7. Pozostałe funkcje programu Excel
Zdobyta w poprzednich rozdziałach umiejętność wprowadzania danych i wykonywania na nich różnego typu obliczeń za pośrednictwem formuł umożliwia wykonywanie wielu naprawdę użytecznych rachunków. Jednak zazwyczaj celem naszej pracy jest nie tylko uzyskanie jakichś liczb, lecz także przygotowanie czytelnego raportu, który zostanie wydrukowany i dołączony np. do sprawozdania finansowego. Bieżący rozdział opisuje sposoby „upiększania” wyglądu arkusza i drukowania go.
7.1. Ustalanie wyglądu arkusza
Ustalanie wyglądu arkusza kalkulacyjnego jest dość łatwe, gdyż pod wieloma względami przypomina formatowanie tekstu w edytorze Word. Aby nie marnować czasu, w miarę możliwości czynności te należy pozostawić na sam koniec, do momentu ustalenia treści arkusza.
7.1.1. Zmiana szerokości kolumn
Najłatwiejszy sposób zmiany szerokości wybranej kolumny polega na przesunięciu wskaźnika myszy w okolice jej prawego brzegu na pasku zawierającym literowe nazwy kolumn tak, aby wskaźnik przyjął kształt . Następnie wciskamy lewy przycisk myszy. Spowoduje to wyświetlenie informacji o bieżącej szerokości kolumny w małym okienku pomocy kontekstowej (Rys. 7.1). Wielkość ta podawana jest w specjalnych jednostkach równych średniej szerokości cyfry w standardowej czcionce; na przykład w komórce o szerokości 8,43 jednostek zmieści się liczba 8-cyfrowa, ale nie 9-cyfrowa. Aby zmienić szerokość kolumny, wystarczy przeciągnąć kursor w lewo lub prawo. Jednocześnie program przez cały czas będzie wyświetlał informacje o aktualnej szerokości kolumny.
Alternatywna metoda polega na zaznaczeniu kolumny, wybraniu z menu głównego opcji FormatKolumnaSzerokość i wpisaniu pożądanej szerokości kolumny w oknie dialogowym Szerokość kolumn (Rys. 7.2).
W bardzo podobny sposób można zmienić szerokość kilku zaznaczonych kolumn. W tym wypadku obie metody – przeciąganie kursora lub wykorzystanie okna dialogowego Szerokość kolumn – służą do ustalenia szerokości każdej z zaznaczonych kolumn.
Czasami chcielibyśmy dopasować szerokość kolumny do danych, które są w niej przechowywane. Nic prostszego – w tym celu wystarczy wyświetlić kursor zmiany rozmiaru ( ) i podwójnie kliknąć lewym klawiszem myszki.
Excel umożliwia niezwykle łatwe dopasowywanie szerokości jednej lub kilku kolumn do szerokości innej kolumny. W tym celu należy zaznaczyć kolumnę o szerokości wzorcowej i przycisnąć kombinację klawiszy Ctrl+C (kopiuj do schowka). Następnie należy wyświetlić okno dialogowe Wklej specjalnie (wybierając z menu głównego EdycjaWklej specjalnie), w części Wklej tego okna wybrać opcję Szerokości kolumn (Rys. 7.3) i kliknąć OK.
Okno dialogowe Wklej specjalnie posiada też wiele innych interesujących opcji; jego pełne omówienie wykracza jednak poza zakres niniejszego podręcznika.
zaznacz tę opcję, aby skopiować wyłącznie szerokość kolumny
Rysunek 7.3. Kopiowanie szerokości kolumny
przy pomocy okna dialogowego „Wklej specjalnie”.
Rysunek 7.2. Okno dialogowe „Szerokość kolumn”.
informacja o szerokości kolumny
kursor zmiany szerokości kolumny
Rysunek 7.1. Zmiana szerokości kolumny przy pomocy myszy.
7.1.2. Zmiana wysokości wierszy
Wszelkich zmian wysokości wierszy dokonuje się praktycznie tak samo, jak zmian szerokości kolumn. Podstawowe różnice polegają na tym, że w przypadku wierszy wskaźnik myszy ma kształt i musi być umieszczony w obszarze paska definiującego numery wierszy pod wierszem, którego dotyczy (Rys. 7.4). Wysokość
wierszy określana jest w punktach typograficznych (por. rozdział 2.6).
7.1.3. Wstawianie komórek, wierszy i kolumn
Aby wstawić w jakimś miejscu nowe komórki, wiersze lub kolumny, zaznaczamy komórkę lub grupę komórek i z menu głównego wybieramy WstawKomórki. Następnie w oknie dialogowym Wstaw wybieramy jedną z czterech opcji (Rys. 7.5 (a)):
Przesuń komórki w prawo. Przesuwa zaznaczone komórki w prawo i w ich miejsce wstawia pusty komórki.
Przesuń komórki w dół. Przesuwa zaznaczone komórki w dół.
Cały wiersz. Umieszcza nad zaznaczonym obszarem tyle nowych wierszy, ile wchodzi w skład zaznaczonego obszaru.
Cała kolumna. Dodaje po lewej stronie zaznaczonego obszaru tyle kolumn, ile wchodzi w skład zaznaczonego obszaru.
Kolumny lub wiersze można też dodawać do arkusza poprzez zaznaczenie kolumny lub wiersza i wybranie z menu głównego opcji WstawKolumny lub WstawWier- sze. Kolumny są zawsze dodawane na lewo, a wiersze powyżej zaznaczonego obszaru.
7.1.4. Usuwanie komórek, wierszy lub kolumn
Komórki, wiersze lub kolumny można łatwo usunąć w następujący sposób.
Najpierw zaznaczamy komórki, wiersz lub kolumnę przeznaczone do usunięcia.
Następnie wybieramy z menu głównego opcję EdycjaUsuń, po czym w oknie dialogowym Usuń (Rys. 7.5 (b)) wybieramy obiekt do usunięcia:
informacja o wysokości wiersza
kursor zmiany wysokości wiersza
Rysunek 7.4. Zmiana wysokości wiersza przy pomocy myszy.
Rysunek 7.5. (a) Okno dialogowe „Wstaw”; (b) Okno dialogowe „Usuń”.
(a) (b)
Przesuń komórki w lewo. Powoduje wypełnienie usuwanych komórek komórkami znajdującymi się po prawej stronie zaznaczonych komórek.
