• Nie Znaleziono Wyników

Zu der öffentlichen Prüfung der sammtlichen Klassen des Königlichen Gymnasii zu Conitz in Westpreussen welche den 1. und 2. August 1832

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Zu der öffentlichen Prüfung der sammtlichen Klassen des Königlichen Gymnasii zu Conitz in Westpreussen welche den 1. und 2. August 1832"

Copied!
16
0
0

Pełen tekst

(1)

bet Offenen#ett ftflfung

Der f a m m f ( i d) e n S t a f f e n

b e ß

$ 6nigtt4>ett 0 pmnafti $u £om$ in gBeftpreußett,

TO e I cf) c

ben 1. unb 2. 7X u ö tt1832

gehalten werben fo(f,

4

fo TOte

$ u D e n % e t e r l t cf> f e t f e n,

w o m i t

t > ©eljuttśfeft

u n f e t c 6 t ( | a b n t « « u n b cf; fl o e t e | r t e n $ ó n i g $

g r i e b r t d ) S B 111) e t m ^ r a .

a m 3 . T f u g u f t b e g a n g e n w i r b ,

l abet

bte Eltern unfercr @c^u(er/ tue kontier unt> gtetmDc t>c3 @cf>uftDefcn$

V e fjre rb ie tig ft ein

,$ft i cf). £ a r f ©a f j l j f e r ,

S tte c to r.

S ie (ateinifcfjc SfOfroitblung ifl bent Ofjettfebwt' iösiabel.

S o i t i f , 1832.

1

(2)

f

M . KOPERNIKA W TORUNIU

(3)

Satira Romana imprimis Luciliana, antiquae comoediae Graecae non dissi- milis; additae sunt causae illius comoediae a Romanis neglectae.

E x universae antiquitatis scrip to rib u s, quoriun vcstigia, quicunque recentiores populi aliqua humanitatis atque eruditionis lautlo floruerunt, scdulo persecuti sunt, et jucundissim os et utilis- simos esse eo s, quorum opera cum vita, institu tis, m oribusque suoruin civium, quasi foedere sociata sin t, facile intelligitur. In ter quos, quum Graecorum cornici p risc i, et satirici Romano- rum poetae neque infimum locum obtinere, et quamquam a diversis initiis profecti sun t, tarnen aliquid similitudinis habere viderentur, quibus potissim um rebus inter se similes sin t, quantum p er otium praesidiaque doctrinae potuit fieri, aduinbrare placuit. Comoediae originem , u t ab ipsis initiis ordiam ur, A ristoteles ille clarus pbilosoplius (in art. poet. c. V. ed. B uble) a phal- licis rep e tit, h. e. a cantibus inconditis, quos rustici liomines diebus Bacclio festis gaudio ex- sultantes cum jocis scurrilibus cdebant. In d e, qnum postea certa argumenta illis lepide dictis subjicerentur, et extem porales sermones in artem paulatim vcrtissent, ju stae fabulae ortae sunt.

Sed linjus dram atis sive a M egarensibus sive a Siculis (vid. A ristot. 1. 1. c. IV .) in Atticam translatum e st, non minus quam plurimarum disciplinarum perfectarum bonos Athcniensibus m erito debetur.

S atira carmen vere Romanum l ) , cum mimis a coiumuni fönte profecta, e variis jocis agrestibus, quibus liomines hilarifate perfusi sese invicem ludebant, nata est. lila ludicra fuissc varii argumenti docet Diom edcs Grammat. III. 483, cujus vcrba liaec sunt: „o liin carmen, quod ex variis poematibus constabat, satira vocabatur.” Sed satira quamqnain Romanorum p ro p ria, neque initio a Graecis literis pendcns, posteaquam Romani Graecis literis artibusque delectari coeperunt, a Lucilio ad veteris comoediae cxemplum coiiformata, ad ejus similitudi- nem proxime accessit. Primum enim et illi comici et satirici Rom ani exempla plerum que a ve- ritate petentes aequalium et pvincipum sna auctoritate in republica abutentinm, et poetarum, et oratorum et philosopboruin, omniurn omnino bominum vitia por«tringebaut, cum majorum tem- poribus tem pora sua comparabant, »tque aem ulis2) et adv ersariis3) acerbissimos dolores suis versibus intligebant. Sed comoedia prisca ea re fuit acerbior, quam satira, quod leviora vitia in scelus vertebat, et homines insontes, ac potius maximis praemiis dignos in scenam deriden- dos pro du xit; quam rem jam Cicero vehementer vituperavit (vid. Cic. de republ. 1. IV ., apud

1) Q»> iutil. X . 1? 93: ,,satira quidem to ta n o stra est.”

I lo r a t. satir. I. 1 0 , 6 6 : — G r a e c is in ta c ti carm inis auctor. su p p le E n n iu s.

2) u t A r isto p h a n e s C ratin o in equitiL us.

3) H orat. II. 1, 44 sq. — — a t ille

qui m e c o m m o rit (m e liu s n o n ta n g e r e c la m o ) '•

fleb it e t iiis ig n is to ta c a n ta b itu r u rb e.

Ac fecit, quod m inatus erat, Pantiliiun, D em etrium , Faimiuxn, Ilerm ogeneui T igellim n sat. I. 1T>. v . 78 — 80.

ac passim urens.

I

(4)

Augustin. C. D . II. 9.). Ac Lucilium quidem idem Consilium sccutum esse, H oratius disertis verhis exponit in sat. I. 4, uiti commemoratis comocdiae antiquae prin cipib us, quamque in ra- tionem eorum fabulae scriptae fuerint, ita p ergit:

v. 6, hinc omnis pendct Lucilius; hosce secutus 7, m utatis tantum pedibus ntimerisque. —

Idem memoriae prodidit, Lucilium quoque principes acerbis vcrbis exagitasse, n t R utilium Lupum, M etellum, Scaevolam , Carbonem, L. T ubulum aliosque, vid. II. 1, (,7, 68, ibiqxie Hein­

dorf. A ccedit, quod H oratius satiricis Rom anis comicos antiquos Graecos im itandos esse sta­

tui t, in Sat. I. 10, 16, 17.

Illi scripta quibus comoedia prisca viris est Hoc stabant hoc sunt imitandi. —

In septem superioribus versibus, qualis stilus satiricorum esse debeat, scribit.

Atque comicos ab H oratio non fuisse neglectos, ex ejusdem sat. II. 3, 11 et 12. constat, quo loco D am asippuni aretalogum sibi exprobrantem facit:

quorsum p ertin u it stip a re P latona Slenandro Eupolin, Arcluloclium comites educere tantos.

Quae verba docent, H oratium ad satiras scribendas non solum comicos antiquos, sed omixes scrip to res, qui vel facetiis, r e i ironia, vel yerborum aculeis insignes fuerint manibus trivisse.

Persium quoque ad comoediam antiquam respex issc, trium praestantissim orum comicorum men- tio in satir. I. 123 facta probabile facit.

© eiude pro cessu s, increm enta, fortunaque ntriusque poesis, quippc quac perpetua liberta- tis et alumna et socia fu erit, m irum quantuin inter se cousentiunt. JNamque illa jo ca scurrilia olim nudo sermone extem porali fu sa, in ter Graecos Susario 1) , inter Rom anos Q. Ennius pri- mus num eris ad strin x it, ita tarnen, u t ab Ennio literis mandata esse co n ste t, a Susarione vero idem esse factum in medio relinquatur. S ed quum illa jo culato ria minus essent urbana 2) et comoedia in pagis A tticis diu latu it, in urbem non introm issa, et Q,. Ennii satira Rom anis mi­

nus accepta videtur fu isse, quam ejusdem scrip to ris annales, quibus imm ortalem Ilom eri R o ­ mani gloriam nactus cst. Postquam populari dom inatione in licentiam elfrenatam Athenis mu- ta ta comoedia cboro publico adornata est, C ratinus ceteriqne comoediae scriptores, quum anti- quiores comici suis fabulis risum maxime captassent, perditorum hominum m ores magna cum lib ertate perstrinxerunt. S ic et L ucilius, vir claro loco o rtu s, in quo, Quintiliano °) auctore, eruditio m ira, et lib ertas atque inde acevWtas et abunde salis fu it, quum luxuria Romae in dies ingravescerct, aequalium -vitiosifatem gravibus verbis castiga» 1t.

