ANNALES
UNI VERSIT ATIS MARIAE C U R I E - S К Ł O D O W S К A LUBLIN — POLONIA
VOL. XXVII, 20 SECTIO H 1993
Zakład Teorii Ekonomii i Gospodarki Przestrzennej Filii UMCS w Rzeszowie
Jerzy KITOWSKI
Rozwój i dorobek Wydziału Ekonomicznego Filii UMCS w Rzeszowie w latach 1970—1992
Development and Achievements of the Economic Faculty of a Branch of the Mariae Curie-Skłodowska University in Rzeszów in the Years 1970—1992
POWSTANIE WYDZIAŁU EKONOMICZNEGO FILII UMCS
W drugim roku akademickim działalności Filii UMCS w Rzeszowie — 1970/1971 utworzono nowy wydział (obok Zawodowego Studium Admini
stracyjnego) — Zawodowe Studium Ekonomiczne, powołane zarządzeniem Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z dniem 31 marca 1970 r. (Dz.
Urz. nr 5, poz. 43). Prodziekanem i organizatorem kierunku ekonomicznego został prof, dr hab. Stanisław Wacławowicz, pracownik Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Krakowie, od wielu lat współpracujący z Wydziałem Ekonomicznym UMCS. Dzięki energii i doświadczeniu organizacyjnemu prof. S. Wacławowicza oraz przy pomocy dojeżdżających pracowników UMCS i WSE z Krakowa, 1 października 1970 r. siedemdziesięciu czte
rech pierwszych studentów ZSE rozpoczęło zajęcia dydaktyczne.
Od roku akad. 1972/1973 funkcję prodziekana Wydziału Ekonomiczne
go objął doc. dr Tomasz Opas, od roku akad. 1975/1976 — doc. dr W. Ku
rek, a w roku akad. 1981/1982 wybrano — doc. dr. L. Kuncewicza. Po Jego śmierci w 1982 r. ponownie powierzono obowiązki dziekana doc.
dr. hab. W. Kurkowi. W 1990 r. kolegium elektorów Wydziału Ekono
micznego UMCS w Lublinie wybrało na stanowisko prodziekana Wydzia
łu Ekonomicznego Filii UMCS w Rzeszowie, na okres trzyletniej kadencji
— od 1 grudnia 1990 r., doc. dr. hab. J. Kitowskiego.
W trzecim roku działalności Filii UMCS (1971/1972) władze uczelni podjęły próbę zintegrowania działalności pracowników etatowych Filii z dojeżdżającymi pracownikami UMCS oraz z pracownikami prowadzący
mi zajęcia w ramach godzin zleconych. Powołano dwa zakłady naukowo-
-dydaktyczne. Kierownikiem Zakładu Ekonomii i Planowania został prof, dr hab. Stanisław Wacławowicz, a Zakładu Rachunku Ekonomicznego — doc. dr Tadeusz Hoff. W następnym roku akademickim 1972/1973 połą
czono oba Zakłady w jeden ■— Zakład Ekonomii Politycznej, Geografii Ekonomicznej i Planowania, pod kierownictwem doc. dr. T. Hoffa. Na początku roku akad. 1975/1976 przeprowadzono kolejną reorganizację Wy
działu Ekonomicznego Filii UMCS. Powołano znów dwa zakłady: Zakład Geografii Ekonomicznej i Planowania Przestrzennego, którego kierowni- ikem został doc. dr T. Hoff, oraz Zakład Nauk Ekonomicznych, którego kierownictwo powierzono doc. dr. W. Kurkowi. Podział ten przez kilka
naście lat nie uległ zmianie.
Struktura organizacyjna Wydziału nie odpowiadała potrzebom nauko
wo-dydaktycznym, ponadto nazwy istniejących Zakładów zupełnie nie od
powiadały ani ich charakterowi, ani też reprezentowanym w nich dyscy
plinom naukowym.
Zarządzenie nr 38/92 Rektora UMCS z dnia 31 lipca 1992 r. wprowa
dziło nową strukturę organizacyjną Wydziału Ekonomicznego Filii UMCS.
