• Nie Znaleziono Wyników

Czy w Polsce występuje sarkosporydioza u koni?

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Czy w Polsce występuje sarkosporydioza u koni?"

Copied!
8
0
0

Pełen tekst

(1)

EUGENIUSZ DZILIŃSKI

CZY W POLSCE

WYSTĘPUJE

SARKOSPORYDIOZA U KONI?

Sarkosporydiozę

stwierdzano w Polsce u

bydła

i

świń.

Sarcocystis blanchardi wg

badań

Cie

ś

1 i (1951)

występuje

u 600/o

bydła; zaś

Sarcocystis miescheriana wg tego samego autora (1951) u 2,40/o, a wg N o- w icki ego (1936) u 370/o,

pogłowia świń.

W

dostępnym

mi polskim pi-

śmiennictwie

nie

znalazłem

opisu ani jednego bezspornego przypadku wy-

stępowania

s arkosporydiozy u koni. C

ą

k a

ł

a (1950) opis uje wprawdzie zmiany w

mięśniach

szyjnych i piersiowych u konia, ale sam je

określa

jako

„przewlekłe

zapalenie

mięśni

na tle domniemanej sarkosporydiozy".

Ta r ki ew i cz (1952) w swej pracy nad odczynem Biernackiego u koni opisuj e zachowanie

się

tego odczynu u konia z

przewlekłym

zapaleniem

mięśni,

przy czym podaje,

że

„zapalenie

wywołane było

prawdopodobnie przez sarkosporydia".

W

piśmiennictwie ubiegłego

stulecia

dość często

opicsywano schorze- nia spowodowane u koni przez sarkosporydia.

Już

G i.i n the r (1859 i 1866) pisze o przypadkach

występowania

u

źrebiąt

twardych guzów umiejscowionych w

mięśniach

okolicy

krzyżowej,

kulszo wej i biodrowej ,

uwypuklających się

na

zewnątrz.

Zmiany te,

określane

w

kręgach

nie- mieckich hodowców jako „Eisballen", opisuje

dokładnie

nieco

później

Ger 1 ach (1866),

wiążąc

je przyczynowo z umiejscowieniem

się

we wspomnianych

mięśniach

sarkosporydii.

Także

w

podręcznikach

chirurgii

ubiegłego

stulecia (Hoffman 1892, M 611 er 1893) opisywano po- dobne zmiany, jako stale

występujące

schorzenie,

będące przyczyną

za-

burzeń

ruchowych u

źrebiąt.

S ie d am gr o t z k y (1872)

obserwował

w 13 przypadkach

obecność

sarkosporydii u koni. Podaje on,

że pasożyty umiejscowiły się

w warstwie poprzecznej

mięśni przełyku,

w

mięśniach gardła,

szyi,

kończyn

oraz w przeponie. Zaa takowane przez

pasożyty mięśnie wykazywały

cechy zaniku,

były

bardziej blade i bardziej

miękkie

od

prawidłowych.

W

mięś­

niach tych

nastąpił

rozplem

jąder

sarkolemy nie tylko we

włóknach

,;wiadomości Parazytologiczne", t. VI nr 2/3, 1960

(2)

zaatakowanych, ale i w

sąsiadujących.

Tkanka

łączna międzymięśniowa uległa

rozrostowi i

uciskała

na

włókna mięśniowe, powodując

u nich stopniowo zmiany zanikowe.

Fo 1 g er (1908)

opisał

dwa przypadki opanowania przez sarkospo- rydia

mięśni

szyjnych, skroniowych • i

języka

u koni. Zmiany te

spowodowały trudności

w przyjmowaniu pokarmu.

De Gr a a f (1924)

obserwował

sarkosporydia w

mięśniu dwubrzuś­

cowym (m. digastricus), a Li en a u x (1924)

stwierdził

u konia liCT1lle guzy na szyi,

głowie, kończynach

przednich, na bokach i podbrzuszu.

wywołane

przez sarkosporydia.

Mo us su i Co quot (1908) obserwowali u 4-letniego konia twar- de niebolesne

obrzęki

na

głowie,

szyi, bokach i mosznie.