Is, quod ad carpenda hominum vitia 4) stilum converiit, coepitque veteris comoediae Athe- niensium licentiam in suis poem atis u su rp are, atque quod verba certo m etro inclusit, (usus est in plerisque satiris versu hexam etro 5). rariu s jam bis atque trochaeis,) satirae bujus generis in- vcntor habitus est. Ac perfectus fuisset satiricu s, si versibus poliendis et elegantiae verboruin plus dedisset. P raeterea, u t infracta Atheniensium p e r triginta tjra n n o s lib e rta te, lege cautum

1) inde in schob D ionysii T h rac. r y g i f i . u tt£>ou x v / i u ö c a g U Q X v y ö g l y i v t x o .

2 ) D iom ed. G ram m at. III. 486.

3 ) Q um til. instit. o rat. X . 1, 94.

4 ) H or. 1. U. 1, 62. 63.

■— — — quid? cum e st Lucilius ausus

prim ns in h u n c operis com ponere cannina m orem . — s. I. 10, 47, inventore m inor intel. Ł ucilio —

5 ) vide H eindorf. ad. sat. I. 4, 7.

(5)

5 e s t, ne cujus civis persona in scenam p ro ferrelu r, atque poetae fictis nominibus opüniates po- pulo deridendos proponebant, quam rnediain coinoediam critici Alexandrini esse voluerunt, ita et apud R o m a n o s , postquam omnis reipublicae aucloritas in tinum cessil, satira non jam nec principes nec optim ates carpere ansa e s t; ct, si qui ausi sunt, capitale fuit.

Denique in ter ipsum sermoiteni, quum comicorum sermo m ira gratia insignis aeque atque in satira popu Io accornodatus fuerit, aliquid similitudinis intercedit.

Sed fortasse quispiam dixerit, satiram fuisse subjectivam quam vocant, poetas satiricos alienos mores cum suis ‘) comparantes desc.ripsisse, in comoedia vero antiqua secus fuisse i ve­

rum enimvero ii m em inerint, comicos antiquos eandem rationem esse secutos in gravissim a fa- bularum parte, quam parabasin vocant, in qua clioragus ad spectatores conversus poetae nomine vel suas virtutes praedicet vel alienis o b trectet, vel aemulos insectetur, vel hom ines, quibus odium populi conciliare velit, tax et, vel denique, quae ad salutem publicam spectent, moneat.

Atque in illa com paratione mornm , quibus vitiis ipsi laborent, poetae non dissim ulant, cujus rei exempla praebent, H oratius sat. II. 3 extrem ; et Cratinus, qui in Pytine fabuła vinolentiam suam festive lusit. Ilaec de similitudine liabui, quae dicerem.

Jam fortasse aliquis quaeret, quum et G’raccorum comici veteres et Ilom anorum satirici eadem in suis poem atis tractaverint, atque satirici illorum sectatores studiosi fuerint, qui factum s it, u t Rom ani, qui ferc omnes discipliiias Graecorum suis literis expresserint, ipsam comoc- diam neglexerint. Ilujus rei causae videntur fuisse mores ac vita, linguae indoles atque natura, denique reipublicae forma. Nam m ores Romanorum ab Atlieniensium m oribus fuerunt Ionge alieni. Etenirn maxime insigne ingenii Romani lineamentum fuit gravitas, abhorrens ab illa fa- cilitate A ttica, quae nativa quadam jucunditate ac sim plicitate nec jo ca in se acta adspernanti tem perala, ad aliam discipliuam ab alia quasi ludendo decurrcbat. Quae quum ita essent R o ­ mani potius seria, quaeque ad institutionem vitae communis spectabant, Atlienienses vero joca omni futurorum cura m is s a ,, sectabantur. P rop terea Romani ingenio Graecis literis artibusque subacto, tragoediam cupide amplexi sunt -), atque elaborasseut in tanto tragicornm numero, (fuerunt autem amplius quinquaginta,) nisi sua aetate heroica, quae largam tragoediarum mate- riem p raeb eret, postbab ita, a Graecis fabulis argumenta petissent. Illa gravitas igitur ct ani- mus bellis diuturnis durus, proclivisqne ad joca vel innocentia in malam partem vertenda, maximo fuit impedimento, quominus vetus comoedia etiam apud Rom anos effloresceret. Neque enim Romanis semina defuerunt, unde illa fabuła facile naści po tuisset, Feseennina dico, in quibus rustici inconditis inter se joculatoria fundebant rersibus (vid. Liv. VII. 2.); quae quum in obscoene dicta atque illibevalia jo ca verborum contuineliis iusontes vulnernntia abisset, ne quis malis versibus peteretur, lege vetitum est (cfr. Mor. epist. II. 1, 145 — 53.).

Tum illa Feseennina licentia «ubito obmutuit. Rom anorum mores quum ita essent com- p a ra ti, nequaquam mirandum e st, satiricos sibi etiam eorum , quos non tetigerint, odium con- flasse, quod diserto Iloratii testim onio probatur.

■ 1) H orat, sat. II. 1, 32, 33 de L ucilio:

— — — quo fit u t omnis v o tiv a p a te a t veluti desci-ipta tabella.

V ita senis. S equor Iiunc — — — 2) H orat. epistoł. II. 1, 164 — 66:

T en tav it quoque rem , si digne v e rte re p a s s e t:

E t placu it siLi, n atu ra suhlim is e t acer:

K am sp irat tragicum satis e t feliciter audet.

(6)

S atir. I. 4, 33 omnes hi m etnunt versus, ödere poetas

» II. 4, 23 quum sibi quisque tim et, quamquam est intactus et odit.

Hos versus m ihi respicienti vcrhum invidia in satira II. 3, 13 invidiam placare paras virtnte relicta.

odii potestate videtur esse positum , labique vctus schol. qui ad invidiam placare affert: „eundo ad agrum id volebas agcre, placare invidiam , quam patiebare in publica positus tacie.” Ipse sententiarum nexus illam vim flagitare videtur. D am asippus mensa eversa ad philosophiam transgrcssus illo loco Horatium vituperat, quod tarn raro scribat neque plura in villa componat, quam olim in ter strepitum urbanum , adduciturque in eam sententiam , Horatium odium timentem satiras scribere desiisse, id quod ex adjectis verbis „relicta v irtute” intelligitur; stolco enim virtutis esse v id etur, vitia hominum castigare. Verum cst, multos Romanos H oratio invidisse, quod M ecacnatis aliorumque virorum id tem poris clarorum fam iliaritate u te re tu r; sed idconc Horatium scribendi consilium abjecisse verisim ile cst? verum porro e s t, multos laudi poeticae H oratii, invidia addnctos, obtrectasse. Od. IV. 3, 16.

E t jam dente minus m ordeor invido.

Hie versus autem ad odas sp ectat, neque ad satiras, quibus llo ra tiu s, quum illa scriberet, maxime insudavit. Me cum et H oratii verba satirae II. 4, 5 7 — 60 facere videntur.

Non longum faciam, seu mc tranquilla senectus E xspectat, seu m ors atris circumvolat alis Dives, inops, Rom ae, seu fors ita ju sse rit, exsul, Quisquis e rit vitac, scribam, color. —

Hie locus planum facit, H oratium vel cum exsilii pericu lo, quod ex odio im m ineret, satiras scribere conatum esse. S ed hoc obiter. Heinde e t v ita Rom anornm diu quum omnibus litera- rum studiis tum maxime illi comoediae fuit ad versa. Romani enim, quod fato sic placuit, ad regnandum facti, totum animum in constituenda conscrvandaque republica occupatum habebant.

Ad quod accessit, ut bellis perpetuis im pliciti et finibus im perii quotannis augescentis in- tenti, contcm platione atque otio ad literas colendas necessario carerent, et quod temi>oris rebus gerendis su p ererat, id omne in fortunis äugen dis consumer ent. In tali vita minus sociales fue- ru n t, quod in ipsa particularum inopia cernitur, ct quum ad agcndum quam ad scribendum es- sent p ro m tiores, postquam animum ad hum anitatis studia applicuerunt, liinandi poliendique la­

borein fugcrunt (H or. cp. II. 1, 167. Cic. B rut. cap. 24. init.). At Graeci simulac barbaris a suis finibus depidsis suas res constituem ni, otio abundantes, et honestissiniis aniini oblectamen- tis dediti, literas artcsque ita perfecerunt, u t quo ultra procede«-ent, non baberent.

