przed jego upływem kara zostanie nałożona

w dowolnej formie (…). Nałożenie kary jest czynnością formalną, nie może być wątpliwości co do jej dokonania przez pracodawcę, podobnie, jak (…) nie może być wątpliwości co do jego daty, a

szczególnie zachowania

dwutygodniowego terminu.

(SN wyrok z dnia 21.05.1999 r. I PKN 70/99 )

Odmowa przyjęcia pisma, o którym pracownik wie, że zawiera ono informację

o jego ukaraniu, jest równoznaczna z "zawiadomieniem" o nałożeniu kary.

(SN wyrok z dnia 29.06.2000 r. I PKN 716/99)

(11)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA

PROCEDURA

 jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw,

 kp nie wymaga formy pisemnej dla wniesienia sprzeciwu, jest jednak zalecana ze względów dowodowych,

 sprzeciw rozpoznaje pracodawca, po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, zgodnie z art. 30 ust. 2

¹

ustawy o związkach zawodowych pracodawca jest obowiązany zwrócić się do organizacji

o informację o pracownikach korzystających z jej obrony,

 kp nie określa terminu, w którym organizacja związkowa powinna przedstawić swoje stanowisko, opinia organizacji nie wiąże pracodawcy,

 nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego

wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem,

(12)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA

PROCEDURA

 pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary,

 sąd bada przesłanki nałożenia kary i kompetencję do jej nałożenia, nie zaś stronę słuszności,

 w razie uwzględnienia sprzeciwu wobec zastosowanej kary pieniężnej lub uchylenia tej kary przez sąd pracy, pracodawca jest obowiązany zwrócić pracownikowi jej równowartość,

 karę uważa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa z akt osobowych pracownika po roku nienagannej pracy, pracodawca może, z własnej inicjatywy lub na wniosek reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, uznać karę za niebyłą przed upływem

tego terminu, odpowiednio

w razie uwzględnienia sprzeciwu przez pracodawcę albo

wydania przez sąd orzeczenia o uchyleniu kary,

(13)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA

PRACOWNIKA

 jest regulowana odrębnie dla poszczególnych zdarzeń,

 występuje jako szczególna odpowiedzialność regulowana przepisami prawa pracy oraz jako odpowiedzialność cywilnoprawna,

 w prawie pracy dotyczy nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia - art. 61 ¹ kp (odp.

bezskutkowa, odszkodowanie ryczałtowe) oraz naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie - art.

101 ¹ kp (odp. skutkowa, uzależniona od szkody),

 odpowiedzialność cywilnoprawna może mieć

charakter kontraktowej lub deliktowej,

(14)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYKROCZENIA

I PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNICZYM

 odpowiedzialność za wykroczenia regulują art. 281- 283 kp,

 podmioty: pracodawca, osoba działająca w jego imieniu (art. 281, 282), osoba odpowiedzialna za stan bhp oraz osoba kierująca pracownikami lub

innymi osobami

w zakładzie pracy (art. 283),

 przedmiot: kilkanaście enumeratywnie wyliczonych wykroczeń,

 przyjmuje postać odpowiedzialności pracodawcy, ale też pracownika – przy czym odpowiedzialność wykroczeniowa pracownika w związku z uchybieniem ochrony praw innych pracowników

odrywa się

od skutków tego uchybienia aktualizujących się w

sferze prawnej pracodawcy,

(15)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYKROCZENIA

I PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNICZYM

art. 281 art. 282 art. 283

1) przeciwko

uprawnieniom pracowniczym i umowie (uwaga dodano pkt 1a) 2) przy

rozwiązywaniu stosunku pracy, 3) dotyczące ochrony

pracy,

4) dotyczące akt pracowniczych,

1) przeciwko interesom majątkowym pracowników, 2) przeciwko

prawom osobistym pracownika (urlop,

świadectwo pracy),

3) przeciwko wymiarowi

sprawiedliwości w stosunkach pracy,

1) nieprzestrzeganie przepisów i zasad bhp

2) dotyczące przebiegu procesów

technologicznych i budowlanych, 3) niedostarczanie

środków ochrony indywidualnej,

4) niezawiadamianie o wypadku przy pracy

i chorobie zawodowej,

5) niewykonywanie nakazów PIP,

6) obowiązki informacyjne

7) dotyczące pracy przez dzieci poniżej 16 lat,

8) i inne,

(16)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYKROCZENIA

I PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNICZYM

POSTĘPOWANIE

 jeżeli ustawa tak stanowi, postępowanie prowadzi inspektor pracy Państwowej Inspekcji Pracy w trybie kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jednolity Dz.U. z 2019 r. poz. 1120 ze zm.),

 zgodnie z kodeksem wykroczeń organ Państwowej Inspekcji Pracy może w postępowaniu mandatowym nałożyć grzywnę w wysokości do 2000 zł, zaś jeżeli ukarany co najmniej dwukrotnie za wykroczenie przeciwko prawom pracownika popełnia

w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania takie wykroczenie - w wysokości do 5000 zł,

 inspektor może także złożyć wniosek o ukaranie do

właściwego sądu, występując jako oskarżyciel

publiczny, zaś sąd może nałożyć grzywnę w pełnej

wysokości przewidzianej przez kp – od 1000 zł do 30

000 zł,

(17)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYKROCZENIA

I PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNICZYM

 w kodeksie karnym w rozdziale XXVIII spenalizowano przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową,

 dotyczy wszystkich podmiotów, które z racji zajmowanego stanowiska poprzez podjęcie decyzji lub zaniechanie ich podjęcia popełniają stypizowany czyn,

 tak jak odpowiedzialność wykroczeniowa

zazwyczaj przyjmuje postać odpowiedzialności

pracowników zobowiązanych do realizacji

kompetencji pracodawcy,

(18)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNICZYM

KODEKS KARNY

(TEKST JEDNOLITY DZ.U. Z 2019 R., POZ. 1950 ZE ZM.)

art. 218 [Złośliwe naruszanie praw]

§ 1a. Kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Osoba określona w § 1a, odmawiająca ponownego przyjęcia do pracy, o której przywróceniu orzekł właściwy organ,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Osoba określona w § 1a, która będąc zobowiązana orzeczeniem sądu do wypłaty wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia ze stosunku pracy, obowiązku tego nie wykonuje,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia

wolności do lat 3.

(19)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNICZYM

KODEKS KARNY

(TEKST JEDNOLITY DZ.U. Z 2019 R., POZ. 1950 ZE ZM.)

Art. 218a [Powierzanie wykonywania pracy w handlu wbrew zakazowi]

Kto, złośliwie lub uporczywie:

1) wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w niedziele i święta, powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu,

2) wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem po godzinie 1400 w dniu 24 grudnia lub w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy, powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu,

podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

(20)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO PRAWOM

PRACOWNICZYM KODEKS KARNY

(TEKST JEDNOLITY DZ.U. Z 2019 R., POZ. 1950 ZE ZM.)

Art. 219 [Niezgłoszenie danych] Kto narusza przepisy prawa o ubezpieczeniach społecznych, nie zgłaszając, nawet za zgodą zainteresowanego, wymaganych danych albo zgłaszając nieprawdziwe dane mające wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 220 [Narażenie na niebezpieczeństwo]

§ 1. Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.