Przesuń komórki w górę. Powoduje wypełnienie usuwanych komórek komórkami znajdującymi się poniżej zaznaczonych komórek.
Cały wiersz. Usuwa wszystkie wiersze wchodzące w skład zaznaczonej grupy komórek.
Cała kolumna. Usuwa wszystkie kolumny wchodzące w skład zaznaczonej grupy komórek.
7.1.5. Ukrywanie wierszy lub kolumn
Czasami wygodnie jest ukryć część danych znajdujących się w arkuszu. W ten sposób możemy chronić ważne dane przed przypadkową modyfikacją, ukryć nieinteresujące, pośrednie wyniki obliczeń lub nawet zabezpieczyć część danych przed ujawnieniem ich nieupoważnionym osobom (może tu chodzić np. o ochronę danych osobowych, wysokość premii itp.).
Excel oferuje możliwość ukrycia całych wierszy lub kolumn. W tym celu należy zaznaczyć ukrywane wiersze lub kolumny i z menu głównego wybrać odpowiednio FormatWierszUkryj lub FormatKolumnaUkryj. Etykiety ukrytych wierszy lub kolumn nie są wyświetlane na marginesie arkusza – fakt ten można wykorzystać do stwierdzenia ukrycia danych w arkuszu. Na przykład w arkuszu pokazanym na Rys. 7.6 kolejne kolumny mają etykiety A, B i D. Ponieważ brakuje w tym ciągu litery C, wnioskujemy, że kolumna C została ukryta.
Aby odsłonić ukryte kolumny, należy zaznaczyć dwie kolumny leżące po obu stronach kolumn ukrytych i z menu głównego wybrać FormatKolumnaOdkryj. W podobny sposób odsłania się ukryte wiersze.
7.1.6. Zmiana parametrów czcionki
Parametry czcionki zmienia się w Excelu praktycznie tak samo, jak w programie Word. Najprostszy sposób polega na zastosowaniu przycisków dostępnych na pasku narzędziowym Formatowanie (Rys. 7.7). Dwa pierwsze okienka na tym pasku służą do wyboru nazwy i wielkości używanej czcionki. Przyciski od do służą do ustalania formatu liczbowego i zostały omówione w rozdziale 6.4.1.
ukryta kolumna C
Rysunek 7.6. Arkusz z ukrytą kolumną.
Rysunek 7.7. Pasek narzędziowy „Formatowanie”.
Do pozostałych czynności związanych ze zmianą parametrów czcionki, które można wykonać przy pomocy przycisków na tym pasku, należą:
Pogrubienie (wytłuszczenie) tekstu. Klikamy przycisk lub używamy kombinacji Ctrl+B. Ponowienie tej czynności usunie wytłuszczenie.
Pochylenie tekstu. Klikamy przycisk lub używamy kombinacji Ctrl+I.
Ponowienie tej czynności usunie pochylenie.
Podkreślenie tekstu. Klikamy przycisk lub używamy kombinacji Ctrl+U.
Ponowienie tej czynności usunie podkreślenie.
Wyrównanie tekstu do lewej. Klikamy .
Wyśrodkowanie tekstu w komórce. Klikamy .
Wyrównanie tekstu do prawej. Klikamy .
Scalanie i wyśrodkowanie tekstu w komórkach. Zaznaczamy komórkę lub prostokątna grupę komórek i klikamy . Powoduje to scalenie zaznaczonych komórek; komórki te wyglądają jak jedna duża komórka.
Zmniejszenie wcięcia. Klikamy .
Zwiększenie wcięcia. Klikamy .
Wybór koloru tekstu. Klikamy trójkącik w przycisku i wybieramy odpowiedni kolor z listy. Jeżeli ponownie chcemy użyć ostatnio używanego koloru, po prostu klikamy .
Wybór koloru tła. Klikamy trójkącik w przycisku i wybieramy odpowiedni kolor z listy. Jeżeli ponownie chcemy użyć ostatnio używanego koloru, po prostu klikamy .
7.1.7. Wyrównywanie i obracanie tekstu
Opisane w poprzednim punkcie przyciski , , i udostępniają jedynie trzy najbardziej potrzebne funkcje wyrównywania tekstu w komórce. Bardziej dokładną kontrolę nad umiejscowieniem tekstu w komórce daje karta Wyrównanie w oknie dialogowym Formatuj komórki (Rys. 7.8); okno to można wyświetlić kombinacją Ctrl+1. Znaczenie poszczególnych części tej karty jest następujące.
Rysunek 7.8. Karta „Wyrównanie” okna dialogowego
„Formatuj komórki”.
Wyrównanie tekstu. W tej części możemy precyzyjnie ustalić sposób wyrównywania tekstu w komórce, zarówno w kierunku poziomym, jaki i pionowym. Dodatkowo w polu Wcięcie można ustalić wielkość wcięcia (w jednostkach równych średniej szerokości znaku).
Orientacja. W tej części okna możemy zdefiniować kąt obrotu tekstu (w stopniach).
Sterowanie tekstem. W tej części mamy do wyboru trzy opcje:
Zawijaj tekst. Po zaznaczeniu tej opcji długi tekst będzie łamany na kilka wierszy.
Zmniejszaj, aby dopasować. Po zaznaczeniu tej opcji w przypadku umieszczenia w komórce zbyt długiego tekstu program zmniejszy wysokość czcionki tak, by tekst mieścił się w komórce.
Scalaj komórki. Powoduje scalenie zaznaczonych komórek (por. rozdz.
7.1.6).
Od prawej do lewej. Ta opcja nie ma znaczenia w warunkach polskich.
7.1.8. Obramowanie komórek
Jedną z głównych funkcji programu Excel jest tworzenie tabel. Aby uczynić strukturę tabeli bardziej przejrzystą, pierwszy i ostatni wiersz tabeli oddziela się od pozostałych wierszy liniami poziomymi. Nierzadko też obramowuje się całą tabelę.
Najprostszy sposób definiowania obramowania polega na zaznaczeniu grupy komórek i kliknięciu trójkącika ( ) obok przycisku , który znajduje się na pasku narzędzi Formatowanie. Spowoduje to wyświetlenie rozwijanego menu, z którego wybieramy rodzaj obramowania (Rys. 7.9).
Inna metoda polega na wyświetleniu karty Obramowanie okna dialogowego Formatuj komórki (Rys. 7.10). Daje ono łatwy dostęp do stylu i koloru linii.
Rysunek 7.9. Menu rozwijane przycisku .