T um ipsa linguae latinae indoles atque natura comoediae veteri obfuit. Ut mores ita et lingua Rom anorum fuit gravis, sed antequam ad G'raecae linguae ingenium fingi coepta est, hor- rida, minus flexibilis, inops verbis, neque satis idonca ad varios illos, quos coinoedia postulat, colores imbibendos. E a de re optim e exposuit Quintilianus 1. 1. X. 1, 100. — qui locus non iudignus est, quem proponam us: — „adeo, u t mihi senno ipse Rom anus non recipere videatur illam solis concessam Atticis venercm (venerem sermonis comicorum antiquonun dicit) quando cam ne Graeci quidem in alio generc linguae obtinuerint.” Neque accomodata ad poesin tarn variis numeris expressam fuit lingua latina, quippe quae ante Enuium excepto versu Saturnino, in quo neglccta syllabarum quantitate solus accentus valebat, quo alio m etro u tere tu r, non habueril.

Postrem o reipublicae forma impedivit, quominus prisca Atlicniensium coinoedia literas Ro- manas ornaret; regibus enim expulsis summa potestas penes optim ates fuit, quilms imperium

(7)

7

tenentibus no ab Atheniensibus quidem in urbem receptam esse comoediam supra dem onstravi- xnus; atque ctiain posteaquam plebejis hominibus aditus ad summos honores patuit, optimatium, qui vcrbis lacessercntur, dignissimorum auctoritas in republica fu it maxima. Jam vero ex quo res Rom ana nnius consilio et cura gubernata e st, nnllus comoediae antiquae fu it locus, quo tem pore ctiain satiram principibus abstinuisse supra scripsim ns. Ad quantum discrim en adducti sint, qui principes carpere sint ausi, triste Juvenalis satirici exemplum docet, qui quum in Do- mitiani m ortui sacvitiam inveheretur ab H adriano, optimo principe in exilium m issus moerore se confecit. S ed baec liactenus.

I. Setjtgcgenftdnfcc bongen

A. S t e l i g i o n f u n t e r r i c h t a) für bie Fafboiifd;cn ©cbuter iit I. mócbenflid) eine ©funbe, 9t«cf=

btief auf bie gattje ©taubenflcbre in ftetcr SSerbinbung mit ber ©iffeniebre nach ipńllen&erg; ©rftarung bef ©nangei. Sotjannef nach bem ©runbteyte, £)bcrtct)ter gi nbe ma t t n; in II. bie gebre ürm bet ©rtes fuitg unb Xpciligung nad) spülicnberg; ©rfiarung ber beiben Briefe spauli an bett £imotbcuf unb baf ßüang. S0?att^ai nad) bem ©runbfeyte 2 ©tunben mocbenfiid), ©erfelbe. 3it III. 2 ©t. m. ©ittentebre nach spMcnbcrgf jjanbbud) für bett Oieligionfunterricbt, Dbertebrer £>aiabef; in IV. 2 ©t. m. baf fies ben Scfu, ©pmnaftatleljrer Äa t t n e r . 3tt V. ©laubenflebre, ebrifdidte Hoffnung unb gic&e, 2 ©t. m., jjülfftebrer d j a u b ; in VI. 2 ©t. i». SO?emorircn öott ©cbetett, ©prürf)cn ttttb geifdicbcn ßiebern, uerbum ben mit ber Hebung ber gertigfeit in Auffmbuug bef ©imtef unb in ©rfidrung «orfommenber begriffe,

©pmnafiatlebrer l i e b e r bi ng;

b ) für bie euangetifd)cn ©cbuter I. in SScrbinbung m it I I ., <5^rifltid;c Otetigionögefcbicbte, befon*

berf Stcformafionf = unb dfircbengefcbid)te, ^periobe IV. unb V ., nach Sdiemeperf gebtbueb, micbentticb 1 © t.; in III. m it IV. allgemeine Oteligionftcbre nebft Einleitung in bie biblifdtett 23ucber bef neuen geffamentf nach D r . ©pieeferf gebrbud;, in. 1 © f.; in V. m it VI. bibtifdje ©efcbid£)fe bef alten £efla=

mentö unb forfgefegte Erfldrung ber djaupfftücfe in gufberi ©afecbifmuf, in. 1 © f., Stertor dt r o ll.

B . g a t e i n in I . b if Sftcrn 8 , nad;ber 9 © t. m ., babott 2 © t. für bett lat. © tif unb metrifebe Hebungen. A u f bem Scutfeben in’ö £af. ttmrbc itberfcgt auf ©rotefenb’f SSftafetialicn, aufierbem freie tat. Aufarbeitungen, ©yfemporatia nebft SBicbertjoiung fdnnicriger ©feilen auf ber © ram n tafif, ber Si=

rcctor. T a c it. Ann. I. unb II. in’f ©eutfebe ńberfegt unb tat. ertidrf, m. 2 © f . , Dbertebrer £inbc=

m a n n , © e it Djtcrn mürbe in einer ©tunbe m. bie Stómifcbe ©efebiebte bon ©rbauung ber ©fabf bif SJuguft in SSerbinbuug m it ben ü t t m . Altertüm ern in tat. © p ta d ;t, »orgctiugen non bcmfelben; 2 © t.

jjo ra j Oben lib . IV. 1, 2, 3, 4, 5, 6 ; lib . I. od. 4, G, 7, 10, 14, 3 7; S a tir. lib. I. 3, 4, G; epist.

lib . I. 6, 7 ; lib . II. 2. ©injetne Oben muibctt memorirt. D ie Heberfcgung bcutfd;, bie ©rftdrung fas teinifcb/ Oberlehrer S j i a b c f ; 2 © t. Cic. B ru tu s , mobon 40 Cnpita in’f Seutfcbe bberfe^t unb latei=

nifd; erHdrt mürben, Serfelbc. 3 n II. 8 ©t. m. babon für bie © ram m atif nach 3untpt’ö feester Sluf:

tage bie Syntaxis yerbi, befonbetö bie £ebte bom Conjunctivo unb baö SBicbtigfte auö ber Syntaxis

orn ata, ©yercitia, großtentbeiiö freie Aufarbeitungen gefcbicbtlicben S n b attf, ©ytemporaiien unb fteirfc metrifebe 53erfucf>e- Auch mürben auf Sßeber’f Hcbungffcbute für ben tat. © fit auf £b- I. c. 25, 26, 27 unb 34 b if 38 ubetfe^f, 3 ©t. m ., Dbcriebrer SJj iabeF; Virgils Aen. lib . VI., V II. unb VIII.

b if v. 7 0 0 , 2 ©t. m ., in’f Seutfcbc uberfegt unb tat. erftdrt, d?ńtff(ebrer S r a u n . Sallust. C atil.

baf erfte T ertial m. 2 © t., baf jmeitc 3 ©t. unb im brltten 1 © t., bie beiben anbern ©tunben mur=

ben im britten Tertial für ben g m iu f, roemon baf 21jte S3ucb Jur djdlfte getefen mürbe, in Anfprucb

(8)

genommen, Oberlehrer F ü n f e r , Sn III. 8 ©t. m. bavon 2 © t. ©rammatif nad; 3 111,1 P*/ ©pntajc hiS 3ur Syntaxis ornata, 1 ©t. Ueberfeßung auö bent Seutfchen in’S üateinifche nad) Slugitff, 1 ©t. S8effe=

rung bcr ©ycrciticn, bereu möchentlid; jn>ei geliefert unb 31t Haufe vom Schrcr vcrbeffert mürben; 2 ©t.

Caes. 15. C. lil». I. unb II. 5 2 ©t. Ovid Met. lib. I. unb II. mit Uebergefung «njetner gabeln, lebrcr SBraun. ©eit Qjlern mar T e rtia in ber lat. ©rammatif unb in ben ©ycrcifictt in jmei 2lbtbei=

lungen gefonbert. Sie jmeite 2lbthcilung I>cfcf>affigtc ber Oberlehrer S u n f e r mit Bumpt’S ©rammatif vom ©cbrauche ber M odi unb T em pora 1 ©t. unb mit ©jcercifien auS Soring’S Anleitung 311m lieber feßcn ©urfuS 2. von 9?r. 10. bis 32., mährcnb bie obere Slbttjeilung bei bem IjidfSlebrer SBraun verblieb. Sn IV. 8 ©f. m- bavon in 6 ©f. nacf) SBicberijolung bcr gormenlcfjrc bie ©t;nta,r nad) Rumpfs SluSjuge von §. GO. bis 7G.; Uebcrtragung cnffprecfKitber SBeifpicle auS ©d;ul3, ©yercitia unb Corn. IVepos von D ion bis Hamilcar, Oberlehrer £ i n be ma n n. 2 ©t. Phaedr. lib. I., II., III. unb IV. biö jur fünften gäbet beö leßtgenanntcn S5ud;cS, mit 2luSmal)l. 92ad; Oßcrit Ovid. T rist. Eieg.