Utworzono pięć zakładów naukowo-dydaktycznych:
1) Zakład Teorii Ekonomii i Gospodarki Przestrzennej — kierownik prof, dr hab. T. Hoff,
2) Zakład Analizy i Metod Rachunku Ekonomicznego — kierownik prof, dr hab. J. Kitowski,
3) Zakład Ekonomiki i Organizacji Produkcji — kierownik doc. dr hab. W. Kurek,
4) Zakład Finansów i Gospodarki Międzynarodowej — kierownik dr hab. W. Filar,
5) Zakład Marketingu — kierownik dr hab. S. Ślusarczyk.
Od roku akademickiego 1974/1975 wprowadzono jednolity, czteroletni program nauczania, pozwalający kształcić specjalistów z ekonomiki i orga
nizacji produkcji z cenzusem magistra.
Od 1973 r. na Wydziale Ekonomicznym prowadzone są zaoczne studia dyplomowe (z przerwą w naborze w latach 1983—1985 — patrz tab. 3) oraz w latach 1979—1988 i ponownie od 1990 r. — zaoczne uzupełniające studia magisterskie.
W roku akademickim 1992/1993 utworzono nowy makrokierunek „eko
nomia i zarządzanie”, wprowadzono radykalne zmiany w programach nauczania. Od 1 października 1992 r. na studiach stacjonarnych prowadzi się studia pięcioletnie (dotychczas trwały one 4,5 roku), a ich program obejmuje 2910 godzin zajęć, w tym 480 godzin przypada na przedmioty ogólnokształcące, 450 godz. ■— na przedmioty ilościowe, 960 godz. — na przedmioty ogólnoekonomiczne oraz 1020 godz. — na przedmioty specja
lizacyjne (w tym 720 godz. na bloki wykładów specjalizacji szczegółowej
Rozwój i dorobek Wydziału Ekonomicznego Filii UMCS... 269 oraz 300 godz. na przedmioty obowiązkowe — między innymi analiza fi
nansowa, marketing, zarządzanie strategiczne, zarządzanie finansami i ry
nek kapitałowo-pieniężny). Z kolei skrócono cykl trwania zaocznych stu
diów zawodowych do 6. semestrów (1008 godzin) oraz zmodyfikowano program uzupełniających studiów magisterskich (na bazie dotychczasowe
go programu zaocznych zawodowych studiów ekonomicznych), obejmują
cy 324 godz. zajęć.
W 1989 r. na Wydziale Ekonomicznym Filii UMCS powołano dwu
semestralne Podyplomowe Studium dla Nauczycieli Szkół Ekonomicznych (kierownik — dr J. Hermaniuk). Studia na tym kierunku podjęło 29 słu
chaczy, z których 23 otrzymało dyplomy jego ukończenia.
W roku akademickim 1991/1992 Wydział Ekonomiczny poszerzył ofertę dydaktyczną. W celu aktualizacji i unowocześnienia wiedzy absolwentów szkół wyższych, na podstawie zarządzenia rektora z 28 listopada 1991 r., utworzono Podyplomowe Studium ■ Ekonomiczne, obejmujące dwa kie
runki — bankowy i menadeżrski. Na pierwszy semestr przyjęto 46 słu
chaczy. Obowiązki kierownika studium powierzono dr T. Bal.
ROZWÓJ KADRY NAUKOWEJ
W 1970 r. na Wydziale Ekonomicznym Filii UMCS zatrudnionych było zaledwie czterech pracowników naukowych (w tym tylko jeden ze sto
pniem doktora). W następnych latach obserwujemy istotne zmiany w licz
bie i strukturze pracowników naukowych. W 1975 r. na Wydziale praco
wało już 19 osób, w tym w Zakładzie Nauk Ekonomicznych — 8 oraz w Zakładzie Ekonomii Politycznej, Geografii Ekonomicznej i Planowania
— 11 pracowników (zob. tab. 1). Zmieniły się również proporcje w struk
turze zatrudnienia. W ogólnej liczbie 19 pracowników było 3 docentów, 3 doktorów oraz 13 magistrów. W ciągu kolejnych 5 lat istnienia Wy
działu stan kadry naukowej zwiększył się do 26 osób (w tym przybyło 4 adiunktów).
