• Nie Znaleziono Wyników

Mutationes et praevisae innovationes in iure matrimoniali

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Mutationes et praevisae innovationes in iure matrimoniali"

Copied!
16
0
0

Pełen tekst

(1)

Urbano Navarrete

Mutationes et praevisae innovationes

in iure matrimoniali

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 15/1-2, 3-17

(2)

R

O

Z

P

R

A

W Y

I

A R Y

K

U

Ł

Y

P ra w o k anoniczne 15 (1972) n r 1—2

URBANO N A V A RRETE

MUTATIONES ET PRAEVISAE INNOVATIONES IN IURE MATRIMONIALI*

Im p rim is m a x im a s g ra tia s ago D ecano h u iu s F a c u lta tis, q u ia sua h u m a n issim a in v ita tio n e m ih i occasionem o b tu lit v e s tra m p a tria m ,q u a m se m p er a d m ira tu s sum , v is ita re 'atque vobiscum p a rte s h a b e re in hoc v estro colloquio Iu ris m a trim o n ia lis, caninici. G ra tis p ra e te re a ei re fe ro ob v erb a , q u ib u s m e vobis p ra e s e n ta v it a tq u e m e a m e rita in iu re canonico ben ig n e e x tu llit, q u a e qu id em m e rita q u a m sin t ex ig u a ndn ignoro.

V ideo re v e ra in h ac .vestra n atio n e ius Canonicum fe rv e n te r Coli. Hoc ia m sciebam . Sed n u n c video m eis oculis. H aec enim v e s tra n u m e ro sa a s siste n tia hu ic colloquio sin e d ubio trib u e n d a est non m eae p erso n ae, sed v estro stu d io in m a te ria m de q u a hic hodie ag en d u m est. H uc convenisti p ro c u l dubio non q u ia ego P ro fesso r U n iv e rsita tis G re - g o rian a e v e n i ad vos, sed q u ia iu te re s t v e s tra m a te ria n iu ris m a trim o ­ nialis pro fu n d iu s e t am plius cognoscere, p ra e se rtim illas quaestiones q u ae hod ie in evo lu tio n e su n t e t circ a q u as aliq u id n ovi ex m e sp e ra tis posse au d ire. U tin a m h u ic v e s tra le g itim ae sp e cta tio n i 'asseq u ar satisfacere.

M ultu m h a e sita v i, d ato scopo h u iu s sessionis stu d ii, de a rg u m e n to a m e eligendo e t Ide m odo procedendi. P o tu isse m equidem fa c e re re la tio ­ nem de a liq u a q u ae stio n e specifica: dicam us stu d iu m investigationes. Sed fo rta sse p ro hac occasione hoc no n fu isse t adeo itiule. Ideo p u ta v i m elius esse p ro ce d ere hoc m odo: im p rim is p ro p o n am a liq u a p u n c ta q u a e hod ie m agis in discussione s u n t in cam po iu ris m a trim o n ia lis, ita ta m en , u t haec p u n c ta u n ita te m q u a m d a m h a b e a n t ra tio n e am oris coniugalis et Com m unionis v ita e coniugalis, siq u id em hodie hoc ele­ m e n tu m — am o r e t com m unio v ita e — c o n stitu it c e n tru m a tte n tio n is e t stu d ii in iu re m a trim o n ia li. P o st m e am rela tio n e m , e r it te m p u s dialogi, in quo lib e re p o te stis q u a e re re de q u a c u m q u e qaestione sive scentifica

* W y k ład U- N a v a rre te , P ro fe so ra U n iw e rsy te tu G reg o riań sk ieg o w Rzym ie, w ygłoszony n a s e s ji n a u k o w e j k a n o n istó w polskich, W a r­ szaw a A T K 20 k w ie tn ia 1970 r.

O dtw orzony te k s t w y k ła d u zareje stro w a n eg o n a ta śm ie m a g n e to ­ fonow ej p rz e sła n y z o stał do R zym u w celu u zy sk a n ia au to ry z ac ji. Z te j w ięc ra c ji o p u b lik o w an y je st z p ew n y m opóźnieniem . P rzyp . R edakcji).

(3)

4 U. N avarre te [2]

sive in fo rm a tiv a ad ius m a trim o n ia le p ertin e n te . Ego in tr a lim ite s m eae sc ien tiae libere e t sincere respondebo, cum no n te n e a r secreto ullo speciali.

U t scitis, C oncilium V atica n u m I I in ca p ite De d ig n ita te m a trim o n ii

e t fa m ilia e fo v e n d a C o n stitu tio n is „ G audium et spes”, q u a m m ax im e

e f f e r t v alo re m am o ris coniugalis e t com m unionis v ita e in te r coniuges, ita ü t e x a lta tio h u iu s v a lo ris sit p ro c u l d ubio n o ta specifica d o ctrin ae V atica n i I I circ a m a trim o n iu m . In h a c r e om nes su n t concordes. Hoc posito et p r a e oculis h a b ita e titm E ncyclioa „ H u m a n ae v ita e ”, q u a e in e a d em lin e a ac C o n stitu tio „G audium et spes” d o c trin a m evolvit, e x ­ s u rg it p ro b le m a e t q u id e m g ra v e d eterm in a n d i, u tru m hoc elem en tu m n ovum h a b e a t m o m en tu m iu rid ic u m necne: u tru m nem p e sit a liq u id novum , quod in cam p u m iu ris n u n c in g re d itu r, ita u t e x ig a t rev isio n em e t fo rta sse m u ta tio n e m aliq u o ru m q u ae iam in tra d itio n e h a b e b a n tu r u t om nino acq u isita.

H oc elem en tu m — am o r coniugalis e t com m unio v ita e — in flu x u m h a b e re p o te st tu m in co n sid eratio n e fin iu m 'm a trim o n ii (can. 1013 § 1), tu m in co n sid eratio n e obiecti essen tialis consensus (can. 1081 § 2) ac co n seq u e n ter in fo rm u la tio n e a c tu a lis canonis 1086 § 2 u b i a g itu r de a c tu positivo v o lu n ta tis e x c lu d e n te aliq u o d elem e n tu m essen tiale con­ sensus m a trim o n ia lis. P o te st p r a e te re a h a b e re in flu x u m in c o n fig u ra­ tionem im p e d im e n ti im p o ten tiae , q u ia si in h ie ra rc h ia fin iu m finis p rim a riu s c o n serv at illu d m o m e n tu m quod h a b e b a t in tra d itio n e , v id e tu r q u o d elem e n tu m sp e cfica tiv u m ca p ac ita tis a d copulam coniugalem et ideo c rité riu m im p e d im e n ti im p o te n tia e e r it c a p ac ita s e m itte n d i v e ru m sem en p r o u t in iu ris p ru d e n tia canonica a c tu a li u ti c e rtu m h a b e tu r. Si e co n tra, fin is p rim a riu s non h a b e t m o m e n tu m ad e o exclusivum , u t ita dicam us, fo rta sse e r it su fficien s u t q u is p o ssit c o n tra h e re m a trim o n iu m si h a b e a t ca p a c ita te m co n stitu e n d i in tim a m com m unionem v ita e e t am o ris coniugalis, etia m si non h a b e a t ca p a c ita te m e m itte n d i v e ru m sem en in te stic u lis e la b o ra tu m . D en iq u e h o c e le m e n tu m in flu x u m h a b e re p o te st in conceptum in d isso lu b ilitatis m atrim o n ii, q u ia si am or coniugalis in g re d itu r in s tr u c tu ra m essen tiale m iu rid ic a m m a trim o n ii, si d efic it am o r fo ra tsse n o n co n sistit v in c u lu m m a trim o n ia le vel, iu x ta aliquos, d a r e tu r etia m po ssib ilitas dissolutionis v in c u li ia m con stitu ti, a tte n ta p ra e se rtim re p re se n ta tio n e m y stica m a trim o n ii C hristiani; si en im deficit am or, d eficere v id e tu r ra tio sym bolism i am o ris C h risti et Ecclesiae.

U t videtis, m a te ria est am p fissim a, nec p o te st in u n a re la tio n e to ta m odo co nvenienti tr a c ta r i. Ideo conabor e a ta n tu m ta n g e re in singulis q u ae stio n ib u s, q u ae hodie m agis in discussione su n t.