7.1.9. Kopiowanie formatu komórki
Może się zdarzyć, że najprostszym sposobem formatowania tekstu byłoby skopiowanie formatowania z innej komórki arkusza. Czynność tę można wykonać dokładnie tak, jak w edytorze Word – używając przycisku na standardowym pasku narzędzi (por. Rozdz. 2.8).
7.1.10. Menu kontekstowe
Dostęp do większości z opisanych w tym rozdziale metod formatowania arkuszy dostępnych jest poprzez menu kontekstowe. Jak pamiętamy, aby je wyświetlić, należy wybrać komórkę lub grupę komórek (np. wiersz lub kolumnę) i przycisnąć prawy klawisz myszki. Opcje wyświetlane w menu kontekstowym zależą od tego, czy zaznaczyliśmy jedną komórkę, prostokątny zakres komórek, kolumnę czy wiersz.
Przykład menu kontekstowego dla kolumny przedstawia Rys. 7.11. Trzy pierwsze opcje tego menu dają szybki dostęp do kopiowania, wycinania i wklejania danych (poprzez schowek Windows). Kolejna opcja udostępnia okno dialogowe Wklej specjalnie (por. rozdz. 7.1.1). Opcja Wstaw służy do wstawiania kolumn a opcja Usuń – do ich usuwania. Wybranie opcji Wyczyść zawartość powoduje usunięcie zawartości z wszystkich zaznaczonych komórek. Kolejna opcja udostępnia znane już nam doskonale okno dialogowe Formatuj komórki. Następna opcja służy do wyświetlania okna dialogowego Szerokość kolumn (rozdz. 7.1.1), a ostatnie dwie – do szybkiego ukrywania bądź odsłaniania kolumn.
Rysunek 7.10. Karta „Obramowanie” okna dialogowego „Formatuj komórki”.
Rysunek 7.11. Menu kontekstowe dla zaznaczonej kolumny (lub kolumn) arkusza.
7.2. Ochrona arkuszy i plików
Opisana w punkcie 7.1.5 metoda ukrywania danych w arkuszu ma pewną wadę – ukryte w ten sposób informacje każdy może bez trudu odsłonić. Można jednak łatwo zabezpieczyć arkusze kalkulacyjne przed możliwością jakiejkolwiek modyfikacji ich zawartości czy wyglądu. W tym celu należy z menu głównego wybrać NarzędziaOchronaChroń skoroszyt. Spowoduje to wyświetlenia okna dialogowego Chronienie arkusza (Rys. 7.12). W oknie tym definiujemy zakres ochrony oraz podajemy hasło niezbędne do odblokowania (usunięcia ochrony) arkusza.
Istnieje także możliwość zabezpieczenia całego pliku hasłem. W tym celu należy z menu głównego wybrać PlikZapisz jako. Następnie klikamy przycisk narzędzia (w prawym górnym rogu okienka Zapisz jako) i wybieramy pozycję Opcje ogólne. Spowoduje to wyświetlenie okienka Opcje zapisywania, w którym możemy podać hasło ochrony przed otwarciem i hasło ochrony przed modyfikacją
pliku (Rys. 7.13).
7.3. Skoroszyty
Skoroszyty programu Excel, podobnie jak prawdziwe skoroszyty, mogą składać się z wielu arkuszy. Standardowo Excel w każdym nowym skoroszycie umieszcza trzy arkusze o nazwach Arkusz1, Arkusz2 i Arkusz3. Większość typowych operacji na arkuszach można wykonać przy pomocy menu kontekstowego, które wyświetla się po przyciśnięciu prawym klawiszem myszki zakładki arkusza (Rys. 7.14). Do operacji tych należą: wstawianie nowych i usuwanie istniejących arkuszy, zmienianie nazwy, przenoszenie lub kopiowanie arkuszy (w tym kopiowanie do
tu wpisz hasło
tu określ zakres ochrony arkusza
Rysunek 7.12. Okno dialogowe „Chronienie arkusza”.
Rysunek 7.13. Okno dialogowe „Opcje zapisywania” umożliwia zabezpieczenie pliku hasłami.
innych skoroszytów), zaznaczanie wszystkich arkuszy i ustalanie nowego koloru zakładki karty.
Pewne czynności można wykonać jeszcze prościej. Na przykład aby otworzyć arkusz, wystarczy kliknąć jego zakładkę. Dwukrotne kliknięcie zakładki wprowadza program w tryb zmiany nazwy arkusza. Z kolei aby zmienić kolejność arkusza w skoroszycie, wystarczy chwycić myszką jego zakładkę i przeciągnąć w pożądane miejsce.
Arkusze danego skoroszytu są ze sobą powiązane. W szczególności formuły zdefiniowane w jednym arkuszu mogą się odwoływać do komórek należących do innych arkuszy tego samego skoroszytu. W tym wypadku jako pełną nazwę komórki podaje się jej adres poprzedzony nawą arkusza i oddzielony od adresu znakiem wykrzyknika. Jeżeli nazwa arkusza zawiera odstęp, musimy ją umieścić w apostrofach. Tak więc w skoroszycie, w którym występują arkusze Sprawozdanie 2004, Jelenia Góra, Legnica i Wrocław, możliwe są odwołania do komórki Leg- nica!A1 lub 'Jelenia Góra'!B3.
7.4. Tworzenie wykresów
Interpretacja danych liczbowych staje się dużo łatwiejsza po przedstawieniu ich w formie graficznej na wykresie. Na szczęście tworzenie przeróżnych wykresów w programie Excel 2002 jest wyjątkowo proste. Wykresy można umieścić w dowolnym miejscu skoroszytu lub w oddzielnym arkuszu; można je dowolnie powiększać lub zmniejszać; po utworzeniu wykresu można dowolnie modyfikować jego wygląd. Co więcej, gdy po utworzeniu wykresu zmodyfikujemy dane użyte do jego utworzenia, wykres automatycznie dostosuje się do tych zmian. Przy pomocy programu Excel można narysować kilkadziesiąt różnych typów wykresów (m.in.
kołowe, słupkowe, liniowe, punktowe i warstwowe), określić zakres, wygląd i opis osi, zdefiniować legendę, kolor wypełnienia wykresu i kolory linii. Zagadnienie tworzenia wykresów jest więc bardzo rozległe. Dlatego w niniejszym podręczniku zostanie omówiono skrótowo na następującym przykładzie:
Zilustrować graficznie przyrost ludności Polski w okresie powojennym, posługując się danymi z arkusza uwidocznionego na Rys. 7.15.
