Projekt Do Formy Rządu

Pełen tekst

(1)

(2)

(3)

(4)

(5) k o m. m i. s s y a. EDUKACYI NABODOWEY.. P. j L Ragnąc troskliwość naszę o trwale Rz ąd u wolnego ut rzy ma ni e, i o szczęśli wość całego Narodu wpoić w umysły wszy stkich O b yw a t e l ó w ; za nayskuteczoieyszy do tego sposób uznaiemy być iednostayne M ł o d z i Obywatelskiey wychowanie i ć w i cz en ie , zgodne zupełnie z Konstytucyą W o l nego Rządu. N a ten koniec ustanawiamy Kommissyą Edukacyiną , którey celem nayistotnieyszym bydz powi nno , żeby M ł o d zi e ż Obywatelską przez iednostayną EduJćacyą i Instrukcyą sposobiła na O b y w a t e l ó w kochających swobody Narodu , troskli w y c h o ich całość , zdolnych do pełmenia wszelkich obowiązków , aby tegoż samego ducha wolności i miłości O y c z y z n y nayodl e g l e y sz y m podawała Pokoleniom. Ł. CV do jcclH Kommissjh. '. W s z e l k i Fundusz Edukacyjny , wszelkie U n iv er sita tcsy cz yl i S zk oł y G ł ó w n e , a mi anowicie S z k o ł ę G ł o w n j Kor: w Krako w i e , a Szkołę G ł ó w ną W . X. Li t. w W i l ni e , wszelkie Akademie ustanowione lub ustanowić Się m a i ą c e , Biblioteki kosztem R z pl i t e y lub z Funduszu Edukacyjnego za łożone , a nadewszyseko Bi bl iotekę Z a ł u s k i c h , oraz Gi mna zy a , Konwikty , S zk oł y Pub li czne tak Ś wi ec ki e iako i Zakonne , K atoli ckie i nie-Kat oli ckie , * Fundu szu Edukacyinego , albo za pozwole niem Kommissyi z Funduszu obcego n t r zy m o w a n e; niemniey wszel kie Osoby Stanu N a u c z y c i e l s k i e g o , i t e , które się O b o w i ą z k ó w Nauczyci elski ch w Szkołach G ł ó w n y c h , w Gimnazyach , i innego nazwi ska Szkołach podeymuią , bądz ś wi eckie , bądź' z a k on n e; nadto wszystkich U c z n i ó w liayduiących się in U nw ersiłattbus , lub w S zkołac h jaki egokolwi ek n a z w i s k a , pod i z ą d , do zor , i opiekę Kommissyi Edukac y in e y oddaiemy.. A. II..

(6) IL. Ce do Skfadu Kommissyu. Kom m issyi Edukacyjna tH a d a ć arę b e . d zie z e dwunastu K om m issarzów , do k to . rych wyboru wszyscy Senatorowie i M in ii strowie , niemniey wszyscy O b yw atele ze Stanu Rycerskiego tak Duchowni iako i Ś w i e c c y , choćby nawet w inszych Komm issyach, T rybunałach lub Straży zasia. d a l i , za Kandydatów podawać się mogę.. III.. Ur zę d Assessorów S z k ó ł G ł ó w n y c h przez dwa Lata trwać tylko m a , których Szko ł y G ł ó wn e na daley z o s ta w i ć , albo nowych obrać będę mogły. Urzęd Assessorów przez Kommi ssyę nominowanych do L a t sześciu trwać b ę dz ie , z zupełnę wolncścię potwier dzenia nadaley podług zasługi i zdatności. ’/■ £. v ■ ' / IX. Rektorowie S z k ó ł G łó w ny c h ilekolwiek naydować się będę tam , gdzie Kommissya swe odprawuie Obrady , na Sessyach cum voto dccisivo zasiadać mogę.. Elekcya Kommissarzów Edukacyjnych tym samym odprawiać się będzie sposobem iaki iest przepisany dla wyboru Osób do* wszystkich Kommissyi. '. ■. IV . Pte zyduię cym w Kommissyi będzie za wsze Nayprzewiel ebni eyszy Prymas Koro ny Polskiey i W . X. Lit: a w nieprzytO' inności Jego pierwszy w porządku Sena tor , Mi ni ster , lub ze Stanu Rycerskiego Kommissarz.. \. X.. D o utrzymywania Protokułu wszelkich Re zo lu cyi Ekonomicznych osobno , i do Rezolucyi Edukacyinych osobno, Assessorow i e w Kommissyi zasiadaięcy wybierani będę na Sekretarzów, których Kcmmissya podług potrzeby i zda tnoś ci, na w z w y ż rzeczonych Funkcyach utrzymywać będzie.. V. U rrę d Kommissarzów trwać będzie przez L a t sześć ; po tych skończonych wybrani być jnai.ę inni Kommissarze , między któremi C< , co L a t sześć d o p e ł n i l i , wszyscy na no w o potwierdzonemi bydż mogę .* a między nowo obieranemi Kommissarzami połowa dawnych zostać się zawsze powinna.. V I. G d y b y w przeciągu L a t szesciu przez śmierć lub odstępienie , Urzęd Kommi ssarza za w a k o w a ł , tedy M y K R Ó L z po mi ędzy podanych od Kommissyi trzech K a n dy d a t ó w , iedncgo na Kommissarza nomi nować będziemy.. xr. D o utrzymywania Kassy F un du s z o w e y , T rrespondencyi z Zgromadzeniami S z k o l , nomi w Interessach d o c h o du , nietnniey odbierania rachunku od Zgromadzeń na Fun duszu Edukacyjnym zostaięcycb , i do wsz el kich innych powinności do Kassy Fun duszowey przywięzanych, Kommissya mieć będzie Kassyera generalnego. S i XII. D o utrzymywania Protokułów Sędowych, Kommissya mieć będzie dwóch Pisarzów , iednego na Kadencye K or o nn e, drugiego na Litewskie.. •9. VII.. XIII.. Kommissya Edukacyjna mi eć będzie sze• ściu Assessorów. Każda Szkoła Gł ówna wybierze u siebie iednego Assessora z po. między Emerytów Zgromadzenia s w e g o , lub z pomiędzy Emerytów S z k ó ł Publi cznych. C zt e r e c h zaś innych Assessorów sama Kommissya wybierać będzie , podług potrzeby i z da t no ś ci , choćby z pomiędzy Osób w Stanie Nauczyci elski m n i e umi e szczonych.. V III.. Innych swych Subalternów do K a s s y , do K anc el l ar yi , do Archivum , i dla Sekretarzów , Kommissya utrzymy wać ma , podług istotney potrzeby z wzgl ędem na oszczędność Funduszu E d u k a c y i n e g o , a to aa wfasnę nominacyę i z wolnę odmianę W każdym czasie.. A 2. X IV ..

(7) clerfką w Szkołach G ł ó w n y c h , tak Krako« w l k i e y , iako i W i l e ń l k i e y , z mocy Pr zy wi l e i ó w i Buli k omukolwi ek dotąd Ra ż ą c ą , na Kommifsyą Edukacyiną w całey zupełności przenofiemy, i tęż władzę w ni że y opi lany urządzamy fpoiob,. C) do Władzy Kommissyi% .. W ł a d z a Kommi fsyi E du k a c y i n e y , do t r z e c h n a y f z c ze g ól n i ey r o z c i ą g a l i - c el ó w: nayprzod' do iednoftayności I n f t r u k c y i , i E d u k a c y i , do rządu O f ó b około N a u k z a t r u d n i o n y c h , c z y l i one lą N a u c z y c i e l a m i c z y U c z n i a m i , do bezpieczeńftwa i o p i e k i nad Of obami tak ważną powinnością zai ęt emi . Porutóre 3 do przeitrzegania ca ło ści Fundulzu i regularności Dochodu. Po tr z e c ie , do adminiftrowania fprawiedliwości tak wzg lęde m całości Fundulzu i Do c h o d u , i ak o też dla utrzymania be zpi e c z eń f t w a , Ipokoyności i fubordynacyi O lób dozorowi Kommi f syi powi erz ony ch.. XVII. C o lię t y c z y władzy K a n c l e r l k i e y ; tę Nay prz ewie l: P rymas , iako w Kommi fsyi P r e z y d u i ą c y , fprawować będzie w obudw ó ch S z k oł a c h G ł ó w n y c h w K o r o n i e , i w L i t w i e , z mocą ftanowienia Podkancle r zy c h z O f ó b w S z k ol e G ł ó w n e y umiei zczop v c h , a to do wypełnieni a o b o w i ą z k o w , i ak ie Kommi fsyą.przepi lże. Kancl erz i e dnak ani fam przez fiebie, ani przez f wyc h Podkanclerzych , ni e będzie fobie przy.. v/łafzczał żadney ofobney władzy Sądowniczey w i ak ie yk ol wi ek bądź m a t e r y i , nad Of obami pod Zwierzchnością Kommifsyi Edu ka cy in ey zoftaiącemi,. XV. W tyra zami er ze w f ze l k i e Pnawa i Przyw i l e i e S zk oł om G ł ó w n y m , tak w Koronie, i a ko i w L i t w i e , i i a k i e y k o l w i e k Z w i e rzchności dotąd nad Eduka cy ą przełożoney ftużące , od Ro ku 1364. dane i uftanowion e , na Kommi fsyą E du ka cy in ą przenofiem y , one pod d o z o r , e x eku cyą , i o pi ek ę K o m m i f s y i odd ai emy . A ponieważ t ak o w e Prawa na ywi ęce y ftużą S z k o l e G ł ó w n e y Krakowikiey , i p rz ez udzielność poz n ie y fz e y Konft yt ucyi R . 1676. F ol: F . fo l: 433. tit: Approbatio. Sz ko le G ł o w n e y W i l e ń l k i e y ; przeto c h cą c zachować pa mi ęć poprzedni czych w i e kó w w świ ad cze ni u opieki Stanowi N a u c z y c i e l l k i e m u , Pra wa r z e c z o n e , i le fię n i n i e yf z e y K o n f t y t u c y i N a f z e y , i Uf ta wom K ommi fsyi E du k a c y i n e y nie f p r z e c i w i a i ą , w całości z a ę ho w ui e my , z al ec a ią c K o m m i f s y i , aże by ęxekucy» rze cz ony ch Pr zy wi l ej ów , i le fą ? ninieyfzą Konftytucyą i Uft awami K o m . mi f sy i z g o d n e , p il ni e przeftrzegała. G d y zaś Konftytucyą 1653. R . F o l: 111.fo l: ypg. p ł o w i : że Prawa Ak a de mi i K ra ko wl ki ey mi ęd zy inize R z pl it e y Prawa fą inferowan e , a w przedrukowaniu t yc hż e Woiutnip o w nayduią fię o p u f z c z o n e , iako to w i dnieć można F ol: /. fol: 114. przeto z a l e camy Kommi fsyi E d u k a c y i n e y , aby rze*czone Prawa z or yginal nyc h P r z y w i l e i ó w zebrane , tudzi eż z e Statutu Łai ki eg o i H er b urta, na nowo wydrukować k a z a ł a , a to ńofownie do Konftytucyi 1633. R o k u Vol: H I . fo l: 7p8. tit: Akademia Krakowjka. X V I. W ł a d z ę Sądowniczą in Ultim a Inflatttia , wł adz ę Konferwatorlką i władzę Kancler-. XVIII. C o fię t ycz e władzy Konferwatorlkiey £ Sądowniczey in '■ Ultima In fla n tia , k o m u kol wiek rzeózona Wł ad za z mocy P rzy wi l e i ó w l u b Buli S. Stolicy Rz yml ki ey dotąd Eu ż y ł a , tę mocą ninieyfzego Prawa, na ca łą Kommifsyą E du ka c yi n ą, przenof iemy, ' nie zoftawuiąc nikomu innemu żadney Jujryfdykcyi Sądowey nad Of obami i r z e c z a m i , pod 7.wi er zchność, opiekę i rząd ' Kommi lśyi oddanemi. •XI X. Kommi fya Edukacyina będzie miała W ł ad z ę poznawania , roztrząlania i konferwowania wf ze lki ch Praw i P rz ywi l ei ów tak S zkołom G ł ó w n y m , iako i innym NauczycieUlcim Zgromadzeniom na d an y ch , e xe ku cyi on ych prz eit rze gania , i fporów ztąd wyni kai ących rozfądzania. XX.. '. Podług przelanych dawni eyl zych Praw na Kommifsyą Edukacyiną , i podług nini e yf ze y K o n f t y t u c y i , W ł a d z ę Rządową Kommifsyi w taki urządzamy Ipofob: Bę dz i e miała Kommifsyą zupełną moc przepifywania Inftrukcyi i Edukacyi. w e wfzyf t k i c h Szkołach G ł ó w n y c h , G i m n a z y a c h , K o n w i k t a c h , w Szkołach P ub l i c z n y c h , Pa raf ia lny ch , i wf ze lki ch ir.nych. W tym B celu.

