U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K à O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A
VOL. XLVI, 4 SECTIO H 2012
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocáawiu, Katedra Finansów i RachunkowoĞci
GRAĩYNA BORYS
Uprawnienia do emisji gazów cieplarnianych jako przedmiot aukcji
Greenhouse gases emission allowances as an auction item
Sáowa kluczowe: aukcja, gazy cieplarniane, uprawnienie, europejski system handlu uprawnieniami Key words: auction, greenhouse gases, allowance, European Union Emissions Trading Scheme
WstĊp
Aukcja (áac. auctio – „powiĊkszenie”) jest jedną z najstarszych form wymiany towarów i usáug. W ujĊciu sáownikowym aukcja to publiczna forma sprzedaĪy, w której nabywcą zostaje podmiot oferujący najwyĪszą cenĊ
1. W myĞl Kodeksu cywilnego jest ona, obok przetargu, jednym ze sposobów zawierania umowy, który ma umoĪ- liwiü osobie zainteresowanej zawarciem umowy wybór kontrahenta proponującego najkorzystniejszą umowĊ, ocenianą wedáug kryteriów wskazanych przez zaintereso- wanego (art. 701)
2. Natomiast w literaturze przedmiotu pojĊciu aukcji nadaje siĊ trzy znaczenia. W znaczeniu pierwszym definiuje siĊ ją jako pewien rodzaj instytucji, w drugim jako rodzaj rynku, a w trzecim jako forma gry rynkowej.
Aukcja jako instytucja jest rozumiana jako forma zorganizowania rynku, nazy- wana klasyczną strukturą rynku formalnego, której atrybut stanowi realizowanie transakcji kupna–sprzedaĪy:
• w okreĞlonym miejscu,
1
Sáownik wyrazów obcych PWN, PaĔstwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971, s. 58.
2
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 z póĨn. zm.).
• w okreĞlonym czasie,
• wedáug reguá i zwyczajów precyzowanych w regulaminach
3.
W tym ujĊciu róĪni siĊ ona od innych rynków formalnych, a zwáaszcza od prze- targów i gieád. Od gieád róĪni siĊ przede wszystkim tym, Īe jest formą sprzedaĪy takĪe dóbr niejednorodnych i niestandardowych, które trzeba zobaczyü w naturze, aby okreĞliü ich jakoĞü i wartoĞü. Zatem niektóre towary są kupującym przedstawiane na aukcji do wglądu – najczĊĞciej w formie próbek bądĨ w caáych partiach – tzw. lot, czyli „najmniejszej jednostki transakcyjnej”. Brak wymogu standaryzacji sprawia, Īe aukcje mogą byü wykorzystywane zarówno do sprzedaĪy pojedynczych towarów unikalnych (np. obrazów, antyków, porcelany itp.), jak i masowych, nieidentycznych pod wzglĊdem jakoĞci (np. herbaty, tytoniu, kwiatów, futer, zwierząt hodowlanych itp.). Ponadto gieáda to forma rynku regulowanego, na którym rywalizuje wielu sprzedawców i wielu nabywców – jej podstawowym zadaniem jest koncentracja w jednym miejscu i czasie wielu sprzedawców i nabywców, podczas gdy na aukcji wystĊpuje zwykle jeden sprzedawca i wielu nabywców. Aukcje róĪnią siĊ takĪe od przetargów jako swoistej instytucji, gdyĪ nie zawierają elementów negocjacyjnych.
Jak wynika z Prawa zamówieĔ publicznych
4, elementy te są wbudowane w mecha- nizmy przetargowe.
Przez aukcjĊ rozumie siĊ teĪ konkretny, umiejscowiony rynek. W tym znaczeniu termin ten jest stosowany, gdy mowa np. o aukcji konkretnego obrazu przeprowa- dzonej w ubiegáym miesiącu w okreĞlonym domu aukcyjnym
5.