1 — 4. S8 orauSgcfd;icft mürbe bie ^rofobif bcr tat. ©pracf)c nacf) gumpt unb bie Scljrc über baS elegb fd)e Sißid;oit, verbunben mit mctrifd;en Hebungen. SaS erfte Tertial gab biefen Unterricht bcr ljülfS=

lehret SBraun, bann bcr £et)rer Sftieberbing. 3:tt V. m. G © t., ©rammatif nad; gumpt’S SluSjuge eti;mologifd;cr $£t>eit biS §. GO. nebft einem Stheilc ber ©pitfay bis §. 76. ro. 2 © t., Ueberfeßung auS Gttenbt’S tat. £cfebud;c, ben erften ©ttrfuS ganj, 3 ©t., ©yercitia m. 1 ©f.j biS Neujahr beforgte biefen Unterricht bcr Hilfslehrer H 'in b , bann ber ©mnnaftallebrcr Sfticberbing. Sn VI. G ©t. m., 4 ©t.

©rammatif biS 311 ben unregelmäßigen Verl>is nad; Rumpfs SluSjuge, 2 ©t. Ueberfeßung auS Sacob’S Sefcbuche. gubem mürbe mćd;enttich eine Slnjabl Söocabelit gelernt, ber ©pmnaftallcljrer Äa t t ne r .

C. © ric d ;ifd ; in I. m. G ©t. Sn ber erfreu Hälfte beö SabreS ^ la to ’S J o n lat. überfeßf unb erftärt; in ber 3meitcn Hälfte Sophoclis Antigone biS S3S. 510., bie Ueberfeßung beutfefi, bie ©rflä;

rung lat., 2 ©t. m ., Oberlehrer S 3i abef ; 2 ©t. griccf». ©rammatif unb ©yercitia. Syntaxis verbi nad) SButfmamt’S mittlerer ©rammatif unb ©inubung ber Siegeln burd; SBeifpicle auS SJtoß'S 2lnlcitung 3um Ueberfcßcn auS bent Seutfchen in’ö ©riccf)ifcf)e. SSetbefferung ber ©ycrcificu, metcf)e in überfrage*

nen ©teilen auS SD?ufferfdE>nftßcllem beßanbett, baju famett nod; ©yfcmporalien, Serfetbe. Homer’S Sliaö V I I — X. beutfdh überfeßf, lat. erläutert, 2 ©t. m., Oberlehrer Si nbe ma i t n. 3 " 6 @f. m., bavon 2 ©t. Homcr’S Dbpffce IV. unb V. nad; einer furjen Einleitung in ben cpifd>eit Sialecf. Sie Uebcrfeßmtg mar beutfd;, bie ©rflärung lateinifd), bie fd)bnßen ©teilen mürben memorirf, Oberlehrer S i i a b e f ; 2 ©f. ©rammatif unb ©yercitia, SBieberljolung bes 2Bid)tigßen auS bcr ©fpmologie, befon=

berS ber Slcccnflebre unb ber verha anomala nad; SBuffmann’S mittlerer ©rammatif, in bcr syntaxis bie rectio casnum oon g. 122. bis 134. ©yercitia, mo3u bie leichtern ©n'ufc auS bem britten ©urfuS von 3toß’S Anleitung 311m Uehcrfcßen auS bem Seutfchen in’s © ried»'^^ bienten, Serfetbe. ^cnophan’S sWemorabilien, 2 ©t. m., bac e»ße «nb smeite Such, baS teßterc nicht ga»3 31t ©nbe, im erßen $£crtia(

Oberlehrer Su i t f c r , bann ber H ń ^ ^ h r e t S r a u n , beutfd; uberfeßt unb lateinifd; erflärf. Sn III. G

©t. m-, bavon mürben gebraucht 3 ©t. sur ©rammatif nach Snttm ann, 2Bieberho(ung von §. 74. bis 95., bann bie Verba auf tu unb bie anbern verba anomala §. 0 5 — 121., griecf)ifd;c ©vcrcitia atS 2ln=

menbung beS ©eiernten verbeffert 3 ©t-, ©propdbie, nach gegebener ©inleitung, mürben auS lib. I. 5 Ca- p ita überfeßt, 3 ©t. m., ©pmnaftöllehrer Ot apmann. Sn IAr. 5 ©f. m., ©tpmologic bis 3u ben Ver- bis auf ni verbunben mit fd;riftlid;en ©inubungen bcr gramnt. gönnen, 2 © t.; Ueberfeßung auS bem Seutfchen in’s ©ricchifche nach 9S6mel, 1 © t., attS bem ©3ried;ifchen in’S Scutfdie nad; Sacob’S, ben erßen ©urfuS außer ben Hebungen iit ben unregelmäßigen Verbiß, bann ©in3elneS attS bent smeiten ©ur=

fuS, Hńlf^lehrer SB r aun.

privatim lafen einige Primaner ©icero’S ©clogeit von SehSner, anbere befchäftigtcn ftef) mit öffentlich nid;t gelefenen S8üd;ern beS SiviuS, StacifuS unb jQoxai ber SdaS, unb iEeitophon’S Hcllcnica.

(9)

9

D ie ©ecunbaner lafett p rivatim einige Suitier beb giviub, ben glo ru b , Sieben beri Eicero, ©ittigeb aub beut E afar unb E u rtiu b ; im @rierfiifct)cii einige Sucher ber Obpjfce, Is o e ra lis P a n e g y ric u s , aub bem

>piutard;, aub hEcitophoit’b Epropäbie.

D . .fc e b rä ifc h in I I I . tv. 2 © t . , regelmäßige gönnen nach © efeniub, Uebcrfegett aub beffelben hebr. £cfcbud;e © . 3 — 13 unb einige poetifd;e S t ü d e , Hebungen im Schreiben beb äjebrüifdben, ©pm=

naftallebrer N a p m a n it . 3 » !• unb H * SBieberholung ber Formenlehre, bann bie unregelmäßigen Serba unb © p n fay, Ucberfcßung einiger profaifd;cn unb poetifd)cn S tü d e aub ©efeitiub bebr. ßefebuefjc^ Heben feßung aub bem Deutfchcn in’b äjcbräifd;c nach fjatrtfchic’ö hehr. Ucbuugbbuche, 2 © t . tv., Derfelbc.

E . D c u f f d ; c S p r a c h e in I . tv. 2 S t . ber beutfehen £iferatuvgcfchid;te fünfte, fcchbte unb fte=

bente ^criobc nach Äoberjteiit, verbunbcit m it ber gefuitg hiebet gehöriger D en fm ätcr, bie Sihetorif nad;

N e in b e d , Hebungen im freien munblid;ett Sortragc unb Scffcrung beutfehev Slubarbeifuttgcn, Oberlehrer g in b e m a n n . S n I I . 2 S t . ro. ber beutfehen gitcraturgcfd;irf;te crße, zweite, britte unb vierte speriobe nach Äoberftein. S o u beit in biefe ßeit fatlenbcn Denfmätent tvurben befonberb e rflä rt: bab gicb auf ben heiligen 2lnno unb bab ber Nibelungen. D ie ^poctif nach Neinbcd. Hebungen im freien münblichcn Sorfragc unb Scffcrung ber fchriftlicheu 2iubarbeitungen, Derfetbe. S n I I I * 3 S t . tu., © t ilif t if unb bie.

gehre von ben JRebeftgurcn, 2 © t . m it heiben 2Ibtl)cilungcn biefer Ulaffe; Sortragbubungen, fdfrifltidic Slubarbeitungcit unb Sefferung berfetben m it ber erfreu Slbtt)eituug (fe it Oftcrn ließ fid; biefe Trennung betuirfen), geitung ber ^privatt'ecfure bcutfd;er © chriftßcller, ©pmnaftallehter N a ß m a n n . S n ber jmei=

ten Slbfheilung biefer Älaffe Sheoric beb ©efchäftbßilb, Sefferung ber fchriftlicheu Sicherten. Sille 14 Sage rourbc eine SIrbeit geliefert, bie ber gehret Verbeffert jurüefgab, Deflam ationeu abivcchfclnb m it freien Sorträgen aub bem In h a lte beb von ben Schülern aub ber ©d;ülerbibliothcf beb ©pm itafti (fielen feiten, 3 © t tu., äjulfblebrcr ä ja u b . g n I V . 4 © t . tu ., bavon 1 © t . D e fla m a tio n , 1 © t . Sluffäge.