Język

w tym prz)'lpadku

był

twardy i

powiększony.

Autorzy ci, stwierdzili w

mięśniach obecność

sarkosporydiów.

S c h u 1 t z (1887)

opisywał

zmiany w

mięśniach

barku konia

uśpio­

nego wskutek

porażenia kończyn

przednich.

Mięśnie

te

były

poprzera- stane

tkanką łączną

i

zawierały

liczne cewkowate

zwapniałe

twory wiel-

kości

26 X 3 mm. Zmiany te autor

przypisywał działaniu

sarkosporydiów.

Sc he bit z i Hartwig (1950) stwierdzili u konia :mniany w

mięś­

niach szyi i

przyśrodkowej

strony miiednicy.

Dotyczyły

one

mięśni: zęba­

tego brzusznego, czworobocznego, ramiennoglowowego oraz

mięśni: lędź­

wiowego

większego

i mniejszego. Autorzy obserwowali tworzenie

się obrzęków

na podbrzuszu, napletku, wargach i

kończynach.

Rozpoznanie kliniczne poparli oni badaniami histologicznymi, które

wykazały

w zmie- nionych

mięśniach

miositis sarcosporidica.

M ó c s y (1954)

opisał

przypadek inwazji sarkosporydii do

mięśnia

sercowego z

następowym porażeniem układu bodźczego

serca.

W przypadku opisywanym przez Freud en ber g a (1956) zmiany

wystąpiły

u

sześcioletniego

konia w

mięśniach

szyjnych, piersiowych oraz udowych. Tkanka

mięśniowa została częściowo zastąpiona

przez

tkankę łączną.

W

mięśniach wykazujących

zmiany, autor

stwierdzał szarożółte

guzki

wielkości

ziarna prosa do ziarna grochu.

Również

i w tym przypadku zmiany stwierdzone na sekcji potwierdzono badaniem histo- logicznym.

W preparatach mikroskopowych sarkosporydia

dobrze widoczne

dzięki

intensywnemu barwieniu

się

barwnikami

jądrowymi.

Cewy uwa-

żane

za

dojrzałą postać pasożyta leżą wewnątrz włókna mięśniowego

oto- czone przez dwie torebki:

zewnętrzną-prążkowaną,

i

wewnętrzną

- ho-

mogenną,

od której

odchodzą

liczne wypustki ku

wnętrzu pasożyta,

dzie-

ląc

je na komory

zawierające

sierpowate sporozoity. Sarkosporydia le-

żąc wewnątrz włókien mięśniowych wywołują początkowo

tylko nie-

znaczne ich rozszerzenie wrzecionowatego

kształtu,

natomiast zmiany nie

(3)

SARKOSPORYDIOZA KONIA

215

występują

w substancji kurczliwej i sarkolemie, a

prążkowanie mięśni

zostaje zachowane. W okresie, gdy

pasożyty są

jeszcze

żywe,

nie powo-

dują

one

żadnych

odczynów ze strony organizmu, nawet przy bardzo znacznej inwazji (N ie ber 1 e i C o hr s). Z

chwilą

obumarcia

pasożytów następuje

uwolnienie

się

silnie jakoby

działających

substancji toksycz-

nych, które

wywołują

odczyn w postaci nacieku zapalnego. Obok

dużych jednojądrzastych

makrofagów,

układających się pierścieniowata wokół

cew,

pojawiają się

limfocyty, komórki plazmatyczne oraz - w

dużej ilości

- granulocyty

kwasochłonne, przedzierające się

przez

pierścień

histiocytów

do

wnętrza pasożyta.

Prócz licznych fibroblastów pojawia-

ją się duże

komórki wrzecionowate ze stosunkowo

dużym pęcherzykowa­

tym

jądrem. Leżą

one

najczęściej

ogniskowa

między włóknami

tkanki

łącznej.

Zie g 1 er (1925)

uważa

je za

włókna mięśniowe ulegające

re- generacji.