In cip iam u s ig itu r a q u ae stio n e de fin ib u s m a trim o n ii. A m o r coniu­ galis e t in tim a com m unio v ita e d eb e n tn e co sid erari u t fin es m a trim o n ii e t qu id em in eadem linea p rin c ip a lita tis ac g en e ratio e t educatio p ro ­ lis? In C onstitu tio n e „G audium e t spes” am o r n o n e x h ib e tu r u t finis

(4)

[3] M utationes in iure m atrim oniali 5

m atrim o n ii, sed e x h ib e tu r u t o rd in a tu s ad eosdem fines ac in stitu tu m ipsum m atrim o n ii. S u n t duo saltem te x tu s in quibus hoc clere pa tet: „Indole su a n a tu ra li, ipsum institutum m atrim onii amorque coniugalis ad p ro crea tio n e m e t ed u catio n em p ro lis o rd in a n tu r iisque v e lu ti suo fastigio c o ro n a n tu r” (48, 1). „Matrimonium et amor coniugalis indole su a a d p ro le m p ro c re a n d a m o rd in a n tu r...” (50, 1). A m or coniugalis et in s titu tu m m a trim o n ii p o n u n tu r in eadem , lin e a fin a lita tis.

C onceptio ig itu r q u ae in C o n stitu tio n e „ G audium et spes” la te t est haec: Deus o rd in a v it elem e n tu m o rd in is psychologici quod vocam us am o rem coniugalem sicu ti ip su m in s titu tu m m a trim o n ia le ad p ro c re a ­ tio n em p rolis e t ad felic ita te m et p erfec tio n e m coniugum . A m or enim est elem e n tu m in su stitu ib ile u t in s titu tu m m a trim o n ii p ossit o b tin e re re a p se suos fin es, q u ia sine am o re im possibilis est co n v iv en tia con iu ­ gum ; im possibilis est eo ru m felicitas e t p ro g re ssu s in ord in e sp iritu a li, affectivo, psychologico etc., im possibilis est, sensu p le n e h u m a n o , gen e­ ra tio e t educatio prolis. H ac de ca u sa e x h ib e tu r in eadem lin e a fi- n a lita tis, ac elem e n tu m in stitu tio n a le : am bo elem e n ta su n t o rd in a ta ad p ro crea tio n e m e t ed u catio n em p ro lis a tq u e ad felic ia ta te m et p e rfe c ­ tionem coniugum , id est, ad fines altru istic o s e t perso n alistico s qui m a trim o n io trib u i solent. H anc in te rp re ta tio n e m am ple exposui in meo stu d io „Structura iuridica m atrim onii secundum Concilium Vaticanum

II. Momentum iuridicum am oris coniugalis, R om ae 1968. P o st m eum

stu d iu m , se m p er m agis au cto res huic in te rp re ta tio n i ad h a eren t.

Com m issio Codici lu r is C anonici recognoscendo d e b e b a t ratio n e m h a b e re d o ctrin a e C oncilii in re d a e tio n e can. 1013 §1, Ideo in sch em ate h u iu s ea n o n is, quod p ra e p a r a tu r , non f it m entio de am ore coniugali, q u a am or n o n v id e tu r poisse co n sid e ra ri u t fin is m a trim o n ii neq u e in C oncilio u t ta lis c o n sid eratu r. P o st lu n g a m discussionem , ‘p e rv e n tu m e s t ad schem a quod, in q u a n tu m sc itu r, sic so n a t: „M atrim onium est in tim a to tiu s v ita e coniuneto in te r v iru m e t m u lie re m q u ae in d o le sua n a tu ra li ad p ro lis p ro cre a tio n e m e t ed u catio n em o r d in a tu r”. N on r e ­ m a n e t vestigium term in o lo g iae „finis p rim a riu s — finis se c u n d a riu s’. E t q uidem iu re, q u ia neq u e [term inologia neq u e divisio v id e n tu r a p ta e ad e x p rim e n d a m d o ctrin am cath o licam de m a trim o n io . N on est a p ta q u ia fines qui d ic u n tu r se c u n d a rii v id e n tu r poni |in condicione p eio ra tiv a , ac si essent aliq u id m in o ris m om enti. V erbum enim „secundarius” in lin ­ guis la tin is d e n o ta t a liq u id accessorium , p a rv i valoris, m in o re c o n sid era­ tio n e dignum . In ,ηονο sch em ate fines q u i d ic e b a n tu r se cu n d a rii in ­ clu d u n tu r in illa locu tio n e „in tim a to tiu s 'vitae co niunctio in te r v iru m et m u lie re m ”, e t fin is q u i a n te a d ic e b a tu r p rim ä riu s in d ic a tu r illis v erb is „q u ae indole su a in a tu rali o rd in a tu r ad p ro c re a tio n e m e t educatio n em p ro lis”.

In h ac s tr u c tu ra canonis a tte n d itu r p o tiu s ad d istin ctio n em in te r fin em im m e d ia tu m e t fin em u ltim u m etsi h aec te rm in o lo g ia v ita tu r. V id etu r en im quod illa in tim a to tiu s v ita e coniunctio e x h ib e tu r u t fin is

(5)

6

U, Navarre te [4]

im m ed ia tu s m a trim o n ii, qu ae o rd in a tu r ad finem u lte rio re m , scilicet ad p ro lis p ro crea tio n e m e t educationem . H aec conceptio .apparet etia m in E nc. „H um anae vita e ”: „Quo circ a p e r m u tu a m sui donationem , 'quae ip so ru m p ro p ria e s t e t exclu so ria, coniuges illa m p e rs e q u u n tu r p e rso ­ n a ru m 'com m unionem , q u a se in v icem p erfician t, u t ad n o v o ru m v iv e n ­ tiu m p ro crea tio n e m e t educatio n em cum Deo o p era m so cien t” (n. 8). In ord in e specu lativ o h aec d istin ctio p a ru m u tilita tis c o n fe rre posse v id e tu r; sed certo, si .attendim us ad in te n tio n e m c o n tra h e n tiu m atq u e e tia m ad o rd in em quo de facto re a liz a n tu r fines, p a te t quod g en e ratim in te n tio im m ed ia ta co n tra h e n tiu m est c o n stitu e re in tim a m com m unio­ n em vitae, c o n tra h e re sim p lic iter m a trim o n iu m , a tq u e etiam p rim u s g ressu s q u em de facto fa c iu n t est co n stitu e re illa m c o m m u n ita te m vitae. P ra e te re a in in te n tio n e c o n tra h e n tiu m g en e ratio et educatio p rolis h a b e tu r quidem , sed g e n e ra tim .non in p rim o p la n o conscientiae nec adeo clare e t in te n se ite n ta . H ac de ca u sa etsi am bo fines s in t in eadem lin e a v alo rizatio n is p ro u t se m p er m agis d o ctrin a te n d it affirm a re , 'de fa c to in tim a co m m u n itas v ita e in te n d itu r u t aliq u id m agis im m ed iatu m , quod aliu d 'u lteriu s et m agis m e d ia tu m o rd in a tu r, scilicet ad p rolis g en e ratio n e m e t educationem .

N unc 'tra se am u s ad agendum de obiecto consensus m a trim o n ia lis. Q uaestio haec est m agis com p lex a e t difficilis. E t im p rim is o p o rtet n o ta re h an c q u ae stio n em esse ta n tu m in a d a e q u a te d istin c ta m a b illa de fin ib u s, q u ia cu m a g itu r de consensu in societatem aliq u am co n stitu e n ­ dam , finis so cietatis in g re d itu r aliquo m odo in d eterm in a tio n e obiecti, eo quod societates, u t a it S. T hom as, sp e c ific a n tu r 'finibus. Sed, u t p a ­ te t, s u n t conceptus d iv e rsi e t sc h e m a ta co n cep tu alia diversa, ideo q u a e ­ stiones 'valde in te r d iversae. O m issis aliis, q u ae p acifica su n t, qu aestio n u n c a g ita ta est h aec: U tru m am o r coniugalis e t in tim a com m unio v ita e sin t elem en tu m e ssen tiale obiecti consensus m a trim o n ia lis necne? A liis v erb is: U tru m si co n tra h e n te s in te n d a n t ta n tu m tr a d e re ius in corpus, p ro u t h a b e tu r n u n c in can. 1081 § 2, non vero in te n d a n t con­ stitu e re illam „in tim a m co m m unionem v ita e e t am o ris coniugalis” p ro u t d e fin it C o n stitu tio „ G audium e t spes” m a trim o n iu m in facto esse, u tru m in hac hypo th esi e m itta n t v e ru m consensum m a trim o n ia le m necne?

D efinitio canonis 1081 § 2 p o n it u t elem en tu m sp ecificativ u m obiecti consensus ius in corpus: „C onsensus m a trim o n ia lis est actu s v o lu n ta tis quo u tra q u e p a rs tr a d it et ac ce p ta t ius in corpus, p e rp e tu u m e t ex clu - siv u m in o rdine ad actu s p e r se aptos ad p ro lis g en e ra tio n e m ”. O b iic itu r hodie elem e n tu m „ius in co rp u s”, p ra e te rq u a m quod nim is su b lin e a t asp ectu m biologicum , non e x h a u rire o b iectum to ta le essen tiale consensus m a trim o n ia lis. Ideo o p e rte t u t hic canon re fo rm e tu r.