AukcjĊ moĪna takĪe traktowaü „jako grĊ, zaĞ jej uczestników jako graczy, któ- rych celem jest najkorzystniejsze nabycie (lub teĪ sprzedaĪ – w przypadku aukcji dwustronnej – okreĞlonego towaru)”
6. Reguáy aukcyjne mogą mieü w takim wypadku zastosowanie do sprzedaĪy towarów gieádowych, np. energii na towarowych gieá- dach energii, a takĪe do przetargów, gdy ich organizator jest w stanie kontrolowaü i wyceniaü jakoĞü nabywanego dobra. W szczególnoĞci, przy zaáoĪonym, ustalonym poziomie parametrów jakoĞciowych, gdy jedyne kryterium wyboru stanowi cena, przetarg staje siĊ odwróconą aukcją (procurement auction, reverse auction), w której wygrywa uczestnik proponujący najniĪszą cenĊ.
Aukcje, podobnie jak wszystkie inne formy rynku, peánią szereg istotnych funkcji w gospodarce, a mianowicie:
• cenotwórczą – umoĪliwiają ksztaátowanie cen na wybrane dobra,
• realokacyjną – realokują Ğrodki finansowe i prawa wáasnoĞci,
3
D.T. Dziuba, Handel aukcyjny. Rynki–metody–technologie, Difin, Warszawa 2008, s. 12.
4
Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówieĔ publicznych (Dz. U. z 2007 r., nr 223, poz. 1655 z póĨn. zm.). NaleĪy zauwaĪyü, Īe z przetargami moĪna siĊ spotkaü nie tylko w przypadku zamówieĔ publicz- nych, ale i w prywatnej dziaáalnoĞci gospodarczej, gdy są przeprowadzane przez prywatne przedsiĊbiorstwa.
5
P. KuĞmierczyk, Aukcje i przetargi, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocáawiu, Wrocáaw 2010, s. 14.
6
E. Drabik, Wykorzystanie reguá aukcyjnych do handlu energią w Polsce, „Przegląd Statystyczny”
2010, z. 4, s. 75.
• integracyjną – tworzą okreĞlone relacje na rynku miĊdzy producentami, sprze- dawcami, kupcami, poĞrednikami itp.,
• informacyjną – wyniki aukcji informują o uzyskanych cenach, relacjach popytu i podaĪy; stanowią podstawĊ do okreĞlania tendencji rynkowych,
• barometru gospodarczego.
Ponadto aukcje mogą promowaü wybrane (nowe) grupy towarów, producentów, twórców, poĞredników itp. Na przykáad dom aukcyjny – funkcjonujący na rynku dzieá sztuki – tworząc ekspozycje (wystawy), promuje wybrane dzieáa i ich twórców. W ostat- nich dekadach aukcje są wykorzystywane jako poĞrednie mechanizmy ochrony Ğrodo- wiska (np. aukcje praw i kwot poáowowych w ryboáówstwie i rybactwie Ğródlądowym czy aukcje uprawnieĔ do emisji zanieczyszczeĔ do powietrza atmosferycznego). I ta wáaĞnie jeszcze stosunkowo maáo znana funkcja aukcji bĊdzie stanowiü temat niniejsze- go opracowania. Jego celem jest próba zaprezentowania stosowania aukcji do alokacji uprawnieĔ do emisji gazów cieplarnianych w ramach systemu EU ETS (European Union Emissions Trading Scheme). Do realizacji tego celu zaproponowano trzy czĊĞci tematyczne. CzĊĞü pierwsza stanowi ogólny przegląd przedmiotów obrotu aukcyjnego.
W czĊĞci drugiej jest rozpatrywane „dochodzenie” do aukcji jako podstawowego mecha- nizmu alokacji uprawnieĔ do emisji gazów cieplarnianych (GHG
s– greenhouse gases) w ramach systemu EU ETS, a w trzeciej, ostatniej czĊĞci przeanalizowano problemy związane z upowszechnieniem aukcji w trzecim okresie funkcjonowania EU ETS.
1. Krótki przegląd przedmiotów obrotu na rynkach aukcyjnych
W praktyce od staroĪytnoĞci wykorzystywane są róĪnorodne typy aukcji, wy- dzielone wedáug odrĊbnych kryteriów (w tym m.in. zasad licytacji, ustalania ceny, zasad dostĊpu, celu, przedmiotu aukcji, zasiĊgu oddziaáywania itp.). Ze wzglĊdu na tematykĊ opracowania w pierwszej czĊĞci uwaga zostanie skoncentrowana na kry- terium przedmiotu aukcji i poĞrednio na jej celu.