W 1984 r. zmieniła się dość radykalnie, struktura zatrudnienia Wy
działu. Na 26 zatrudnionych pracowników 1 osoba legitymowała się ty
tułem profesora nadzwyczajnego, 1 osoba zatrudniona była na stanowisku docenta, 15 osób — na stanowisku adiunkta a 9 — na stanowisku asy
stenta.
Największa dynamika rozwoju wystąpiła w grupie adiunktów. W latach 1980—1984 aż dziewięciu pracowników Wydziału uzyskało stopień dokto
ra. W rezultacie tych zmian, od 1984 r. grupa adiunktów stanowi ponad
połowę stanu kadry naukowej Wydziału Ekonomicznego.
Tab. 1. Liczba pracowników naukowo-dydaktycznych (według stopni i stanowisk) zatrudnionych na Wydziale Ekonomicznym Filii UMCS w Rzeszowie w latach
1970—1992
Number of the members of research and didactic staff (according to the degrees and positions) employed at the Economic Faculty of a branch of the Maria Curie-Skło
dowska University in Rzeszów in the years 1970—1992
a — W tym 2 z hab.
Lata
Pełnozatrudnieni Niepełnoza zatrudnieni
o g ó łe m
w tym na 1/2 etatu
u m o w a zl ec en ie
P ro fe so ro w ie D o ce n cd D o k to rz y M g r ra ze m w ty m p ro f,
id o c.
1970 4 _ _ 1 3 — _
1971 6 — 1 1 4 — —— —
1972 8 — 1 2 5 — — —
1973 10 — 1 2 7 2 1 —.
1974 15 — 1 3 11 2 1 6
1975 19 — 3 3 13 2 2 5
1976 23 — 4 3 16 3 3 8
1977 24 — 3 5 16 — — 8
1978 25 — 3 5 17 — — 1
1979 26 __ 2 7 17 — — 5
1980 26 — 2 7 17 — — 7
1981 27 — 2 10 15 — — 6
1982 25 — 2 13 10 1 1 6
1983 30 — 2 13 15 1 1 6
1984 26 1 1 15 9 1 1 6
1985 28 1 1 15 11 5 4 4
1986 23 1 1 14 7 7 4 4
1987 24 1 1 14 8 8 3 4
1988 26 1 2 14 9 10 4 2
1989 29 1 2 17 9 4 4 3
1990 29 2 2 15 10 6 3 4
1991 29 2 2 15 » 10 7 4 1
1992 28 3 1 17 « 7 3 3 1
Według stanu na 1.10.1992 r. na Wydziale Ekonomicznym Filii UMCS pracowało 28 nauczycieli akademickich, w tym: 3 profesorów nadzwy
czajnych (w tym 2 z tytułem naukowym), 1 docent, 17 doktorów (w tym 2 z habilitacją) i 7 magistrów.
W grupie samodzielnych pracowników nauki dwóch docentów, spra
wujących funkcje kierowników zakładów, uzyskało stopnie naukowe do
ktorów habilitowanych: doc. T. Hoff w 1979 r. i doc. W. Kurek w 1982 r.
Ponadto w latach 1989—1990 3 kolejnych pracowników Wydziału uzyska
ło ten stopień (dr W. Filar, dr J. Kitowski i dr S. Ślusarczyk).
Obok licznych barier w rozwoju naukowym młodych pracowników
rzeszowskiego ośrodka akademickiego (trudne warunki lokalowe, przecią
Rozwój i dorobek Wydziału Ekonomicznego Filii UMCS... 21’1
żenie dydaktyką, stosunkowo niewielkie zasoby biblioteczne, brak tzw. sa
modzielnych pracowników) należy wskazać także na korzystne uwarun
kowania tego rozwoju, będące efektem przychylnego w tym względzie stanowiska Rady Wydziału Ekonomicznego UMCS w Lublinie. Na zagra
nicznych stażach naukowych przebywało 8 młodych pracowników Wy
działu (adiunktów) w: Lock Haven State College USA, Grand Valley State College USA, w Moskiewskim Instytucie Gospodarki Narodowej, Instytucie Ekonomiki Politechniki w Leningradzie oraz w Instytucie Eko
nomiki Akademii Nauk Ukrainy we Lwowie.
Z krajowych staży naukowych skorzystało 6 asystentów, 8 pracowni
ków — z urlopów naukowych, 10 pracowników pobierało stypendia do
ktorskie, a 6 — stypendia habilitacyjne.