Ge tuurbc alle 14 ftage ein Sthcma bearbeitet, tvclcheb in ber Siegel zuvor inüttblich burchgearbeitct tvor=

ben tvar; zutveileit mürben Erzählungen geliefertj 2 © t . © ra m m a fif nach äjepfe, bie gehre vom ©affe, practifctic Einübung berfclbeu. S a b crße S£crtial crthcilte bicfeit Unterricht ber jgulfblehrer a u b , bar=

auf ber Zpülfblefjrer S r a u t t . (fu V . 6 © f . tu. © ra m m a tit nach -bepfe vor Dßertt von beit ©prad;tbei=

len, bem Slrtifel, Zjauptivort, günvort unb Scitvort, nach S jk t n ^crtfeßuug inobrfotibeee vom Serttvorfc uttb ben spräpofttionen tv. 2 © t . , Hebung in ber .Orthographie tv. 1 © t . , Seflam ation tv. 2 © t ., Hebung im Söiebcrerjählen vorgelefeuer Erzählungen tu. 1 © f . atußerbem tuurbc alle 14 Hage eine fchriftliche Slrbcit geliefert, gcivöhttlich eine Nacherzählung eineb vorgelefenen ©tuefeb. S m erßeit 5£cr=

tia t ertheilte biefen Unterricht ber Jjülfblehrer Z ja u b , bann ber ©pmnaftallchrer N i e h e rb in g. Sn V I . G © t . tv., bavon 1 © t . © ro m tn a li! nach fjCßfe’b glubjuge, S efliitafioneit unb Gonjiiigatioiten, 1 © t . 2ln=

tvenbung ber Sprachlehre in fleineu ©agbilbungen unb tlcinem fchriftlicheu Slrbeitcn, l . S t . Sortragb=

Übungen, l S t . Orthographie, Ąńlfblehrer f ja u ö . 2 S t . gefeit, ^irtfślehrer D f f o t u b f i .

F . ^ r a u j o f i f c h i» I I . 2 <st. jn, © ra in m a fif nach geloup ©tpmologie unb ©ebraucl; beb 9(rti=

fetb, Ucberfchen aub ©ebife’b gefebuche tig pag. 8 0 , ©pmnaftallehrcr Ä a t t n e r . 3 » I . 2 © t . tv. SBie*

bcrboluitg ber ©tpmologic unb aub ber © p n tay bib ju r Ncction beb ^eittvorfb nad; geloup, Ucberfegeit abtvcdifelnb aub N u m a P o m p ile von ^ lo tia n bib junt britten Sud;e unb aub bent britten 2l;eile bei*

genannten © ra m m a tif von p ag . 2 3 5 bib 2G 7, auch rourbc bazu fcab .^anbhud; ber frauz- ©prad;e von tNenfSet benu^t. 5 m erßen S e rtia l ertheilte btefeit Unterricht ber D itc c fo r, bann ber ©pmnaftattehtcr .H a ttite r.

G . ^ P h ilo fo p h ifc h e s p r o p ä b e u t it in I . , bib Oßern tv6d;entlid; 2 © t . empirifche sPft;d;ologie, feitbem 1 © t . tv. gogit m it Seituhung beb äjoffbauer, N?atthiä unb äjerbartb Einleitung in bie «Philo^

fophic, Oberlehrer S u n le r .

I I . © e fc h ic h te unb © e o g r a p h io m I . bie ©efchichfe beb N tittelalterb beenbigt, barauf bie 2

(10)

©cfd;id;tc ber neuern 3eit feit ber Gntbecfung von atmerifa 1 4 9 2 big ju r fra n j. Revolution 1789 nad;

eigenen £eften Vorgetragen, 3 © t . tv ., Oberlehrer 3 « n f c r . 3 » l l - ©cfd;id;fc unb ©cograpbie beg 211=

tertl)unig ben fcritten imb vierten ^eifroum feit 2lle,ranberg beg ©roßen Tbronbcftcigung 3 3 6 vor Gßrifti

© cburt big jum Untergänge beg tveflrömifcßcn Äaifcrfbumg 4 7 6 nad) Gßrifti © tb u r t, 3 © t . tv ., nad;

eigenem geitfaben, Derfelbe. 3 » I I I . 3 © t. jv. ©efebießfe beg Stltertbumg unb beg P tittclaltcrg big .faifer jpcinricß I V . 1 0 7 3 , zweiter Gurfug nad; feinem geitfaben, Gbenberfelbe. 3 n I V . © cfd;id;te beg 2!tfertl)umg iv. 3 © t. im crr m T e rtia l, Oberlehrer g in b e m a n n , feit N eujahr Oberlehrer 3 » l l f c r nad;

feinem geitfaben. 3 « V . 2 © f. tv. biograpbifd; von ber Pölfertvanberung big auf griebrid; ben ©roßen, im erften T e rtia l Oberlehrer g in b e m a n n , feit N eujahr 4?ulfglcbrcr £ a u b . 3 » V I . 2 © t . alte ©c=

feßießfe biograpßifcß big ju r SSMFenvanbcrung, int erften T e rtia l Oberlehrer g in b e m a n n , feit Neujahr

^ülfglehrcr j j a u b . ©cograpßic in I I I . 2 © t . iv. Slnterifa nebft SBcftinbien unb Slften. O ie ©runblage bilbete eine anfehaulid;e Oarftellung ber plaftifd;en ©cftaltung beg Grbtbcilcg nad; horizontaler unb ver=

tifaler Oimcnffoit, baran fcßloß ft dp eine Uehcrftcßt ber gegenwärtigen politifd;en N crbälfniffc, verbuitbett m it einer forttvdhrenben Rücfftcßt unb .fjimveifuttg auf Gtßnograpßie, ©cfcßid;te unb Gultur nebft ihren SOtonumenfen, ©pmnaftallchrcr N ie h e r b in g feit N eujahr, früher ber jjülfgleßrer S r a u n . 3 « I V . Gu=

ropa augführlid;, ingbefonbere ber bcutfd;e ©faatenbunb nad; 4jórfd;elmann, 2 © t. iv. 3 m erften Ter*

rial ertheilfe biefen Unterricht ber Oberlehrer g in b e m a n n , feit N eujahr ber jjutfölebrer j j a u b . 3 » V . 2 © t. iv. aintcrifa unb eine Uehcrftcßt von Guropa nad; Äamtahicß. Slnfangg beforgte biefen Untcrrid;t ber Oberlehrer g in b e m a n n , feit Neujahr ber jjulfgleßrcr j j a u b . 3 » V I . Ginleitung in bic ©eograpßie;

giften unb Guropa nad; ben einzelnen © taaten ingbefonbere Preußen, 2 © t . tu. Slnfangg beforgte bic*

feit Untcrrid;t ber Oberlehrer g in b e m a n n , feit N eujahr ber jjfilfglcbrer O f f o t v g f i .

I . N a t u r t v if f e n f c ß a f t e n in I . m it I I . vereinigt, iv. 2 © t . , bie fcrei erften glbfdmitfc attg betu gehrhuebe ber p b p fff von Ä ricg, ber Oircctor. 3 » I I I . Nafurfeefcßreibung, rv. l <&t., Photographie, pbpft'ologic unb Scfcßreibuitg ber um Goniß tvdb waeßfenben Pflanzen, verhunbett m it G.mtrfionen. 3 n I V . 2 © t . tv., von bent Tßicrreicße im aißgcmeinen — ©dttgefhiere. 3 » V . 2 © t . tv., Äennfttiß ber © i;*

fteine ber Naturreiche — Slmpbibic». 3 n V I . 2 © t. iv., Ginleitung in bic Natunvif]cnf:ßaffcn, © n th e i*

Itutg ber Äorpcr, Naturförper unb Glafftftcafion berfelhen. Oicfeit Unterricht verfaß von I I I . ab ber fjulfolcßrct Z ja u b.

K . P t a t ß e m a t i f in I . äßiefccrßolung ber geßre von ben progrcfffotteit unb gogaritßmen, bann bie geßre von ben ®leid;ttngcn unb bic ganze Trigonom etrie, Uchuttg im gluflöfen algcbraifdtcr, geome*

trifeßer unb frigonomefrifeßer i'lufgahett, 4 © t . tv ., ber ©ircctor. 3 n I I . Proportionen, progrefftonen, gogaritßmen, Stereometrie nebft Serccßttung ber eb*»»" gtguren unb ber Jtorpcr, Uehmtgen im gluflöfen von ©leicßungen beg erßen (5>r«beö m it nteßrent unbcfannfeit ©roßen, tv. 4 © t., Ocrfelhe. 3 tl W ’ a^ - gemeine glritßmcrif 6ig ju r Rugzteßtmg ber Ouabraftvurzeln, ©leießnngen beg erften ©rabcg m it einer unbekannten ©roßc, Gpipebometrte baö britfe, vierte unb fedfgfc S u d ) G uflibg, tv. 4 © t . , ©pm naftal*

Icßrcr R a p m a n n . 3 « I V . bie gehre von ben geometrifeßen äScrßdlfmffen unb Proportionen nebft ber gtmvenbung berfelhen auf bic bürgerlichen Recßmmggarte», in ber ©comctric bag erftc S ud; Guflibg, tv.