Obecnie w Ğrodowisku internetowym przedmiotem obrotu aukcyjnego mogą byü niemal dowolne dobra, zarówno o charakterze masowym, jak i unikatowym. Taka róĪnorodnoĞü jest zresztą obserwowana od staroĪytnoĞci. Z zachowanych opisów Herodota wynika, Īe ok. 500 r. p.n.e. w Babilonii byáy organizowane na wsiach co- roczne targi (aukcje) niewolnic. PóĨniej w Grecji i Rzymie przeprowadzano aukcje trofeów wojennych i schwytanych jeĔców. Wraz z upadkiem cesarstwa rzymskiego aukcje na dáugi okres zniknĊáy.
W Europie w czasach nowoĪytnych aukcje prawdopodobnie najwczeĞniej pojawiáy siĊ we Francji – w literaturze wspomina siĊ, Īe w drugiej poáowie XVI stulecia poprzez licytacjĊ realizowano sprzedaĪ mienia osób skazanych na Ğmieü. Z roku 1674 znana jest pierwsza zarejestrowana aukcja obrazów – w londyĔskim Summerset House.
Od drugiej poáowy XVII w. sprzedaĪą aukcyjną objĊto kawĊ, herbatĊ, kakao, ryĪ,
cukier, egzotyczne przyprawy i barwniki. W XVII w. Niderlandy staáy siĊ miejscem
aukcji obrazów i rysunków. Pod koniec XVIII stulecia powstaáy domy aukcyjne specjalizujące siĊ w handlu winem. Od 1887 r. znane są holenderskie aukcje owoców i ryb. Od XIX w. coraz czĊĞciej i powszechniej wykorzystuje siĊ aukcje do sprzedaĪy produktów rolnych i hodowlanych. Od przeáomu XIX i XX w. w Europie i Ameryce Pán. organizowano aukcje drzew rosnących w lesie, tj. drewna „na pniu”. I ta wáaĞnie metoda dystrybucji praw do róĪnorodnych zasobów naturalnych rozprzestrzeniáa siĊ i utrwaliáa. Na przykáad aukcyjna forma sprzedaĪy praw do pól naftowych i gazu ziemnego jest stosowana m.in. w USA, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Norwegii, Bra- zylii, Wenezueli, Rosji, Nigerii. Mechanizmy aukcyjne w alokacji praw poáowowych wykorzystuje siĊ w Islandii, Kanadzie, USA, Australii, Nowej Zelandii, Rosji. Aukcjami w niektórych krajach są objĊte przywileje wĊdkarskie (zwáaszcza odnoĞnie do áososia atlantyckiego i pstrąga potocznego), w tym m.in. w Kanadzie, Wielkiej Brytanii i USA.
Jednym z „najmáodszych” przedmiotów obrotu objĊtych handlem aukcyjnym staáy siĊ zezwolenia na emisjĊ do powietrza atmosferycznego szkodliwych gazów.
Celem tego handlu są przede wszystkim wzglĊdy natury ekologicznej – ograniczenie emisji tych rodzajów gazów, dla których miejsce emisji nie ma bardzo duĪego zna- czenia, a istotna jest jej caákowita iloĞü na danym obszarze. ZaáoĪenie to speániają tlenki azotu i siarki oraz tzw. gazy cieplarniane. Pierwsze opracowania dotyczące tego tematu pojawiáy siĊ juĪ pod koniec lat 60. ubiegáego stulecia w Stanach Zjed- noczonych. Na zlecenie rządowej agencji – National Air Pollution Control Admini- stration – naukowcy Ellison Burton, Edwar Pechan oraz William Sanjour za pomocą modeli matematycznych udowodnili znacząco wyĪszą efektywnoĞü, czyli osiągniĊcie tych samych poziomów redukcji emisji przy równoczeĞnie niĪszym koszcie takiego rozwiązania niĪ w tradycyjnych metodach ograniczania emisji dla tlenków siarki
7. Na podstawie tych opracowaĔ, a takĪe w wyniku póĨniejszych badaĔ, m.in. T. Co- ckera
8i W. Montgomery
9, w 1990 r. w Stanach Zjednoczonych w ramach programu US Acid Rain Program powstaá pierwszy system redukcji zanieczyszczeĔ oparty na mechanizmach rynkowych. Dotyczyá on gazów odpowiedzialnych za tzw. kwaĞne deszcze, czyli tlenków siarki i azotu.