(8) c e lu wolno Kommifśyi czynić wfzyftkie u . rzą dze ni a, uRawy i n a k a z y , ściśle doglądaiąc ornych e x e k u c y i a cokolwiek przepiize dub u r z ą d z i , w tym wizyftkim N a u c z y c ie l e i U c z n i o w i e winni i e y będą ponuizenltwo, i za przeftępftwo nakazów pod legać iey Sądowi. Z cym iednak warun k i e m , iz władza Kommifśyi Edukacyiney bynaymmey rozciągać fię nie ma do prywatney w domach O b y wa r el i k i c h Eduka^y1- Będzie t aki e obowiązkiem Kommislyi Edukacyiney urządzać w-Szkołach G ł ó wnych tak K or o n n e y, iako i W . X , I.ic: N a u k i L e k a r l k i e , i R z§d nad t e m i ż , aże by z tego urządzenia w obudwóch S zk o ł ach G ł ó w n y c h u Rano wiła Re potrzebna P o l i c j a , i Rząd iak nayregularnieylzy po ’• wl zyf t ki ch W o i e w ó d z t w a c h , Z i e m i a c h , . ®w/atach i M i a f i a c h , tak Koronnych iako 1 L u e w fkich względem D o k to ró w , C h i rur gów i Aptekarze w , ile fię to ściągać bę-dzie do fprawowania i ch pro fef sy i, do przeft rzegama, ażeby Apt eki w iak naylepl zy m zoftawały porządku , ażeby dyfpenfatorya na c a ł y Kray były iedne. Do c z e go wizyftkie K o mmi f ty e P o r z ą d k o w e , i Kommiisya Pol icyi będą obowiązane da wać pomoc K o m m % i Edu ka cy in ey , i e , y tak pożyteczne urządzenia exekucyą iwoią niezawodnie miały. Ur ządzeni e zaś Departamentu Pol icyi względem przefyła? ,aJ / czniów ze wf tyf tki ch Mi aft do S z k o ł y GłoWney Kor: na Naukę C h i r u r g i i , mo cą mnieyfzego Prawa ut wi er dz amy, i toż .Prawo do Miaft W . X. Lit: roz ci ąg amy , poruczai ąc dozor i exekucyą o n eg o- K ommifsyi Policyi. & XXI. D o wykonania U,Ra w Kommifśyi Eduka. c y i n e y , dozoru N au k i N a u c z y c i e l ó w , karności nad Nauczyci elami i Ucznia mi , pojrzedniczy dozor i exekucya przy S z k o ł a c h G ł ó w n yc h ma zoftawac, a przy Kommiłsyj Edukacyiney naywyżfzy d o z o r , i opieką wfzelkich obowiązków tyczących lic N a p c z y c i e l ó w i U c z n i ó w , za których n i e dopełnienie, tak Zgromadzenia S z ko ln e w og ol no sc i , iak^każda w fzczegolności O f o r ba będzie powinna odpowiedzieć Kommisi y i Edukacyiney. XXII. Kommifsya Edukacyjna wfzelki e Ofoby tak N a u c z y c i e l i k i e , iako i Ur zę dowe w Szkołac h G ł ó w n y c h wybi era ne , podług * fwy-ch. Twych U f t a w , Patentować b ę d z i e ; żadna żaś Ofoba przez Kommilsyą Patentowana, od obowiązków Twoich oddaloną bydż n ie m o ż e , tylko drogą fądową. XXIII. S z k o ł y G ł ó w n e będą obowiązane dawać Rapporca do Kommi fśyi Edukacyiney o Stanie JNauk i fprawowaniu fię O f ó b , tak; fwego Z gr om ad ze ni a, iako i dozorowi fwemu powierzonych. O p r ó c z czego Kommifsya nadzwyczayne W i z y t y naznaczać ! wy fy ła ć b ę d z i e , tak do S z k ó ł G ł ó w n y c h , iako i do i nnych Nau czy ci el lk ich Z g r o m ad zeń , ftofowne Re zo lu cye wydawać, iak i e potrzeba wJkaże z Rapportów ordynaryinych od S z k ó ł G ł ó w n y c h , i extraordynaryinych od W i z y t y przez K ommi fśyi wyfyłaney.. .. XXIV.. Bez wiadomości i zezwolenia Kommis|yi j nie będzie odtąd wolno żadney S z k o ł y p u b l i c z n e y , pod jaki mkol wiek bądź nazwi lk ie m erygować i utrzymywać. G d y by kto w a ż y ł l i ę naymnieyfzą S z k ó ł k ę , lub P e n f y ą . b e z wiadomości K o m m i f ś y i , utrzy m y w a ć ; Kommifsya zamknąć ią mo ż e, i zupełnie za ka za ć, a niepolłufznych , po d ł u g W ł a d z y fobie na da ne y, ukarać. XXV. Żadna O f o b a , i aki eykol wi ek bądz' Jur y z d yk cy i z Pofsefsyi i powołania podle g ł a , nie może fię wyłamywać z pod Jur yz dyk cy i Kommifśyi Edukacyiney, w ty-m w f z y R k i m , czego Rę podięła w celu Edukacyi publ iczney , ale famey t ylko K om mifsyi , i ey nakazom i wyrokom fądowym zupe łnie podlegać obowiązana będzie. XXVI. Dla czego Kommifsya Edukacylna bę dzie miała zupełną moc wglądania wukfadi N a u k i Edukacyi po Seminaryach D y e c e z a l n y c h , przepifania iednollayney Inftruk c y i dla tychże Semioa ry ow, a to za z n i e iieniem fię z Przew: Bilkupami; cum Collegio utriusque Ritus , g dzi eby f zło o przepilanie iednoftayney I nf t r u k c yi , a z ka-żdym w fzczególności Przew: Bi lkupetn, g dz i eby fzło o urządzenie tnieyfcowe. N a uki 2aś T e o l o gi c z ne po wfzyftkich Seminaryaęh iednoRaynie dawane bydż m a i ą , Ba tak,.

(9) Itak, iak Prfcewiel: Biskupi in CoJJegio u» łożą i przepiszą. XXVII. C o się tycze Szkółek Parafialnych; względem tych wszelka Zwierzchność Dyecezal-, na i Zakonna winna będzie powolność i porozumienie się ?. Kommissyą tak w z g l ę . dem iednostayności N a u k , iako i w z g l ę dem zachowania Przepisów Kommi ssyi ; która to Kommissya będzie miała zupełną moc obowięzywac wszelką Zwierzchność Zakonny do utrzymywania S zk ol lub Szkó ł e k tego g a t u n k u , iakie na którym mi eyStu Kommissya za potrzebne uzna w Kla sztorach Zakonników lub Zakonnic , ieżeli na to Fundusz wystarczaiący znalesc się snoże. XXVIII. Ponieważ Z a k o n y , oprocz Nowi cyat ów, u t r z y m u j S zkoły dla Mł odzi eży Żakon! n e y ; przeco idąc za duchem iednostavnósci , iaki bydź powinien w Instrukcyi i Edukacyi tego Narodu , który Konstytucyą R z ąd o wi chce mieć trwale przez Edukacyą wszystkich Klass Obywatelskich zachowa ny i wspieraną; Kommissya Edukacyina będzie miała o b o w i ą z e k , przepisania iednostayney Edukacyi i Instrukcyi dla S z k ó ł Z a k o n n y c h , a przepisaney doglądania , i podług- potrzeby poprawiania, nie wdaiąc się bynaymniey w Nauki T e o l o g i c z n e , któ re podług Przepisów na Seminarya D y e . cezalne, a Collegio Episcopcrum ułożonych, w Szkołach Zakonnych' dawane bydz' maią. XXIX. Wszelkie Szkoły publiczne Dyssydentów lub D y s un i t ów , bądź iakiegokolwiek in nego wyznania w Państwach Rt pl it ey nayduiące się Seminarya albo Szkoły Zakon ne Dyzunickie, pod dózor i wizytę Kom missyi Edukacyiney oddaiemy.ażeby nie mięszaiąc się w Art ykuł y Wyznania i Obrządku, iednostayność Instrukcyi i Nauki Morałney iak nayściśley przez tęż Kotftmissya ■we wszystkich Klasssch Obywatelskich do glądana bydź mogła : żeby różność opinii tolerowana, nie psuła w niczym iednostay ności ducha O b y w a t e l s k i e g o , i przy wią~ 3 ania do Konstytucyi Rządowey.. T a ż Kommissya będzie miała obowią ze k ułożenia iak naykrótszego a dokładne g o Katechizmu R z ą d o w e g o , w którym z e brana bydź ma cała treść Konstytucyi R z e czypospolitey. A ten Ka te chi zm Z w i e r z chność Dyecezalna poda do wszystkich Ko ściołów tak Parafialnych, iako i Zakonnych, ściśle doglądaiąc t e g o , aby po Katechi z m ie R el i g i i we wszystkich Kościołach Pa rafialnych i Zakonnych , niemniey we wszy stkich innych Szkołach , Katechizm Rządu K ra io we go pilnie b y ł dawany. T e m u Pra wu wszelkie nawet Dyssydentckie , Dysuni ck ie Szkoły i Kościoły podlegać s§ obo» wiązane. XXXI. W s z e l k i Fundusz Konstytucyą 1 77 5 . i 1 7 7 6 . Roku na Edukacyą Narodową prze z n a c z o n y , pod pilny dozor , opiekę i A d jninistracyą Kommissyi Edukacyiney odd a i e m y ; z którego Kommissya Szkoły G ł ó wne i inne p u b l i c z n e , ;Ie Fundusz dostar c z y , opatrywać , a mianowicie pensyą pra cującym w Szkołach Professorom , ich Prze wożonym , wypracowanym' Nau czyci elom o p ł a c a ć , wszystkie Kol legia i Szkoły w dobrym porządku u t r z ym yw a ć, K o n w i k t y dla ubogiey Szlachty pomnażać, i wsz el k i e inne Edukacyine potrzeby zastępować, obowiązana będzie. X X X I r. A ponieważ oprócz Funduszu Po-Jezuic ki ego , Szkoła Gł ówna Krakowska ma swoie osobne dochody ; przeto ut wi erdziwszy wszel kie rozrządzenia Kommissyi w z g l ę dem iey bunduszu , stosownie do potrzeb Instrukcyi publiczney , tenże Fundusz pod trwały dozor i opiekę Kommissyi oddafemy : tudzież wszelkie K o l l e g i a , D o m y , Bi bl i oteki, G a b i n e t y , Ogrody Botaniczne, Szpi t a l e , A p t e k i , Drukarnie , obudwóch S z k ó ł G ł ó w n y c h , tak Koronney iako i Lit ewsk ie y w ł a s n e , dotąd rzeczonym Szkołom inkorporowane, jub na potym inkorporować się maiące , utwierdzamy , i za niemogącą bydź oderwaną własność od rzeczonych S 2k ół G ł ó w n y c h deklaruiemy. XXXIII. Równi e Fundusz XX. Scbolarum Piarum Koronie L i t w i e , dozorowi i opiece C /Kom-.