4 © t . , ©pntuaftallehrer N ie b e r b in g feit N eu jah r, im erften T e rtia l R a p m a n n . 3 » V . bic Sruch=

redtnung unb bie einfache Regula betri m it geraben unb umgefeßrfen Nerbaltniffcn, 5 © t . tv., ©pmtta*

ftallehret Ä a t t n e r . 3 » V I . bie 4 ©pecieg in benannten unb unbenannfeu ganzen 3al;len, 5 © b tv., Oerfelhc.

Ł - B eicß n en in V I . unb V . bie Formenlehre nebft praefifeßen Uehungen, 2 © f. tv., in ben ühri*

gen Älaffen fteteg .ftanbzeicßnen, Tßiere, ganbfcßaften, meifteng aber Nfcnfcßcnförper m it völliger 2lug=

feßattirung, zum Tßeil m it treib e unb Tufcß, in 2 Rhtßeilungen z« 2 © t ., jjülfgleßrer O f f o t v g f i.

M . S ag © c ß ö n fc ß re ih e n leitet berfelhe in V . unb V I . z« 2 © t. tvöcßentlicß nad; 4?einricß’g Porfcßriftcn.

(11)

11

© e f a n g u n t c r r i c h t nad) eigenen Reffen unb in befaimtcr Stufenfolge burd; alle klaffen , (fbenberfclbe.

II. jp&f)iu*c ^ e m b n u n g e t h

P fittbcilung beb Stcglcmcntö in 2 (fvemplaren für bie 'Prüfungen ber (Janbibaten beb- bółjern Sd)ulam tć ju r genauen Scadßung.

Dać Äönigl. provinjial=Sd)uU K ollegium t()cilt unterm 28. Pov. 1831 aibfd)rift beb <$ircular = 6r=

laffeb ber Äönigl. Pfinißerien ber gcißlidbeit, Unterrichte = unb P?ebi3int»(: aingclegcnbciten, fowie beb 3«- nem unb ber polisei vom 22. Scpt. 1831 an fdmmtliche Hóttigl. Stegicvungcn, alb Declaration beb

§. 3 4. ber 3?nßruction über bab bei ber Slnndherung unb bem aittćbrud;c ber (Spolera in ben .ftbnigf.

preußifeben Staaten 311 beobarbtenbe Verfahren, namentlich in Setreff ber Schulen m it unb fovbert ben Director a uf, ftef) in 21 b ft cf t ber feiner Leitung anoertrauten i'ebranßalt in Vorfommenbcn fallen nach biefer Declaration 311 richten.

Diejenigen Snbivibucn, welche m it bem 2lhgangÖ3eugniße P r. I I I . ober ber Untüchtigfeit bie UuU verfttat befud;ett unb ftd; ber Surićprubeig mibmett, babci außer Stanbe ßnb, wdbrcitb beb Univcrfttdtć=

befudp eine beffere Kummer burd; eine nochmalige 'Prüfung 31t erwerben, feilen m it bem ©efud)c um Sulaffung 31er erßen jurißifdjcit 'Prüfung 3urücfgcwiefcn werben unb biefc Pfaaßrcgel foll m it bem 1. Dc=

tober 1832 in äßirffam feit treten. Verfügung beć Äonigl. 3ußi3=P?inifieriumö vom 30. Dec. 1 831 m it;

gctbeilt burd; bać .ftónigt. P?inißcrium ber geifllid;en, Untcrrid;tć = unb P?cbi3jnal=2lngclcgcnbeitcn un=

term 11. Februar 1832. Daö Äünigl. prooinaiaUSchuls(Kollegium nim m t hiebei Sßeranlaffung m ittclft Stcfcriptć vom 9. SDłdrj c. 311. verotbueu, baß bie S d;ülcr ber obern klaffen von Seit 311 Seit von biefer jBerorbitung in Äenntniß gefegt werben follcit.

Dać Äonigl. provin3ial=©chul=(5olIegium forbert m itteiß Perfügung vom 1. P?dr3 c. auf, in ben 21bgangć3cugniffen berjenigen Schüler bcć © pm nafti, weld;e bafleihe ebne bać Slbiturientcnaeugniß ber Steife für bie Univerfttat vetlaffcn, P foitat unb Saßr bcć 2lbgaitgeć nicht nur m it Ziffern, fonbern ba=

neben aud; noch n,'t Suchßabcn 3U bc3cid)ncit, um nióglid;er Pcrfdlfd;ung vor3ubeugcit.

D a ć .ffünigl. P fin iß e riu m ber geißlichen, Unterrichte = unb 202ebi5inal=9Xngelegenhcitcn verorbnet um term 11. gebruar c .,-b a ß ben gelehrten S d )u la m tć = G>anbibafen nach abgehaltenem Probejahr nach wie vor ein fórmlicbcć 3 cu9 "iß außgeßellt werben, unb in bemfclben bie Älaffen unb Sebrgcgenßdnbc, worin bie (Janbibatcu unterrichtet haben, gehörig bezeichnet w er1 n follcit. D a ć Urtfjcil ber Directoren ober Stcctoren ber ©pmnaften unb hohem Sütgerfcßulen über bic £'ehrgcfd;idlid;feit, practifeße Sraud;barFeit unb moralifd;e Rührung biefer Ganbibaten iß in bem ^cugniße felbft nid'C <ti»ajMft>rcdhcn, fonbern foll unmittelbar in einem aućfńbvlid;en «u baö üo n ig l. P iin iß e riu m 31t erftattenben Sericßt abgegeben unb ndher m otivirt werben. Dicfcin Sericht iß zugleich 2lbfd)rift bcć bem @anbibafen ertheilten ^cugniffeć beisufügen. D iefe Verfügung würbe burd; bać $ ö n ig l. P ro v in3 ial = Sd;ul=Gbllegium unterm f). P?ar3 c.

mitgetlieilt.

Da bie Erfahrung erwiefen hat, baß bie beßcfjcnben Seftimmungeu über bie 2lblöfuitg ber P f ilj;

tair=Dienßpßid;t nicht immer gehörig beachtet werben unb barauö Pachtheile für bie m ilitaiipß id;tig cn Snbivibucn cnfßchen, welche 3U befeitigen beit größten Schwierigfeiten unterworfen, ja ófterć nicht auć=

führbar iß, fo forbert bać Äonigl. provinäial=Sd;ut=(5ol(egium unterm 6. Stpril c. ben Dircctor auf, im ainfange eineö jeben jjfabteć bie 3um einjährigen Dicnß 3uruifgeßcllten Schüler an bie rechtzeitige gr=

füllung berfelben, fpdtcßenö alfo im 21uguft bcć ^ahreć, in mcld;cm fte ilir breiunbzwanjigßeö £ebcuć=

jahr vollcubeit, 31t erneuern.

(12)

© ab .ßSitigl. ^)rDbinjial*©cßuls Kollegium forbert unterm 28. Slprit. c. auf SJcranlaffcn beb ÄanigL SOtinißerü bett ©irccfor a u f, bic Sekret beb © ßm nafli auf bab bom '’Pribafbocenten D r . SDłirtbin g ßer=

aubgegebene SBerf: über bie Slttfaitgbgrünbe ber liebem Slrifßmefif, SSerlin bei Steimer 1832. 8 . 25 © g r., attfm ctffam ju maeßen. 2 lud; bie Umarbeitung ber ©teinfeßen ©cograpbic bou I ) r ; © ö rfc ß e lm a ttn

» irb empfohlen.

© ab .ßöttigl. sprobinjiöUScßulsGfoHegium f heilt unterm 15. SOtai c. 2lbfd;rift beb sprotofolleb beb

@ßmnaftat=©irecforen=SÖereinb bon ©ßpteußett bont S nni 1830 unb ber fiel; barauf bejiebenben Sßetfu- guttg jener hohen 33chörbc sur «ftenntnißnahme unb üftacßacßfttng m it unb labet bett ©irccfor ein, an beit SSerfamntluttgeit beb ©pnmaftal=©irccforcnsSScreittb aub ber d ro b in } Preußen, »obon bie erfic im näcßs ften Sabre im Stm i in SDtaricnburg flatt ftnben foll, fo » ie an ben SSorarbeifen 2 'beil ju nebmen.