Gdy w latach 90. problem globalnych zmian klimatycznych staá siĊ tematem miĊdzynarodowych ustaleĔ, w ramach Protokoáu z Kioto zadecydowano, Īe redukcji GHG
spowinno siĊ dokonywaü wáaĞnie przy uĪyciu tego mechanizmu. Jako narzĊdzie wspierające paĔstwa Unii Europejskiej w wykonywaniu ich zobowiązaĔ wynikających z Protokoáu z Kioto zostaá stworzony europejski system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) – dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
7
Za: à. DĊbski, Handel uprawnieniami do emisji dwutlenku wĊgla jako przykáad rynku alternatyw- nego, [w:] Instrumenty klasyczne i alternatywne, A. Adamska, A. Fierl (red.), Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2011, s. 129.
8
T.D. Crocker, The Structuring of Atmospheric Pollution Control Systems. The Economics of Air Poll- tion, W.N. Norton & Co., New York 1969.
9
W.D. Montgomery, Markets in Licenses and Efficient Pollution Control Programs, „Journal of Eco-
nomic Theory” 1972, vol. 5, no. 3.
13 paĨdziernika 2003 r., ustanawiającą system handlu przydziaáami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniającą dyrektywĊ Rady 96/61/WE
10. EU ETS jest obecnie najwiĊkszym na Ğwiecie rynkiem pozwoleniami na emisjĊ GHG
s. Dziaáa w systemie cap-and-trade. System obejmuje trzy okresy rozliczeniowe:
• lata 2005–2007,
• lata 2008–2012,
• lata 2013–2020.
Rynek uprawnieĔ do emisji GHG
sskáada siĊ z rynku pierwotnego i wtórnego.
Obowiązkiem uzyskiwania uprawnieĔ zostali objĊci:
• operatorzy instalacji stacjonarnych, bĊdących Ĩródáem emisji – uzyskują oni EUA (European Union Allowances),
• operatorzy statków powietrznych – uzyskują oni EUAA (European Union Aviation Allowances).
Metodami uzyskiwania tych uprawnieĔ staáy siĊ ich bezpáatny rozdziaá (grand- fathering) oraz aukcje w ramach krajowych planów rozdziaáu uprawnieĔ (KPRU).
2. Uprawnienia do emisji gazów cieplarnianych
jako przedmiot aukcji w pierwszym i drugim okresie rozliczeniowym
W pierwszym okresie rozliczeniowym (2005–2007) poprzez aukcje mogáo byü alokowane do 5% przyznanej puli uprawnieĔ
11. Na 27 paĔstw uczestniczących w syste- mie handlu emisjami w ramach EU ETS tylko cztery (Dania, Irlandia, WĊgry i Litwa) okreĞliáy w KUPRU pulĊ uprawnieĔ przeznaczonych do sprzedaĪy na aukcji (tabela 1),
Tabela 1. Liczba uprawnieĔ przeznaczonych do sprzedaĪy na aukcji zgodnie z zapisami KPRU uczestników EU ETS w latach 2005–2007
Wyszczególnienie Dania Irlandia WĊgry Litwa
Liczba uprawnieĔ 5 025 000 502 201 1 420 000 552 000
Procent przyznanej
puli uprawnieĔ 5 0,75 2,5 1,5
ħródáo: D. Fezekas, Auction design, implementation and results of the European Union Emissions Trading Scheme, The Association for Promoting Research on Carbon Economy (APREC), 2008, s. 7.
10
Dz. Urz. UE L 275/32 z 25 paĨdziernika 2003 r. Warto dodaü, Īe obecnie tym systemem są objĊte wszystkie paĔstwa UE oraz trzy inne kraje: Lichtenstein, Islandia i Norwegia (od 2008 r.).