Oprócz odczynu zapalnego we

włóknach mięśniowych

stwierdzono

przyćmienie miąższowe,

zwyrodnienie szkliste (Kit t) rozpadanie

się

(segmentatio et fragmentatio) i

rozpływanie

(Z i e g 1 er, S c h e b i t z, P a 11 as k e), rozplem

jąder

komórek

mięśniowych

oraz zanik

włókien mięśniowych,

a rozrost na ich miejsce tkanki

łącznej.

W stadium

wcześ­

niejszym wytwarzanie

się

jej

poprzedzało

pojawianie

się rozległego

na- cieku komórkowego, a w

późniejszym

-

występowanie

w przewadze

włókien

klejodajnych.

W naczyniach

leżących

na terenie

mięśni uległych

inwazji stwierdza- no endarteriitis obliterans (Móc s y, 1954).

Obumarłe pasożyty

stopnio- wo

tracą

powinowactwo do barwników zasadowych. Kontury sporozoitów i przegród

stają się

coraz mniej

wyraźne,

a z ~zasem

następuje odkłada­

nie

się wewnątrz

cewy soli wapniowych. Proces ten

postępuje

od obwodu ku

częściom środkowym. Pasożyt,

który

uległ

zwapnieniu, ma w po- równaniu z

wielkością wyjściową

wymiary 2-3-krotnie

większe

i staje

się

dobrze widoczny

gołym

okiem.

Zmiany

wywołane

przez sarkosporydia spotykano

bądź

we wszyst- kich

mięśniach, bądź

tylko w pewnych ich grupach.

Najczęściej

stwier- dzano je w

mięśniach przełyku

(S i e d am g r o t z k i, 1872, B e r g- m a n, 1913),

żuchwy

(De Gr a a f, 1924, V i 1 j o en, 1921),

języka

(Hoflich, 1908, Kitt, 1921, Moussu i Coquot, 1908), szyi (Lienaux, 1907, Freudenberg, 1956, Schebitz i Hartwigk, 1950).

Mięśnie miały

wówczas zabarwienie szarawe z odcieniem

żółta­

wym i

wykazywały

brak ostrego

przejścia między tkanką zdrową

a ule-

głą

zmianom. W

świeżych

przypadkach inwazji tkanka

mięśniowa

i oko- liczna tkanka

łączna były obrzękłe

i surowiczo nacieczone. W stadiach

późniejszych

w

mięśniach występowało

ogniskowo bardziej blade zabar-

wienie i

były

one poprzecinane

biało-szarymi włóknistymi

pasmami.

(4)

W zmienionych

częściach mięśni

widoczne

były

guzki

wielkości

ziarna prosa,

wystające

na przekroju ponad

powierzchnię.

Moussu i Coquot (1908)

wiążą

z

obecnością

sarkosporydii w

mięśniach występowanie

twar- dych niebolesnych guzów na szyi, podbrzuszu, mosznie i

kończynach

oraz zgrubienia i stwardnienia warg. Zmiany takie

powodują

u koni

poraże­

nia poszczególnych grup

mięśniowych,

z czym bywa

związane występowa­

nie objawu

określanego

jako „sztywny chód" (Mócsy, 1954).

W ocenie ze strony poszczególn:ych autorów

ekstensywności wystę­

powania sarkosporydiozy u koni

zaznaczają się

znaczne

różnice.

Fi e- b i g er (1942)

określa tę ekstensywność

na 50°/o. Bergman n (1913),

badając

w Sztokholmie 480 koni,

stwierdził obecność

tego

pasożyta

u 670/o, Cs ok or (1913) w Wiedniu - u 100/o, Sabr a ze s i Mur at et (1911) w Bordeaux - u 900/o,

zaś

Mócsy (1954) - u 85°/o.

Sposób

zarażenia

sarkosporydiami nie jest jeszcze

wyjaśniony.