1. Kliknij zakładkę prawym klawiszem
myszy
2. Wybierz czynność z menu kontekstowego
Rysunek 7.14. Podstawowe operacje na arkuszach dostępne są z menu kontekstowego.
Pierwszą czynnością przy tworzeniu wykresów jest zaznaczenie danych, które mają się na nim znaleźć. Dane zazwyczaj przechowywane są w kolumnach. Dane w każdej kolumnie zwane są serią. Liczba zaznaczonych kolumn (czyli liczba wyświetlanych serii) zależy od rodzaju wykresu i najczęściej wynosi od jednej do czterech. Zaznaczenie może też obejmować nagłówki (tytuły) kolumn. W przypadku danych z Rys. 7.15 zaznaczamy prostokątny obszar A2:D9 zawierający cztery kolumny danych wraz z ich opisem. Excel zinterpretuje to jako zdefiniowanie czterech serii danych o nazwach rok, ogółem, mężczyźni i kobiety. Tak więc nagłówki kolumn stają się nazwami serii danych, co znacznie ułatwia pracę z wykresem.
Następnie przy pomocy przycisku na standardowym pasku narzędzi uruchamiamy tzw. kreatora wykresów, który składa się z czterech wyświetlanych kolejno okien dialogowych. W oknach tych można ustalić praktycznie wszystkie parametry wykresów.
7.4.1. Pierwsze okno kreatora wykresów – wybór typu wykresu
Pierwsze okno kreatora wykresów (Rys. 7.16) służy do wyboru typu wykresu. Do wyboru mamy 14 typów standardowych oraz 20 niestandardowych, dostępnych na drugiej karcie okna. Każdy typ standardowy posiada kilka podtypów, tak że w sumie do dyspozycji mamy niemal sto rodzajów wykresu. Aby wybrać właściwy typ i podtyp wykresu, warto zapoznać się z jego zwięzłym opisem (punkt 4 na Rys. 7.16). Koniecznie trzeba też wcisnąć przycisk Naciśnij i przytrzymaj, aby zobaczyć przykład (punkt 5 na Rys. 7.16). Nazwa tego przycisku jest nieco myląca – w rzeczywistości jego wciśnięcie powoduje wyświetlenie podglądu rysunku z bieżącymi danymi zaczerpniętymi z arkusza (Rys. 7.17). Dzięki temu możemy od razu zorientować się w ogólnym wyglądzie rysunku, zdecydować, czy wybraliśmy właściwy typ wykresu i sprawdzić, czy Excel właściwie uporządkował dane w seriach. Na przykład analiza podglądu wykresu na Rys. 7.17 prowadzi do wniosku, że Excel nieprawidłowo zinterpretował serię rok jako zwykłą serię danych, taką samą jak serie ogółem, mężczyźni czy kobiety. Problem ten będziemy musieli skorygować w następnym oknie kreatora wykresów.
Przechodzimy do niego, klikając Dalej.
Rysunek 7.15. Arkusz z danymi służącymi do utworzenia przykładowego wykresu.
7.4.2. Drugie okno kreatora wykresów – wybór źródła danych
Druga karta kreatora wykresów służy do określenia źródła danych. Posiada ona dwie zakładki: Zakres danych (Rys. 7.18) i Serie (Rys. 7.19). Zakres danych możemy ustalić takimi samymi metodami, jak argumenty funkcji – zaznaczając go przy pomocy myszy bezpośrednio na arkuszu (por. Rozdz. 6.2 i 6.3). Jeśli jednak pracę nad wykresem rozpoczęliśmy od zaznaczenia zakresu danych, na karcie Zakres danych nie mamy już nic do roboty, przechodzimy więc do zakładki Serie (Rys.
7.19). Pierwszą czynnością, którą tu wykonujemy, jest usunięcie z wykresu serii rok. W tym celu na liście Serie zaznaczamy pozycję rok i klikamy przycisk Usuń. Następnie modyfikujemy opis osi poziomej (zwanej też osią kategorii lub osią X) tak, by zamiast kolejnych liczb całkowitych (jak na Rys. 7.19 (a)) pojawiły się tam liczby z pierwszej kolumny arkusza odpowiadające datom przeprowadzenia spisu ludności. Najłatwiej wykonuje się to poprzez kliknięcie przycisku w polu Etyki- ety osi kategorii (X) i wskazanie myszą w arkuszu zakresu A3:A9 (technika ta
1. Przyciśnij ten klawisz
3. Ponownie przeczytaj opis typu wykresu
2. Obejrzyj podgląd wykresu
Rysunek 7.17. Wyświetlanie podglądu wykresu.
2. Wybierz typ
wykresu 3. Wybierz podtyp
wykresu
5. Naciśnij i przytrzymaj, aby zobaczyć podgląd wykresu
6. Kliknij, by zakończyć
Rysunek 7.16. Ustalanie typu wykresu w pierwszym oknie kreatora wykresu.
4. Przeczytaj opis podtypu
1. Wybierz kartę
została opisana w rozdz. 6.3.2). Proszę zwrócić uwagę na to, że zakres ten nie zawiera nazwy rubryki (rok), lecz jedynie same liczby.
Efekt naszych działań na zakładce Serie ilustruje Rys. 7.19 (b). Zwróćmy uwagę na następujące różnice w stosunku do pierwotnego wyglądu tej zakładki:
Prawidłowy podgląd wykresu (bez słupków odpowiadających serii rok; wartości maksymalne nie przekraczają liczby 50; doskonale widoczne słupki serii ogółem, mężczyźni i kobiety, zmieniona legenda wykresu, poprawione etykiety osi X).
Brak wpisu rok w polu Serie.
Nowa definicja zakresu etykiet kategorii.
Po ustaleniu źródła danych klikamy Dalej i przystępujemy do trzeciego etapu definiowania wykresu.
zakładka
„Zakres danych”
podgląd wykresu
tu można wpisać zakres w postaci formuły ruchoma
ramka wokół bieżącego zakresu
przycisk minimalizacji
Rysunek 7.18. Drugie okno kreatora wykresu (zakładka „Zakresy danych”) na tle arkusza
kalkulacyjnego. Karta „Zakres danych” służy do definiowania źródła danych użytych na wykresie.
wybór kierunku danych w seriach
Rysunek 7.19. Zakładka „Serie” trzeciego okna kreatora wykresów.