11
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 paĨdziernika 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziaáami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywĊ Rady 96/61/
WE, Dz. Urz. UE L 275/32 25.10.2003 (art. 10).
a kolejnych dziewiĊü (Austria, Francja, Wáochy, Luksemburg, Holandia, Hiszpania, Szwecja i Wielka Brytania) zapisaáo moĪliwoĞü przekazania na aukcjĊ niewykorzy- stanej puli uprawnieĔ z rezerwy przeznaczonej dla nowych instalacji oraz uprawnieĔ z instalacji, które zaprzestaáy dziaáalnoĞci w danym okresie rozliczeniowym
12.
Ostatecznie w latach 2005–2007 tylko paĔstwa pierwszej z wymienionych grup dokonaáy sprzedaĪy uprawnieĔ na aukcji, przy czym Irlandia i WĊgry przekazaáy dodatkowe uprawnienia pochodzące z niewykorzystanej rezerwy dla nowych inwe- stycji (tabela 2).
Tabela 2. Liczba uprawnieĔ sprzedana na aukcji w latach 2005–2007
Wyszczególnienie Dania Irlandia WĊgry Litwa
2005 0 0 0 0
2006 2 762 500 250 000
963 000 1 197 000 0
2007 2 262 500 0 1 177 500 552 000
2005–2007 5 025 000 1 213 000 2 374 000 552 000
Procent przyznanej
puli uprawnieĔ 5 1,81 4,18 1,5
ħródáo: D. Fezekas, op. cit., s. 7.
W drugim, wciąĪ trwającym okresie rozliczeniowym (2008–2013) poprzez sprzedaĪ aukcyjną uczestnicy EU ETS mogą alokowaü do 10% caákowitej puli przyznanych uprawnieĔ, gdyĪ nie mniej niĪ 90% wszystkich uprawnieĔ powinno podlegaü bez- páatnemu przydziaáowi. Ponadto w związku z rozszerzeniem od 1 stycznia 2012 r.
funkcjonowania systemu handlu emisjami przez wáączenie operatorów statków po- wietrznych w ostatnim roku drugiego okresu rozliczeniowego 15% uprawnieĔ dla tych operatorów bĊdzie rozdzielane w drodze sprzedaĪy aukcyjnej
13. Liczba uprawnieĔ sprzedawanych na aukcji przez kaĪde paĔstwo czáonkowskie bĊdzie proporcjonalna do udziaáu tego paĔstwa w áącznej iloĞci przypisanych emisji lotniczych wszystkim paĔstwom czáonkowskim na dany rok odniesienia
14.
12
Y. Hoffman, Auctioning of CO
2emission allowances in the EU ETS, Report under the project Review of EU Emissions Trading Scheme, ECOFYS, paĨdziernik 2006, s. 7.
13
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/101/WE z dnia 19 listopada 2008 r. zmieniająca dyrektywĊ 2003/87/WE w celu uwzglĊdnienia dziaáalnoĞci lotniczej w systemie handlu przydziaáami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, Dz. Urz. UE L 8/3 z 13.01.2009 (art. 3d).
14
Szczegóáowe zasady sprzedaĪy uprawnieĔ w drodze aukcji operatorom statków powietrznych zostaáy
okreĞlone w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 1031 z dnia 12 listopada 2010 r. w sprawie harmonogramu, kwestii
administracyjnych oraz pozostaáych aspektów sprzedaĪy na aukcji uprawnieĔ do emisji gazów cieplarnianych
na mocy dyrektywy 2003/87/WE parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej system handlu przydziaáami
do emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, Dz. Urz. UE L 302 z 18 listopada 2010 r.
W drugim okresie rozliczeniowym wiĊksza liczba paĔstw zapisaáa w KUPRU II moĪliwoĞü sprzedaĪy uprawnieĔ na aukcjach. NaleĪą do nich: Austria, Belgia, Irlandia, Luksemburg, Holandia, Niemcy, Norwegia, WĊgry oraz Wielka Brytania (tabela 3).