Sed cum a g itu r de n ova fo rm u la tio n e p ro p o n e n d a to ta qu aestio v e r ­ tit u r u tru m am or coniugalis e t com m unio v ita e sin t necne elem entum e ssen tiale consensus. S aepe cum de hac q u ae stio n e a g itu r — idem accid it in q u ae stio n e de fin ib u s — s u m u n tu r p e r m odum u n iu s e t in d i­

(6)

[5] Mutationes in iure m atrim oniali 7

stin c te „am o r coniugalis” e t „com m unio v ita e ”. Sed u t p a te t su n t duae re a lita te s v ald e in te r se d istin ctae, nec p e r m odum u n iu s sum i possunt.

Meo iudicio, am o r coniugalis no n e s t 'elem entum esse n tia le obiecti co n sen su s m a trim o n ia lis, q u ia am or est re a lita s q u a e d a m g iu rid ic a vel p re iu rid ic a , q u ae in 'cam pum iu ris assum i non potest. A d h a n c conclu­ sionem p erv e n io in m eo studio s u p ra m em orato, S tru c tu ra iuridica

m a trim o n ii se cu n d u m C oncilium V a tic a n u m II. M o m e n tu m 'iuridicum am oris coniugalis. R atio p o tissim a c u r am or coniugalis non p o ssit in ­

g re d i in 'cam pum iu ris est, m eo iudicio, q u ia am o r specifice coniugalis est phen o m en o n psychologicum quod non p o te st im p e ra ri directe a v o lu n ta te . V o luntas p o te st q u id e m c re a re condiciones in q u ib u s am or p o ssit nasci, crescere, co n serv ari, sed n o n p o te st d ire c te im p e ra re illiu s o rtu m , aug m en tu m , co n servationem . Ideo n o n p o te st esse obiectum iuris. Ego n o n p o ssu m iu rid ic e m e obligare a d h ab e n d a m bo n am digestionem , sit v en ia exem plo, q u ia est phenom enon q u o d non ca d it sub im perio m e ae v o lu n ta tis. P a r ite r nem o p o te st a ssu m ere v e l concedere ius am an d i, am o re specifice coniugali. S ublineo illu d „specifice co n iu g ali” q u ia hic a m o r h a b e t notas specificas q u a e illu m p o n u n t in categ o riam om nino specialem , s u b tra c ta m ab im p erio d irecto v o lu n ta tis. A liud est en im am or ille c a rita tis in proxim os, ad qu em om nes te n e m u r, q u ia ille am o r c a rita tis n ih il aliu d secum fe r t q u a m v o lu n ta te m n o n facien d i m a lu m a lte ri e t fac ien d i b onum in q u a n tu m a p u d nos est. E 'contra am o r coniugalis, — si s u m itu r iu x ta notionem com m unem e t p ro u t in C o n stitu tio n e „G audium et spes" a c cip itu r — h a b e t d y n am ism u m p sy ­ chologicum c h a ra c te ristic u m , cum n o tis specificis, ob qu em fu g it im ­ p e riu m d ire c tu m v o lu n ta tis. Ideo am or coniugalis fo rm a lite r ta lis non p o te st esse o b iectum iu ris e t obligationis. 'De facto C om m issio in sc h e­ m a te iam p ra e p a ra to canonis 1081 § 2, n u lla m m en tio n em fa c it am oris coniugalis.

E c o n tra , a liu d dicendum est de „consortio to tiu s v ita e ” v e l de „ in ti­ m a c o m m u n ita te v ita e ”, q u ia h aec co n sistit in cum ulo actio n u m et p ra e sta tio n u m , q u ae c a d u n t sub im p erio d irecto v o lu n ta tis e t possu n t esse obiectu m iu ris e t obligationis. D e se u t illae actiones 'et p ra e s ta ­ tiones su u m fin em o b tin e a n t in cam po e x iste n tia li e x ig u n t 'am orem , illu m q u e e x p rim u n t ac fo v en t; sed iu s-o b lig a tio ad illas ponendas su b siste re p o te st etiam si am o r coniugalis deficiat.

De facto Com m issio p o su it u t elem e n tu m essen tiale consensus m a tr i­ m onialis co n so rtiu m to tiu s v ita e et non am o rem eoniugalem . R edactio c a n o n is 1081 § 1, p r o u t n u n c h a b e tu r in sc h em a te est haec: „C onsensus m a trim o n ia lis est ac tu s v o lu n ta tis quo v ir e t m u lie r 'foedere in te r se c o n stitu u n t consortium v ita e coniugalis p e rp e tu u m et exclusivum , indole s u a n a tu ra li ad p ro lis g en e ratio n e m et ed u catio n em o rd in a tu m ”. N o­ te tu r , u t su p ra in d icav im u s, sp ecificatio n em fin is esse n ec essariam u t sp e cific etu r co n so rtiu m to tiu s v ita e, q u ia secus hoc co n so rtiu m re m a n e ­ r e t in d e te rm in a tu m . N on d ic itu r q u id q u a m de iu re in corpus seu 'de

(7)

iu re ad ex e rc itid m ' se x u a lita tis quod est elem e n tu m m agis specifica- tiv u m societatis coniugalis, sed d ic itu r im p licite p e r ind icatio n em finis h u iu s consortii: „indole su a n a tu ra li ad p rolis g en e ratio n e m et e d u c a­ tio n e m o rd in a tu m ” . U t p a te t re lin q u itu r scien tiae canonicae p ro b lem a d e te rm in a n d i q u an d o n a m co n so rtiu m sit „vitae coniugalis” et p ossit h a b e re o rd in atio n em ad p ro lis gen eratio n em , h a u d secus ac in ac tu a li can. 1081 § 2, re lin q u itu r scien tiae in te rp re ta tio q u an d o n a m po ssit tr a d i e t a c c e p ta ri ius in corpus et q u an d o n a m a c tu s sin t p e r se a p ti ad p ro lis generationem .

Cum n o v a fo rm u la tio n e e v ita tu r illa n o ta nim is m a te ria lis e t biolo- gica q u am su sc ita t expressio „ius in corpus” ac tu a lis canonis. E x h ib e tu r p r a e te r e a obiectum consensus m odo m agis com plexivo, m agis exhaustivo.

N on enim in d ic a tu r ta n tu m elem e n tu m quod se m p er re m a n e b it u ti

m agis . sp ecificativ u m societatis coniugalis, id est ius ad ex e rcitiu m se x u a litis h u m a n ae , sed in d ic a tu r quoque m odo p ra e g n a n te to tu m com ­ p le x u m iu riu m e t officiorum p ro p rio ru m m atrim o n ii, illa locutione tra d itio n a li „consortium vitae”.

E x a lia p a rte , co n so rtiu m to tiu s v ita e, m odo g e n e ra li acceptum , non u t elem e n tu m accessorium v el m e re in te g rale , sed u t essn tiale consensus m a trim o n ia lis h ab e n d u m esse v id e tu r. M a trim o n iu m enim in s titu tu m est a D eö e tia m ad hoc u t coniuges o b tin e a n t illam p le n a m e t eorum ip so ru m p e rfe c tiv a m v ita e com m unionem , q u ae om nes dim ensiones p e rso n a lita tis quodam m odo affic it e t com p reh en d it. E ec tiu s fo rte posset dici m a trim o n iu m in s titu tu m esse o rd in atio n e d iv in a in b o n u m ho m i­ nis, — non p rae cise q u a hom o est p a te r, m a te r vel filiu s — sed sim p lic ite r in b o n u m hom inis u t n em pe hom o in in d iv id u a e t p e rp e tu a u triu s q u e sex u s com m unione, p e rfic ia tu r, sa n ctific e tu r, p e r p e tu e tu r

su p e r te rr a m m odo consentaneo n a tu ra e hum anae.