Efektem wymienionych form pomocy Uczelni dla rozwoju naukowego pracowników było pomyślne sfinalizowanie w latach 1970—1992 6 prze
wodów habilitacyjnych oraz 23 przewodów doktorskich. Warto przy tym podkreślić, że rozwój Wydziału opiera się głównie na awansach nauko
wych własnych pracowników. Na 6 nauczycieli akademickich ze stopniem doktora habilitowanego (według stanu na 1.10.1992 r.) — pięciu uzyskało te stopnie będąc pracownikami Wydziału, a na 17 adiunktów — 14 uzy
skało doktorat w trakcie okresu zatrudnienia w Filii UMCS (w tym 5 na Wydziale Ekonomicznym macierzystego Uniwersytetu), a 3 osoby ze stopniem doktora pozyskano z innych uczelni i instytucji.
Na wysoką ocenę zasługuje dorobek tzw. samodzielnych pracowników Wydziału w zakresie kształcenia młodych kadr naukowych. Prof, dr hab.
T. Hoff był opiekunem jednego przewodu habilitacyjnego oraz promoto
rem 2 rozpraw doktorskich, natomiast prof, dr hab. A. Jarosz wypromo
wał 3 doktorantów.
Za wybitne osiągnięcia naukowe siedmiu pracowników Wydziału zo
stało wyróżnionych nagrodami indywidualnymi oraz zespołowymi Mini
stra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, Ministra Edukacji Narodo
wej oraz Ministra Kultury i Sztuki. Nagrody indywidualne III stopnia otrzymali: prof, dr hab. T. Hoff — w 1969 r. i 1992 r., doc. dr W. Ku
rek — w 1977 i 1983 r., doc. dr hab. J. Kasperek w 1981 r., dr A. Góral w 1985 r. oraz dr hab. J. Kitowski w 1990 r. Nagrodą zespołową III sto
pnia wyróżnieni zostali w 1988 r. doc. dr hab. W. Kurek oraz dr K. Sie- niawska. Ponadto za znaczące osiągnięcia dydaktyczne i naukowe pracow
nicy Wydziału Ekonomicznego otrzymali 57 nagród Rektora UMCS.
W minionych 10 latach Wydział Ekonomiczny Filii UMCS poniósł dotkliwe straty z powodu przedwczesnej śmierci 3 samodzielnych pra
cowników. W 1982 r. zmarł nagle, pełniący obowiązki prodziekana, do
cent Leszek Kuncewicz, w osiem lat później zmarł po długotrwałej cho
robie, aktywnie uczestnicząc w życiu Wydziału do ostatnich chwil, doc.
dr hab. Józef Kasperek, a w 1992 r. zmarł prof, dr hab. Leon Polanowski, który z powodu postępującej choroby, po dość krótkim okresie zatrud
nienia w Filii, przeszedł na wcześniejszą emeryturę w 1991 r.
Częściowym zaledwie wypełnieniem tej bolesnej dla Wydziału luki jest zatrudnienie od 1 października 1992 r. prof. dr. hab. Antoniego Jarosza, mocno związanego z rzeszowskim ośrodkiem akademickim, pełniącego ostatnio funkcję kierownika Katedry Ekonomiki i Organizacji Turystyki Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie.
W ocenie zasobów kadry dydaktycznej Wydziału Ekonomicznego Filii UMCS nie można pominąć, dojeżdżających na zajęcia do Rzeszowa, pra
cowników macierzystego Wydziału. Szczególnie duże zasługi, w tym za
kresie, należy przypisać profesorom: Wacławowi Grzybowskiemu, Jerze
mu Kumalowi, Władysławowi Kwiecieniowi i Ryszardowi Orłowskiemu oraz doktorom: Stanisławowi Dudzie, Henrykowi Kalinowskiemu, Ta
deuszowi Mazurowi (przedwcześnie zmarłemu w 1992 r.) i Mikołajowi Zin- czukowi.
Znaczącego wsparcia Wydziałowi udzielają od wielu lat nauczyciele akademiccy uczelni Krakowa, profesorowie: Franciszek Budziński, Michał Woźniak oraz Zbigniew Zioło.
DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWO-BADAWCZA WYDZIAŁU EKONOMICZNEGO
Główne kierunki badań zakładów Wydziału Ekonomicznego koncen
trowały się na następujących problemach:
A. Podstawy przestrzennego zagospodarowania kraju: zróżnicowanie przestrzenne dojazdów do pracy w Polsce, klasyfikacja województw we
dług syntetycznego wskaźnika zagospodarowania transportowego, rozwój telekomunikacji w województwie rzeszowskim w aspekcie przestrzennym, zmiany w rozmieszczeniu bazy odbiorczej radiofonii i telewizji w Polsce, lokalizacja zakładów i rozmieszczenie przemysłu spożywczego w makro
regionie południowo-wschodnim, ocena lokalizacji przemysłu zbożowo- -młynarskiego w Polsce, przekształcenia strukturalno-własnościowe w re
gionie południowo-wschodniej Polski.
B. Zagadnienia teoretyczne makro- i mikroekonomii: proporcje nakła
dów na wzrost produkcji materialnej w Polsce, kształtowanie się tech
nicznych i ekonomicznych współczynników produkcji w różnych warun
kach postępu technicznego, ekonomiczne determinanty substytucji ma
teriałowej w przemyśle, regulacyjne funkcje rynku, stagflacyjny charak
ter współczesnej gospodarki kapitalistycznej, alternatywy rozwojowe
przedsiębiorstw prywatnych w warunkach reformy gospodarczej, metody
analizy ekonomicznej.
Rozwój i dorobek Wydziału Ekonomicznego Filii UMCS... 273
Tab. 2. Liczba publikacji pracowników Wydziału Ekonomicznego Filii UMCS w Rze
szowie w latach 1971—1992 a
Number of the publications by the Economic Faculty, Rzeszów branch of the Maria Curie-Sklodowska University in the years 1971—1992
__________________________ w tym:__________________________
Lata Ogółem . pozostałe
monografie skrypty rozPy 1 referaty opraoo-
r y y wania
e> Do 1.10.1992 r. b> W tym 164 prace w wydawnictwach centralnych.
c> W tym 14 wygłoszonych na międzynarodowych konferencjach naukowych.
1971 2 — — 2 — —
1972 11 1 — 9 1 —
1973 14 4 — 8 2 —
1974 6 — 1 1 1 3
1975 26 3 — 18 1 4
1976 16 — 3 6 1 6
1977 44 1 1 21 5 16
1978 22 __ 1 4 5 12
1979 12 1 1 4 3 3
1980 29 2 — 18 3 6
1981 9 1 1 3 2 2
1982 8 —• — 7 — 1
1983 29 — 2 23 2 2
1984 16 1 — 10 2 3
1985 16 —- —— 14 1 1
1986 18 — — 10 5 3
1987 39 2 — 27 5 5
1988 33 2 1 22 6 2
1989 24 3 1 12 4 4
1990 24 1 — 21 —— 2
1991 43 2 1 32 4 4
1992 <• 35 1 2 16 10 6
ogółem 476 b 25 15 288 63 c 85
C. Badania nad efektywnością gospodarowania: wpływ postępu tech
nicznego na rezultaty ekonomiczne, niegospodarność — przyczyny i skutki w warunkach reformy gospodarczej, rozwój wynalazczości na świecie i w Polsce, rola innowacji technicznych w strategii rozwoju społeczno- -gospodarczego, możliwości działań optymalizacyjnych w jednostkach go
spodarczych, jakość produkcji jako czynnik efektywności gospodarowa
nia, zakup i wdrożenie licencji — problem ekonomiczny, ekonomiczne skutki absencji chorobowej, rachunek ekonomiczny w procesie decyzyj
nym, zdolność produkcyjna i jej rezerwy w przedsiębiorstwie przemysło
wym, stymulowanie jakości produktu w warunkach transformacji syste
mowej, ekonomiczna efektywność przedsięwzięć inwestycyjnych.
D. Społeczno-ekonomiczne i przestrzenne problemy komunikacji: rola dojazdów pracowniczych w gospodarce narodowej, struktura przestrzenna dojazdów do pracy w Polsce, ryzyko postępu technicznego w transporcie lotniczym, metody badań nad strukturą przestrzenną łączności. Geografia
18 Annales, sectio H, vol. XXVII