(a) Widok pierwotny. (b) Widok po usunięciu serii „rok” i zdefiniowaniu etykiet osi X.
(a) (b)
7.4.3. Trzecie okno kreatora wykresów – opcje wykresu
Trzecie okno kreatora wykresów służy do definiowania dodatkowych opcji wykresu (Rys. 7.20). Posiada ono aż sześć kart, a na każdej z nich wiele opcji do wyboru. Na szczęście większość z nich ma rozsądne wartości domyślne i jedyną zmianą, jaką wprowadziłem tu do naszego wykresu przykładowego było dodanie tytułu wykresu (na karcie Tytuły, w polu Tytuł wykresu). Efekt każdej zmiany jest natychmiast wyświetlany w okienku podglądu, dlatego pominę tu ich szczegółowy opis.
Czytelnik zechce samodzielnie poeksperymentować z pozostałymi kartami i dostępnymi na nich opcjami.
7.4.4. Czwarte okno kreatora wykresów – położenie wykresu
Czwarte, ostatnie okno kreatora wykresów służy do definiowania położenia wykresu (Rys. 7.21). Możemy tu zdecydować, czy wykres ma być umieszczony w istniejącym już arkuszu, czy też może w arkuszu nowym. Najczęściej wybiera się pierwszą z tych opcji.
Pracę z kreatorem wykresów kończymy, przyciskając Zakończ. W arkuszu kalkulacyjnym zostanie umieszczony wykres jak na Rys. 7.22. Jak widać na tym rysunku, wykres wymaga jeszcze nieco pracy. Przede wszystkim zasłania on obszar danych. Co prawda nie ma to wpływu na obliczenia w arkuszu, jednak nie wygląda ładnie. Ponadto liczby opisujące oś pionową niepotrzebnie wyświetlane są z dokładnością do 2 miejsc po przecinku, a daty opisujące oś poziomą chyba lepiej wyglądałyby bez pochylenia o 45 stopni. Aby dokonać tych drobnych korekt, wykres należy poddać edycji.
Rysunek 7.20 Okno „Opcje wykresu” kreatora wykresów.
Rysunek 7.21. Czwarte, ostatnie okno kreatora wykresów.
7.4.5. Edycja wykresu
Każdy wykres w programie Excel składa się z kilku podstawowych elementów (Rys. 7.23). Należą do nich:
Obszar wykresu, czyli prostokąt, w którym umieszczane są wszystkie inne elementy wykresu
Obszar kreślenia, czyli prostokątny obszar zajmowany przez wykres.
Oś kategorii, czyli oś pozioma wykresu.
Oś wartości, czyli oś pionowa wykresu.
Tytuł wykresu.
Serie danych, czyli w naszym przykładzie ogółem, kobiety, mężczyźni.
Dodatkowo wykresy mogą zawierać takie elementy, jak
Legenda, czyli opis serii danych, zazwyczaj w prostokątnej ramce.
Linie siatki (poziome lub pionowe).
Tabela danych, czyli opcjonalna tabelka wyświetlana obok wykresu.
Aby zmodyfikować gotowy wykres, możemy się posłużyć jedną z sześciu (!) standardowych metod:
Pewne elementy wykresu można zaznaczyć („wybrać”) myszką i przesunąć.
Należą do nich m.in. obszar wykresu, obszar kreślenia, legenda i tytuł wykresu, które możemy po prostu chwycić i przesunąć myszką w nowe położenie.
Równie łatwo możemy zmienić ich rozmiar – wystarczy zaznaczyć odpowiedni element, chwycić jeden z 8 kwadracików wyświetlanych na jego obrzeżu i
Tytuł wykresu
Legen da
Obszar kreślenia Oś
wartości
Oś kategorii
Obszar wykresu
Rysunek 7.23. Podstawowe składniki wykresu.
Rysunek 7.22. Nowoutworzony wykres kolumnowy.
przesunąć go w nowe miejsce; aby zachować proporcje, podczas tej czynności należy przyciskać klawisz Shift. Innymi słowy, położenie, rozmiar i proporcje elementów wykresu (lub całego obszaru wykresu) zmieniamy tak samo, jak w przypadku obiektów graficznych edytora Word. Zaznaczanie elementów ułatwiają malutkie okienka informacyjne, które pojawiają się obok kursora myszy i informują, jaki element wykresu jest aktualnie wskazywany przez mysz. Jednocześnie po kliknięciu dowolnym klawiszem myszy nazwa zaznaczonego elementu wyświetlana jest w polu adresu na pasku formuły.
Dowolny element wykresu można podwójnie kliknąć myszą. Spowoduje to wyświetlenie specjalnego okna dialogowego, w którym można ustalić wszystkie właściwości danego elementu wykresu. Każdemu elementowi odpowiada inne okno dialogowe. Na przykład, aby zmienić format liczb wyświetlanych wzdłuż osi wartości, wystarczy dwukrotnie kliknąć w obszarze tych liczb, co spowoduje wyświetlenie okna Formatuj oś (Rys. 7.24). W oknie tym wybieramy kartę Liczby i w znany już sposób ustalamy ilość cyfr po przecinku równą 0. Przy okazji na karcie Skala możemy zmienić maksymalną wartość na osi wartości z 50 na 40 (Rys. 7.24).
Dowolny element można kliknąć prawym klawiszem, by wyświetlić odpowiednie menu kontekstowe. Najciekawsze jest menu kontekstowe całego obszaru wykresu, a szczególnie jego pięć pierwszych pozycji (Rys. 7.25).
Pierwsza udostępnia okno dialogowe Formatuj obszar wykresu, w którym można podać m.in. domyślną wielkość czcionki napisów na wykresie czy kolor wypełniania tła wykresu. Natomiast cztery kolejne pozycje tego menu umożliwiają wyświetlenie dowolnego z czterech okien kreatora wykresów.
Dzięki temu nawet po zakończeniu pracy z kreatorem można wprowadzić Rysunek 7.24. Karty „Liczby” (po lewej) i „Skala” (po prawej) okna
dialogowego „Formatuj oś”. Strzałki wskazują miejsca, w których zmieniłem standardowe ustawienia wykresu.
Rysunek 7.25 Pięć pierwszych pozycji w menu kontekstowym obszaru wykresu.
poprawki do tych właściwości wykresu, które definiowane są wyłącznie w tych oknach.