N unc ‘v id e am u s qu o d a ttin e t a d can. 1086 § 2, u b i a g itu r de exclusione alicu iu s elem en ti essen tialis consensus p e r ac tu m p o sitiv u m v o lu n tatis. P a te t quod si obiectum essen tiale consensus d e s c rib itu r m odo su p ra indicato, etia m canon 1086 § 2 d eb et red ig i ta li fo rm a u t co rresp o n d eat can o n i 1081 § 2. R evocam us in m e m o riam canonem actu alem , u t possi­ m u s in stitu e re co m p aratio n em : „A t si a lte r u tr a v e l u tra q u e p a rs positivo v o lu n ta tis ac tu ex c lu d a t m a trim o n iu m ipsum , a u t om ne ius ad coniu- galem actum , vel essen tialem aliq u am m a trim o n ii p ro p rie ta te m , in v a lid e c o n tra h it”. N ihil in eo d ic itu r de consortio to tiu s vitae. R e ce n setu r ta n ­ tum m odo exclusio a u t m a trim o n ii ipsius — obiectum sim u latio n is to ta lis, — a u t om nis iu ris ad coniugalem actu m , a u t alicuius m a trim o n ii p ro p rie ta tis. Sed q u id si quis e x c lu d a t iu s ad co n so rtiu m v ita e , quam vis d e t e t acceptet iu s ad ac tu m coniugalem ?

P a te t quod si in can. 1081 § 2 p o n itu r „consortium v ita e coniugalis” u t elem e n tu m essen tiale consensus, e tia m in can. 1086 § 2 deb et rec en ­ se ri exclusio h u iu s consortii u t ca u sa n u llita tis m a trim o n ii. In q u a n tu m sc itu r, reductio q u a e p ra e v id e tu r est haec: „A t si a lte r u tr a v el u tra q u e p a rs positivo v o lu n ta tis ac tu e x c lu la t m a trim o n iu m ipsum , a u t ius ad

(8)

[7] M utationes in iure m atrim oniali

9

vitae communionem, a u t ius ad coniugalem actum v el essen tialen a li­

q u a m m a trim o n ii p ro p re ta te m , in a v alid e c o n tra h it”. A d iu n g itu r com m a

„aut ius ad vitae com m unionem ”. A liquis p ro p o su e ra t u t d ic e re tu r „aut ius ad cohabitationem ”, sed fo rm u la non f u it ac ce p ta ta q u ia est nim is

am p la e t difficile p o te st d e m o n stra ri iu s ad sim ul cohab itan d u m , sensu, m a te ria li cohab itatio n is, seu sub eodem tecto, p e rtin e re ad essentiam , m atrim o n ii.

Hoc n ovum elem entum , u t p a te t, c re a t d ifficu ltate s h a u d leves iu risp ru d e n tia e , p rae cise ob eius in d e term in a tio n e m . A t h ac d iffic u lta te s non p o ssu n t esse ra tio sufficiens ad illu d elem en tu m p ra e te re u n d u m u t cau sam n u llita tis, si d o ctrin a d e m o n stra t illu d p e rtin e re ad obiectum essen tiale consensus. C erto, m eo 'iudicio, casus n u llita tis ex hoc capite,, non p o te ru n t esse m u lti q uam vis p rim o asp ectu a lite r v id e a tu r. H oc enim c a p u t n u llita tis, u t p e r se ipsum h a b e a t efficaciam invalidantem ,. su p p o n it co n tra h en te s vele tra d e re e t ac ce p ta re ius in corpus — secus iam h a b e re tu r n u llita s ex hoc cap ite — e t e x c lu d e re ius ad com m unio­ nem vitae. Ia m vero, m eo iudicio, e t co n stat e x p e rie n tia iu risp ru d en tiali,. non p o te ru n t esse m u lti illi casus in q u ib u s co n tra h e n te s sin t in h o c s ta tu psychologico, quod e x c lu d a n t scilicet ius ad com m unionem vitae· e t ta m e n d e n t ius 'in corpus. S u n t qu id em m u lti casus in q u ib u s con­ tra h e n te s p ra e v id e n t quod non p o te ru n t sim u l co h a b ita re fo rse p e r lo n ­ g um te m p o ris sp a tiu m p ro p te r c irc u m sta n tia s vel quod h ab e b u n t

d iffic u lta te s in te r se p ro p te r ratio n es v a ria s indolis p erso n a lis etc., sed v ix psychologice possibile est quod v e lin t c o n tra h e re m a trim o n iu m et. tr a d e re ius in corpus e t ta m e n e x c lu d a n t ius ad com m unionem v ita e e t qu id em ac tu positivio v o lu n tatis.

E x a lia p a rte , n o te tu r quod accidit in ca su n u llita tis ex ca p ite m etus. H a b e tu r discussio sa ec u laris u tru m m e tu s in v a lid e t m a trim o n iu m iu r e ipso n a tu ra li an ta n tu m iu re positivo Ecclesiae. P osito au tem quod. E cclesia h a b e t p o te sta tem p ra e sc rib e n d i d e te rm in a ta s condiciones q u ib u s non se rv a tis m a trim o n iu m est in v a lid u m , non h a b e tu r d ifficu ltas si in a liq u a m a te r ia Ecclesia im p o n it iu re positio a m b itu m m a io rem in v a li- d atis 'quam qu em im p o n it iu s n a tu ra le . Hoc p ra e sc rip tu m Ecclesiae· p o te st s ta tu ti sive p e r legem fo rm a le m sive ex iu ris p ru d e n tia q u ae qu id em im p licite a p p ro b a tu r ab Ecclesia. In casu m etus, ce rtu m est. notas q u ib u s m etus q u a lific a tu r u t vim in v a lid a n te m h a b e a t d e te rm in a ­ tas esse iu re positivo Ecclesiae, p ra e se rtim ope iu risp ru d e n tia e . Ideo· n u lla est d ifficu ltas si in fu tu ro , quod a ttin e t ad ius com m u n io n em v ita e, p r a e te r elem en tu m iu ris n a tu ra lis, quod fo rta sse n u m q u a m poterit, p raecise d e te rm in a ri, cum m a te ria sit d ifficillim a, iu ris p ru d e n tia d e te r­ m in e t a m b itu m in v a lid ita tis m a io rem q u a m q u em ex ig it ip su m ius n a ­ tu ra le .

Quod a u te m ius ad com m unionem v ita e d eb e at r e q u iri ad validitatem·, m a trim o n ii — sa lte m iu re positivo Ecclesiae, si fo rte non r e q u ir a tu r iu re ipso n a tu ra li — v id e tu r om nio consonum sive d o ctrin ae C oncilii

(9)

10

U. N avarrete [8]

V atic a n i II et E ncyclicae „Humanae vita e” sive p ro g re ssu i sc ien tiaru m an th ro p o lo g ica ru m .

V elim hic a d com plem entum m a te ria e aliq u id su b iu n g e re de dolo ta m q u a m ca p ite n u llita tis. H odie, u t scitis, dolus non c o sid e ra tu r u t r a d ix in v a lid a tis m a trim o n ii. P etitio n es p lu rim a e ta m e n fa c ta e su n t a can o n istis u t h ae c ra d ix in codice fu tu ro co n sid eretu r. Im m o s u n t qui a ffirm e n t m a trim o n iu m in casu 'doli g rav is esse in v a lid u m ipso iu re n a tu ra e ; quod q uidem difficile p o te st d em o n strari. T o ta tra d itio est in sensum c o n tra riu m . D olus n u m q u a m co n sid e ra tu s est u t ca u sa in v a lid a ­ tis m a trim o n ii, etia m in casu quo v e rse tu r circ a res m a x im i m o m en ti p ro v ita m a trim o n ia li. T am en hodie ob evolutionem d o ctrin ae circa d ig n ita te m p erso n a e h u m a n a e a tq u e circ a valo res perso n alistico s m a tr i­ m onii, v id e tu r om nino nec essariu m u t p ro te g a tu r lib e rta s p erso n alis ad co n tra h e n d u m m a trim o n iu m cum p e rso n a lib e re electa, circ a qu am n u llu s h a b e a tu r dolus circ a res m ag n i m o m enti q u a e d irec te affic iu n t illa m „in tim am co m m u n itas v ita e et am oris coniugalis” („G a u d iu m et

spes", n. 48), q u a e est m a trim o n iu m . E x 'alia p a rte , p a te t non q u em ­

lib e t dolum posse afficere v a lid ita te m m atrim o n ii, cum circ a res a c cid en ta les in om nibus T e re m a trim o n iis h a b e a tu r aliquis dolus, siquidem fam ilia e e t p a rte s facile ta c e n t q u id q u id in dedecus ea ru m dec ed e re potest.