Praw- dopodobnie

dokładne wyjaśnienie

pozycji systematycznej

wchodzących

w

grę pasożytów

pozwoli na zbadanie drogi ich prz enikania do organizmu, rozwoju w nim, jak

też

powstawania

towarzyszących

temu procesowi zmian w

układach

i tkankach. Udane niekiedy próby

zarażenia

przez skarmianie

materiałem zawierającym

sporozoity

dowodzą, że

inwazja przez przewód pokarmowy jest co najmniej

możliwa

(S m i t h, Ko c h, Negr i i D ar 1 i n g, Er d ma n i inni). Sarkosporydioza

występuje

jednak u wielu

zwierząt roślinożernych,

u których

należy wykluczyć zarażenie

spowodowane za

pośrednictwem spożycia

sporowitów zawar- tych we

włóknach mięśniowych. Równocześnie

z

obecnością

we

włók­

nach

mięśniowych

cyst z

dojrzałymi

sporozoitami obserwowano poja- wienie

się

tych ostatnich .we krwi. W

związku

z tym istnieje

możliwość

przenoszenia sarkosporydiozy przez owady

klujące.

Przenoszenie odby-

wałoby się

przez wszczepienie

pasożytów

do krwi za

pomocą kłujki, bądź

wskutek rozgryzienia owada przez

żywiciela

ostatecznego (Do f 1 ei n i Re ich en o w, 1953).

Ze

względu

na

różną ocenę ekstensywności

sarkosporydiozy przez po- szczególnych autorów w

różnych

krajach, nasuwa

się

pytanie, czy scho- rzenie to

występuje

w Polsce. W celu uzyskania odpowiedzi wykonano w czasie od 15 XII 1951 do 1 IV 1953 r. badanie

mięśni

132 koni pocho-

dzących

z

różnych

okolic Polski. Konie te

były

poddawane sekcjom w

Zakładzie

Anatomii Patologicznej Wydz. Wet. Próbki pobierano z na-

stępujących

miejsc:

mięśnie przyśrodkowej

strony

żuchwy, języka,

skór- ne barku,

wyścielające jamę

miednicy, brzuszne,

mięsień

sercowy (koniu- szek),

nóżki

przepony oraz

błona mięśniowa przełyku. Przełyk oglądano

makroskopowo po

usunięciu błony śluzowej,

a

następnie

badano , podob-

nie jak i inne wymienione

mięśnie, posługując się metodą stosowaną

przy

badaniu

mięsa

wieprzowego na

obecność włośni. Nożyczkami

wycinano

(5)

SARKOSPORYDIOZA KONIA

przeto skrawki

wielkości

ziarna pszenicy,

ściskano

je w kompresorium

i oglądano

pod mikroskopem przy

powiększeniu

50 X .

Mimo starannych

poszukiwań

nie

udało się ustalić obecności

Sarcocy- stis bertrami we

włóknach mięśniowych, choćby

w jednym przypadku.

Nie znaleziono

także

cew

pasożyta

w zba danych histologicznie w ycin- kach

mięśni

szkieletowych i

mięśnia

sercowego pobranych od 100 koni podd awanych ubojowi w

rzeźni

warszawskiej.

Ponieważ

wycinki

narzą­

dów nie

były

pobierane specjalnie w celu badania ich w kierunku sarko- sporydiozy, lecz w kierunku

niedokrwistości zakaźnej

koni, miejsca po-

Ryc. 1. Cewy Sarcocustis betrami we włóknach mięsnych. Barwienie hem.-eoz. Obj.

lOX, okuł. 2,5; a - przekrój podłużny, b - przekrój poprzeczny

brania nie

odpowiadały

w

pełni najczę;tszej

lokalizacji cew. Badano jed- nak po kilka

mięśni

z

każdego

konia, co przy

dużej różnorodności

miejsc lokalizacji omawianych

pasożytów pozwoliłoby

zapewne

łatwo ustalić

ich

obecność.

W 1952

r. badając

dla innych celów wycinek blizny konia,

wałacha

lat 16, operowanego w Klinice Chirurgicznej Wydz. Wet., napotkano w

wyciętych

wraz z

blizną mięśniach

twory

podługowate,

silnie

barwią­

ce

się hematoksyliną

(ryc. 1). Twory te

zostały

rozpoznane jako Sarcocy-

stis, przypuszczalnie S. bertrami Do f 1 ei n. Niestety, nie

udało się

(6)

ustalić,

czy

koń,

od którego

pochodził:

badany

materiał, wykazywał

rów-

nież

w innych

mięśniach

podobne twory. Pobrana próbka bioptyczna

została

utrwalona w 4-procentowej formalinie, pokrajana na mikrotomie d0

zamrażania

i zabarwiona

hematoksyliną-eozyną.