Można posłużyć się pozycją Wykres w menu głównym. Po zaznaczeniu dowolnego elementu wykresu, z głównego menu Excela znika pozycja Dane, a jej miejsce zajmuje opcja Wykres. Przy jej pomocy można szybko wyświetlić dowolną kartę kreatora wykresów.
Do modyfikacji wykresu można wykorzystać pasek narzędziowy Wykres. Posiada on 9 elementów (Rys. 7.26). Pierwszy to rozwijana lista wszystkich elementów danego wykresu. Wybranie dowolnej pozycji z tej listy powoduje automatyczne wybranie odpowiedniego elementu na wykresie. To bardzo przydatna funkcja w przypadku pracy z wykresami zawierającymi bardzo dużo niewielkich elementów, w które trudno „trafić” wskaźnikiem myszy. Znaczenie pozostałych elementów tego menu jest następujące:
wyświetla okno dialogowe służące do modyfikacji zaznaczonego elementu wykresu (np. Formatuj legendę, Formatuj oś itd.);
umożliwia zmianę typu wykresu;
włącza lub wyłącza wyświetlanie legendy;
włącza lub wyłącza wyświetlanie tabelki z danymi;
włącza odczytywanie serii danych w wierszach arkusza;
włącza odczytywanie serii danych w kolumnach arkusza;
, służą do obrotu pól tekstowych o 45 stopni w prawo lub lewo.
Wygląd wykresu można zmienić poprzez modyfikację danych w arkuszu.
Dotyczy to zarówno danych, jak i etykiet osi X czy tytułów serii.
Przy pomocy powyższych metod można w ciągu kilku minut zmodyfikować wykres z Rys. 7.23 tak, by przyjął postać z Rys. 7.27. Wykres ten można skopiować do schowka Windows (Ctrl+C) i wstawić do dokumentu edytora Word (Ctrl+V).
Niestety, dopiero po wykonaniu całej tej pracy dostrzegłem fundamentalny błąd w samej koncepcji wykresu – wykresy kolumnowe dają fałszywy obraz zmienności danych, jeżeli różnice między wartościami na osi X nie są takie same. Trudno!
Rysunek 7.26. Pasek narzędziowy „Wykres”.
Rysunek 7.1. Ostateczna postać wykresu z Rys. 7.23.
7.5. Wstawianie obiektów graficznych
Excel posiada praktycznie takie same możliwości obsługi obiektów graficznych, jak edytor Word. Oznacza to, że w arkuszach kalkulacyjnych można bez najmniejszego trudu umieszczać m.in. zdjęcia, obrazy w formacie GIF, PCX czy EPS, mapy bitowe i inne standardowe grafiki. Ponadto można w nich umieszczać obiekty ClipArt, WordArt, a także rysować linie, strzałki, prostokąty, elipsy i kształty automatyczne.
Sposób wykonywania tych czynności w niczym nie różni się od opisanego w rozdziale 3.4 sposobu posługiwania się obiektami graficznymi w edytorze Word.
Umieszczenie obiektów graficznych nie ma wpływu na obliczenia w arkuszu, nawet jeśli obiekty te całkowicie zasłaniają komórki z danymi.
7.6. Drukowanie
Bardzo często ostatecznym celem stosowania elektronicznych arkuszy kalkulacyjnych jest przygotowanie raportu w formie drukowanej. Na szczęście twórcy Excela dołożyli wszelkich starań, by proces ten nie sprawiał kłopotów nawet początkującym użytkownikom. Jednocześnie program zawiera wiele zaawansowanych funkcji opcjonalnych, które umożliwiają przygotowanie wydruków o profesjonalnym wyglądzie.
Łatwość drukowania arkuszy Excela w dużym stopniu wiąże się z tym, że czynność ta tylko w niewielkim stopniu różni się od drukowania dokumentów w edytorze Word (por. Rozdz. 4.10 – 4.12). Główne różnice wynikają z innego charakteru dokumentów edytora Word i arkuszy Excela. Dokumenty składają się ze stron o dobrze określonych rozmiarach odpowiadających rozmiarowi kartek, na których będą drukowane, natomiast arkusze to gigantyczne tabele nieposiadające żadnej wewnętrznej struktury. Dlatego przed drukowaniem arkuszy program musi je
„pociąć” na mniejsze fragmenty odpowiadające rozmiarowi kartek i ustalić kolejność, w jakiej będą kierowane na drukarkę.
7.6.1. Okno podglądu wydruku
Pierwszy wydruk arkusza kalkulacyjnego najlepiej jest zacząć od wyświetlenia okna podglądu wydruku (Rys. 7.28). Okno to można wyświetlić np. poprzez kliknięcie
przycisku na standardowym pasku narzędziowym lub wybranie z menu głównego opcji PlikPodgląd wydruku. W górnej części tego okna znajduje się pasek z dziewięcioma przyciskami sterującymi:
» – Przejdź do następnej strony.
« – Wyświetl poprzednią stronę.
Powiększenie – Przełącza powiększenie podglądu pomiędzy widokiem całej strony i powiększeniem fragmentu arkusza. Włączenie powiększenia nie ma wpływu na rozmiar wydruku; służy jedynie umożliwieniu skontrolowania jego szczegółów przed wykonaniem właściwego wydruku na papierze.
Drukuj – Wyświetla standardowe okno dialogowe Drukuj, które służy bezpośrednio do zdefiniowania parametrów drukarki i zlecenia wykonania wydruku.
Ustawienia – Wyświetla okno dialogowe Ustawienia.
Marginesy – Wyświetla specjalne okienko, w którym przy pomocy myszy możemy zmienić szerokość marginesów, nagłówka i stopki, a także szerokości kolumn i wysokości wierszy. Nie polecam stosowania tego okna osobom niedoświadczonym, gdyż łatwo nim zepsuć wygląd arkusza.
Podgląd podziału stron – Wyświetla arkusz kalkulacyjny z niebieskimi liniami symbolizującymi sposób „pocięcia” arkusza na strony.
Zamknij – Zamyka podgląd.
Pomoc – Wyświetla okno pomocy.
Jeżeli zadawala nas podgląd wydruku, możemy kliknąć przycisk Drukuj. Powoduje to wyświetlenie standardowego okna dialogowego Drukuj, które zostało już szczegółowe omówione w Rozdziale 4.11. Tu przypomnę jedynie, że w oknie tym możemy m.in. wybrać drukarkę (jeżeli zainstalowano ich kilka), określić jakość wydruku, podać liczbę kopii i zakres stron, które mają być drukowane.