(10) Kommissyi Edukacyiney powierzamy , iaico też wszelkie inne Fundusze Prawami K r a i o w e m i , P r zy wi le ja mi Poprzedników n a s z y c h , lub Synodami Dy ecezalnemi na E d u k a c j ą publiczny przeznaczone , pod dozor i opiekę Kommissyi poruczaray. XXXIV. Ws z el ki Fundusz raz na Edukacyą N a rodowy przeznaczony, nie może bydz' na inny cel u ż y t y , łub ob róco ny , lecz na za wsze w tym celu pod dozorem Kommissyi i naywyższą Rz pl i te y o p i e k ę , trwale i ni e naruszenie zostawać ma. D l a c z e g o wszelki dochód z Dóbr i Summ na Edukacyę p r z e zn ac z on y , podług oryginalnego urządzenia, Zostawać powinien , ani komukolwiek wol no będzie Summ do Dó b r raz p rz ywi ąza nych na inne przenosić ; lecz te Funduszo w i Edukacyjnemu za wieczysty Hipotekę s łu ży ć Tnaią: owszem upewniając tak dla Funduszu Edukacyjnego niezawodny do chód , iako też dla O b ywa te lów Dobra Fun duszu Edukacyjnego dziedzicznem posiada* ięcych P r a w e m , stanowiemy , i uroczyście w a r u i e m y , że Summy na Dobrach Fundu szowych , podług rozrządzenia Kommissyi Ro zd a wn i cz ey , lub Edukacyiney umieszczo ne , nigdy z Dóbr tych ruszane bydz' nie m o g ę , ale na z a w s z e , podług D ypl oma tów przez Nas K R Ó L A wydanych, do Dóbr rzeczonych przy wiązaneroi będę. Co w ni cz ym Prawa istotnego Dz i edz ic t wa naru szać nie ma. XXXV. G d y b y zaś kto chci ał nowe Fundusze Czynić na potrzeby Instrukcyi i Edukacyi, iako to.•• na S z k o ł y , na Katedry publiczne, Seminarya D u c h o w n e , na Konwikty ubog i c h S tud en tó w, na B i b l i o t e k i , M u z e a , G a b i n e t y , i tym podobne kosztowne Zbio ry , a do Instrukcyi publiczney iscotnie po trzebne , takowe Fundusze od Kommissyi Edukacyiney za pożyteczne , potrzebne uznane i p r z y i ę t e , na pierwszym nasrępuięcym Seymie utwierdzone bydz maię ; a i ak tylko Fundusz takowy przyjęty i utwierdzony bę dz ie , pod opiekę R z pl i t e y , rzędem i dozorem Kommissyi, trwale i nie naruszenie zostawać m a , z warunkiem , iż Kommissya Edukacyina raz przyiętey od siebie woli Fundatora w naypoznieyszyęh czasach odmieniać nic będzie mogła.. Ponieważ cały Fundusz E d u k a c y l n y , s jaki egokolwi ek wypł ywa żrzodfa , pod rząd, dozor i Administracyę Kommissyi oddali śmy 5 przeto żeby taż Kommissya była za wsze pewnę całości dochodów sobie p owi e rzonych , za które Stanom Rz pl it ey odpo wiadać winna , będzie nayściśleyszym rey obowiązkiem Kassę i Administracyę rze czonego Funduszu tak urzędzie, ażeby ten w dochodach swoich m ó g ł bydz' niezawo d n y , w administrowaniu, ł a t w y , ażeby nie przynosił żadnego Zgromadzeniom S zkol nym zatrudnienia , i oderwania od istotnych obowiązków , iakie sę połęczone z ci ągł ą pracę około Edukacyi Publiczney. Ileby zaś z ustanowienia S z k ó ł p u b l ic z ny c h, Z a k o n n y c h , oszczędzić się mogło kosztu na N a u c z y c i e l ó w ; tyle Kommissya będzie obowięzana pomnożyć Konwikt ów na ubogą Szlachtę. XXXVII. Kcmmissyę Edukacyiną deklaruiemy za Sąd U ltim a Instant i a , od którego ni gdzi e wi ęce y appełlować nie wolno, ale na iednym , iako ostatecznym De kr e ci e każdy przestać powinien. T a ż Kommissya będzie odtąd Sądem iedynym , w którym o do broć i całość wszelkiego Edukacyinego Fiinduszu każdemu c z yn i ć , i zatrzymanego Funduszowego dochi du poszukiwać iest wo l no , podług Praw Kommissyi Edukacyiney służących. XXXVIII. Dla tym skutecznieyszego dopełnienia władzy Kommissyi , którą :ey powi erzyl i śmy do r z ę d u , dozoru Edukacyi i Inscrukc y i publiczney , niemniey do przestrze gania całości F u n d u s z u , i pewności do c h o d u ; Wł ad z ę Sądowniczą, Kommissyi E dukacyiney powi erzamy, w tym wszystkim, c okolwi ek nmieyszę Konstytucyą i Prawem Kommissyi Edukacyiney służącym , iest o b jęte i zawirowane. XXXIX. N a ten koniec Ordynacyą Sądów przez Nas K R Ó L A z mocy Prawa 1776. Roku Kommissyi da ną , za zgodę S t a n ó w , u t w i e r d z a m y , zostawuigc sobie moc poprawienia oney, w c zymb y iey poprawy rzeczona Kommissya pot rzebował a, a M y wraz z Strażą o tey potrzebie przekonani byli. XL ,.

(11) w s z ys cy Nauczyci ele i Uczni owi e drog j Appellacyi od S§dów Rektorskich kazdey Szkoły G ł ó w n e y , nie tylko co się t ycz e karności i obowiązków N au czy ci el skich , cio tego Stanu p r z y w i ą z a n y c h , ale nadto we wszystkich i n n y c h , które sa ob. ięte Przy wileiem Er e kc yi Kazimierza W R . i ?64. _Wł adysł awa Jagełły i 4oo. tudzież’ P r z y w i l e j e m Zygmunt a Augusta . 570. i Konsty tucją 1640. Roku F o l: I V . f i l . Kn S ec“ rlt. a* M ia s t a Krakow a, do S §d o w Kommissyi Edukacymey udać się mog§.. 1 /. D o Sgdow Kommissyi należeć także bed 3 wszelkie Sprawy o zachowanie całości P t a w , P r zy wi le io w S z k ó ł G f ó wn y ch , niejnniey całego Stanu Nau c zy c ie ls k ie go , z t e m i , ktorzyby one g w a ł c i ć i przeltępowac ważyli się lub eoocatorii c i 9g n 3ć do i nnych S§dow Osoby Zwierzchności K om . missyi Edukacyiney podległe.. XLVI. W f z e l k i e S prawy wzg lęde m całości FunduTzu i regularności D o c h o d u , do Sudu K o m m i f s y i należeć będą. T e i e d n a k , k t ó re Prawem od wy ro ku K om m i l sy i Eduka c y i n e y iuż f§ w y i ę t e , m o c 9 ni ni e yl z eg o Prawa w y i m ui e m y.. -. K R H t nUMk ZaV zecz0ne p ń j w i 1eie Nam O L O vV I tn Cansis crim inalibus maio. ribus zachowafy ; to wszystko na Sadv O r d y n a r y i n e , Sprawom takowym nowszeChme v. Dsci we Pnm arnm & Ultimarum I n . st ant larum przenosiemy.. XLVII. D l a D e k r e t ó w E xecu tio n is K o m m i f s y i , brachitim M ilita r e upewni amy. Podobnież i dla De k re tó w Re kt or lk ich S z k ó ł G ł ó w n y c h , nie a ppe llowa nyc h , a to za poprze d z a n e j r e k w i z y c y j K ommi f syi .. XLIII. Ponieważ ptośrzedniczy dozor i esekucya rządowa , podług Ustaw sameyże Kommissyi , nad ca.ym Stanem Nauczyci elski m i nad wszystkiemi U c z n i a m i , Szkołom G ł ó wny m została powi erzona; przeto zacho w u j e dawne tychże S z k ó ł G ł ó w n yc h Pra wą, Juryzdykcyg S 3dow§ Rektorska w cało ści zostawuiemy: która podług Ustaw Kotnmissyi będzie S 9dem Prim a Instantia , vte wszystkich Sprawach ,C y w il n yc h i uczyngardłowe wyigwszy , dla wszystich N au c zy c ie lo w 1 U c z n i ó w , w t y m , co Szkołom Gł ównym przez naydawnieySze Rz phte y Prawa służyło , i ciągła PoSsessyg wi e kó w do Juryzdykcyi Rektorskiey, lub Szłoły G ł o w n ey należało.. XLV. O p r ó c z t e g o , do Sgdu Ko mmi f sy i EduItacyiney należeć będ;} wf zy ll ki e Z gr oma dzenia S z k o l n e , i Of o by pod z wi e r z c h n o ścią iey zoftaijjce , a to tylko w S pr awach ni ed op eł ni eni a r oz kazów i zaleceń K o m . m i f s y i . Nadto w lz y lć y w uiługach Kommi f s y i zoltaiacy , tylko z obowi gzkow i powi nno ści Twoich , Sadowi Kommi lśyi podlegać mai9.. XLI.. XLII.. wf zy ftk im O f o b o m , i we wfzyftkich Spra w a c h , wolna Ap pel l acy a do K o m m i f s y i E d u k a cy i n ey zo ft awui e fię ; a S 9d Re kt or ł k i , iako S |d prima Instantiót, i A ćła 0n e g o , iako ASla p u b l i c z n e , we wfzvftkim z Sgdami i Akt ami primarum Inflantiarum w Koronie i L i t w i e , moc§ ni ni eyf zego P r a w a , porównane mieć ch ce my .. XLVIIU. Co do porządku poftępowania KommUsyu. ''. I. C o fię t y c z e W ł a d z y Rz gd owe y ; K o m mifsya Edukacyina mi e wa ć będzie Sefsye do załat wi enia Interefśów Funduf zu EduJtacyinego i Kafsy F unduf zowe y ; na kcóty c h w l z e l k i e l l e z o l u c y e i zalecenia do K a f s y g e n e r a l n e y , do Zgr omad ze ń Nauc z y c i e l l k i c h , na dochodach Funduf zu Eduk ac y in eg o u t r z y m y w a n y c h , do K a n c e l l a r y i S j d c w e y ; ni emni ey odpowiedzi 1 rez o l u c y e na wfzyftkie N o t y i M e m o r y a ł y wy dawan e będ§. Sefsye takowe nazywać fię będ.j Ekonomicznemi.. X L 1V, . P ®n/ e w aż Wł a d z ę Konserwatorską prze nieśliśmy zupełnie na Kommissya Eduka.. cyjn§ ; przeto od wyroku S9d ó w Rektorskich wszy-. XLIX. Oprócz. tego,. Kommifśya ma miewać. Sefsye do załatwi ania Interefsów Eduka c y j n y c h , iako to: w materyach potrzeb*D i|-.