Q uod a ttin e t ad fo rm u la tio n e m canonis de dolo, h a b e n tu r du ae p r a e ­ c ip u a e p o ssibilitates. P rim a est p ro p o n ere fo rm u la m aliq u a m generalem ,

u t h a b e tu r in canone (de m etu, re lin q u en d o iu risp ru d e n tia e e t d o ctrin ae la b o re m d e te rm in a n d i in concreto fa c ti species q u a e in illo in c lu d u n tu r. I ta in canone ide m e tu lo cu tio n es su n t om nino gen erales: M etus g rav is

exterinsece et iniuste incussus... Sed q u an d o n a m h a b e a tu r m e tu s g rav is

e x trin se c e e t in iu ste incussus le g isla to r non 'd ete rm in at. S ensus h o ru m v e rb o ru m d e te rm in a tu s est iu ris p ru d e n tia e t do ctrin a. De facto hodie iudices h a b e n t c rite ria v a ld e e la b o ra ta ad casus singulos ex capite m e tu s decidendos. Eodem m odo p osset fie ri quod a ttin e t ad dolum . A lia po ssib itas est fac ere can o n em elen c ativ u m e t qu id em cum elencho ta x a tiv o casu u m in q u ib u s h a b e a tu r in v a lid ita s m a trim o n ii ob dolum , v. gr. si h a b e a tu r dolus circ a m a te rn ita te m m u lieris vel p a te rn ita te m viri, v e l circ a religionem etc. Sed d ifficu ltate s grav issim a e h a b e n tu r in h ac solutione q u ia d ifficile e s t fa c e re elen ch u m q u i sa tisfa c ia t om nibus n ec essita tib u s. P ra e te re a etiam ad in te rp re ta n d u m illu m elenchum e rit n ec essaria iu ris p ru d e n tia et doctrin a. Ideo p ro b a b ilite r p ra e v a le b it te n d e n tia ad in d u cen d am fo rm u la tio n e m generalem .

N unc agam us de im p edim ento im p o ten tiae. Q uaestio haec tr a c ta ta est in C om m issione C odificatrice p e c u lia ri p ro fu n d ita te e t am plitu d in e. F a c ta est sessio e x tra o rd in a r ia ad q u a m in v ita ti s u n t n o n n u lli optim i m edici, p sy c h ia tre e t psychologi. P o s tu la ta su n t p ra e te re a v o ta ab aliq u ib u s canonistis e t m o ra listis qui non p e rtin e n t ad C om m issionem . -Quod in d ic a t g ra v ita te m q uaestionis.

(10)

[

9

]

M utationes in iure m atrim oniali 11

Q uod a ttin e t ad im p e d im e n tu m im p o ten tiae m odo tra d itio n a li in te l­ lectu m , im p rim is u rg e t to lle re illu d sc an d a lu m quod h a b e tu r ex diverso m odo tr a c ta n d i q u ae stio n em ap u d S an c ta m Sedem , quod sp e c ta t ad v e ru m sem en u t elem e n tu m copulae coniugalis. D um iu risp ru d e n tia E o ta lis et alio ru m tr ib u n a liu m ecclesiasticorum co n sid erat sem en in te stic u lis e la b o ra tu m u ti elem e n tu m essen tiale copulae coniugalis, S a n c tu m O fficium 'in p lu rib u s responsis se m p er co n sid erav it ta le ele­ m e n tu m u ti non n e c essariu m ad ca p a c ita te m ad copulam coniugalem h ab e n d am . S. O fficium in casibus v acto m iae et sim ilibus sem per re sp o n d it: „M atrim o n iu m non est im p e d ie n d u m ”, quod su p p o n it S. O fficiu m non c o n s id e ra re u ti d o ctrin am c e rta m illam qu ae ad notionem co p u lae coniugalis e x ig it eiacu latio n em sem inis in te stic u lis elab o rati. S upp o n it, e co n tra , d o c trin a m c o n tra ria m esse ce rtam vel sa lte m h ab e ri d u b iu m iu ris, q u ia etia m in casu d u b ii de im p edim ento im p o te n tia e m a trim o n iu m non est im pediendum , cum om nis hom o h a b e a t ;lu s ad m a trim o n iu m nisi c e rto co n stet eu m esse incapacem . E co n tra, trib u n a lia ecclesiastica in causis n u llita tis a tq u e etia m p ra x is S. ,C. de S a c ra ­ m e n tis in causis su p e r rato , su p p o n u n t u ti d o ctrin am c e rta m eia c u la ­ tio n e m v e ri sem inis esse elem e n tu m e ssen tiale copulae coniugalis. Ideo q u a n d o deest eiac u latio sem inis in te stic u lis e la b o ra ti se n te n tia fe rtu r p ro n u llita te m a trim o n ii a u t m a trim o n iu m h a b e tu r pro non consum m ato. H ic -modus decidendi — a tte n to p rin cip io g en e rali in dubio sta n d u m e s t p ro v a lo re m a trim o n ii vel p ro eius in co n su m m atio n e — supponit iu ris p ru d e n tia m ecclesiasticam co n sid erare u ti d o ctrin am ce rtam illam q u a e ex ig it (eiac u latio n em sem inis in te stic u lis eleb o rati u ti elem en tu m essen tiale copulae coniugalis. H aec d isc o rd a n tia in te r d iv e rsa d ic asteria S a n c ta e Sedis d eb et q u a m p rim u m d isp arere. ,

S ed q u a e n a m e rit solutio fu tu ra ? Meo iudicio, a tte n ta d o ctrin a C on­ cilii V atican i I I e t Enc. „H um anae vita e” necnon evolutione ac tu a li d o c trin a e in sensum m a io ris 'aestim ationis v o lo ru m p erso n a listico ru m m a trim o n ii, elem e n tu m v e ri sem inis non p o te st am p liu s h a b e ri u t decisivum ad iu d ic an d u m ca p a c ita te m ad m a trim o n iu m . C eteru m d o c trin a q u a m a p p lic a t iu risp ru d e n tia ecclesiastica sem per m agis in u ltim is decenniis in d u b iu m v a c a b a tu r. 'N um erus au c to ru m qui alite r o p in a b a n tu r fu it se m p re crescens. N u lla enim ra tio convincens adduci p o te st ad p ro b a n d u m c u r v a sec to m ia ti et a e q u ip a ra ti d eb e an t tr a c ta ri d iv e rso m odo ac ste riles cum p o ssin t h a b e re copulam coniugalem et o b tin e re p le n am sa tisfac tio n e m eodem m odo ac steriles. S alte m a d m it­ te n d u m est h a b e ri d u b iu m iu ris, u ti' p lu rim i auctores, iam a n te C on­ ciliu m V at. II, d efe n d eb an t. Ideo p ra e v id e tu r evolutio iu risp ru d e n tia e in seiisum d o ctrin ae q u am p ra e su p p o n u n t re sp o n sa S. Officii, non vero e contra.

U ltim is an n is s u n t aliqui, p ra e s e rtim A m ericani, q u i v e lin t u t p ra e te r im p e d im e n tu m im p o ten tiae sensu tra d itio n a li acceptum , aliu d im p e d i­ m e n tu m im p o ten tiae s ta tu a tu r, scilicet im p e d im e n tu m im p o ten tiae m

(11)

o-12 U. Navarrete [10]

ra lis v el psychologicae, u t ip si dicunt. V elim u t com plem entum m a ­ te ria e aliq u id su b iu n g e re de h a c questione.

N om ine im p e d im e n ti im p o te n tia e m o ralis v el psychologicae non in te lle g itu r in c ap a citas p erficien d i copulam coniugalem ob aliq u am disfu n ctio n em vel in h ib itio n e m psychologicam , quod ca d it sub conceptu im p o ten tiae sensu tra d itio n a li intellectae, sed in te llig itu r in cap acitas m o ralis co n stitu tio n alis su b iecti ad assu m en d a 'onera e t ad im p le n d a officia p ro p ria m a trim o n ii ex q u a c u m q u a ra d ic e haec in c ap a citas p r o ­ v en iat. Q uicum que ig itu r f u e rit c o n s titu tio n a lite r 'incapax assu m en d i o n era specifice coniugalia vel illa adim plendi, h ab e n d u s est u ti im potens ad m a trim o n iu m . H aec in c a p a c ita s p ro w e n ire p o te st e x im m a tu r ita te c o n stitu tio n al! p erso n a lita tis, in d e p e n d e n te r ab ae ta te, sive ex ra d ic a li ca re n tia sensus m o ra lita tis e t re sp o n sa b ilita tis sive ex a liq u a an o m alia ad sp h e ra m sex u alem p e rtin e n te , q u a su b iectu m in c a p a x re d d itu r fid e lita te m coniugalem se rv a n d i. Sic v. gr. q u i n im p h o m an ia v e l sa tiria d i vel h o m o se x u alitate g ra v i la b o ra n t, q u am v is p o ssin t p erfic e re copulam coniugalem ac p ro in d e non sin t im p o ten tes sensu tra d itio n a li, non su n t capaces assu m ere o b ligationem fid e lita tis se rv a n d ae , ab eo ru m an o m a- la m co nstitutionem , I u x ta h a s auctores, om nes h u iu sm o d i an o m aliae co n stitu tio n ale s subiecti co n sid eran d a e su n t u t co n stitu e n tes im p e d i­ m e n tu m im p o te n tia e m o ralis vel psychologicae. H oc im p e d im e n tu m im p o ten tiae , iu x ta ipsos, deb et rec e n se ri in fu tu ro codice sim u l cum im ped im en to im p o ten tiae , sensu tra d itio n a li intellecto.