Tabela 3. Liczba uprawnieĔ przeznaczonych do sprzedaĪy na aukcji zgodnie z zapisami KUPRU II w latach 2008–2012
PaĔstwo Procent caákowitej puli przyzna- nych uprawnieĔ
Liczba uprawnieĔ przewidziana do sprzedaĪy
Austria 1,22 2 000 000
Belgia 0,29 922 000
Irlandia 0,5 557 065
Luksemburg 5 950 000
Holandia 4 16 000 000
Niemcy ok. 9 200 000 000
Norwegia 50 37 000 000
WĊgry 5 6 590 000
Wielka Brytania ok. 7 85 000 000
ħródáo: J. Baran, A. Janik, A. Ryszko, Handel emisjami w teorii i praktyce, CeDeWu.pl, Wydawnictwa Fachowe, Warszawa, 2011, s. 264.
NaleĪy zaznaczyü, Īe:
• w przypadku Belgii alokacja uprawnieĔ poprzez aukcjĊ bĊdzie dotyczyü jedynie regionu flamandzkiego,
• w przypadku Norwegii i pozostaáych krajów EOG brak jest zobowiązania do wypeániania art. 10 Dyrektywy 2003/87/WE, mówiącego, Īe tylko 10%
uprawnieĔ moĪe byü sprzedawane na aukcji
15, stąd Norwegia przyjĊáa alokacjĊ poprzez aukcjĊ 50% przyznanych uprawnieĔ.
Polska w KPRU II przyjĊtym przez RadĊ Ministrów w dniu 6 kwietna 2010 r.
zapisaáa, Īe jeĪeli liczba uprawnieĔ przeznaczonych na krajową rezerwĊ nie zostanie wykorzystana, to w ostatnim roku okresu rozliczeniowego zostanie ona przeznaczona na aukcjĊ. BĊdzie siĊ to odbywaáo zgodnie z projektem nowej ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Na aukcjĊ mają byü zatem przeka- zywane niewykorzystane do 31 grudnia 2012 r. uprawnienia do emisji pochodzące z:
• krajowej rezerwy uprawnieĔ do emisji dla instalacji nowych lub tych, w których dokonano zmiany w instalacji,
15
The Joint Committee of the European Economic Area agreed to incorporate the Emissions Trading
Directive 2003/87/EC and a number of implementing provisions into the Agreement on the European Eco-
nomic Area (EEA).
• rezerwy uprawnieĔ do emisji dla zatwierdzonych projektów wspólnych wdro- ĪeĔ, które powodują obniĪenie emisji dwutlenku wĊgla w instalacjach objĊtych systemem.
2. Uprawnienia do emisji gazów cieplarnianych
jako przedmiot aukcji w trzecim okresie rozliczeniowym
W trzecim okresie rozliczeniowym (2013–2020) na podstawie dyrektywy Par- lamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniającej dyrektywĊ 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych
16zasady przydziaáu upraw- nieĔ ulegną radykalnej zmianie. System alokacji uprawnieĔ bĊdzie stopniowo, ale zdecydowanie ewoluowaü w kierunku peánego systemu aukcyjnego, który ma staü siĊ jedynym systemem alokacyjnym najpóĨniej w 2027 r. Począwszy od 2013 r. upraw- nienia mają byü sprzedawane przez paĔstwa czáonkowskie na aukcjach, z wyjątkiem uprawnieĔ przydzielonych nieodpáatnie na podstawie art. 10a lub 10c wzmiankowanej dyrektywy. Caákowita liczba uprawnieĔ, które mają staü siĊ przedmiotem obrotu aukcyjnego, zostanie rozdzielona miĊdzy paĔstwa czáonkowskie wedáug klucza 88%, 10%, 2%, gdzie:
• 88% to liczba uprawnieĔ rozdysponowana na podstawie udziaáu emisji z po- szczególnych paĔstw czáonkowskich w zweryfikowanej emisji z EU ETS w 2005 r. lub w Ğrednich emisjach z lat 2005–2007 (przyjmowana jest wyĪsza z wartoĞci).