(12) i y e y c h r e z ol u c yf na Rapporta , zapytania S z k ó l G ł ó w n y c h , na M e m o r y a ł y i p rz e ło ż en i a O fób f z ć z e g ó l n y c h , pod rządem Ko mmi f sy i z o f t a i y c y c h , lub na p r z eł o że . n i e Zgromadzeni a S zkolnego w t ym wfzyf t k i m , eo fię t y c z e p r ó ż b , n a d g r ó d , od powi edzi na f k a r g i , utrzymania karności , ( i e ż e l i ta materya ni e potrzebni e Sadowe go z ał a t w i en i a ) i inne t ym p o d o b n e , t y . cz yce fię f a my c h N a u k , albo O f ó b około Ed u ka c yi zatrudnionych. T a k o w e Sefsye nazywać fię będy EdukacyincmL L. K o m m i f s y a , tak E k o n o m i c z n e , iako i Edukacyine Sefsye odbywać ma w K o m p l e c i e nay mni ey t rzech Of ób. Jak zaś i w i e l e razy Sefsye rzeczone odbywać fię. mai?? tego opis famey Kommi fsyi zoftawui emy . Afsefsorowie iednak , z przyda n ym fobie za Prezefa iednym Kommifsar z e m , regular ni e dwa razy na tydzień Sesfye miewać b ę d y , dla dawania Rapportu K o m m i f s y i , g d y b y co nagleyfzego trafić fię m o g ł o , oraz dla dawania r ezol ucy i w tym w f z y f t k i m , co im Kommi fsya do wy k o n a n i a p o w i e r z y , a to ftofownie do O r dynacyi i porządku S e f s y i . L I. W f z e l k i e Re zo t uc y e K o m m i f s y i , gdzieh y iednomyślność zayść nio m o g ł a , ylnralitate ftanowione bydż mai§. Pr ot ok uł Rozpif owy w® wf zyf tki ch materyach uftana wi am y. L II. Kommifsya E d u k a c y i n a , w tym wfzyf t k i m , co fię t ycz e porządku S e f s y i , u t r z y my wa ni a P r o t o k u ł ó w , wydawania R e z o lu c y i , r o z k a z ó w , przepifów i ur zy d ze ń , d& Prawa ni ni eyf ze go ftof ownych, ni emni ey re wi zy i i wi zy t z ramienia f we go w y f y łanych, i wfzelkich innych obow iyzków ; O r d y n a c y y poRępowania fama fobie przep if ze na pierwf zych Sefsyach po s g ł o fz e miu ni ni eyf ze go P r a w a , a oraz tak dla As fefsorów E d u k a c y i n y c h , iako też dla Subalternów, powinności u ł o ż y , dozor A r c h i wum F u n d u f z o w e g o , K ance ll ar yi Sydow e y , Ekonomi cz ney i Edukacyiney uftanowi. L III. Co de powinności i fiosunku R a m m n j i. wzg^dcm Seymu.. '. C o k o l w i e k na S ey mi e w zg l ęde m Komn i f i y i , iey Fuadufcu lu b fta a a N ^ c & y -. cielfkiego , uftatiowione będzie , to wfzyflko z woli N as Kr ól a i Stanów Zgroma dzonych c g ł o f z o n e , Kommi fsyi Edukacyine y przez Marfzałka Sey mowe go z pod piłem De put owa ny ch do Konftytucyi au t e n t y c z n i e i nt ymowane być ma. L IV , Kommi fsyi powinnością będzie podawać! co L a t dwa na poczytku każdego S e y m u Or dy n ar yi n eg o , wydrukowanej R e b e l i ę w f z e l k i c h P rz yc ho dów i Rozchodów z F u n dufzu Edu ka cy jn eg o, i e y rządowi i zawiadowaniu poleconego. LV. Kommi fsya zdawać będzie co dwa Lata na S e y m i e O r d y ns r y i ny m fprawę z Pr zy chodów i Ro zchodó w c ałe go Fundufzu Edu ka c yi n eg o ; ni emni ey z t ego wf zyf tki eg o , c okolwi ek w z gl ęd e m N a u k , lub Sta nu N a u c z y c i e l l l t i e g o , na nowo poftanowić l u b odmienić iey p r z y i d z i e ; a to przed D e p u t a c y y , tym końcem z Seymu wyznaczo n y , p o d ł u g opifu w R o zd z i e l ę o Sey mi e. LVL W o l n o będzie każdemu Ob ywa te lowi do D e p u t a c y i e xa mi nu i yc e y cz ynnoś ci K o m m i f s y i , podawać na p i ś m i e , z podpifem ręki w ła sn ey , zarzuty i zażalenia fwoi e na K ommi fyy. L Y II, G d y b y z Re lac yi D ep ut owa ny ch okaza ł a fię ialca czynność Kommi fsyi n a ga nna ; Sey m podług okoliczności i gatunku p rz e w i n i e n i a , czynność takowy K o m m i f s y i , albo n a g a n i , i i ey Rozr ze dz enie cz yl i l l e z o l u c y e Ikafsuie, albo do Sydów Seymow y c h , po rozfijdzenie i ukaranie Inftygatorom N a r o d o w y m , zapdzwać każe. LV III. De l a c y a O b y w a t e l a Partykularnego na Kommi fsyy o i ey Czy nno ści Ur zę dowe iść ni e mo że , w y iy w f z y ofobifte wyftępki t y c h , k t ó r z y w K ommi fsyi zafiadaiy, a to w przy padkach i fpofobie w R o z d z i e l ę , o Sydach S e y m o w y c h , przepifanym, LIX . Ponieważ w e w f z e l k i c h R e z o l u c y a c h x czynnościach K o m m i f s y i , Ilo zp ify wolna D* zo^.

(13) nemi Rządowemi R z p l i t e y Kcwimilsyami w przytomności S t r a ż y , i za iey pośrze dnićlwem.. jsoftawiliśmy: Przeto w przypadku pozwa nia K o m m i f s y i , z woli S e y m u , na Sądy S e y m o w e , RotnmifsarZe wi nni będą zda nia fwoie R o zp i f e m uf prawi edli wi ać. '. LXIV. G d y b y koilizya iaka naftąpiła między Komrnifsyą E du ka cy in ą, a inny Rządową R z p l i t e y Komrnifsyą, lub Ud zi el ną iaką Mngiftratorą , o takowym zdarzeniu Komjnifsya Straży donieść powinna.. LX.. Jeśli czynność Ko mmi f sy i ni e okaże fię, na ga nną , albo w Sądach S e y m o w y c h ufpraw i e d l i w i o n j z c f t a n i e ; Seym da Kommi sf yi zaświ adczeni e i K w i t a c y ą , z dokła dny m Remanentu opifaniem-. LXV. W f z e l k i e zalecenia Straży do Kommi sfyi przeffane, taż Kommifsya dopełniać powinna będzie. G d y b y iednak Kommisf y a f ą d z i ł a - że za lecenie Straży ieft prze ci wne P r aw u , albo że ieft fz ko dli, we dla R z p l i t e y , albo że ieft trudne i niepodo*. bne w e x e ku c yi , wtedy mocna będzie K o m mifsya w przeciągu t rzech dni od daty odebranego z a l e c e n i a , uczynic przełoże ni e fwoie S t r a ż y , z dokładnym wy tł uma czeniem powodów, dla których to iey za le c en ie , takim bydź rozumie. A gdyby pomi mo t ak oweg o Kommifsyi prz eł oż e n i a , Straż w przeciągu dni t rzech po odćbraniu o n e go , powtórzyła pierwfze z a l e c e n i e fwoie do K o m m i f s y i ; to powtórne z a l e c e n i e , Kommi fsya exekwować obowi ą zana b ę d z i e , przefyłaiąc do Straży n a y m n i e y w przeciągu dwudzieftu cz ter ech g o d z i n , Proceftacyą fwoią z domaganiem fię zwołani a Seymu gotowego.. LXI. Co do obcrviązlórv i flosunku Kotnmissyi. względem Straży.. Kommi fsya powinna będzie co K wa r ta ł donofić Straży o poftępku i u t r zy m y w a ni u Eduka cy i N a r o d o w e y , oraz o odfądzopyęli Sprawach na każdey K adencyi, lx ii. «. P ró cz z w y c z a y n y c h doniefień , p owi n nością będzie K o m m i f s y i , na każde z a p y t an i e i żądanie S t r a ż y , dać i ey dokładną o d p o w i e d ź , e x p l i k a c v ą , oraz informacyą w t y m w f z y f i k i m , w c z y m ona uwiadomio ny bydź z e c h c ę , L X iII-. ,. Jl e razy Straż żądać bcdzie K o n f e r e n c y i z Komrnifsyą Edukacyiną f a m y , lub p o d łu g o k o l i c z n o ś c i , wraz z tnnemi R z ą dów cmi R zp l it e y K o m m i f s y a m i , cey Kommifsya Edukacyina nigdy odmówi ć nie będzie m o g ł a ; C o fię zaś t ycze porządku K o n f e r e n c y i , ten będzie naf tępui ący: Straż w y ł o ż y na pi śmi e dokładnie r z e c z , 0 którą iść będzie , a razem czas i ml eyfce K onfer encyi w y z na c z y : takowe Pifmo p rz e lz l e Kommifsyi do de li ber acyi dwoma dniami naymni ey przed naznaczonym czafem Konfer encyi . K o m mi f sy i powinno ścią b ę d z i e , na czas i mi eyf ce K o n fe r en cyi przez Straż de te rm in o wa ne , w y z n a c z yć z grona f we go d wóch lub wi ęcey K o m m i f s a r z y , w miarę po rzeby. C i Kommifsarze trzymać będą Prot okuł Konferenę y i n y , ofobny od Protokułu do Straży na-, leżącego. Po zakończoney K o n f e r e n c y i , P r o t o k u ł t a k o w y , podpifany przez liebie 1 wfzyftkich p r z y t o m n y c h , do Konferenęyi w y z n a c z o n y c h , zł ożą w Kommifsyi. T a k o w y c h K on fe re ncy i nie tylko Straż u Kommi fsyi ., ale i Kommi fsya u Straży żą dać m o ż e , ile razy uzna potrzebę znieiieiua fię z Strażą, l u b u mówi eni a fię z innem i ,. LXVI. W f z e l k i e żądania, z a p yt an i a , zalece n i a , o d p o w i e d z i , e x p l i k * c y e , informac y e , Iłowem: w f z e l k i e wzaiemne między Strażą a Komrnifsyą c z y n n o ś c i , maią bydź podawane na pi śm ie z podpifem p rz yt o mnych. ŁXV1I. W f z e l k i e Proiekta wzg l ęde m nowego na Edukacyą F u n d u f z u , wzgl ędem iftotnycłl odmian w Ed uka cy i, Kommifsya g ot o w a ć , i one Straży podawać będzie. LXVIII. €o do fiosttnku, Rommissyi * inuetni Rz$dowemi Rzplitey Kommissyami . tud zie ż Kommijfyami Porzędkowemi.. '. *. •. /. •". Kommi fsya Edukacyina fzukać może tl każdey Rz ądo we y lUsplitey Kommi fsyi p o mo c y , i n f or m a cy i , i wzaiemnego znieiienia f i ę , czy to przez p i f ma , c z y prz ez E wy-.