© ic giitfenbung ber g'requcnjlifien beb ©pm nafti foll jeberjeit ttad; bem beginn beb Unterrichte nad; Slblauf ber D ß c n u unb Stticßaclibferien halbjährlich an bab Äbnigl. ^robinäiaU S kßulsgollegium b c » irft »erben.

© ab borgeorbitcfe Äönigl. jßfinißerium verlangt eine namentliche 2 ßad)»eifuttg berjenigen jungen Beute fafßolifd;er gonfeffton, »cldbe bom Sabre 1826 bib 1831 bab hieftge ©tjmnaftum in ber Blbftcßf, fteß ber Stßcologic jtt »ibm ett, freguentirt haben, aub »eichen klaffen fte 31 t ihrer fBcßimmung abgegam gen ftnb unb »cld;c bott ihnen ftdf> ber 2 lbiturienfcit=^rufung unter»orfen haben.

i n. (£

\)

r o n t f*

©ab ©cßtiljaßr begann »egen Blubbrticßb ber Cholera am hieftgen O rte rrft ben 26. © ep f. praet.

unb nur m it »eiligen ©cßi'tlcrtt, ba bic ©(fern ihre ©ahne ber ©cfaßr nicht aubfeßett »eilten. 3lucf) bab m it bem ßieftgen ©pmnafto uerbunbene Äbitigl. (äonbict litt babci bcbcutcnb, inbem bab Bofal beffclbcn 311m SbolerasBajareth in SSefcßlag genommen »urbe. © ic gonbieforen unb Sllumncrt »urben juerfl in bie SD?ilifair=$aferne,uttb alb auch biefe bem SWilitair geräumt »erben m ußte, itt bie ^rebigemoßntmg geinicfen. Sßiele ©ad;en biefer milben S tiftu n g gehörig ftnb babuvch theilb befd;abigt » e rb e n , fßeilb ganj berlorcn gegangen. Ä u rj bor SBeihnacßfen jogen bic gonbieforen »ieber in ihre eigene SBoßnung ein. © er SReligioitbleßrer B a rifc ß erfranffe gleich im Slnfange beb ©cßuljaßrcb fo bebenfließ, baß er im

£aufe beffelbett nießt »eitcr ©icnße leißeit fomtfe. ©eine Beßrßuttben »urben burd; anbere Beßrer ber Slnßalf berfrefeit, unb bet ßiefige gommenbanufv f f * * * rfrv ^ u t, parte bie ©ttfe *n beit SBocßcttfagen s»ei=

m al »ödjenflicß in ber ©pmnaftaifircße ben ©offcbbieitß keforgen unb a>*ber»eitig aubjußclfctt. 2 tnf?er=

dem erfranfte ber Beßrer S la p m a n n gefäßrlid) unb lag mehrere M o n a te barnieber, aueß feine Beßtßtms ben mußten berftefen »erben, ©agegen erhielt bab Beßrer = Kollegium eine erfreuliche jju lfe bureß ben g in tritt beb ©cßulamfb = ganbibafen S ß ie b e rb in g , ber alb orbentlicßer Beßrer beb ©pmnaftttmb am 4. Sanuar c. bon m ir förmlich in fein Sind eingeführt »urbe. $ e in Beßrer unb fein ©cßöler ber Slitßalf iß bon ber gßclcra ergriffen »orben. Slnt 29. Dcfober praet. beehrte ber ©eh. Btafß unb Stifter, jje rr D r . S a d ; m a n n , bie SInßalt m it feinem Scfucßc. © ab Äönigl. Sttinißeriunt ber geißlicßen, Unfcrricßfb=

unb fötebijinal=2lngelegenßeiten gerußte bie ©rnennung beb ©berleßrerb S u n f c r ju m erßen, beb £>ber=

leßrerb © j i a b e f ju m 3 »eifcn unb beb ©ßmnaftaUeßrerb B iitb e m a ttn ju m briften Oberlehrer unferer 2 lnßalt ju beßöfigen. Stocß eine »ießtige -öeraitberung muß hier berührt »erben. fSibßcr »areit ttam=

ließ bie Slngelegenßeifen beb hieftgen © pm nafti junaeßß bureß bab Äönigl. ^3robiit3ial=©cßul=goIlcgium bon SBeßpreußen beforgt »orben, unb biefer h°ßen 33el)örbe hat unfere Slnßalt biel, feßr biel ju banfen;

feit Sßeujaßr c. »urben bie E x te rn a unfereb ©ßm nafti ber Äönigl. Sfegierttitg ju a)tarien»etber uber»ic=

(13)

13

fen , bic Interna fielen bcm tfhnigl. ^ro«injial=© chuls(l!ollcgium ber sprooinj Preußen anheim. 2Im 22 . S itn ie , beehrte bet © el). £)ber=Ncgierungg=9tath im Äbnigl. N tin iß erio bet geißlichen, Untcrrid)t<3 = ttnb N?ebißual=9lngelegcnheiten, jje tr © c h m c b b in g , bać Ißcftge ©pmnaß'um m it feinem erfreulichen SBefudje.

S ie fe r holte Norgcfeßte mohnte bcm Unterricht etiler Älaßcu 6 ©tunben m it großer £beilnaf)me unb SlufmerFfamfeit bei unb «erließ bic 2lnßalt unter Verft'd)crung feiner ^nfriebenßeit.

IV. 0 tattjttfcf)c Ueberffdjt*

S a ö gegemviirtige Seljrcrperfonale ber Slnßalt, ber Scßanb ber ©chüter Anfänge beö ©d;uljah=

rcö, bie 3 l,hl ber im Saufe bcffelben Ncrfeßtcn fo wie ber neu ^injugefommene» unb 9lbgcgangcncn nebß ber jefeigen Slnjaßl berfelbeu iß in ber am Crnbe ber Nachrichten beigefugfen Stabclle enthalten.

Ncrmicfcu mürbe von ber Slnßalt Fein @ d)ütcr; vier ju r Verantm ortung gejogene P rim an er «erließen bicfelbe freim illig.

9lm 14 . 2lprit c. mürbe unter beut N otftße bcć Ärntigl. © om m ißariuS, jje rrn @cF). Natßö unb N iffc rć , D r. 3 ^a df> m ^ nn auć Äonigbbcrg, m it brei ^ rim a n e m unfereei ©htttnaffi bie «orfchriftömaßige gtbiturienteuprufung abgehalten.

1 ) S o ß a n tt © d n u e m in ö F i, 10 S'aßr a lt, Fatbolifcßcr Ctonfefß'on, befmhte unfer ©htunaftum 9 ^ 5<*hr, mar S a h t in ^3rima. £)crfctbc erhielt N r . I I . unb begab ß'ch nach 93teölau, unt Thilos logie 3» ßubiren.

2 ) S o b n ntl S c r b o m ö f i , 19 ^ a ß r a lt, Fafholifcher @onfeffton, bcfuchte tmfer © pm naftum 7 i-5 n h r unb mar i» . ^ a ß r in sprima. Derfelbc erhielt N r . I I . unb mollte ffch nach Vreölau begeben, um Shßeo;

logie 3U ßubiren.

3 ) & b a b b a c H ö » o u S a f jc m ć F i, 2 0 S ah t a lt, Fatßolifchcr ©onfefftott, bcfuchte uttfev ©pmnas ftum 8v*- 3 a h r unb mar 1 3 a ß r in sprima. Scrfcl&c e r h ie lt N r . i n . u n b geht nach B e rlin , um bie 9tcd;te 3» ßubiren.

9lm 1. sptai c, mmben bic Slbituricnfcn feierlich entlaßen.

v. @tanfc i>et unfc UnterjKięungetu

D ie © hm tiaftalsSibliotheF hat ftch burd; bie iljr 3U © e h r te ßcbenhrn srotHei mtgemeßen «ermehrt.

giußerbcm ftnb berfelbett fotgenbe gnnbiö<, ©cfchenFe angegangen:

a) V o m hohen N finißerio ber geißlichen, U n terrich te ł|nb SNebijinalsSlngelegcnheifen.*

1) Corpus Grammaticorum latinorum «0 1 t S in b c m a u n ben erßett Stheil m it bem 2luf=

trage, baß ber Sircctor ßd; bie moglidrße Verbreitung biefeö SBerFeć angelegen fein laßc.