Bardzo często inspekcja podglądu wydruku prowadzi jednak do konkluzji, że ewentualny wydruk nie spełnia naszych oczekiwań. Typowe problemy to:
Rysunek 7.28. Okno podglądu wydruku.
przyci ski steruj ące
inform acje o stronie
Zbyt szeroka tabela nie mieści się na jednej stronie. W skrajnych przypadkach na drugą stronę przenoszona jest tylko jedna, ostatnia kolumna tabeli, co jest absolutnie niedopuszczalne. Podobne problemy dotyczą zbyt wysokich tabel.
Wykresy zachodzą na margines lub są wręcz „dzielone” na sąsiednie strony.
Brak numerów stron. W przypadku dużych arkuszy kalkulacyjnych kolejne strony powinny być ponumerowane. Wskazane jest też, by zawierały jakąś standardową informację o arkuszu (np. jego tytuł lub datę wydrukowania).
Zbyt wąski margines, utrudniający oprawę lub wpięcie wydruku do segregatora.
Część z tych problemów można rozwiązać poprzez edycję arkusza (np.
przesuwając lub zmniejszając wykresy, zwężając kolumny danych itp.). Do rozwiązywania pozostałych problemów służą przyciski Ustawienia i Podgląd podziału stron.
7.6.2. Ustawienia strony
Po kliknięciu w oknie Podgląd wydruku przycisku Ustawienia (Rys. 7.28), komputer wyświetli okienko dialogowe Ustawienia strony (można je także wyświetlić, wybierając z menu głównego PlikUstawienia strony). Okno to składa się z czterech kart: Strona, Marginesy, Nagłówek/stopka i Arkusz.
Karta Strona (Rys. 7.29 (a)) służy do definiowania podstawowych parametrów kartek, na których będzie drukowany dokument. Możemy tu zdefiniować m.in.
orientację papieru (pionową lub poziomą), jego rozmiar (np. A4, A3 czy B5), jakość wydruku (podaje się ją w tzw. punktach na cal, dpi; im więcej punktów na cal, tym lepsza jakość wydruku, ale też tym większy jego koszt) i numer pierwszej strony. Szczególną uwagę warto zwrócić na opcje umieszczone w części Skalowanie:
Dopasuj do NN % rzeczywistej wartości. Jeżeli wpiszemy tu np.
50%, program zredukuje wielkość stron dwukrotnie tak, by na pojedynczej kartce można było umieścić 4 strony wydruku.
Wpasuj w strony NN H × MM. Podajemy tu, na ilu kartkach papieru ma się zmieścić wydruk całego arkusza. Na przykład wpis 3H × 4V oznacza, że wydruk ma się zmieścić w układzie 12 (=3×4) kartek ułożonych w trzech wierszach (H = Horizontal) i 4 kolumnach (V = Vertical).
Dopasowanie to zostanie dokonane poprzez redukcję wielkości strony na wydruku (czyli Excel automatycznie wypełni pole Dopasuj do…).
Karta Marginesy (Rys. 7.29 (b)). Służy do definiowania wielkości marginesów oraz obszarów nagłówka i stopki. Wielkości te podajemy w centymetrach. Wysokość nagłówka nie powinna przekraczać szerokości marginesu górnego. Podobnie wysokość stopki nie powinna być większa od marginesu dolnego.
Karta Nagłówek/stopka (Rys. 7.30). Służy do definiowania wyglądu nagłówka i stopki, czyli tekstów, które będą się pojawiały na każdej wydrukowanej kartce w obszarze jaj górnego (nagłówek) lub dolnego (stopka) marginesu. Oba te elementy mogą zawierać elementy zmienne, np. numer bieżącej strony lub czas i datę wydruku.
Karta Arkusz. (Rys. 7.31). Umożliwia m.in. zdefiniowanie obszaru arkusza, który ma być drukowany, wskazania, że pewne kolumny lub wiersze mają być powtarzane na każdej stronie wydruku (co ma znaczenie przy drukowaniu długich lub szerokich tabel), określenia elementów arkusza, które mają być drukowane (np. linii siatki) oraz kolejności drukowania stron.
7.6.3. Podgląd podziału stron
Po kliknięciu w oknie Podgląd wydruku przycisku Podgląd podziału stron (Rys. 7.28) lub wybraniu z menu głównego WidokWidok podziału stron, Excel wyświetli arkusz kalkulacyjny z naniesionymi nań niebieskimi liniami symbolizującymi „linie cięcia”, czyli podział arkusza na strony (Rys. 7.32). Linie przerywane reprezentują linie podziału wygenerowane automatycznie przez program, natomiast linie ciągłe odpowiadają podziałowi zdefiniowanemu ręcznie
(a) (b)
Rysunek 7.29. Okno „Ustawienia strony”. (a) Karta „Strona”; (b) karta
„Marginesy”.
Rysunek 7.30. Karta „Nagłówek/stopka” okna dialogowego „Ustawienia strony”.
podgląd nagłówka
podgląd stopki
wybór standardowego nagłówka
wybór
standardowej stopki wybór własnej definicji stopki
wybór własnej definicji nagłówka
przez użytkownika. Położenia tych linii można swobodnie modyfikować – można je
„chwytać” myszką i przeciągać w inne, wybrane przez nas położenie.
Aby dodać nową linię podziału, należy zaznaczyć wiersz lub kolumnę, kliknąć ją prawym przyciskiem myszy, po czym z menu kontekstowego wybrać polecenie Wstaw znak podziału strony. Linia podziału pionowego pojawi się na lewo od zaznaczonej kolumny, a linia podziału poziomego – powyżej zaznaczonego wiersza.
Aby usunąć podział stron, należy odpowiadającą mu linię przeciągnąć myszką poza obszar wydruku.
Aby usunąć wszystkie ręczne podziały stron, należy kliknąć prawym klawiszem dowolną komórkę arkusza i z menu kontekstowego wybrać Resetuj wszystkie podziały stron.
Pracę w trybie podglądu podziału stron kończymy, wybierając z menu głównego opcję WidokNormalny.