(14) w y z n a cz o ne z\ 'grona Twego do Kon fe re ru e y i O f o b y , c z e g o g d y uzna potrzebę, przefzfe do ni ey żydanie Twoie przez N o t ę z dokł adnym wyłożeniem r z e c z y , o który iść będzie. W z a i e m n i e na w f ze l k i e od f ie b ie d o innych R z y d o w y c h R z p l i t e y Kom, mifsyi przefyłane N o t y , Kommi fsya Eduka cy in a powinna będzie bez z w ł o k i dawać odpowi edz i na piftnie, n i e odmawiai yc w n i c z y m pot rz ebne y p o m o c y , iaka z Pra w e m i z W ł a d z y i e y udzielony zgadzać % będzie.. KOMMISSYA y. •. WOYSKOWA OBOYGA N A R O D O W.. L X IX . Scofunek Kommi Tsyi Edukacyi iłey w z g l ę dem Kommiisyi P o r z ą d k o w y c h , ieft do k ładni e opifany w R o d z i e i e o Komrais-syach- Porządkowych.. ( S l - i C Ą - C mieć całość P a ńs t w, i Gra* nice Rzeczypospolitey , niemniey wolność Publi czny, i Swobody O b y wa t el ó w na zawsze za be z pi e cz o ne , żeby z e wnętrzna Konsyderacya, iako i wewnę trzna Kraiu spokoyność, były korzyścią OHar od Narodu na pomnożenie i ut r zy manie Woyska poświ ęconych, l i c z b ę , i żołd tegoż Woyska opi saw szy , Rząd nad N i m ni eodmi enn y, to i e s t : Kommissyy Wo y sk o wy Ob o yg a N a r o d ó w , M y Król , za powszechny S eymuiycych Stanów z g o dy , na zawsze postanawiamy 5 K t ó r e y s k ł a d , w ł a d z ę , i obowiyzki , porzydek postępowania, stosunek do S e y m u , Stra ży i innych Magistratur wykonawczych, w następuiycych przepi sui emy , prawi* dłach. I. de. Składu. Konm iśsyi. Woyskon>ey.. Kommissya Woyskowa składać się b ę d z i e z czterech Hetmanów O b oy g a N a r o d ó w , dwunastu Komroissatzy C y w i l nych , po Czterech z każdey Prowincyi , to iest: trzech Senat or ów, a dzi ewi ęciu z Stanu R y c e r s k i e g o , R a ng i żadney aktualney Woyi kowey na sobie nie maiycych, tudzież z pięciu Kommissarzy Woyskow y c h , na k tó ry ch z wszyftkich W o yl k o w y c h , o d Generał a A r t y i l e r y i , aż do P u ł kownika inclu.sive , z wszyftkich U r z ę dni ków C y w il n o - W o y l k o w y c h , Rotmifirzów Kawal eryi N a r o d o w e y , w li c zb ie W o j s k o w y c h podaiycych s i ę , Szlachtę Rodowity Possessye dzi edzi czne maiy c y c h , trzey z K o r o n y , a dway z L i t e wi kiey Prowincyi obierani bydż m a i y ; w a r u i y c , a b y między{jSiedmnaftu obranem i , dwóch nie było z iednego D o m u , i nazwilka Kommissarzów. A. II..

(15) tt. Kommlsśarże z S e n a t u , iako i t e Łtami R yce rf ki eg o obierani będą na S ey tnach co dwa Lata , sposobem w RoZdzt ele o Seymi e opisanym. III. Obr anym ża Kommissarza Z C y w i l n y c h bydz nie m o ż e , tylko imo. O b y wa te l maiący wieku s#ego Lat 22. flcout z on yc h. 2do. M a i ąc y Possessyą D z i e d z i c z n ą , nie wą tpli wą, i przed Rokiem od siebie posiadaną. 3 tio. T e n , któ*y był cdoc raz jeden w usł udze Publi cżney , co iest: na k tó r ey k ol wi ek z tych Funk c y i , Kommissarzem porządkowym, D e putatem , lub Posłem. IV. C h c ą ć , ażeby w fltładżie Kommissyi Woyf kowe y znaydowali się ciągle Kommissarze z nabytą i u i znai omością, i z do świ adczeni em potrzebnym , ftanowiemy : a ż e b y mi ędzy ńowo maiącemi się obiexać K o m m i s s ar za mi , s ze ś ci u , to ieft : po d w ó c h z Prowincyi koniecznie obranych by ło z t y ć h , którzy Funkcyą swoią K o m inissarlką imfhediati ^kończą , wolńo iednak b ę d z i e , prócz k oni e cz ne y l i c z b y sześciu, w i ę c e y a nawet i .wszystkich da wny ch Aommissarży przeZ nową Ele kcy ą po t wi er dzi ć , ieżli się od dalszego F u nk cy i t e y sprawowania ni e wy mówi ą. . , ^ * 38^® choćby kilkunaftoletnie za siadanie w Kommissyi Wo yl ko we y , prze szkodą nie b ę d z i e , tak zasfadaiącemu do eialtępnego wyboru na tęż Funk cy ą Komtnissarlką. J V. Prezydować w Kommi ssyi Woyfkotyey maią Hetmani W i e l k i Koronny , W . L i t e w l k i , Polny K o r o n n y , Polny L i t e i , a a w J ch diebytności pierwszy z p o l ^ d k u Kommissarz preżydować będzie. VI, Hetmani wszyscy czterey razem W Kommi ssyi Woylkowey zawsze *ctivt z a siadać mogą , a każdy z nich we dwóch le ci e cn p o ł roku ci ągl e siedzieć powi> men.. VIL Zeby zaś w Kommissyi WoyfkowCy prżfeZ umieszczeni e O s ó b W o yl k o wy c h służba, i-moc Re gul ami nów ści śl ey zachowana by ła , z każdego Korpusu A r t y l l e r y i , i * kazdey osobno DyVvizyi W o y s k a , G e n e rałowie A r t y l l e r y i , i G e n er ał o wi e D y w i zyami kctrmenderuiący , po i ednemu Sztabs Gf li cy er ze lub S uba lt e rni e, za O r d y n a n s e m , i wymi enieni em Kommissyi Wo y l k o w e y przysyłać będą , którzy w ł a snym ut rzymui ąc się' żołdem na Sekret Jzby et super ueram informotictum , Przysię g ę w y k o n a w s z y , zasiadać w Kommi ssyi maią w t e n c z a s , gdy będą wezwani cum •voce Jnformatwa, w M a t er y ac h tylko słu ż b y , i potrzeb D ywi zyo na lny ch . VIII,. ». G d y zasiadaiący w Kommi ssyi W o yłk o we y ca ły ch siebie poświęcić muszą usłudze P ub l ic żn ey , i dopełnieniu obo wi ąz ków na siebie w ł o ż o n y c h , z opuszcze niem własnych Jnteressow, słuszną zatym bydź rzeczą u z n a i e m y , pewną im naznaczyć Pensyą c o r o c z n ą , Hetmanom W i e l k i m każdemu po Z ł o t y c h Pol: sześć dziesiąt T y s i ę c y . Hetmanom Polnym k a żdemu po Z ł o t y c h C zt er dzi eś ci T y s i ę c y , a Kommissarzom Woysk ow\m U r z ę d ó w , i Ra ng płatnych n i e m a i ą c y m , każdemu po Z ł o t yc h Pol: Ośm T y s i ę c y . Takowe Pensye wypłacane będą sposobem ni że y opisanym. IX. U r zę d n i c y C y w i l n o - W o y f k o w i , i Wo yl ko wi w aktualney służbie będący Korninissarżami Woyl kowemi obrani osóhney pensyi brać nie będą. Jeżliby i e dnak Pensya Urzędowa , Ur zędni ka C y wilno - Wo yl kowe go lub Gaża do R a ng i obranego z Wo yl ko wyc h Kommissarza Z ł ot y ch 8jOOo. nie w y n o s i ł a , takowemu Kortimissarzowi za Klarygacyą K o m m i s syi W'oyficowey Skarb doli cży ad Completotentum Z ł o t y c h 8,000. żeby wszyscy Kommisarze Woyi kowi równą mieli Pensyą. , X. G d y b y który Kommissarz z C y w i l hych u m a r ł , w c i ą g u dwuletniego U r z ę dowania s we g o , Straż w y b i e r z e , trzech Ka ndy dat ów 2 Ob ywa te lów C y w i l n y c h , Aź którzy.

(16) którzy iuż Kcmtnissaizaifti Woylkowemi byli ; a gdyby umar ł k t ó ry Kommisarz z l i c z b y Woyikowych o b r an y , Straż wybi e rze trzech Kandydatów z Sztabs - Officyerów od Korpusów A r t y i l e r y i , i od Dywi z yi wykommenderowanych, a cum no ce Jnformativa w Kommissyi Woyl kowey za si adai ących, i Nam Królowi do wybo ru na mieysce zmarłego Kommissarza , poda.. s ą d z i ć , na Kondescensye z i e ż d z a ć , R a n g i i aki ey Wo yl ko we y doftępować , pró cz sprawiedliwego bez krzywdy kog oż ko L w i ek ze ftopnia A w a n s u , którego K o m missarze z W o yi k ow y ch obrani utracać ni e maią, XV. N i e bę d zi e wolno Kommisssrzom, Wo yi kowy m , i Pisarzom W o y l k o w y m , na S e y m i k a c h , i w mieyscu Seymikówznaydować się.. xi. Do zwi er zchni ego dozoru całey KartCell aryi , będzie miała Kommissya dwóch Pisarzów Wo yi kowych, Koronnego, i Lit e w i k i e g o ; którzy w Kommi ssyi W o y l k o we y cum noce consultina zasiadać maiy. N a d to Kommissa W o y l k o w a , wszyftkich Officyaliftów przy boku swoim w li c zb ie aktual nie teraz znsyduią cy ch się mieć , i utrzymywać b ędz ie , których l i c z b ę , i płacę pod żadnym pozorem powiększać nie będzie mogła , a w przypadku potrze by przełożenie S eymowi uczyni. XII. H e t m a n i , i Kommissarze Woyl kowi w żadnym Sadzie Suspens brać nie będą m o g l i ; a w przypadku potrzeby nakazu któremu z nich wykonania Pr zy się gi , po dopełnienie t e y , wszelkie Jur yz dy k cy e odsyłać i ch będą d o m i e y s c a , gdzi e się Kommissya Woyl kowa agitui e.. X VI . de władcy -góMmissy-i Woyskowey. •:. , i. V f; ^. Kommissya Woyl kowa maiąc sobie od Rz ec zypospoli tey 'naywyższą nad W o y lkiem powierzoną w ł a d z ę , J.ey t ylko na S ey ma ch Zg r om ad z on ey , z c z y n o o ś c i swo* i ch odpowiadać powinna. XVII. Całe. Woyl ko oboyga Narodów samey Kommi ssyi Woyl kowey nayściśleyszą Subordynacyą , nieograniczone posłuszeńftwo, Jey tylko Ordynansów na Piśmie Extraktami z Protokółu Kommissyi W o y l k o w e y , z J e y Pieczęcią, na Sessyi Kommissyiney w Kom pl ec i e wy danym, od Prezyduiącego Hetmana, l u b pierwszego z po-, rządku Kommissarza p odpisanym, wyko nanie niewyrpowne ieft winno.. XIII. XVIII. Kominissarz W o yl k o wy obrany nie będzie mó g ł pod żadnym pozorem ani się zrzekać , ani komu innemu uftępo4 wać Funk cy i s w o i e y , na którą się raz j)odiął. XIV. W czasie Urzędowania swego , żaderl Kommissarz W o yl ko w y z Wo yi kowych ob r a n y , D y w i zy ą lub w D y w i z y i , w Kor pusi e i ak i m k ol w i e k , ni gdzi e zgoła kommenderować nie może ; równie żaden Kommi sa rz bądź z W o yi k ow y ch , bądź z Cywilnych obrany , aż do Ikończenia F u nk cy i K o m m i s s a r l k i e y , ani P o s ł e m , ani De put at em, ani Kommissar zem Por ządkowym, lub do iakieykolwiek Inney Magiftratury obranym bydź nie mo ż e , prócz do Kommi ssyi E d u k a c y i n e y : t ym bardziey nie wolno mu będzie Sądy sądzi ć,. Ani Hetmanom, ani żadnym poiedyncz ym teyże Kommissyi Członkom podle gać , csobiftych Ordynansów nie w Kom ple ci e wy d an y ch , od H et man a, lub k t ó r e go k ol wi ek Kommissarza Woyl ko przyim o w a ć , i wypełniać nie ma. XIX. Nie będzie równie wolno Hetmanom, i Kommjssarzom w Kommissyi Woylko* wey nie zasiaclaiącym żadnych Or dy na n s ów na Prowincyi do Woyl k w y d a w a ć , R ap po rt ów od Dy wizyi i Podkommend n y c h domagać s i ę , prócz od swoich R e gimentów^, od których ws z ęd z ie , i za. wsze SzelFowie Rapporta odbierać mocni .będą; kęorych to Ordynansów, g dyb y kiedy wyszły , Woyl ko samey Kommissyi WoyIkwey podlegać winne , prz yi mo wa ć, i uikuteczoiać , iako Prawu teraźniey" szemu.