2 ) Ä r i ß « o n D t f r i b , hcraućgegeben «ou bcm 3tegicrungö=9tath unb sprof. © r a f f , m it bem Sluftragc, bie ©choler in ben obem Älaßen in bcm beutfd)en ©prachunferrichte m it biefem alteßen hodhbeutfehen ©ebicht a u f eine, bcm eigentümlichen Sßcrthe biefeć SBcrFcć unb bem 3medfe bcć ©pmnaftaßUnterrichtö im D eutfd)en, angemeßene SBeife bcFamtt ju machen.

3 ) S e n ftebenten 23anb beć cncpFlopdbifchcn SBSórterbuchć ber mebißnifchen 5Bißenfchaftcn.

4) R utillus Lupus «on N uß »Fett.

5 ) 3«hn © rem plare bcć © d )m ie b c r fc h e n ©chulatlaßc^.

(14)

b) SBont Äbuigt. s p r o t t i n ^ i a t * s (^ollcgio:

1 ) © aś ftcbente unb ad;te fjc ft t>on Ä t e in ’3 retigiftfcrt ©efditgen.

2 ) ßeiffaben in ber niebem SDtatbematib bon © p i l t e r jrociten 5©t>eit.

c ) -Bom ©pm naftats©irector fjc rru S ftu tle r in © la i;, junt (S5cfdĘ>ent fur bie tyieftgc © d)utet = £cfe=

bibliotbef: SSriefc tiber bie ©raffcfyaft ®la(3.

(ł) SSorn ą>rofeffor unb SBiMiof^ef-.tr ber -Sśnigl. K itte r = 2i?abcmic jócrrn D r . g r. © t f ; u l £ e in £ieg=

n i§ : bie 2lbiturienfen=P rü fu n g borncbmlidb im ^reu|tifd;cn © taafe.

e ) SSom fjieftgeu Kaufm ann F e rrit S 5 e n » i§ : ein 4?eft ber © efcllfd;aft fur -ponimcrfcbe @efcf>id)te.

f ) ©in großer, unerfe^ter SSobttbafer jtarb bem ©pmnafto in biefem 3af)rcr ber fjodntmrbigfte .fjerr 23ifcf)of r e n SDtatbp- ©erfelbe u n t e r s t e jdbrlief) 10 biö 12 ©efjuter bc«3 biefigen © pm nafti m it rubmtmirbigcr SMbtbótigFetf. fje rr; febenf it;m bie etbige 9tub, unb bao ernige £id;t leuebte ibm!

g ) © a 3 ©omberr ©cbuljcfcbe © tipenbium geniefjt ber Prim aner g r a n j © c o r g e ^ a n f a u . h ) jjficbft fegenöreidb m irft bać* m it bem bieftgen ©pmnafto bcrbunbcnc Ä b n ig t. Conbict «on jeb»

greijlelten.

© a ć ©pm naftum fńbtt ftd; bcrpfticbfct, allen feinen 9Bobttb4tern unb ©ónnern feinen ebrfurcbtś*

uollften unb innigften ©anb auś ber giitic bcö JjerjenS barjubrmgen.

2ltt Beiträgen für bie gefebibliotbef bnben bie ©cbuter ber hier oberit Ätaffen bimber jufammenge=

braebt 2G jtbtr- 18 © g r. §u r ben ©ebraucb bon ©cf)ulbud[)crn ffnb 6 £ b lr . eingefommen.

VI. SR a d) r i d) U

© a ć neue ©cbntjabr beginnt m it bem 10 . S eptem ber, baber erfucbc id; bie ©(tern unb S3ormün=

ber, bie neu aufjunebmenben ©cbńter mir ben 6. unb 7. (September ju r Prüfung jujufubren.

(15)
(16)

16

XXebcrficf)t bet* öffentlichen Prüfung o385'J

5 ( n i 1. ?(uguff SJormiffag «on 8 — 12 Ouinfa unb <&<m- 8 — 10 Ouinta.

1) ©efang.

2) Sieligion ber tatf/olifcfym ©chuler. £ü(fötefjrer Jpaub.

3) Satein. ©«mnafiallehrer l i e b e r bing.

4) Slofurgffc^icbie. ^filfötc^rer Jpoub.

5) SDeutfch- ©ęmnafiallehrer Stieberbing.

10—12 ©ejeta.

1) Satein. ©ęm nafMehrer j? a ffn e r.

2) ©eograpl)le. Jpulfßlc^rer O ffo tu ö fi.

3 ) Stedjnen. ©ijmnafiallehrer j? a tfn e r.

2(m 2. ?lugu(t 23ormittag te rtio unb Ouarta.

8 — 10 Ouarta.

1) Steligion ber ©oangelifchen V . unb V I . 9iector j? ro (l.

2) ©riechifch- Ipulfßlchrer 23raun.

3) Satein. JVcpos. Oberlehrer Sinbemann.

4) SOJathemafif. ©gmnafiallehrer S iie b e rb in g .

10—12 ©ertta.

1) Satein. Caesar. JpulfSleljrer 23raun.

2) ©riechifch- Xenophon. ©tpnnafTallehrer SXa«n>ann.

3) ©efcbicl;te. Oberlehrer 3 u n£er-

4) «ßotanif. J?6lfftcbr<T -?aub.

Sftachmittag $>rima unb ©ectmba.

2 — 4. 1) Sftathematif in ©ecunbg. © e r ©ircctor.

2) Satein. Sallust in ©ccunba. Oberlehrer R u n d e r.

3) ©riechifd). Jponier in ©ecunba. Oberlehrer © j i a b e f . 4 ) grmij&flfch in ©ecunba. ©ęmnaftallehrer jf a t t n e r .

5) iPhifrfoP&łfóe ^fopflbeufif in iprima. Oberlehrer .^unfer.

6) ©etttfehe Siferafur in *})rima. Oberlehrer Sin bemann- 7 ) Safein. Jjoraj in iprinw- rtL«.*»*«» » jt f r ü e r . o> fe rn e r in i'rim a . Oberlehrer S in b em an n -

9 ) Jpebrói|ch in ^ rlm « unb ©ecunba. ©ętnuafialfebm- fta ę m a n n .

©en 3. Slugufl feiert ba<5 ©ęmnafium früh um 8 Ub»- bao © e b u r fs fe fr u n fe re » erhabenen unb hbchtTtferehrfen Ä b n ig ä unb S an b eb ö o terö g rie b rid » W ilh e lm s I I I . mit ©efong unb 93orfragsubungen, worauf bie öerfe&ung ber ©cb&icr folgt ntit einer furzen SKebe beö ©ireefors. ©in feierlicher ©otteöbienff in ber

©ęmnafialfirche hefchiieft bie Śder unb jugletcf) bab ©chuljahr.

®erlttt/ gebrudt bei © 5- SBrcttfchnetber.

Cytaty

Powiązane dokumenty

O. Ausarbeitungen und Grammatik.. Einiges von dem Gelesenen wurde memorirt. Griechisch in IV. Etymologie bis zum Verbo auf ml. Ueber- setzung aus Fr. Jacobs Lesebuch aus

jectíva unb ^articipia) nehmen bei ber ^Bildung bed ȘR. theííd er an, theíld níd)t Zehnten fíe &lt;r an, fo fällt vor bemfelben foroolß ber £;Saut, aid aud) ber

tuí! inter damnantes et absolventes pariter divisi sunt. Ñeque injuria fluctuant suffragia, quippe quura hominum arbitrio, qui nihil nisi s c élus scelere vindicatum et

negue sagittarii instrumenta indicare potest. Ille est potins meta vel propositum. Quod autem sagittario meta, id Stoico summum bonuin dicitur. Illi meta est guasi ultimum,

ftänbig burd)gebi(bet merben, einen hoppelten %erbalftamm, einen reinen ober einfachen, unb einen vollen ober burd) eine 3lb(eitungdfilbe, meldje bie ißefdjaffenbeit ber Verba

anßalt ein, bann wirb feine B'eßerung nur fehr langfam ober bielleid)t gar nicht erfolgen ; benn juerß muß bad Unfraut bertilgt werben, Ьеьог ber SBeijen gebeiben fann,

nem pbtlofopbifd^en ©rfennen unb, паф biefer ©eite bin, wie Адафоп in unferem (Saftmabi, bie wahren Vorläufer ©ofrateß unb fßlatoß finb, iöetrad^ten wir bie Siebe

et propter ea, quae supra dicta sunt et propter verba: JE tenim virtus omnis tribus in rebus fere vertitur.. Quam ob rem facile adducor, ut credam , eum verba: