Jak czytać i rozumieć angielskie dokumenty sądowe w sprawach cywilnych?
Wydanie 3.
Leszek Berezowski
Okladki jak czytac_2.indd 6 20.12.2017 09:29
Jak czytać i rozumieć angielskie dokumenty sądowe w sprawach cywilnych?
Jak czytac i rozumiec ang dok sad w sp cyw_intro.indd 2 06.12.2017 07:13
Jak czytac i rozumiec ang dok sad w sp cyw_intro.indd 3 06.12.2017 07:13
Wydawnictwo C.H.Beck Warszawa 2017
Jak czytać i rozumieć angielskie dokumenty sądowe w sprawach cywilnych?
Wydanie 3.
Leszek Berezowski
Jak czytac i rozumiec ang dok sad w sp cyw_intro.indd 4 06.12.2017 07:13
Jak czytać i rozumieć angielskie dokumenty sądowe w sprawach cywilnych?
Wydanie 3.
Wydawca: Joanna Szypulska
Korekta: Małgorzata Stempowska, Magdalena Mularczyk Projekt okładki i stron tytułowych: Przemysław Olczak
Zdjęcie na okładce: © iStockphoto
Wydawnictwo C.H.Beck 2017 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: DTP Service Druk i oprawa: Elpil, Siedlce
ISBN 978-83-255-9976-8 ISBNebook 978-83-255-9977-5
V
Spis treści
Wprowadzenie ... VII Bibliografia ... IX
Rozdział 1. Gramatyka i słownictwo dokumentów sądowych ... 1
1.1. Tryb łączący / subjunctive mood ... 2
1.2. Czasownik modalny shall ... 4
1.3. Zaimki i przysłówki zbudowane w oparciu o here, there i where ... 7
1.3.1. Zaimki i przysłówki zawierające here ... 7
1.3.2. Zaimki i przysłówki zawierające there ... 11
1.3.3. Zaimki i przysłówki zawierające where ... 16
1.4. Common law i equity ... 17
Rozdział 2. Pozew ... 21
2.1. Nagłówek pozwu ... 22
2.2. Osnowa pozwu ... 34
2.3. Świadczenie ... 67
2.4. Stopka ... 82
Rozdział 3. Powiadomienie o wytoczeniu powództwa ... 89
Rozdział 4. Reakcja na powództwo ... 111
4.1. Powiadomienie o zamiarze skorzystania z prawa do obrony procesowej ... 113
4.2. Odpowiedź na pozew ... 119
4.3. Powództwo wzajemne ... 134
Rozdział 5. Wnioski ... 151
5.1. Wniosek o wydanie wyroku w trybie uproszczonym ... 152
5.2. Wniosek o przedłużenie terminu ... 154
VI
Spis treści
5.3. Wniosek o oddalenie powództwa ... 162
5.4. Wniosek o zabezpieczenie powództwa ... 170
5.5. Wniosek o odstąpienie od końcowej rozprawy ... 173
5.6. Wniosek w sprawie kosztów ... 178
5.7. Wniosek w sprawie obrazy sądu ... 185
Rozdział 6. Postanowienia ... 199
6.1. Postanowienie z uzasadnieniem (order) ... 200
6.2. Postanowienie bez uzasadnienia (injunction) ... 208
Rozdział 7. Wyrok ... 227
7.1. Wyroki sądów pierwszej instancji ... 228
7.2. Wyroki sądów drugiej instancji ... 253
7.3. Wyroki sądu najwyższego ... 289
Indeks rzeczowy ... 321
VII
Wprowadzenie
Książka trzymana przez Państwa w rękach jest trzecim wydaniem, które zostało poszerzone o terminologię stosowaną w sądach szkockich, uzupełnione i zaktualizowane, ale zachowało charakter praktycznego przewodnika przygotowanego dla osób, które stykają się z anglojęzycz- nymi dokumentami sądowymi dotyczącymi spraw cywilnych, a więc przede wszystkim dla prawników i tłumaczy, ale także dla menedżerów i studentów zainteresowanych opanowaniem umiejętności czytania i pra- widłowego rozumienia tego typu tekstów w języku obcym. Aby nadać przewodnikowi praktyczny charakter i rzeczywiście pomóc Czytelnikom w lekturze pisanych niełatwym językiem dokumentów, został on pomy- ślany jako połączenie słownika, kursu angielskiego języka prawa oraz podręcznika wprowadzającego w podstawowe zagadnienia prawa krajów anglosaskich.
Dzięki takiemu zakresowi treści przewodnik wprowadza czytelnika nie tylko w arkana słownictwa angielskiego języka prawa, ale również objaśnia charakterystyczne właściwości gramatyczne tej odmiany języka, przedstawia interpretacje całych zwrotów i zdań w trudniejszych miej- scach omawianych przykładów, wskazuje na przyczyny i konsekwencje doboru poszczególnych terminów oraz kryjące się za nimi zwyczaje, poję- cia, instytucje i tradycje właściwe dla krajów i prawa angielskiego obsza- ru językowego. Aby prawidłowo rozumieć dokumenty sądowe tworzone w innej kulturze prawnej, trzeba się z nią przecież dobrze zaznajomić, i to nie tylko od strony językowej.
Po omówieniu najważniejszych cech gramatycznych angielskiego ję- zyka prawa poszczególne rozdziały przedstawiają zatem kolejno doku- menty występujące w sprawach cywilnych toczących się przed sądami w krajach anglosaskich, poczynając od pozwu, a kończąc na wyroku sądu najwyższego. Wszystkie przedstawione w książce dokumenty są auten- tyczne, a pojawiająca się w nich terminologia jest wszechstronnie obja- śniona w hasłach zamieszczonych pod cytowanym tekstem i zebranych w indeksie na końcu książki. Z przewodnika można więc korzystać jak
VIII
Wprowadzenie
z podręcznika, który stopniowo przygotowuje Czytelnika do swobod- nej lektury napisanych po angielsku dokumentów sądowych, oraz jak ze słownika, który pomaga rozwikłać trudności napotkane w tekście czy- tanego właśnie dokumentu. W indeksie wszystkie omówione terminy i zwroty zestawione są bowiem alfabetycznie i łatwo można sprawdzić, na których stronach znajdują się ich objaśnienia wraz z przykładami za- stosowania.
Jedynymi elementami, które zostały zmienione w przytoczonych do- kumentach, są dane osobowe oraz daty, ale nie ma to oczywiście żadnego wpływu na ich treść. Dla większej przejrzystości tekstu wszystkie oma- wiane elementy poszczególnych przykładów zostały ponumerowane, a każde objaśnienie rozpoczyna się od numeru pozwalającego na szyb- kie odnalezienie przedstawianego terminu w tekście. Pogrubioną czcion- ką wydrukowano terminy i zwroty zestawione w indeksie oraz dłuższe fragmenty, których wykładnię przedstawiono w poszczególnych hasłach, a kursywą ich polskie odpowiedniki.
Przygotowanie przewodnika w takim kształcie nie byłoby oczywiście możliwe bez wcześniejszych doświadczeń w nauczaniu przedmiotów związanych z angielskim językiem prawa oraz dysponowania czasem i warunkami do jego napisania. Chciałbym w związku z tym podzięko- wać studentom studiów podyplomowych prowadzonych w Instytucie Filologii Angielskiej Uniwersytetu Wrocławskiego za inspirację, wydaw- nictwu C.H.Beck za zachętę do kontynuowania serii rozpoczętej książką Jak czytać i rozumieć angielskie umowy?, a Żonie za cierpliwość i stworzenie komfortowych warunków do pracy.
Leszek Berezowski Wrocław, listopad 2017 r.
IX
Bibliografia
E. Alcaraz, B. Hughs, Legal Translation Explained, Manchester 2002.
L. Berezowski, Jak czytać i rozumieć angielskie umowy?, Warszawa 2009.
A.G. Berg, Drafting Commercial Agreements, Londyn 1991.
H. Black, Black’s Law Dictionary, St. Paul 1983.
M. Bridge, Personal Property Law, Oxford 2002.
P. Collin, K. Bartnicki, Słownik prawa, Warszawa 2000.
S. Frankowski, Introduction to Polish Law, Kraków, Haga 2005.
B. Garner, A Dictionary of Modern Legal Usage, Oxford 1995.
J. Hardwicke, R. Emerson, Business Law, Nowy Jork 1992.
J. Jabłońska-Bonca, Introduction to Law, Warszawa 2004.
A. Jopek-Bosiacka, Przekład prawny i sądowy, Warszawa 2006.
J. Justyńska, J. Justyński, The Main Institutions of the English Legal System, Toruń 1998.
J. Langbein, R. Lettow, B. Lerner, P. Smith (red.), History of the Common Law.
The Development of Anglo-American Legal Institutions, Nowy Jork 2009.
E. Martin (red.), A Dictionary of Law, Oxford 1994.
E. Myrczek, Lexicon of Law Terms, Warszawa 2005.
R. Patterson, Kompendium terminów z zakresu rachunkowości i finansów po polsku i angielsku, Warszawa 2002.
R. Sexton, Land Law, Oxford 2004.
R. Tokarczyk, Prawo amerykańskie, Kraków 1998.
1
Rozdział 1. Gramatyka i słownictwo dokumentów sądowych
Jeszcze kilkanaście lat temu we wszystkich krajach anglosaskich pa- nowała tradycja sporządzania dokumentów sądowych przy użyciu kon- strukcji gramatycznych oraz słownictwa, które już dawno wyszły z po- wszechnego użycia. Praktyka ta wyrosła z przekonania, że powielanie sprawdzonych sformułowań gwarantuje uzyskanie takich samych skut- ków prawnych, ale z biegiem czasu doprowadziła do sytuacji, w której zdecydowana większość społeczeństwa przestała rozumieć naszpikowa- ne archaizmami dokumenty. Aby zaradzić temu problemowi, w ostatnich latach ubiegłego wieku w europejskich krajach anglojęzycznych wpro- wadzono dosyć daleko idące reformy, które uprościły język dokumentów sądowych, eliminując niezrozumiałe elementy gramatyczne i uwspółcze- śniając stosowaną w nich terminologię.
Ponieważ w krajach anglojęzycznych, które leżą poza Europą, tego typu reformy wprowadzone zostały tylko częściowo albo są dopiero wstępnie rozważane, język pisanych po angielsku dokumentów sądowych uległ w ostatnich latach znacznemu zróżnicowaniu geograficznemu. W Wiel- kiej Brytanii nie odbiega on obecnie od powszechnie stosowanych norm pod względem gramatycznym i wyróżnia się w zasadzie tylko użyciem specjalistycznego słownictwa, które i tak zostało poważnie zmodernizo- wane. Natomiast w krajach położonych z dala od dawnej metropolii kon- tynuowany jest zwyczaj częstego sięgania w dokumentach sądowych po archaiczne elementy gramatyczne i słownikowe. Tradycja ta jest obecnie najżywotniej kultywowana w USA, a w nieco mniejszym stopniu również w krajach anglosaskich, które usamodzielniły się później i nie uczyniły tego tak radykalnie, np. w Australii czy Kanadzie.
Archaizmami gramatycznymi i słownikowymi, które obecnie najczę- ściej występują w dokumentach sądowych, są tryb łączący, czyli subjunc- tive mood, czasownik modalny shall, zaimki i przysłówki zbudowane w oparciu o here, there i where oraz złożenia rzeczownikowe wynikłe
Rozdział 1. Gramatyka i słownictwo dokumentów sądowych
2
z bogatej historii angielskiego systemu sądowniczego. Ponieważ przy- datność przedstawionych poniżej objaśnień zależy od kraju pochodzenia czytanego dokumentu, lekturę niniejszego rozdziału szczególnie polecam czytelnikom mającym do czynienia z dokumentami sądowymi sporzą- dzanymi w USA, Kanadzie i Australii. Czytelnicy dokumentów brytyj- skich i irlandzkich mogą natomiast od razu przejść do rozdziałów poświę- conych poszczególnym typom dokumentów funkcjonujących w sprawach cywilnych.
1.1. Tryb łączący / subjunctive mood
Użycie trybu łączącego jest bez wątpienia najbardziej archaiczną cechą gramatyczną anglosaskich dokumentów sądowych. Pierwotnie stosowa- no go do wyrażania życzeń, próśb, domysłów i przypuszczeń, co często miało miejsce w zdaniach podrzędnych i spowodowało nadanie trybowi nazwy, która sugerowała, że łączy on składniki zdań złożonych. W póź- nym średniowieczu znaczenia te zaczęto jednak coraz częściej wyrażać za pomocą powszechnie dziś stosowanych czasowników modalnych, które w kolejnych stuleciach systematycznie wypierały tryb łączący z użycia.
Do dzisiaj przetrwał on już tylko w kilku zwrotach i konstrukcjach gra- matycznych, z reguły stosowanych poza Wielką Brytanią.
Charakterystyczną cechą trybu łączącego jest brak jakichkolwiek końcówek wskazujących na czas, liczbę czy osobę. Użyte w tym trybie czasowniki zawsze przybierają zatem najkrótszą możliwą w języku an- gielskim formę gramatyczną, a więc taką samą jak czasowniki w trybie rozkazującym. Tryby te wyróżnia wyłącznie kontekst, w którym wystę- pują. Jeżeli bowiem autor zwraca się do instancji wyższej, której podlega, to należy uznać, że czasownik bez końcówki użyty jest w trybie łączącym i wyraża prośbę, życzenie etc., a jeżeli autor zwraca się do instancji niż- szej, nad którą dominuje ‒ że czasownik użyty jest w trybie rozkazującym i wyraża polecenie, komendę itd.
Różnicę tę bardzo dobrze ilustruje powszechnie znany pierwszy wers hymnu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, który w zależności od płci monarchy brzmi:
1.1. Tryb łączący / subjunctive mood
3 God save our gracious Queen
lub
God save our gracious King
Jak widać, choć podmiotem zdania jest Bóg, a więc z gramatycznego punktu widzenia trzecia osoba liczby pojedynczej, następujący po nim czasownik nie przybiera końcówki -s w czasie teraźniejszym. Teoretycz- nie użyty w ten sposób czasownik save może zatem być wykładnikiem zarówno trybu łączącego, jak i trybu rozkazującego. W praktyce nie ulega jednak wątpliwości, że autor tekstu użył trybu łączącego, ponieważ zwra- ca się do Boga, a więc instancji wyższej, i w związku z tym nie wydaje mu polecenia, ale przedkłada pokorną prośbę o roztoczenie ochrony nad miłościwie panującym monarchą.
W dokumentach sądowych tryb łączący występuje zatem najczęściej w prośbach, jakie strony sprawy kierują do wysokiego sądu, na przykład:
Plaintiff asks that the Court enter a judgment against the Defendant.
W zdaniu nadrzędnym, które opisuje czynność wykonywaną przez powoda, czasownik asks przyjmuje standardową w takich przypadkach końcówkę trzeciej osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego. W zda- niu podrzędnym, w którym powód zwraca się do sądu o wydanie ko- rzystnego dla siebie wyroku, a więc występuje z wnioskiem do organu władzy sądowniczej, czasownik enter takiej końcówki już jednak nie ma, ponieważ użyty jest w trybie łączącym. Całość należy więc odczytać: po- wód wnosi, aby sąd wydał wyrok na niekorzyść pozwanego.
Jeżeli zdanie sformułowane jest w stronie biernej, wykładnikiem trybu łączącego jest użycie formy be z imiesłowem biernym, na przykład:
Plaintiff asks that a judgement against the Defendant be entered.
Zdanie to należy więc odczytać: powód wnosi o wydanie wyroku na nieko- rzyść pozwanego.
Rozdział 1. Gramatyka i słownictwo dokumentów sądowych
4
Zdania zawierające czasowniki pozbawione końcówki trzeciej osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego i odnoszące się do sądu lub jego organów należy uznać za skierowane do nich uprzejme wnioski sfor- mułowane przy pomocy trybu łączącego.
1.2. Czasownik modalny shall
Równie charakterystyczną cechą anglosaskich dokumentów praw- nych jest użycie czasownika shall. Zrozumienia jego roli w tekstach praw- nych nie ułatwia jednak fakt, że prawnicy posługują się nim w zupełnie innym znaczeniu niż zdecydowana większość użytkowników języka an- gielskiego. Przyczyny takiego stanu rzeczy tkwią w bogatej i burzliwej historii tego czasownika, której najbardziej brzemienny w skutki epizod miał miejsce w roku 1653. Wydano wtedy bowiem niezwykle poważaną w latach późniejszych gramatykę języka angielskiego, której autor, biskup John Wallis, dosyć arbitralnie, ale za to bardzo skutecznie, stwierdził, że czasownika shall powinno się używać do tworzenia form czasu przy- szłego w pierwszej osobie liczby pojedynczej i mnogiej (czyli należy mó- wić I shall go / we shall go w znaczeniu pójdę / pójdziemy), a czasownika will w pozostałych osobach obu liczb (czyli you will go, she will go etc.).
W ten sposób powstała reguła, którą przez ponad 300 lat wpajano uczniom angielskich szkół i powtarzano w niezliczonych podręcznikach dla obcokrajowców. Dziś stosowania tej zasady nikt już nie wymaga (choć żyją jeszcze osoby, które jej przestrzegają), ale pozostało po niej przekona- nie, że użycie czasownika shall nierozerwalnie wiąże się z wyrażaniem przyszłości, co nie ułatwia rozumienia tekstów prawnych.
Znaczenie, w jakim używa się tego słowa w języku prawa, sięga nato- miast swymi korzeniami znacznie głębiej niż przytoczona powyżej mar- twa już zasada i wiąże się nie z oznaczaniem przyszłości, ale z władzą i autorytetem. Pierwotnie używano bowiem czasownika shall do wska- zania, że za wyrażonymi w zdaniu treściami stoi autorytet władzy, która gwarantuje ich prawdziwość i może podjąć kroki w celu ich wyegzekwo- wania. Innymi słowy shall służyło do oznaczania, że autor tekstu zajmuje w stosunku do słuchaczy lub czytelników pozycję uprzywilejowaną, któ-
1.2. Czasownik modalny shall
5 ra pozwala mu wskazywać, co jest właściwe, narzucać tryb postępowania i piętnować jego naruszanie.
Klasycznym przykładem takiego użycia shall poza językiem pra- wa jest angielski tekst dziesięciu przykazań. W większości przekładów w każdym z przykazań występuje właśnie ten czasownik (np. You shall not kill / Nie zabijaj), ponieważ za poszczególnymi nakazami i zakazami stoi autorytet wszechmogącego Boga, sprawującego pełnię władzy nad ich adresatami.
W przypadku tekstów prawnych i prawniczych władza, jaką legitymu- ją się ich autorzy, jest oczywiście nieporównywalnie mniejsza, a sankcje, którymi dysponują, są doczesne, a nie wieczne, ale ich nadrzędna pozycja w stosunku do odbiorców nie ulega żadnej wątpliwości. W takiej właśnie roli występuje władza ustawodawcza w stosunku do społeczeństwa, wal- ne zgromadzenie akcjonariuszy w stosunku do innych organów spółki, a sąd w stosunku do stron sprawy. Użycie czasownika shall w dokumen- tach sądowych stanowi zatem naturalną kontynuację jego pierwotnego znaczenia, które wskazuje, że adresaci tych tekstów są związani zawarty- mi w tych dokumentach postanowieniami.
Jeżeli zatem sąd orzeka, że:
the judgment against Defendant shall be entered,
to nie oznajmia on, że wyrok zostanie wydany w bliżej nieokreślonej przyszłości, ale kategorycznie stwierdza, że wydaje wyrok na niekorzyść pozwanego.
Jak widać, do wyrażenia takiego znaczenia w polskim języku prawa w zupełności wystarcza użycie czasu teraźniejszego, powszechnie stoso- wanego w polszczyźnie do określania stanu faktycznego. W języku an- gielskim preferuje się jednak w takim przypadku czasownik shall dla wyraźnego oznaczenia, że cytowane postanowienie wydał organ do tego uprawniony, dysponujący wystarczającą władzą, aby nadać zapisowi moc wiążącą jego adresatów.
Zdania zawierające czasownik shall w angielskich dokumentach sądo- wych należy zatem rozumieć jako stwierdzenia wyrażające obowiązujący stan faktyczny, ustalony przez uprawniony do tego organ.
Rozdział 1. Gramatyka i słownictwo dokumentów sądowych
6
Jedyne wyjątki od tej prostej reguły postępowania stanowią sytuacje, gdy zdanie z shall:
– zawiera okolicznik czasu wskazujący na termin umiejscowiony w przyszłości albo
– na takie okoliczności wskazuje bezpośredni kontekst, w którym zda- nie jest usytuowane.