(17) Szemu i władzy Kommissyi' W o y l k o w e y przeci wnych nie powinno; XX. T a k tedy władza Kommissyi W o y flćowey, do całego Wo yl ka Ob o yg a N a r o k ó w , do wszyftkich Osób _ W o y i k o w y c h od n a j w y ż s z e g o do nayniższego ftopnia rozcięga się , słowem : wsżyftkie Osoby w W o yi k u służęce , każdey Rangi , godności, o b eymui ąc ; bynaymniey nie ścięga się do Stanu C y w i l n e g o , i do O s ó b C y w i l n ych służbę WóyllcoWę, ani w Kancellai-yi Kommissyi W o y l k o w e y nie obowi ąza ny ch ; żadnym wi ęc Ordynansom , i Dyspozycyom Kommissyi Woyl kowey , S tan C y w i l n y podlegać nie ma , słuchac i ch riie ieft ob owi ą za ny , oprócz t y c h , które 2 mocy Prawa wyraźnego Osoby C y w i l n e w Kommissyach Porządkowych CywilnoW o y l k o w y c h zasi adai ęce, do posłuszeńftwa dla Kommissyi Wo yl ko we y obowigauię. XXI. Karność, P osł uszeńft wo, Musztra , ^Jbiór o s z c z ęd n y , a do ftroiu Pollkiego .zbliżony dla G ym e y n ó w , i Unt er O l h c y e r ó w , dozór aby H e t m a n i , G e n e r a ł o w ie całego W o y l k a , OfficyeroWieaktualnę s ł u ż b ę obówięzani, Urzędni cy C y w i l n o - W o y ł kowi , i Rotmiftrze K a w a l e r i i Narodow e y , Uni formu do stroiu Pollkiego z b li żonego , Prawem Seymu teraźnieyszegó nakazanego , a Re gul aminem Kommissyi W o y l k o w e y prz epi sa ne go , u ż y w a li; Je dnym słowem Kommenda generalna W o yika , depeadować będzie i edynie od t ey żć Kommissyi Wo yl ko we y.. X X IV . A ż e b y Kommissya Woyfkowa mogła Śnieć L u d z i zdatnych do K a n c e l l a r y i , powinnościę Jey będzie wybierać M ł o d z i e ż z w y k ł e osiadłośei , i urodzenia maięcych^ ś wi a de ct wo , w li cz bi e sześciu po dw ó ch z każdey P f o w i n c y i , na Expekt antów do Ka ncell aryi Kommissyi W o yl ko w ey ; k t ó rych Przysięgę o b owi ęza ny ch , i własnyitt Expensem u t rzy mui ęcy ch s i ę , za otworze niem Placu i Wa k an Su , p odł ug czasu weyścia w służbę za E x p e k t a n t ó w , w K an cellaryi swoiey na F unk cy ac h płatnych umieszczać będzie , niemniey Kommissya Awans cały w K a n c e ll a ry i swoiey , po d ł u g dawności s ł u ż b y > ściśle zachować iest obowięzana. XXV. W s z e l k i e Ordynanse , Uni we rs ał y Kommi ssyi W o y l k o w e y , ścięgaięce się do w ł a d z y , i obowiązków Jey p rz ep is a ny c h, publikowane będę bez żadney od k og osk ol wi ek p r z e s z k o d y , a we wszyf tki ch A k tach do Ob ia t y przyjmowane bydź maig> bez żadney naymnijeyszey opłaty. XXVI. Kommissya Woyfkowa maięc nad Ci* ł y m W o y l k i e m , K a n c e l l ą r y ę , i Officyaliftami swemi naywyższę w ł a d z ę , będzie mogła Jch sędzi ć, oddalać, ka ra ć, nawec Kryminal ni e Ropniami w A r t y ku ł a c h W o y i kowych przepifanemi. L e c z nie będzi* Wolno Kommissyi W o y l k o w ć y , chociażby Strona konwinkuięca z e z w a l a ł a , osędzotiemu zmni ej sza ć karę, iprzei naczać wyrok. XXVII.. ,. XXII. Kommissoryat ma bydź w {kładzie Kommissyi W o y l k o w e y , a pod Jey Rz ę d e m , i w ła d z ę , obowięzki swoie w y ko n y wać będzie , podług Prawa sobie p r z e p i sanego. XXI II . M a g a z y n y wszelkie będę pod zawi a dywaniem Kommi ssoryat u, a zatym pod R z ę d e m , i władzę Kommissyi Woyl ko%ćy. A XXIV.. Sęd Kommissyi Woyllcowey będzie Sędem ultima Jnstantia, Dekreta Jey w z g l ę dem wszyftki ch Osób W o y i k o w y c h , i Kańcellaryę Kommi ssyi I kładaięc ych, ia ko nieporusżone zalkarianfe bydź nie mo gę. P r z e ci w ni e Dekreta Kommissyi Woyikowey O s o b ę , i Ma ięt ek Obywatela C y wi lne go dotykaięce , zalkarżeniu i roztrżęśnieniu na S e j m i e podpadać będę. XXVIII. Do Sędów Kommi ssyi Wo yl ko we y należeć będę Sprawy w Materyach wyp ł y w a i ę c y c h z służby między Wo.ylkowB£ ź m i,.

(18) m i , które Kommissya Forma Juriclica po d ł u g A r t y k u ł ó w W o y l k o w y c h , Prawu ni* nieyszemu nie p rz ec i wnyc h, rozsądzać b ę dzie. Do sądzenia zaś S p r a w , które appellowane bydż mogą , i które z Appellacyi od Kommissyow Porządkowych C y wi lno - W o y l k o w y c h przychodzić będą , między C y w i l n y m , i Wo y ik owy m w pok r z y w d z e n i a c h , od Wo r i k o w eg o C y w i l n e mu , i od C y w il n eg o Wo yl ko we mu wzaiemnie zdarzonych ; Kommissya przez Gr dyna cyą trzy dni w każdym T y g o d n i u w y z n a c z y , Sprawy K o r o n n e , w K or on n y m , L i c e w f k i e , w L i t e w l k i m osobnym Re g ef tr ze za pi sa ne , tak sądzić b ę d z i e , iż po k ażdyc h dwóch Sprawach Koron ny ch odsądzonych, trzecią z Regeftru L i tewskiego sądzić powinna. Jeżel iby zaś ■ w którym Regef trze Spraw zabrakło , to kontynuacyi Regeftru Wp i s y zawieraiącego przeszkadzać pie będzie. Db których Spraw Pozwy czterema tygodniami wyda wane , i Wo yl ko we mu u Sztabu , a C y wilnemu na Possessyi , kładzione bydż maią. '. /. v. /. XXIX. ' N i e będzie wolno Kommissyi W o y Ikowey żadnych Spraw C y w i l n y c h , miara ex vi Jnscripti Feri do i nnych Sądów z z opisu Praw należących przywłaszczać sobie , i s ą d z i ć , fkoro pozwany Wo yl ko w y przed Kommissyą dowiedzie osiadłości s w o i e y , na odpowiedź Precensyi wyftarczaiącey. L e ć z gdyby W o y l k o w y , iak i e y bądź R a n g i , w Kraiach R z pl t e y nie b y ł o s i a d ł y m , a za swoią Inlkrypcyą o d ł u g w Sądzie C y w il n y m lkonwinkowanym został , Strona Konwinkuiąca przez .Memoryał do Kommissyi Wo yl kowey udać s i ę , i przed N i ą ultymarną konwikcy ą na ni e osiadłym Woyi kowym otrzymaną z ł o żyć p ow i nn a; Kommissya Woyl kowa, W o ylitowego w Sądzie C y wi l ny m Ikonwinkowanego do zapłacenia D ł u g u nie odwłoc z ni e pociągnąć , i czwartą część j e g o G a ż y , t ym końcem abcugować rozkaże. Na ko n ie c c o d o sądzenia ściąga s i ę , K o m missya Woyfltowa przy dawnych Ordynac y a c h , i Prawach zoftawuie się w tym wszyf tki m , co się Art ykuł om ninieyszeg o Prawa nie sprzeciwia. XXX. Podnosząc na S e y mi e teraźnieyszym {ak atnaęznie liczbę W o y i k a , one po Woie-. [ewódźtwach , i Powiatach rozkwateró* wane mieć c h c e m y , żeby każde Wo i e wodzt wo, i Powiat mieć mogły konsylluiącego żo ł ni e rz a, ile można w propor c j i o.płatanych Podatków. Zeby więc iak nayściśleysza karność, i bezkrzywdne. dla C b y w a t e l ó w po Leżach Woyflta spra wowanie się zachowane b y ł o ; we wszyftkich zdaizaiących się Sprawach O b y watela C y w i l n e g o z W o y l k c w e m i , i na w z a i t m bfdź o pobicie lub Ikrzy wdzen i e , bądź o d ł u g , bądź o wypł ywai ące kłótnie, z W e rb u n k u , Pcdwód, Fura ż ó w , ż y w n o ś c i , z odmawiania Żołnierza, pomagania mu do u c i e c z k i , umyślne prze p u s z c z e n i e , i przechowanie Dezert erów, napaści w z a i e m n y c h , o wygodę K wate ry, lub od Gospodarza zaprzeczoną, lub od Żołnierza nad potrzebę w y ma ga ną , i o inne zdarzaiące się s p r z e c z k i , Sąd C y wilno - W o y i k o w y , w Kommissyach Po r zą dk owy ch uf tanowi li śmy, który sądzić, i sprawiedliwość ukrzywdzonemu czynić; W Sprawach wi ększych dopuszczać appell acyi do Kommissyi W o yk ow e y, w mnieyszy ch uchylać są podług zamiaru Prawa , i Przepisu sobie służącego powinien bę dzie. Warui emy iednak , aby Osoba Cywilna , iakokclwiek od W o y l k c w e g o po krzywdzona , wprzód do KotnmenclantA r ekwiz ycyą u c z y n i ł a , który g dyb y spra wiedliwość o d m o w i ł , p r z e w l e k a ł , lub niedoftateczną k rzywdzi e c z y n i ł , wtenczas Strona krzywdę cżuiąca , do Sądu C y wi lno - Woyl kowe go Osobę Woyl kową > krzywdzącą poci ągnąć, i w nim rozpra wiać się nrocna będzie. XXXL Kommissya Woyl kowa przed każdym S e y me m , Plan dyzlokacyi Woyi ka , i O bozuw na Re w i i e u ł o ż y ć , i Stanom Z g r o madzonym do Approbaty podać powinna, itosuiąc się w tym do Praw , Woyika K o ronne w Koronie , L it e wl ki e w L i t w i e , lokować nakazuiących. T e y Loka cyi , i mieysca O boz ów Prawem pcftanowionych Kommissya odmieniać nie będzie mogła, i chocby K o r p u s , albo Regi ment który za Ordynansem z L e ż y swoiey był wykomme nder owa ny , po odbytey Powinności na t ę ż Leżę wrocony bydź ma. XXXII. W c z a s i e , i w mieyscu Seymu K o m missya Woylkowa w miarę potrzeby , po<wi ę-.