Q uid d icendum de hoc p ro b lem ate ? Meo iudicio, o p o rtet d istin g u ere tre s q u aestio n es v ald e in te r se div e rsa s: a lia enim est q u ae stio su b sta n ­ tiv a , a lia questio term inologia, a lia q u ae stio sy stem atica.

Q uod a ttin e t ad q u aestio n em su b sta n tiv a m , p a te t quod si aliquis est c o n s titu tio n a lite r in c a p a x assu m en d i o n era m a trim o n ii p ro p ria , ex q u ac u m q u e rad ic e h aec in c a p a c ita s p ro v e n ia t, non est ca p ax m a trim o ­ nii. A m a trim o n io m a n e t exclu su s ipso iu re n a tu ra e . C odex ac tu a lis non recenset o m nia c a p ita n u llita tis; im m o dn confesso est eum esse nim is p a rc u m in hac re. H ac de cau sa saepe e x h ib e n tu r causae n u lli­ ta tis ap u d tr ib u n a lia ecclesiastica, q u ae non p o ssu n t re d u c i ad c a p ita qu ae in Codice re c e n se n tu r. I ta v. gr. n u llita s ex c a p ita a m en tiae , ex defectu su fficien tis discretionis, ex p e rtu rb a tio n e a c tu a li m e n tis p ro p te r toxica, alchoolica etc. E t ta m en , si m a trim o n iu m est n u llu m , u t ta le d e c la ra ri debet, etsi c a p u t n u llita tis non re c e n se a tu r in Codice. Nemo ta m e n non v id e t h u iu sm o n d i la cu n a s c re a re d ifficu ltate s p ro iu risp ru d e n ­

tia. Ideo in Codice fu tu ro p ro cu l dubio ad im p le b u n tu r. R ecensio ca p i­ tu m n u llita tis e rit m agis com pleta, e t aliquo m odo m e n tio fia t etia m de in c a p a c ita te assu m en d i o n e ra m a trim o n ii p ro p ria , cum c e rtu m sit h an c an o m aliam red d e re su b iectu m in c a p a x m atrim o n ii.

Q uod a ttin e t ad questio n es term in o lo g icam e t sistem a tic am , su n t a u ­ ctores q u i h an c in c a p a c ita te m te rm in o „im p o ten tiae m o ralis v e l p sy - chologicae” desig n at eam q u e sub ca te g o ria im p e d im e n to ru m collocant.

(12)

[11] M utationes in iure m atrim oniali 13

E c o n tra s u n t m u lti, q u ib u s plen e ad h aereo , q u i p u te n t ip su m im p e ­ d im e n tu m im p o te n tia e sen su tra d itio n a li su m p tu m non deb ere clasificari u ti im p e d im e n tu m , sed p o tiu s u ti in c a p a c ita te m p ra e s ta n d i o b iectum consensu m a trim o n ia lis, id eo q u e non in ca p ite de im p ed im en tis d iri­ m e n tib u s, sed in ca p ite de consensu esse collocandum .

S cim us u sq u e ad codificationem a c tu a lis Codicis, o m n ia qu ae im p e­ d ie b a n t v a lid ita te m m a trim o n ii c o n sid e ra ta esse u ti im p ed im en ta. Ita se rm o e r a t de im p e d im e n to m etus, de im p ed im en to fo rm a e etc. Co- d ific ato res optim e m e riti s u n t de iu re canonico in sy stem a tiz atio n e q u am p e rfe c e ru n t. 'D istin x e ru n t leges in h a b ilita n te s seu im p e d im e n ta p ro p rie d ic ta, leges irrita n te s q u as in te r e m in et le x de fo rm a canonica e t alia c a p ita n u llita tis ex d efe ctu consensus. S e d haec classificatio n o n fu it o m n in o p e rfe c ta . I ta v. gr. e r ro r condicionis se rv ilis p o tiu s e s t im p ed i­ m e n tu m q u a m v itiu m consensus.

Im p e d im e n tu m im p o ten tiae , si a tte n d itu r a d eius in tim a m n a tu ra m , n o n est im p e d im e n tu m , seu le x d iv in a in h a b ilita n s, sed p o tiu s e s t in ca- p a c ita s ra d ic a lis p ra e s ta n d i o b ie ctu m consensus, siq u id em hoc obiec­ tu m e s t 'ius in co rp u s — v e l sa lte m iu s in corpus est elem en tu m con­ sensus — ideoque si deest c a p ac ita s d a n d i ius in corpus, deest ca p ac i­ ta s p ra e s ta n d i o b iectum consensus m a trim o n ia lis. ^Proinde p o tiu s in ca­ p ite de consensu q u a m in' illo d e im p e d im e n tis haec in c a p a c ita s esset collocanda.

A t q u id q u id sit d e im p o te n tia ad copulam , c e rtu m m ih i v id e tu r illam in c a p a c ita te m co n stitu tio n ale m assu m en d i o n e ra m a trim o n ii p ro p ria (im p o te n tia m m o ralem ) n o n c o n sid eratu m ir i in f u tu r a codificatione u ti im p e d im e n tu m im p o ten tiae , sed u t aliq u id quod consensum ipsum affic it; ideoque no n in ca p ite de im p e d im e n tis sed in ca p ite de con­ se n su collocabitur.

D enique b re v ite r, siq u id em te m p u s tra n s iit, de in d isso lu b ilitate m a ­ trim o n ii in re la tio n e cum am o re coniugali. N on possum , u t p a te t, to ta m q u ae stio n em de in d isso lu b ilita te m a trim o n ii tra c tre . V elim ta n tu m m o ­ do su b lin e a re quom odo hod ie m a x im u m in flu x u m in h a n c q u aestio n em e x e rc e a t conceptio a c tu a lis de d ig n ita te ‘e t lib e rta te p ersonae, non rec te se m p er in tellectis, necnon v a lo r q u i tr ib u itu r am o ri coniugali.

S i quis le g it stu d ia q u ae de h a c m a te ria p u b lic a n tu r — e t ad h u c m a ­ g is si quis e x a m in a t q u ae dici so le n t in co v e rsatio n ib u s p ra v itis sive sa ­ ce rd o tu m sive la ic o ru m — p o te st fac ile a n im a d v e rte re v e lu ti inconsciam rev e rsio n em ad conceptionem ro m a n istic a m m a trim o n ii, p ro u t h aec h a ­ b e tu r ap u d ro m a n ista s in d e a M anente, q u i sc rip sit a d fin em saeculi elapsi. I u x ta han c conceptionem , m a trim o n iu m ro m an u m non c re a b a tu r uno unico a c tu v o lu n ta tis seu consensu in itiali, q u i sem el em issus cre at v in c u lu m , qu o d p e rs e v e ra t in d e p e n d e n te r a consensu; sed consensus qui r e q u ire b a tu r e r a t consensus continuus. Ideo id qu o d fa c ie b a t u t m a tr i­ m onium p e rs e v e ra re t in v ita , non e ra t consensus in itialis, se d „affectio

(13)

со-14 U. Navarrete [12]

niugalis sed v o lu n ta s h a b e n d i s ta tu m m a riti e t u x o ris seu essendi m a ­ ritu s e t uxor.

H odie in m u ltis 'scriptis, ta li m odo e x h ib e tu r m a trim o n iu m u t v i­ d e a tu r h a b e ri re d itu s ad h an c conceptionem ro m an istic am , su b stitu en d o „affectionem m a rita le m ” am o re coniugali. T ale enim m o m en tu m t r i ­ b u u n t 'am ori coniugali u t a s se ra n t, quod a ttin e t ad cre atio n e m vinculi, n on h a b e ri consensum n a tu ra lite r su fficien tem ad c re an d u m v in c u lu m sine am o re coniugali; quod a ttin e t v ero ad p e rse v e ra n tia m v inculi ia m c re ati, adeo e x to llu n t fu n tio n e m am oris, n o n ta n tu m in p la n o e x iste n - tia li — quod q uidem p ro rsu s iu stu m est — sed etia m in p la n o iu ridico e t sa cram e n ta li, u t, logice procedendo, d eb e a n t concludere v in c u lu m e t sa cra m e n tu m desin ere ex istere, si deficit am or. P ra e s e rtim quod a ttin e t ad sa cram e n tu m , m a x im e u rg e n t sybm olism um am oris in te r C h ristu m e t E cclesiam , quod est p ro p riu m m a trim o n ii C hristiani, ad p ro ­ b a n d a m n ecessitatem am oris u t m a trim o n iu m co n serv et su a m vim sa - c ra m en ta le m . In illo sym bolism o, d icunt, h a b e tu r am o r in te r C h ristu m et E cclesiam u t elem e n tu m essen tialissim u m et sp e cific ativ u m h u iu s unionis, ergo etia m in m a trim o n io c h ristian o d eb e t h a b e ri sem p er a m o r; si a u te m deficit am or, deficit ra tio et fu n d a m e n tu m illiu s sym bolis- mi.