W obrazie mikro- skopowym stwierdzono szerokie pasma tkanki

łącznej

ubogiej w elemen- ty komórkowe, a

obfitujące

we

włókna. Występujące

obok tkanki bliz- nowatej

włókna mięśniowe,

nawet

zawierające

cewy, w znacznym stop- niu

zachowały prążkowanie. Wokół

cew stwierdzono tylko niewielkie na- cieki

złożone

z histiocytów, limfocytów oraz nieznacznie uwydatniony

Ryc. 2. Sarcocystis betrami. Dobrze widoczne sporozoity i prążkowanie mięśni.

Barwienie hem.-eoz. Obj. 40X, okuł. 2,5X

rozplem

jąder włókien mięśniowych. Nasuwało się wrażenie, że

tkanka

łączna przerastająca

pasma

włókien mięśniowych zawierających

cewy nie

była

w danym przypadku

związana

przyczynowo z

sarkosporydiozą.

Zdają się

o tym

świadczyć

dobrze zachowany rysunek cew, ich intensyw- ne barwienie

się,

jak

również

tylko nieznaczny odczyn miejscowy

wokół pasożytów

(ryc. , 2). Przyczyny

występowania

w danym przypadku tkanki

łącznej wśród włókien mięśniowych należy

raczej

doszukiwać się

w

ura-

zie

(mógł

nim

być

np. ucisk

uprzęży).

(7)

SARKOSPORYDIOZA KONIA

219

Aczkolwiek opisany tu przypadek nie pozwala na

dokładniejsze

roz- pozhanie gatunku Sarcocystis

występującego

w badanym materiale, to jednak stanowi on niezbity dowód

występowania

tego

pasożyta

u koni

również

na terenie naszego kraju.

Autor nie wdaje

się

tutaj w

ocenę systematyczną

Sarcocystis stwier- dzonego u konia.

Zresztą

systematyka Sarcocystis do tej pory jest dys- kutowana. Re ich en o w (1952), F ie big er (1942)

zaliczają

tego

pasożyta

do gromady Sporozoa, podgromady - Sarcosporydia. We n- y o n (1952) nie

uważa

Sarcosporydia za pierwotniaki, Sp i n d 1 er

i Zimmerman (1945)

uważają

je raczej za grzyby typu Aspergillus, a Bi o c ca (1949), Mil h 1 p ford (1952) i inni

zaliczają

Sarcocystis do

pasożytów

bardzo

zbliżonych

do Toxoplasma.

Otrzymano 29 I 1960 Z Katedry Anatomii Patologicznej Wydz. Wet. SGGW w Warszawie

LITERATURA

1. Bergman n A.: Ztschr.

f.

Fleisch- u. Milchhyg. 23: 169, 1913.

2. Bi o c ca E. (cyt. G. Piekarski): Lehrbuch d. Parasitologie, Berlin, 1954, 109.

3. Cąkała S.: Met. Wet. 9: 518, 1950.

4. Cie ś 1 a E.: Annales UMCS, vol. VI, 9: 193, 1951.

5. Csokor (cyt. Ostertag): Handbuch d. Schlachtvieh und Fleischbeschau. Stuttgart 1932, 476.

6. Do f 1 ei n F., Re ich en o w E.: Lehrbuch d. Protozoenkunde. Jena 1953, 1042.

7. Fi e big er J.: Die tierischen Parasiten d. Haus- u. Nutztiere sowie des Menschen. Berlin 1947, 107.

8. Freud en ber g F.: Tieriirztliche Umschau, 3: 91, 1956.

9. F ii Ig er A.: Ztschr. f. Inf. Krankh. d. Haust. 4: 102, 1908.

10. De Gr a a f: Tijschr. Diergeneesk. Bd 51, 355, 1924.

11. G i.i n the r F. u. K.: Die Beurteilungslehre d. Pferdes, Hannover 1859, 187.

12. G i.i n the r K.: Die topographische Myologie d. Pferdes. Hannover, 1866, 206.

13. Ho f fm a n L.: Tierarztliche Chirurgie. Stuttgart 1892, Bd. 2.

14. Li en eau x: Soc. de Med. vet. du Brabant, 1907.

15. Móc s y J.: Hutyra, Marek, Maninger, Mócsy - Spezielle Pathologie u. The- rapie d. Haustiere. Jena 1954, Bd. II, 700.