• 10% to liczba uprawnieĔ podlegająca redystrybucji miĊdzy okreĞlone paĔstwa czáonkowskie w interesie solidarnoĞci i wzrostu we Wspólnocie (w zaleĪno- Ğci od poziomu dochodu na mieszkaĔca w 2005 r. oraz perspektyw wzrostu gospodarczego w paĔstwach czáonkowskich). WartoĞü ta zwiĊksza liczbĊ uprawnieĔ sprzedawanych na aukcjach przez wskazane paĔstwa czáonkowskie o wartoĞci procentowe okreĞlone w zaáączniku IIa do dyrektywy. Dla Polski wartoĞü ta wynosi 27%.
• 2% to liczba uprawnieĔ podlegająca redystrybucji miĊdzy paĔstwa czáonkow- skie na podstawie dotychczasowych wysiáków redukcyjnych. Uprzywilejowane zostaną paĔstwa, których emisje GHG
sw 2005 r. byáy przynajmniej o 20%
niĪsze od ich emisji w roku bazowym okreĞlonym w Protokole z Kioto.
Sposób rozdzielania tej wartoĞci procentowej pomiĊdzy danymi paĔstwami czáonkowskimi zostaá okreĞlony w zaáączniku IIb do dyrektywy. Dla Polski wartoĞü ta wynosi 27%.
Nieodpáatny przydziaá na podstawie art. 10a w 2013 r. dla instalacji w sektorach nienaraĪonych na znaczące ryzyko ucieczki emisji wynosi 80% uprawnieĔ. NastĊpnie
16
Dz. Urz. UE L 140/63 z 5 czerwca 2009 r.
liczba bezpáatnych uprawnieĔ bĊdzie siĊ corocznie zmniejszaáa o taką samą wielkoĞü, aĪ osiągnie poziom 30% w 2020 r. Instalacje w sektorach naraĪonych na znaczące ryzyko ucieczki emisji (carbon leakage) mają otrzymaü 100% uprawnieĔ bezpáatnie.
Wykaz sektorów uwaĪanych za naraĪone na znaczące ryzyko ucieczki emisji zostaá okreĞlony w decyzji KE z 24 grudnia 2009 r. Ma on byü aktualizowany co 5 lat.
Nieodpáatny przydziaá na podstawie art. 10c w 2013 r. dla instalacji wytwórczych energii elektrycznej nie przekroczy 70% Ğredniej rocznej iloĞci zweryfikowanej emi- sji za lata 2005–2007 wytwórców energii dla wielkoĞci odpowiadającej ostatecznej iloĞci krajowego zuĪycia brutto danego paĔstwa czáonkowskiego. Ma byü nastĊpnie redukowany stopniowo, aĪ do caákowitej likwidacji darmowych przydziaáów dla wytwórców energii w 2020 r.
Szacuje siĊ, Īe w latach 2013–2020 na aukcje trafi ok. 50% uprawnieĔ do emisji gazów cieplarnianych.
W trzecim okresie rozliczeniowym operatorzy statków powietrznych 82% upraw- nieĔ do emisji GHG
s
otrzymają bezpáatnie, a pozostaáa iloĞü bĊdzie sprzedawana na aukcji.
ZakoĔczenie
Unia Europejska, a wraz z nią Polska, weszáa w epokĊ postcarbon. Projekt w po- staci europejskiego systemu handlu emisjami gazów cieplarnianych, który początkowo uwaĪano za czasowo ograniczony, staá siĊ trwaáym elementem systemu gospodarczego Wspólnoty i zapoczątkowaá rozwój pierwotnego aukcyjnego rynku instrumentami finansowymi, jakimi są zbywalne uprawnienia do emisji dwutlenku wĊgla. W rynku tym pokáadane są duĪe nadzieje związane z jednej strony z osiągniĊciem zaáoĪonych celów polityki klimatycznej, a z drugiej ze zrealizowaniem tych celów w sposób efektywny kosztowo. Ten drugi zwáaszcza aspekt ma ogromne znaczenie dla Polski jako kraju znajdującego siĊ na ĞcieĪce wzrostu w relacji do kluczowych gospodarek europejskich. Warto odnotowaü, Īe Polska ma jedną z najwyĪszych stawek za energiĊ elektryczną dla gospodarstw domowych w przeliczeniu na jednostkĊ siáy nabywczej (PPS). W 2010 r. zajmowaliĞmy piąte miejsce – m.in. po Malcie i Niemczech. Stąd sposoby okreĞlania przedmiotu charakteryzowanego rynku aukcyjnego powinny byü bardzo uwaĪnie analizowane.