7.7. Podsumowanie
Przedstawione tu wiadomości na temat programu Excel dają jedynie ogólne wyobrażenie o tym, do czego mogą służyć arkusze kalkulacyjne i jak się nimi należy posługiwać na co dzień. Należy jednak pamiętać, że niniejszy kurs obejmuje tylko podstawowe i wybrane średniozaawansowane funkcje programu. Z tego powodu nie omówiłem tu m.in. takich tematów jak łączenie arkuszy Excela z bazami danych programu Access czy tworzenie tabel przestawnych. Mam jednak nadzieję, że doprowadziłem Czytelników do miejsca, od którego będą w stanie rozpocząć samodzielną eksplorację zaawansowanych aspektów programu Excel. Wszystkie, naprawdę wszystkie informacje na temat każdej funkcji programu znajdują się w jego systemie pomocy podręcznej (klawisz F1).
Rysunek 7.31. Karta „Arkusz” okna dialogowego „Ustawienia strony”.
Rysunek 7.32. Arkusz kalkulacyjny w trybie podglądu podziału stron.
7.8. Ćwiczenia
1.
Pobierz i zapisz w swoim katalogu skoroszyt budzet.xls. Otwórz go, po czym:─ W kolumnach O i P wiele komórek wypełnionych jest znakami #. Zrób z tym porządek.
─ Wypełnij wiersz 6 (Koszty eksploatacji biura) sumami z wierszy 7:13.
─ Uzupełnij kolumnę Razem netto 2001 rok (w zakresie D5:D28) sumami z kolumn styczeń:grudzień.
─ Uzupełnij wiersz 30 (Razem netto 2001) odpowiednimi sumami z wierszy 5:28. Zwróć uwagę, że wiersz 6 (Koszty eksploatacji biura) zawiera już sumy z wierszy 7:13. Dlatego poszukiwane sumy nie powinny obejmować wierszy 7:13.
─ Sprawdź (wzrokowo i poprzez inspekcję formuł w B33-B56), że kolejność nagłówków wierszy w zakresie B5-B28 odpowiada dokładnie kolejności nagłówków w wierszach B33-B56.
─ Posługując się danymi z kolumny C (stawka VAT/ZUS) oblicz narzuty (podatek VAT lub składki ZUS) na pozycje z zakresu E5:O28 i umieść je w odpowiednich komórkach w zakresie E33-E56. Zapewne oszczędzisz sobie dużo czasu, jeśli zastosujesz adresowanie mieszane w adresach stawki VAT.
─ Uzupełnij wpisy w kolumnie D w zakresie D33-D56 (Razem VAT/ZUS) odpowiednimi sumami.
─ Uzupełnij wpisy w wierszu 58 (RAZEM VAT/ZUS) o sumy w kolumnach.
Sumy te nie mogą zawierać dwukrotnie tych samych pozycji!
─ Uzupełnij wpisy w wierszu 60 (OGÓŁEM BRUTTO 2001 rok). Kwoty brutto to oczywiście sumy kwot netto (wiersz 30) i narzutów (wiersz 58).
─ Usuń słowo „brutto” w definicji komórek B19 i B20. Zaobserwuj, jak wpływa to na wartości komórek B47 i B48.
─ Ładnie sformatuj tabelę (dodaj linie; wytłuść te informacje, które uważasz za szczególnie ważne, wyróżnij wiersze 7:13 i 35:41 jako zawierające dane
„mniej ważne”).
─ Dopasuj szerokości kolumn do ich zawartości, aby tabela zajmowała jak najmniej miejsca w kierunku poziomym. Pomyśl, jak zwęzić kolumny C i D.
─ Kolumny E:P można zwęzić, jeśli pominie się w nich symbole waluty.
W tym celu zmień format komórek na liczbowy (z 2 cyframi po przecinku).
─ Kliknij (Podgląd wydruku). Przejrzyj podział arkusza na strony. Kliknij Podgląd podziału stron i jeszcze raz oceń podział arkusza na strony.
─ Ponownie kliknij . Wybierz Ustawienia, zmień orientację kartki na poziomą. Ponownie skontroluj podział arkusza na strony.
─ Wróć do okna dialogowego Ustawienia i wybierz opcję Wpasuj w strony 1 H × 1 V. Ponownie skontroluj podział arkusza na strony.
─ Jeżeli wydruk miałby zawierać puste kolumny, zmodyfikuj myszką przebieg linii podziału na strony.
─ Zmień nazwę arkusza na Koszty 2001.
─ Usuń ze skoroszytu pozostałe arkusze (Arkusz2 i Arkusz3).
─ Zapisz skoroszyt pod nazwą Budżet 2001.
2.
Czy aby w arkuszu z poprzedniego zadania o czymś nie zapomnieliśmy?─ Zanotuj na kartce wartość pozycji Razem netto (komórka D30).
─ Wybierz NarzędziaàOpcje. Na zakładce Przeliczanie ustaw opcję Dokład- ność jak wyświetlono. Wybierz OK.
─ Sprawdź, czy wartość w komórce D30 jest taka sama, jak ta zapisana na kartce. Która z tych liczb jest poprawna?
3.
W arkuszu z poprzedniego zadania ukryj wiersze 7-13 (zaznacz je i wybierz Ukryj z menu kontekstowego).─ Sprawdź, czy ukryte wiersze będą drukowane.
─ Przywróć wyświetlanie ukrytych wierszy.
─ Cofnij wszystkie zmiany (Ctrl+Z)
4.
Zabezpiecz hasłem możliwość otwierania skoroszytu Budżet 2001 utworzonego w zadaniu 1 (PlikZapisz jako, kliknij przycisk narzędzia i wybierz pozycję Opcje ogólne.─ Zamknij plik i otwórz go ponownie. Sprawdź, czy Twoje hasło działa.
5.
Pobierz tabelkę ilustrującą stopę bezrobocia w Polsce i zrób wykres stopy bezrobocia w styczniu w latach 1990-2005. W tym celu:─ Na powyższej stronie WWW zaznacz myszką całą tabelkę wraz z poprzedzającym ją tytułem i kilkoma słowami za nią.
─ Skopiuj zaznaczony fragment do schowka Windows (Ctrl+C).
─ Otwórz nowy skoroszyt i wklej w nim zawartość schowka (Ctrl+V).
─ Usuń ze skoroszytu zbędne elementy (np. nad i pod tabelką).
─ Uporządkuj dane dla lat 2002 i 2003 (np. usuń podpunkty a, usuń gwiazdki itp.) tak, aby tabela miała jednolity wygląd.
─ Zaznacz dwie pierwsze kolumny, kliknij i utwórz wykres punktowy.
─ Sformatuj wykres (nadaj odpowiedni tytuł, wybierz skale na osiach itp.).