Non est n u n c possibile p e rp e n d e re hoc g rav issim u m pro b lem a. S u n t ta m en p u n c ta q u a e in d u b iu m v o ca ri non p o ssu n t. T alia su n t, v. gr. ca u sa efficiens m a trim o n ii non est fo rm a lite r am or, sed actu s v o lu n ­ ta tis quo co n tra h e n te s foedus coniugale in eu n t. Hic actus n o n id e n ti- f ic a tu r cum am o re coniugali, etsi n u lla d ific u ltas h a b e a tu r in ad m i­ tte n d o eu m e m itti n o n posse sin e p rae su p p o sito m inim o sa lte m a m o ris; a t fo rm a lite r non est am or, sed ac tu s v o lu n ta tis c o n tra c tu a lis q u i m a ­ trim o n iu m cre at. A m or e s t h a b itu s q u id a m p erm a n en s, ra d ic a tu s in v o lu n ta te , q u i su scep tib ilis est v aria tio n ib u s. P o te st in te n sific ari, m in u i, p ro rsu s d eficere etia m p o st in itu m m a trim o n iu m . Ideo C oncilium h o r - tu tu r coniuges u t am o rem c o lan t e t su p p o n it eu m om nino d isp arere, posse. A t — u n t C on cilu iaris e x p lic ite m o n e t — d éficien te am o­ r e n o n eo ipso d efic it m atrim o n iu m .

Q uoad sym bolism um a u te m n o te tu r am orem C h risti e t E cclesiae n o n d efic ere non o b sta n tib u s in fid e lita tib u s e t defectu am oris e rg a C h ristu m , q u a e in E cclesia h a b e n tu r. Ideo sym bolism us s e rv a tu r !— im m o e t fo rte p e rfe c tio re m odo — si v in c u lu m in te r coniuges in d isso lu b ilite r p e rse ­ v e r a t e tiam si in v ic issitu d in ib u s v ita e , qm or e t fid e lita s m u tu a a li­

q u an d o p e r accidens d eficiant.

T ra n siit tem pus. Q uaestiones qu ae v e s tra m agis in te r e s t u t tr a c ­ te n tu r , p ro p o n ite dn dialogo 'qui p o st q u ie tem a liq u a m se q u e tu r. Ego eis resp o n d eb o p ro m eis virib u s. I ta h ab e b im u s visionem sa tis com p letam q u a e tio n u m q u ae hplie a g ita n tu r m odo p e c u lia ri in iu re m a trim o n ia ­ li.

(14)

[13] M utationes in iure m atrim oniali 15 DIALOGUS. P ra e b e m u s b re v e com pendium p ra e c ip u a ru m q u ae stio n u m

q u a e in dialogo a g ita ta e sunt.

1) Q uaestio ,de d istin c tio n e in te r ius corpus e t u su m iuris. — R es­ ponsio: Q uaestio discussa est in C om m issione codificatrice, e t non o b ­ sta n tib u s d iffic u lta tib u s o rd in is sp e c u la tiv i q u ae c o n tra h an c d istin clo - nem m o v e n tu r, p ra e v a lu it se n te n tia huiu sm o d i distin ctio n em esse r e ­ tin e n d a m in d o ctrin a e t iu risp ru d e n tia .

2) Q uaestio n u m a tte n ta d o ctrin a Concilii e t Enc. „Humanae vitae" de p o te rn ita te resp o n sa b iii e t m e th o d is licitis ad lim ita n d a m p rolem , v alid u m sit m a trim o n iu m in itu m cum condicione u te n d i m a trim o n iu m ta n tu m in perio d is agenesicis. — R esponsio: V id etu r d o ctrin a in hoc p u n c ta non subiisse m u ta tio n e m q u o ad v a lid ita te m m a trim o n ii, q u ia d o ctrin a de p a te rn ita te resp o n sb ili e t de m eth o d is lic itis ad p ro b lem lim ita n d a m e ra t ia m co n g n ita a n te C oncilium e t Enc. „Humanae v ita e” nec haec docu m en ta M agisterii m u ta tio n e m u lla m su b sta n tia le m in ­ d u x e ru n t. Ia m P iu s X II q u ae stio n em de in flu x u in v a lid ita te m m a tr i­ m onii d irec te tr a c ta v it in allocu tio n e ad O stetrices, e t illam solvit p e r re c u rsu m ad d istin tio n e m in te r lim ita tio n e m iu ris e t lim ita tio n e m e x ­ e rc itii iuris.

3) De sensu locutionis „consortium vitae” v e l „communio vitae”, u t elem e n tu m essen tialem consensus. — R esponsio: P a te t im p rim is ag i de iure ad co n so rtiu m vel ad com m unionem vitae, non de facto con­ so rtii v e l com m unionis, q u a e p o ssu n t deficere. H ae expressiones n o n sig n ific an t „ius ad cohabitionem ” q u ia co h ab itatio e s t quid nim is con­ c re tu m e t su p p o n it c u ltu ra m u b i fa m ilia h a b e t s tru c tu ra m q u a m d a m d e te rm in a ta m q u ae non est u n ic a possibilis in tr a ex ig en tias iu ris n a tu ­ ralis. P o te st d a ri c u ltu ra in q u a s tr u c tu ra fam ilia e sit d iv e rsa et co­ h a b ita tio sensu stric to non h a b e a tu r, e t ta m e n etiam in illa c u ltu ra m a ­ trim o n ia su n t v a lid a . Illa locutio sum i debet sensu g en erali, p ro u t co n - n o ta t ius ad m u tu u m com p lem en tu m p e rfe c tiv u m in om nibus d im ensio­ nib u s h u m a n ae , nec ta n tu m in sp h e ra se x u a li e t ‘dn o rd in e ad g e n e ra ­ tionem .

4) Q uid de red u c tio n e im p e d im e n to ru m m a trim o n ia liu m ? — R espon­ sio: In h ac m a te ria h a b e tu r Votum a p p ro b a tu m a P a trib u s C oncilia- rib u s, in quo p rin c ip ia d ire c tiv a in d ic a n tu r, q u a e p ro cu l dubio fu tu ra le ­ g islatio se q u etu r. I u x ta haec p rin cip ia: a) im p e d im e n ta g ra d u s m in o ris s u p p rim e n tu r; b) im p e d im e n ta co n sag u in itatis e t a ffin ita tis non m u lti­ p lic a b u n tu r; c) n u llu m v o tu m p riv a tu m e r it im p e d im e n tu m m a trim o ­ niale; d) q u o d lib e t v o tu m p u b lic u m p e rfe c ta e in professione relig io sa, ta m sim plici q u a m sollem ni, em issum co n stitu e t im p e d im e n tu m d iri­ m ens m atrim o n ii.

5) Q uid de co m p ete n tia C o n fe re n tia ru m E piscopalium im ponendi im ­ p ed im en ta d irim e n tia ? — R esponsio: M ea se n te n tia p ersonali, d a tis a d iu n ctis h odiernis quod a ttin e t ad phenom enon tra n sm ig ra tio n is, t u - rism i, fa c illita tis itin e ru m etc., sy stem a leg u m irrita n tiu m e t in h a b

(15)

i-1 6 U. Navarrete [14]

lita n tiu m o p o rte t u t sit fu n d a m e n ta lite r u n ifo rm e p ro to ta Ecclesia, secus in e x tric a b ilib u s d u b iis circ a v a lid ita te m m o lto ru m m a trim o n io ru m d a b itu r ad itu s. Eo vel m agis quod p e r leges m e re p ra e c e p tiw a s vel p ro h ib itiv a s sa tis v id e tu r posse p ro v id e re exig en tiis p ec u lia rib u s sin ­ g u la ru m regionum . P lu ra lita s potes d a ri e t qu id em a m p la in aliis p u n ­ ctis, v. gr. quod a ttin e t ad fo rm a m litu rg icam , ad processiculum pro s ta tu lib ero etc. A tta m en , in q u a n tu m sc itu r, iu x ta schem a a C om m i­ ssione C o d ificatrice p ra e p a r a tu m C o n fere n tiae E piscopales h a b e b u n t co m p ete n tia m im ponendi im p e d im e n ta d irim e n tia pro p ro p rio te rr ito ­ rio.