16. Mo us su et Co quot: - Rec. Med. Vet. t. 85: 445, 1908.

17. M ii 11 er H: Lehrbuch d. allgemeinen Chirurgie u. Operationslehre f. Tierarzte.

Stuttgart 1893, 201.

18. Mi.i h 1 p hord H. (cyt. G. Piekarski)): Lehrbuch d. Parasitologie, 1954, 109.

19. N o wicki R., Przegl. Wet. 1936, 285.

20. Si e dam gr ot z k y O.: Wochenschr. f. Tier- u. Viehzucht, Bd. 16: 97, 1872.

21. Sabrazes J. et Muratet L.: C. R. Soc. Biol. t. 67: 395, 1911.

22. Sc he bit z H., Hartwig k

H.:

Tieriirztl. Umsch. 19/20: 351, 1950.

7

(8)

23. Sc hu 1 t z R., Rec.

de med.

vet. t. 64: 456, 1887.

24. Sp i n d 1 er L.

A.,

Zimmerman H. E. :

J. of Parasitol.

vol. 31: 13, 1945.

25. Tarki ew i cz S.:

Annal. UMCS,

sectio DD,

vol.

VI, 19: 366, 1952.

26. Zie g 1 er M.:

Część „Mięśnie"

w Joest E. - Handbuch d. speziell. patholog.

Anatomie der Haustiere, Bd V, Berlin 1929, 502.

E. D71LIŃSKI

DOES SARCOSPORIDIOSIS IN HORSES OCCUR IN POLAND?

To give the answer to this question the author examined muscles of 132 horses. The samples were taken from muscles of: diaphragm, maxilla, tongue, interna! part of the pelvis, oesophagus, abdominal wall and the heart. The technic of examination did not differ from the routine examination technic accepted generally in examining pork flesh.

Besides the

author

examined histologically samples of heat muscle

and

other

striated muscle of 100 additional horses. In none of the examined samples Sarco-

cystis was present. In the paper are given data from the literatura concerning

sarcosporidiosis and description of a - microscopical pi etu re ot one case

of

sarco-

sporidiosis in a horse which was operated on because of a tumor on its shoulder.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Na drzewach pojawiają się liście Wracają ptaki, które odleciały na zimę.. A

„Nowe zawody rodzą się pod wpływem zmieniającego się świata oraz towarzyszących temu okoliczności” – twierdzi Maciej Tauber, ekspert do spraw Zintegrowanego Systemu

Dzięki badaniom mózgu wiadomo już, że proces uczenia się zależny jest od wielu czynników, np.. od tego, na ile stymulujące jest środowisko edukacyjne, czy od

Celem podjętych badań była nie tylko ocena kompostu z komunalnych osadów ściekowych z Miejskiej Oczysz- czalni Ścieków w Sokółce do przyrodniczego wykorzystania na

Aging 2010: Mitochondrial ROS production correlates with, but does not directly regulate lifespan In drosophila. Postulaty

Ilość mąki dodawanej do ciasta ziemniaczanego zależy od odmiany ziemniaków i waha się od 30 do 40% w stosunku do masy ugotowanych ziemniaków.. Mniejszy dodatek mąki

Dla struktur porowatych obliczono współczyn- nik porowatości jako iloraz wartości powierzchni zajmowanej przez pory do powierzchni substancji węglowej, w obrębie której

O ile jednak weźmie się pod uwagę zarobki do 1500 zł (rubryki ,,razem"), to wśród pracowników fizycz­ nych jest ich najwięcej w województwie poznańskim, a wśród