Pierwszy przypadek jest bardzo rzadki, ponieważ ze względu na opisa- ne powyżej ponadczasowe znaczenie, którego nośnikiem w języku prawa jest czasownik shall, zdania, w których on występuje, z reguły nie zawie- rają żadnych okoliczników czasu. Jeżeli taki okolicznik zostanie jednak użyty, należy oczywiście przyjąć, że całe zdanie odnosi się do przyszłości.
Przykładowo, jeżeli przekazane pozwanemu pouczanie stwierdza:
within six days after being served with this order the Respondent shall swear and serve on the Applicant an affidavit;
to ze względu na wskazanie, że termin doręczenia złożonego pod przy- sięgą oświadczenia pozwanego mija 6 dni po doręczeniu czytanego wła- śnie postanowienia sądu, należy zgodnie z logiką uznać, że angielskiemu shall swear and serve w takim przypadku odpowiada polski czas przy- szły. Zdanie jasno więc stwierdza, że pozwany złoży przysięgę i doręczy oświadczenie wnioskodawcy.
Przypadek drugi również występuje sporadycznie, na przykład w po- stanowieniach wyroku określających wysokość odsetek naliczanych za zwłokę w wypłacie przyznanego przez sąd odszkodowania:
the total amount of said judgment shall bear interest at the rate of 5% p.a.
Jak widać, zdanie nie zawiera żadnych okoliczników czasu, ale sama tematyka cytowanego postanowienia sugeruje, że odnosi się ono do przy- szłości. Skoro bowiem sąd określa w wyroku wysokość odszkodowania i nakazuje jego wypłacenie, to ewentualna zwłoka w wykonaniu tego po- lecenia może nastąpić tylko w terminie późniejszym.
W takiej sytuacji również należy przyjąć, że angielskiemu shall bear interest odpowiada polski czas przyszły, a całe zdanie stwierdza, że: od całości zasądzonej kwoty [...] naliczane będą odsetki w wysokości 5% w skali roku.
1.3. Zaimki i przysłówki zbudowane w oparciu o here, there i where
7
1.3. Zaimki i przysłówki zbudowane w oparciu o here, there i where
1.3.1. Zaimki i przysłówki zawierające here
Kolejną rzucającą się w oczy cechą gramatyczną angielskich dokumen- tów sądowych jest używanie zagadkowo wyglądających zaimków, np.
All documents filed herewith must be listed herein and attached hereto.
Dla współczesnego czytelnika znaczenie tak zbudowanych zaimków może być trudne do odgadnięcia, ponieważ w ciągu ostatnich stuleci wyszły one z powszechnego użycia. Zdecydowana większość osób po- sługujących się na co dzień językiem angielskim rozpoznaje już jedynie, że składają się one z dobrze znanych i często używanych wyrazów (np.
herewith to nic innego jak here + with itd.). Mało kto jednak jeszcze pa- mięta, co takie złożone zaimki w zdaniu zastępują. Wiedzę tę zachowali prawie wyłącznie piszący po angielsku prawnicy, ale nie jest ona trudna do opanowania. Wystarczy spojrzeć, jak wygląda ten sam fragment in- strukcji wypełniania wniosku, czyli motion, zapisany bez uciekania się do archaicznych zaimków:
All documents filed with this motion must be listed in this motion and attached to this motion.
Jak widać, używając zaimków zbudowanych w oparciu o przysłówek here, autorzy angielskich dokumentów sądowych mają na myśli tekst spo- rządzanego pisma, co oznacza, że nadają im takie samo znaczenie, jakie w języku polskim wyrażają zwroty niniejszy wniosek, ten pozew czy przed- miotowe postanowienie. Podstawową rolą tak skonstruowanych zaimków jest zatem wskazywanie na dokument, o którym aktualnie mowa, przy ograniczeniu do minimum żmudnego powtarzania tych samych słów.
Elementy współtworzące zaimki wraz z przysłówkiem here (czyli with, in oraz to w przykładzie powyżej) służą z kolei doprecyzowaniu znaczenia takich złożeń i dopasowaniu ich do funkcji, jaką pełnią one
Rozdział 1. Gramatyka i słownictwo dokumentów sądowych
8
w zdaniu. Elementy te najczęściej spełniają zatem taką samą rolę jak pol- ska odmiana przez przypadki, co najlepiej widać w przekładzie:
Wszystkie dokumenty przedłożone wraz z niniejszym wnioskiem muszą być wyliczone w tym wniosku i załączone do przedmioto- wego wniosku.
Na początku przydał się narzędnik (kim?, czym? – niniejszym wnio- skiem), potem niezbędny okazał się miejscownik (o kim?, o czym? – tym wniosku), a w końcowym fragmencie konieczny był dopełniacz (kogo?, czego? – przedmiotowego wniosku). Dzieje się tak, ponieważ przyim- ki (czyli with, in, to itp.) przejęły funkcje gramatyczne odmiany przez przypadki, gdy zanikła ona w języku angielskim prawie tysiąc lat temu.
W poszczególnych złożeniach występują one zatem jako spadkobiercy przypadków gramatycznych i w języku polskim wystarczy zastąpić je od- powiednio dobraną końcówką.
Nie da się niestety ustalić prostych zależności, które wskazywałyby, jakie polskie przypadki odpowiadają poszczególnym angielskim przyim- kom. Angielskie przyimki są bowiem na stałe powiązane znaczeniowo z pojedynczymi rzeczownikami i czasownikami (np. po czasowniku at- tach występuje to, po rzeczowniku date należy się spodziewać użycia of), a dobór polskich przypadków w dużo większej mierze zależy od funkcji, jaką odmieniane wyrażenie pełni w zdaniu (tzn. czy jest to podmiot, do- pełnienie etc.). Często okazuje się więc, że różnym angielskim przyimkom odpowiada jeden polski przypadek.
Dobierając odpowiednią końcówkę, należy się zatem kierować przede wszystkim poprawnością gramatyczną w języku polskim, a dopiero w drugiej kolejności uwzględniać znaczenie użytego w wersji angielskiej przyimka. Dla czytelnika polskiego, przywykłego do codziennego odmie- niania tysięcy słów przez siedem przypadków w dwóch liczbach i pięciu rodzajach gramatycznych, nie jest to jednak żaden problem.
Czytając zdania zawierające zaimki złożone rozpoczynające się od here, wystarczy zatem pamiętać, że w anglojęzycznych dokumentach sądo- wych używa się ich do wskazania na treść czytanego właśnie dokumen- tu, a drugi element takiego złożenia pełni funkcję gramatyczną, w języ- ku polskim wyrażaną przez końcówkę odpowiedniego przypadka.
1.3. Zaimki i przysłówki zbudowane w oparciu o here, there i where
9 Pełny zestaw tak zbudowanych złożeń wraz z ich znaczeniami przedsta- wia tabela poniżej. Dla większej przejrzystości zawartych w niej objaśnień nazwy poszczególnych dokumentów (czyli pozwów, wniosków, postano- wień etc.) zastąpiono ogólniejszym terminem document.
Tabela 1. Zaimki złożone rozpoczynające się od here
ZAIMEK ZNACZENIE PRZYKŁAD
hereby by this document required hereby = required by this document herefor for this document prepared herefor = prepared for this document herein in this document listed herein = listed in this document
hereof of this document the date hereof = the date of this document hereon on this document based hereon = based on this document hereto to this document all letters attached hereto = all letters attached
to this document hereunder under this
document all acts hereunder = all acts under this document
herewith with this document enclosed herewith = enclosed with this document
Dwa z wyliczonych złożeń wymagają szczególnej uwagi ze względu na dodatkowe znaczenia, jakich nabrały z biegiem czasu. Pierwszym jest hereby, którego często używa się wyłącznie do podkreślenia oficjalnego charakteru opisywanej w dokumencie czynności w taki sam sposób jak polskiego przysłówka niniejszym, np.:
The Plaintiff hereby asks the Court to enter a judgment against the Defendant;
co oczywiście oznacza, że: powód niniejszym wnosi o wydanie przez sąd wyro- ku niekorzystnego dla pozwanego. Takie znaczenie hereby jest jednak proste do wykrycia, ponieważ użyte w bezpośrednim sąsiedztwie tego złożenia rzeczowniki i czasowniki nie tworzą trwałych związków znaczeniowych z występującym w hereby przyimkiem by i nie mogą być źródłem, z któ- rego pochodzi użyty w złożeniu przyimek. Ani rzeczownik plaintiff, czy-