6) Q uid de m a trim o n iis m ix tis? — R e la to r in fo rm a t de sch em ate n o v a e leg islatio n is dam C on feren tiis E piscopalibus m isso. H odie le g isla­

tio iam p ro m u lg a ta est M. P. „Martimonia m ixta”.

7) Q uid de po sitio n e iu rid ic a ac ath o lico ru m in f u tu ra legislatio n e m a ­ trim o n ia li? — R esponsio: H odie acath o lici b a p tiz a ti te n e n tu r legibus ir rita n tib u s e t in h a b ilita n tib u s sta tu tis in Codice, exceptis tan tu m m o d o le g e d e fo rm a canonica e t im pedim ento d isp a rita tis cultus. Sed nunc, d a ­ t i s p rin cip iis e n u n tia tis in Concilio, p ra e se rtim quod a ttin e t ad m otum

oecum enicum , v id e tu r no n o p o rte re ta le m positio n em conservare. P r a e ­ v id e tu r ig itu r om nes acatholicos e x e m p tu m iri le g ib u s m a trim o n ia li­ b u s m e re eccclesiasticis, q u an d o in te r se c o n tra h a n t.

8) T itu lu s de „De m atriom onio” Codicis ac tu a lis m u ta b itu rn e m u ltu m In f u tu r a codificatione? — R esponsio: In q u a n tu m sc itu r, schem a gen e­ r a le titu li re m a n e b it fu n d a m e n ta lite r idem . L ab o r C om m issionis v id e ­ tu r te n d e re non ad m u ta n d u m sed a d p erfic ie n d u m ip su m sch em a ac­ tu a le , tu m corrigendo conones actuales, tu m sup p rim en d o q u i su p p rem e -

n d i sint, tu m ad dendo alios novos u b i opus sit.

9) Q uid de in d o le p a s to ra li f u tu ri Codicis m a trim o n ia lis? — R espon­ sio: V ox „indolis pastoralis” e s t v a ld e g en e ralis e t aeq u i voca. In hac m a te ria , leg islatio su u m scopum p a s to ra le m o b tin e b it si est sub re s­ p e c tu te cn ic o -iu rid ico p e rfe c ta . N o te tu r b en e h ic agi de in stitu to quod d irec te e t m a x im e p ro fu n d e re sp ic it b onum p u b lic u m non ta n tu m Eccle­ siae sed etiam so cietatis civilis. E t cum ex v o lu n ta te C h risti m a trim o ­ n iu m b a p tiz a to ru m sit de ex c lu siv a co m p ete n tia E cclesiae — ex cep ­ t is effectib u s m e re civilibus —, Ecclesia h a b e t m a x im a m resp o n sa b ili- ta te m e t d eb et p ro c u ra re h a b e re legislationem in q u a n tu m fie ri p o te st p e rfe c ta m om nibus sub resp e ctib u s; ta le m nem pe q u a e no n solum sit a d a e q u a ta ex ig en tiis re a lib u s v ita e sed* etia m q u a e sub re p e c tu technico n u lla m a n sam p ra e b e a t dubiis e t m u ltip lic ib u s in te r p r e ­ ta tio n ib u s . M a te ria adeo g rav is non p o te st d isc ip lin ari n o rm is m e­ r e d irec tiv is v el form ulis e x h o rta tio rii vel q u a e v im s tric te iu rid i- cam non h ab e an t. In aliis m a te riis u b i a g itu r ta n tu m m o d o v e l p ra e v a - le n te r de bono p riv a to , o ptim e p o te st d a ri locus illis in stru m e n tis quae, h a u d qu id em rec te, iu d ic a ri solent u t m agis p a s to ra lia q u a m leges; sed in m a te ria m a trim o n ia li, v e ra c u ra p a s to ra lis e x ig it legislationem o m n i­

(16)

[15] Mutationes in iure m atrim oniali 17

no p rae cisa m et p erfe c ta m , in q u a n tu m fie ri possit. H oc a u te m non im p e d it q u om inus canones aliq u i a d m itta n tu r qui indolem h a b e n t m ere d irec tiv a m , v. gr. circ a cu ra m p a s to ra le m n u p tu rie tiu m vel coniugum etc.

10) Q uid de processu m a trim o n ia li? R esponsio: Cum qu aestio sit am plissim a, d u as ta n tu m q uaestiones b revissim e indicabo. P rim a circa iu s accusandi m a trim o n iu m . U t scitis, ad fin em p o n tific atu s P ii X I et initio P ii X II, a tte n ta m u ltip lic atio n e c a u sa ru m n u llita tis ap u d t r i ­ b u n a lia ecclesiastica cum periculo ne Ecclesia a p p a re re t u t d ivortio fav en s, m a n ife sta ta est te n d e n tia rig o rista ad lim ita n d u m ius accusandi. P iu s X I ia m p a ra v e r a t schem a d o cum enti in quo hoc ius vald e lim ita ­ b a tu r. H aec vero te n d e n tia p ro rsu s s u p e ra ta est. H odie d atis p rin cip iis d o ctrin alib u s Concili circa d ig n itate m , lib e rta te m , conscientiam , iu ra p e r­ sonae h u m an ae, p ra e v id e ri p o te st quod f u tu r a legislatio canonica non lim ita b it ius accu san d i p ro p riu m m a trim o n iu m , sed p o tiu s ex te n d e t illu d absque u lla fere lim itatio n e. 1

A lia qu aestio v e rs a tu r circa m odum acceleran d i proceśum ita u t v ite n tu r in to le ra b ile s m o ras q u a e n unc in m u ltis tr ib u n a li­

bus d an tu r. P ra e te r alia p rocessum m agis agilem re d d e re possunt, p ra e c ip u a d ifficu ltas hodie p ro v e n it ex d u plici se n te n tia conform i q u ae e x ig itu r ad d e c la ra n d a m n u llita te m m a trim o n ii. P ra e te re a secunda et u lte rio r in s ta n tia iisdem m norm is re g itu r ac p rim a , ita u t re v e ra sit v e lu ti re p e titio p rim a e in sta n tia e . Q u a e ritu r n u n c aliquod in stru m e n tu m quo — sa lv a sem p er se c u rita te et c e rtitu d in e q u as n a tu ra re i ex ig it — cum m in o rib u s expensis tem poris, pecu n iae e t en erg iae p e rso n a ru m , po ssit p e rv e n iri ad se n te n tia m defin itiv am . S u n t qui secu n d am in s ta n ­ tia m p ro rsu s elim in a re v o lu n t e t su ffice re a ffirm a n t p rim a n in s ta n ­ tiam , cum possibili ap p e lla tio n e fere u t fit in causis durium . A lii — et v id e tu r madore cum p ru d e n tia — re tin e n d a m p u ta n t secundam in s ta n ­ tia m u t n o rm am gen eralem , a t p ro p o n u n t re m e d ia u t haec vel r a p i­ dissim e d efin iri po ssit si n u llita s f u e rit clara, 'vel saltem o bviam fia t g rav issim is incom m odis, q u ae processus ac tu a lis cre at.

Sed p ro h dolor, d ifficu ltas m a x im a hodie non ta m p en d e t a sy ste- m a te p ro ce ssu ali q u a m a p e n u ria a p to ru m iudicum . H aec p e n u ria in alliq u ib u s reg io n ib u s est e x tre m a , Ideo p ro p e n d itu r sem per m agis ad co n stitu e n d a trib u n a lia reg io n alia, quo p e n u ria e iudicum aliquo modo su b v e n iatu r.

Cytaty

Powiązane dokumenty

process along the potential flow line one would have to také the boundary layer of model and full scale, respectively, into account by displacing the hull surface in the way which

The streamwise cross-correlation function between the large- and small-scale motions can be represented as an iso-contour map, as shown in figure 1a, where the time lags indicate

The application goal will be to create a structural frame from reused elements in the given mass study, while respecting the required floor space following from the

In hoeverre kunnen de komponenten 'partikuliere huurwoningen' en 'naoorlogse probleemkomplexen' worden geoperationaliseerd en in de sleutel worden opgenomen, en wat

To investigate the relaxation oscillator in more detail, we measured time series of the crystal susceptibility close to the bifurcation point, f", for a range of driving

In this case, the m-MSFV(LBC) can also reduce the level of nonmonotonicity significantly as shown in Fig. 11 c; however, this approach does not guarantee that the solution is

Research on patterns of socio-economic residential segregation has followed four important phases: the ecological approach; research on the relation- ship between social and

Based on the absolute size o f the noise contours it is concluded that the L A Y concept provides the lowest noise impact on the ground of the current Metropolis city.. From