(19) większać powinna Garnizon , R eg ime nt a mi P o l o w e m i , lub Puł kami L e k k i e m i . XXXIII. N i e będzie ni gdy wolno Kommissyi W o y l k o w e y , bez wiedzy , i woli S ey mu , wydawać Ordynanse Wo ysk u do p r z e j ścia G r an i c Rzpl tey. XXXIV. W czasie śmierci K ró l a , Kommissya Wo yl kowa trzy części Woyf ka przy G r a ni cach na i ch f tr zei eni e z a t r z y m a , a C z ęś ć czwartą na L eżach zo fta wi , żadney wtenczas Rz ądo we y czynności przeszka d z a ć , sama do ni czego mieszać si ę, roz r uc h ó w wzniecać , wspierać nie będzie , i Wo yl ku nie dopuści ; zachowuiąc z u p e ł ną refterencyą, i nieograniczone posłuszeńftwo S e j m o w i , ' a to pod odpowie dzią , i karą pro Crimine Status przepi saną. XXXV. Przed S ey mi ka mi każdemi , Komjnissya Woylkowa wyda Ordynanse WoyI k u , aby trzema Dniami przed S e j m i k i e m z roieysc t y c h że S e j m i k ó w o mil trzy nftępowało , i póty nie wracało się , pó k i S ey mi ki zu pe łn ie nie zoftaną zakoń c z o n e , i poki Ob ywat ele z N i c h nie roziadą się. Z eb y zaś O b y w a t e l e na Seym i k i j adą c, i z Nich do Domów powra c a j ą c , prawdziwe be zpi ecze ńt two, i z u peł ną od Żo łni er zy mieli spokoyność , Kommendanci na wszyftkich Konsyftenc y a c h w takim czasie wszyftkich L u dz i s wo ic h z g r o m a d z i ć , i tak po Kwaterach w kupie Jch trzymać powinni , żeby w s z ęd z ie i eden przynaymniey Officyer b y ł p rz y to mn y, któryby rozchodzeniu się Ż o łn ie r zy i wszelkim Jch ze S z l a c h t ą , i j c h Ludźmi zatargom zapobiegał. XXXVI. Ob oz owani e ma bydź wyznaczone pod Miaftami Stołecznemi W o i e w ó d z t w , ł u b Powiatów ; w czasie Obozowania Komsmissya Porządkowa Mi eysc owa dwóch Kommissarzy z pomiędzy siebie w y z n a c z y , którzy zi echawszy do O b o z u , % le dn ym Sztab lub O b e r - Officyerem przez Kommissyą Woyl kową wykommenderowan y m , sposobem w Rozdzielę o Sądzie Cywil-. C y w i l n o - Woyl kowym o p i s an y m , Sprawy .między Cywilneroi a Wo ył ko we mi O s o b a m i , w ciągnieniu do O b o z u , lub w O bozie zdarzone , rozsądzać b ę d ą , i aż cło ruszenia Woylka z O b o z u , ci ągl e vr nim dla t ychże Sądów znajdować się maiąC i ż Kommissarze w Marszu Wo y s k a do O b oz u , iak i nazad do L eż s w o i c h , Podwody przy zapłaci e za milę od Konią groszy 15. W o y l k u doftarczać , i proporcyonalnie bez uciążliwości na Ob y wa t el o w rozkładać będą. XXXVII. Prócz zatym Exercerunków zwyczaynych w R e g i m e n t a c h , i Puł kach przez Kommissyą p r z e p is a ny c h, prócz dozoru przez wykommenderowanych na to u my ślnie w każdym czasie do każdego K or pusu , Re gi me nt u , P uł ku , i do każdeyBrygady od Kommissyi Wo yf lc owe y, G e nerałów A r t y l l e r y i , Pisarzów P o l n y c h , U r z ę d n i k ó w C y w i l n o Wo y li c ow y ch , G e nerałów I nsp ek to ró w, prócz wyznaczone go exercyrowania przez Generał ów L eutenanców , i G.enerałów M.aiorów , któ rzy swoich D i w i z y i bez żadnego Ordy* 11ar.su zawsze dozierać m o g ą , i powinni, prócz ci ągłego nakoniec na kwaterach exercytowania się w każdym Re g i m e nc i e ; Musztra woienna na Wi os nę zaczynać się będzie pi er wszy ch dni K w i e t n i a , trwając do oftatniego Maia , a w Jesieni za cz yna j ą c się od pierwszego W r z e ś n i a , w poło w i e Października kończyć się będzie. Nad to Kommissya Woyl kowa składać będzie co rok Ob oz y na Kampamenta całey D y w i z y i iedney szczegolney osóbni-e odby wa ją ce s i ę , a co L a t dwie. Kcmm.issya Woyskowa za dołożeniem sie , i wiado mością S t r a ż y , naznaczyć powinna R ew iią , d w ó c h , i trzech a nie wi ęcey D y w i w i z y i w ieden O b ó z zebranych. Taka R ew i i a trzy Dni a wi ęce y nad tydzień . t r w a ć nie m o ż e ; po wy szł ym tygodniu W o y l k o na L e ż e rozeyśę się p o w i n n o , i pod żadnym pretextem nikt go dł uże y w O b o z i e zatrzymywać nie będzie mocen. XXXVIII. Obozowani u iedney , d w ó ę h , a naywi ęcey t rzech Dy wi zy i , Kommissya W o y lkowa m i e j s c e ośmią Mi esiącami wprzód n a z n a c z y , a zaraz Uni wers ał y Powsze chność uwiadomiaiąęe w y d a ; dla zakłada nia Piekarni Wo yl ko we y , dla KontrakCz tów.

(20) tóvv na f u r a ż e , i P r ow l a n t a , dla w c z e snego słowem z Kommissyami C y w i l n o Woyfkoweroi zniesienia s i ę , i dodat ni e g o M a g a z yn ó w opatrzenia Officyera ż Ko* inissoryatu wykommenderuie. .. XXXIX.. W O b o z i e z łożony m ż i edney D y W i z y i , Ge ne r ał Leutnant, z Generał: M a jorami kommender ować, i W o y i k o exereytować będzie. W O b oz i e zł ożonym z trzech D y w i z y i Hetman z trzema G e n e rałami Leutenantami kommenderować po winien* XL. Wsz yf tki e Br yga dy , Regjmenta , PułJci, i Korpusy A r t y l l e r y i , na Rewi ę idyc e , L i k w i d a c y e iak do podania Kommissyi W o y i k o w e y , gotowe mieć będy. Szeflfowie naydarszemu Ge ner ał owi ie oddadzy. G e n er a ł Koromenderuiycy p r z y t omnemu w O b oz i e Pisarzowi Polnemu , a w Jego niebyt nos'ći S t r a ż n i k o w i , l u b O b o ż n e m u do zweryfikowania poda. P i sarz Polny , l u b U rzę dni k Cy wi l no - W o y I k ow y m i e y s c e Jego zaftępuięcy, nayprzód podany sobie do zweryfikowania L i k w i dacyy p r z e c z y t a , i r oz tr zy śni e; każdemu P u ł k o w i wydypić k a ż e , Ikargi o kr zywdy, i e ż l i b y iakie na Kommendantów z a ni e sione , były, w y e y a m i n u i e , i wsz ydk ie z swoiy opiniiy zapisze , w gatunek Broni, M u n d u r ó w , i wsz ydk ieg o, co Etatem P u ł k o w i mieć przepisano , weyrzy , Komplet G ł ó w przerachuie , Remanenta w Kassach P u ł k o w y c h p r ż e l i c z y , słowem: ws z yd k o 5s L ikwi da cya mi do zweryfikowania s o fcie podanemi Ikonfrontuie ; niezgodno ści , n i e d o d a t k i , defekta , i eżeli by iakie z n a l a z ł , na tychże L ik wi da cya ch żakonnot u i e , i podług tego Rapport swóy do Kommissyi Woylltowey dla przesłania G e i ierałowi Kommenderui^cemu odda , a R eg ime nt a do Kwater swoich powróci w s z y > Re gi me nt - Kwater mi dr zów z L i k w i da c ya mi wyżey wyrażo*nym sposobem zwaryfikowanemi do Kommissyi Woylkow e y wyprawiy. XLI. Płaca W o y l k Ob o yg a Nar odów prżeż Kommissyy Wo yi kowy co K wa rt ał podpisy wany , i klarygowany bydż powinna. XLll>. X Llł. Kommissya Wo y lk ow a iak nayściś f e y , i ni euda nni e kompletu w Br yga d a c h , R e g i m e n t a c h , i P uł ka ch doglą dać b ę d z i e , i ieżeliby pomimo przepi sanych po wyżey Luftracyi , i ottrożnoś c i , który z C y w i l n y c h bydż Ob ywa te l ów d odr ze gł , i pewnie w i e d z i a ł , że w i aki ey B r y g a d z i e , R e g i m e n c i e , lub P u ł ku K om pl et zupe łny nie i e d , wolno mu będzie donieść to sprawiedliwie K ommi s syi W o y i k o w e y , która przekonanego o ten wy dę pe k Br yga dy era , albo Szefia, wedłfig Ar tykuł ów W o y l k c w y c h , bez żadne g o względu u k a r z e , a w przypadku napadnego olkarzenia, winę potwarzy na D e latora wikaże. x liii.. Etatu Woyflta na teraznieyszym Sey mi e ułożonego gdy succetsivt dokompletowane b ę d z i e , Kornmiśsya Woyl ko wa -w naymnieyszym p u n k c i e , co do Płacy , formacyi Korpusów , l i c z b y Generał St ta bu , t ÓJłiCyerów odmieniać , nowych Rang k r e o wa ć, i forszteJować nie może. XLIV. N i e będzie wolno Kommissyi Woylkowey żadnych Assygnacyi wydawać do Kass Regimentowych, Brygadowych, i Pułko w y c h , prócz na potrzeby właściwe t y c h ż e K o r p u s ó w , i P u ł k ó w , z któr ych iak ma bydż dawana expl ikacya Kommi ssyi , tak równie ona ze wsz ydki ch Per.cept i Expensów pod i ak imk ol wi ek tytułem i nazwi ikiem Wo yl ko wy c h , rachować się R z ec z yp o sp o li te j na Seymi e powinna bę dzie. XLV, Kommissya Woyl kowa , Prawo S ey. jnu terażnieyszego o Awansach w W o y l k u , i o Fortragach ściśle zachowa , i wypełni , i ażeby B r y g ad y er ow i e , i S ze ff owie onego nie przestę powali dozierać, i n ad g rad za ćuk rzy wd zo nym, po dł ug tegoż Prawa będzie obowi^zanaXLVL R e g ul am e ot Prawem Roku 178Ó. dwi erdzony Kommissya Woylkowa ftosownie do dzisieyszego Woyl ka układu D P°Pra'.