Bibliografia
1. Baran J., Janik A., Ryszko R., Handel emisjami w teorii i praktyce, CeDeWu.pl Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2011.
2. Crocker T.D., The Structuring of Atmospheric Pollution Control Systems. The Economics of Air
Pollution, W.N. Norton & Co., New York 1969.
3. DĊbski à., Handel uprawnieniami do emisji dwutlenku wĊgla jako przykáad rynku alternatywnego, [w:] Instrumenty klasyczne i alternatywne, A. Adamska, A. Fierl (red.), Oficyna Wydawnicza SGH w Warszawie, Warszawa 2011.
4. Drabik E., Wykorzystanie reguá aukcyjnych do handlu energią w Polsce, „Przegląd Statystyczny”
2010, z. 4.
5. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca DyrektywĊ 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu upraw- nieniami do emisji gazów cieplarnianych, Dz. Urz. UE L 140/63 z 5 czerwca 2009 r.
6. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/101/WE z dnia 19 listopada 2008 r. zmieniająca DyrektywĊ 2003/87/WE w celu uwzglĊdnienia dziaáalnoĞci lotniczej w systemie handlu przydziaáami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, Dz. Urz. UE L 8/3 z 13 stycznia 2009 r.
7. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 paĨdziernika 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziaáami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywĊ Rady 96/61/WE, Dz. Urz. UE L 275/32 z 25 paĨdziernika 2003 r.
8. Dziuba D.T., Handel aukcyjny. Rynki–metody–technologie, Difin, Warszawa 2008.
9. Fezekas D., Auction design, implementation and results of the European Union Emissions Trading Scheme, The Association for Promoting Research on Carbon Economy (APREC), 2008.
10. Hoffman Y., Auctioning of CO
2emission allowances in the EU ETS, Report under the project Review of EU Emissions Trading Scheme, ECOFYS, paĨdziernik 2006.
11. KuĞmierczyk P., Aukcje i przetargi, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocáawiu, Wrocáaw 2010.
12. Montgomery W.D., Markets in Licenses and Efficient Pollution Control Programs, „Journal of Economic Theory” 1972, vol. 5, no. 3.
13. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1031 z dnia 12 listopada 2010 r. w sprawie harmonogramu, kwestii administracyjnych oraz pozostaáych aspektów sprzedaĪy na aukcji uprawnieĔ do emisji gazów cieplarnianych na mocy Dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady usta- nawiającej system handlu przydziaáami do emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, Dz. Urz.
UE L 302 z 18 listopada 2010 r.
14. Sáownik wyrazów obcych PWN, PaĔstwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971.
15. The Joint Committee of the European Economic Area agreed to incorporate the Emissions Trad- ing Directive 2003/87/EC and a number of implementing provisions into the Agreement on the European Economic Area (EEA).
16. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U., nr 16, poz. 93 z póĨn. zm.).
17. Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówieĔ publicznych (Dz. U. z 2007 r., nr 223, poz.
1655 z póĨn. zm.).
Greenhouse gases emission allowances as an auction item
Greenhouse gases emission allowances, within the framework of EU ETS, constitutes the objective
of the hereby study. The obligation to obtain such allowances is the responsibility of operators of static
installations, which are the source of emissions, and also aircraft operators. Public authority is the issuer
of allowances, i.e. particular countries covered by the system within the framework of the European
Commission allowances. The allocation of allowances in National Emissions Allowance Allocation
Plans has, so far, been mainly carried out based on grandfathering. Starting from 2013 auction trade
will become the dominating method for such allocation. An attempt to present auction implementation
for greenhouse gases emission allowances allocation, within the framework of EU ETS system, has
become the goal of the hereby study.
U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K à O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A
VOL. XLVI, 4 SECTIO H 2012
Politechnika PoznaĔska, Katedra Nauk Ekonomicznych