(21) g p oprawi , lub gdy t ego uzna potrzebę nowy u ł o ż y , na przyszłym S eymi e do Approhacyi Zgromadzonych Stanów, po* da.. bydz' mrgą w kaidym d n i u , i o k a ż d e y godzinie. Kommissarze W o yl k o w i przez Bilety Prezyduiącego of trzeżeni , zawsze ziechać na Sessyą extra-ordynaryiną bę dą obowiązani.. X L V II.. LII.. Prawo Seymu teraz'nieyszego w z g l ę dem dodawania pomocy W o y l k o w e y , iedne dla Korony , drugie dla L i t w y słu żące , Kommissya Woyskowa nienarusze nie z ac h ow a, i żeby ulkuteczniane było, m o c ą , i powagą swoią dozierać, i znaglać , a Wo y lk owy c h temu Prawu n i e p o s łu s z n y c h , podług opisów iego, karać będzie. X L V llL R ó wni e ż Prawo na teraznieyszym S e y mi e o R e k r u t a c h , i Werbunku zapa d ł e f Kommissya Wo yl kowa iak nayściśley wypełniać będzie. m. Co. do porządku post?poń>atttd.. i. K om mi s sy i Wo yl kowa Ob oy ga N a fodÓW ma się zawsze W trzecim B ienniUm w e d ł a g A l t e m a t y S e y m u , i mieysca W W i e l k i m Xięftwie Litewlkitn do naftępnego pierwszego Seymu agirow a ć , to ieft: raa bydz' wr Koronie lat c z t e r y , a w L i t w i e lat d w i e , pilnuiąc się nieprzeftannie Seymu , który gdy w L i t w i e b ę d z i e , i Kommissya Wo yl ko wa tamże przez L at dwie odbywać się po winna.. L. Kommissya Woylkowa c i ą g l e , i bez naymnieyszey przerwy agitować się bę dzie. N o w o obrani Kommissarze zaczną U r zę d o w i n i e s wó ie w Sześć dni naypóżniey po obraniu , a póki ci na Kommi ssyi tlie zasiędą, Kommissarze kończący immediate Funkcyą swoią , winni będą pełnić bez przerwy obowiązki Prawem przepisane. Li. Kommissya Sessye swoie ordynaryihe co d z i e ń , prócz Dni Ś w i ą t e c z n y c h , od Godziny osmfey zrana do wybi ci a G o d z i ny trzeci ey po południu mieć powinna. W przypadkach iednak extra-ordynaryi f c y c n , Sessyi w y c i ąg a ią c yc h , te lkład>tn6. bydź. Kommissarze Wo yl ko wi w Mi e śc i e, gdzie się Kommissya z Prawa znaydować p o wi nna , przytomnemi bydz maią , i pod żadnym pretextem choćby postą pienia na Ur ząd iaki oddalać się od K o m missyi nie będą mogli. Prży końcu ka żdego Kwartału odbierać będą czwartą część roczney perisyi z Prawa Sobie naZnacZoney. Przy wypł aceniu Kwartalney Peńsyi K om mi s sa r żo wi , Kommi ssyi potrącać ż niey p owi nna, część proporcycnainą do czasu , przez który w Kommissyi przytomnym nie był'1 e potrątWhe z Pensyi nieprzytomnych pienią dze , będą podzielone między t y c h , k tó rzy w czasie tamtych nieprzytomności W Kommissyi Woyl kowey {zasiadali- H®c~ mani W i e l c y , i Polni Oboy ga Narodow z a w s ż e , i razem w Kommissyi zasiadać m o g ą , powinni zaś będżą każdy z N i c h sżeśc M i e s i ę c y we dwó ch l e c i e c h ko n i ec zn ie ci ągl e i bez przerwy w K om missyi znajdować się. Wz gl ę de m Zaś k o l ei Pół-rocznego we dwóch le ci ech zasia da ni a, mogą się z Sobą ułożyć , tak ied n a k , ażeby ieden z N i c h w Kommis syi zawsze b y ł przytcmny ; i ten układ w Protokule zapiizą. Gdyby który He t man na czas szescio - Miesięczny d wó ch Jeciech sobie p r z ez na c zo n y» vr Kommissyi przytcmny nie b y ł , albo w niey c i ą g l e , i bez przerwy całe sfcesc M i e s i ę c y nie za si ad ał , wtedy utraci ca łoroczną Pensyą swoią , która w takowym przypadku do Skarbu należeć będzie. Karze potrącenia Pensyi podpadać nie maią H e t m a n i , i Kommisarze. i mo. C i ' , którżyby z wyraźnego zlecenia K o m missyi Wo ys ka we y w Interessach W o y lkowych oddaleni byli. 2do. Hetmani do Kommenderowania Woylkietn w czasi e W o y h y od Stanów S ey mu ią cy ch prze znaczeni. K tó rz y by z przyczyn rzetelney choroby na Kommissyi naydować się- nie mogli. T ak ow ą iednak choro bę przed Kommissyą na pierwszey Ses syi zaprzysiądz powinni.. D i. L III..

(22) U it.. ś w i a d c z y ć , i e różne od N i e y zdanie swoie chce w Sentencyonarzu u m i e ś c i ć , a po tym oświadczeniu własną ręką , na. t eyże samey Sessyi , i nie wy cho dzą c z Jzby rozpis swóy zapisze ; takowego Rozpisu nikt nie będzie m ó g ł pod żadnym pozorem wzbraniać; żadne iednak rozp i s y , tamować nie będą mogły i ku tk u w sz el k ic h O rdy na ns ów, D e c y z y i , i Re zolucyi większością zdań w K om m i s s yi zapadłych.. Kompl et Kommissyi z O s ó b dzi e więciu składać się m a , w którym czte r ech W o y l k o w y c h licząc w to Hetmanów, a pięciu C y w i l n y c h bydż powinno Kom* m i s s a r z o w , tak żeby liczbę Woyl kowych O s ó b zasi adaj ącyc h, liczba C y w i l n y c h naymniey iednym Kommissarzem zawsze przewyższała ; Z eb y zaś słabością z dr o wi a którego Kom mi s sa r za , komplet ze r wanym nie b y ł , dla tego prócz D z i e w i ę ciu O s ó b w Kommissyi zasiadających' , dway Kommissarze , icden z C y w i l n y c h , drugi z Wo yl ko wyc h nad ten Kompl et zawsze przytomnemi w mieyscu K o m m i s syi bydż p o w i n n i , i z tego powodu ża den z Kommissarzów bez pozwolenia , i Łez zapisania w Protokule czasu, na k tó ry się oddala , odjechać nie będzie mógł.. LVII. \. LIV. Pr zy zaczęciu Sessyi każdey przyto mność Kommissarzów zapisaną bydż ma. .Przybywaiący Kommissarz w p ó ł g o d z i n y po naznaczonym czasie do zaczęcia Ses s y i , zapisanym nic będzie j Baczność zaś na to cafey K o m m i s s y i , a s z c z e g ó l n i e j P r e z y d u i ą c y m , i t rzymaiącym Protokuł Sal ecamy. W przypadku g dyby się K o m . p i e t nie z e b r a ł , przytomni Komm-issar ze podpisami własnemi pilność swoią Zaświadczą.. <. '. LV. W s z e l k i e Ordynanse D e c y z y e , i R e z o l u c y e K o m m i s s y i , gdzi eby iednoJnyślnosć zayść nie m o g ł a , większością 2 dań ftanowione bydż inaią. Równość zdań Prezyduiący rozwiąże. W materyach Sądowych , po głośnych zdaniach S e kretne krelki iść mogą , ieżliby który z Kommissarzów ż ą d a ł ; w i nnych zaś wszyf tkich Rezolucyach K om mi s sy i, sekretne krelki mieysca mieć nie będą.. ■. ' ■. L V I. ' ^ W tych ws zyst kich M a t e r y a c h , w k t ó r yc h sekretne krelki pozwolone nie są , każdy zasiadaiący w Kommissyi cum foto d e cisiv d zapisać może w Sentencyonarzu rozpis , czyli różne zdanie swoi e od większości zdań D ec y z y ą ftanowiąc y c h , a to sposobem naftępuiąęym ; za raz po wy padłe y D e c y z y i powinien o śwad-. '. Dwa tylko będą Senteńcyonarze, w i ednym D ecy zy a S ądowa, w drugim wszyftkie inne Ordynanse, R e z o l u c y e , i czyn ności Kommissyi zapisywane będą. T a k o we Sentencyonarze maią bydż u t r zy m y wane , przez dwóch K ommi ssa rzów , a wszyscy Ikładaiący Kommi sSyą, cum no to dctisino przytomni podpisywać będą one codziennie ; nie pedpisuiący się w S en tencyonarzu rozumiany bydż ma za z g a dzającego się z zapadłą w Kommi ssyi R e z o l u c y ą , i sam tylko Rozpis podług poprzedniczego A r t yk uł u u c z yn i o ny , rożne zdanie od większości zaświadczać bę dzie. Odd zi el ne od Sentencyonarzów utrzymywane będą dwa Protokuł y, w iednym ż nich Or d yn an se , N o t y , i R e z o l u c y e , w drugim Dekreta wpisywane bydż ma Prezyduiący z dwoma ią p r extensumh Kommissarzami podpisywać ie będzie > nie wprzód i e d na k , aż po dbkładney onych konfrontacyi , z D ecy zy ami , i Re zolucyami w Sentencyonarzach zapisanem i ; do takowych Protokułów należące wpisy maią bydż zrobione naypóżniey w dni odn od czasu w y p a dł e y , a w Sentencyonar?.u zapisaney Decyzyi lub R e zo l u cyi ; w przypadku uchybienia przepisu t e g o , Pisarze Wo yl ko wi ialco Rz ądz ą cy Kancell aryą odpowiedzą w Kommissyi . Ze zaś niektóre czynności K o m m i s s y i , mianowicie Jnhr uk cy e G ener ał om , i inne tym podobne R e z o l u c y e , dla ikuteczni eyśzego wykonania , muszą bydż w sekrecie do nieiakiego czasu zachowane, przeto itanowiemy osobny P ro t ok uł , w którym takowego gacunku R e z o l u c y e , i D y s p c z y c y e ca łk owi ci e wpisywane bydż maią. T e n Protokuł ieden z Kommissar zow trzymać b ę d z i e , a wszyscy przyto mni Ikładaiący Kommi'ssyą cum noto deci. tino podpisywać maią. Wa rui emy iednak, iż takowy Protokuł .sekretny nie w żadney S ąd o wo śc i , ale tylko w samych MateryE ach.