ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKALUBLIN - POLONIA

(1)

ANNALES

UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA

VOL.LX, SUPPL. XVI, 15 SECTIO D 2005

Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie Academy of Physical Education, Krakow

JOANNA BASIAGA-PASTERNAK, WACŁAW MIREK

Values hierarchy of students on the Academy of Physical Education

Hierarchia wartości studentów akademii wychowania fizycznego

Studenci są ostatnim ogniwem systemu kształcenia wyselekcjonowanej młodzieży przed podjęciem przez nią już w pełni dojrzałych ról zawodowych i społecznych. Ponadto ze względu na zdobyte wykształcenie, wejdą w skład inteligencji, stąd też w powszechnej opinii powinni reprezentować najbardziej wartościowe i pożądane społecznie cechy oraz systemy wartości. Według psychologa Piageta (1966), okres studiowania należy do niezwykle ważnych dla kształtowania się sfery psychicznej i fizycznej każdego człowieka. Osobnicy obojga płci znajdują się wówczas w optymalnym okresie rozwoju operacji intelektualnych oraz w końcowym etapie kształtowania się osobowości.

Z dotychczasowych badań wynika, że to wchodzenie przez studentów w dorosłe życie ma jednak swoiste cechy, charakteryzujące się odmiennym, specyficznym dla tej kategorii wieku, sposobem widzenia i percepcji rzeczywistości społecznej, miejscem w niej oraz typowymi aspiracjami i sposobami ich realizacji (Zandecki 1989). Biorąc pod uwagę ww. atrybuty wieku, w którym znajdują się studiujący wydaje się celowe poznanie hierarchii wartości grupy studenckiej, która z racji zdobywanych kwalifikacji powinna deklarować te, które bliskie są w kształtowaniu postaw prosomatycznych (Makuła 1999).

Celem badań było określenie najbardziej cenionych wartości studentów i studentek kierunku wychowanie fizyczne, że szczególnym uwzględnieniem wartości zdrowia i sprawności fizycznej.

Postawiono następujące pytania badawcze:

 Jakie są główne wartości wśród studentek i studentów poszczególnych lat studiów

 Które z wartości zajmują najwyższe miejsce w hierarchii wartości badanych.

 Jaka jest najważniejsza wartość dla uprawiających wyczynowo sport.

MATERIAŁ I METODY BADAŃ

W badaniach uczestniczyło po 30 studentek i studentów losowo wybranych z I, II, III i IV roku kierunku Wychowanie Fizyczne Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Ogółem otrzymano 240 ankiet. Ponadto z grupy ankietowanych otrzymano ankiety 40 zawodniczek i 55 zawodników, uprawiających sport wyczynowo.

W badaniach wykorzystano skalę WARTOŚCI opartą na Skali Wartości w opracowaniu Makuły (1988). Skala ta składa się z listy 17 wartości. Zadaniem badanego był wybór 5 najważniejszych (według badanego) wartości.

WYNIKI BADAŃ

(2)

sprawność fizyczna, sport wyczynowy, turystyka kwalifikowana i rekreacja. Okazało się, że żadna z badanych nie zadeklarowała turystyki i rekreacji jako cenionych przez nie wartości. Także sport wyczynowy nie jest wartością wyraźnie cenioną przez badane studentki. Żadna ze studentek III roku nie wybrała tej wartości jako znaczącej. Również wśród ankietowanych z III roku sprawność fizyczna jest w najmniejszym stopniu (w porównaniu z badanymi z I, II i IV roku) wartością uznawaną za ważną. Najbardziej cenią ją studentki II roku. Przedstawia to Ryc.1.

Ryc. 1. Procentowy rozkład wartości

wybieranych przez studentki kierunku wychowanie fizyczne

Rycina 2 ilustruje wartości wybierane przez studentów poszczególnych roczników kierunku Wychowanie Fizyczne. Okazało się, że mężczyźni podobnie jak kobiety cenią najbardziej zdrowie, rodzinę i miłość. Zdrowie najbardziej cenią studenci I i II roku. Na III roku znaczenie tej wartości wyraźnie spada, na IV nieco rośnie. Rodzina jest wartością najbardziej cenioną przez studentów I roku – w kolejnych latach jej wartość stopniowo spada. Miłość jako wartość jest w największym stopniu wybierana przez studentów I i IV roku kierunku Wychowanie Fizyczne.

Spośród wartości związanych z aktywnością ruchową, sprawność fizyczna jest najbardziej doceniana przez badanych z II roku, natomiast w najmniejszym stopniu przez ankietowanych z roku IV. Sport wyczynowy najbardziej cenią studenci I roku, którzy równocześnie nie akcentują roli turystyki i rekreacji.

Studentki

0 4 8 12 16 20

DOBRO MORALNE WIEDZA

ZDROWIE MIŁOŚĆ

SZCZĘŚCIE OSOBISTE RADOŚĆ ŻYCIA

WIARA

SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA WŁASNY ROZWÓJ

PRZYJAŹŃ

DOBRA MATERIALNE SPORT WYCZYNOWY

TURYSTYKA KW

ALIFIKOWANA REKREACJA

RODZINA

SUKCES ZAWODOWY MISTRZOSTWO

%

I rok II rok III rok IV rok

(3)

Ryc. 2. Procentowy rozkład wartości

wybieranych przez studentów kierunku wychowanie fizyczne

Zdecydowanie najbardziej cenioną wartością jest zdrowie. Jako najważniejszą wartość najrzadziej wybierały ją studentki I roku, najczęściej natomiast badane z III roku. One z kolei rzadziej niż ankietowane z lat I,II i IV wybierały rodzinę jako wartość najważniejszą (choć na tle pozostałych wartości także w grupie studentek III roku rodzina stanowi wartość znaczącą). Także miłość i rodzina stanowią wartości często wybierane jako najważniejsze (I miejsce w hierarchii wartości) przez ankietowane studentki.

Warto też zaznaczyć, że wiedza stanowi w największym stopniu wartość dla studentek IV roku.

Sprawność fizyczna jako najważniejsza wartość w niewielkim stopniu ujawniła się w grupie studentek II i III roku (ryc. 3).

Studenci

0 4 8 12 16 20

ZDROWIE MIŁOŚĆ

WIARA

PRZYJAŹŃ

TURYSTYKA KW

RODZINA

%

(4)

Ryc. 3. Procentowy rozkład wartości wybieranych jako najważniejsze przez studentki kierunku wychowanie fizyczne

Zdrowie, rodzina i miłość to wartości najważniejsze dla większości badanych studentów. Zdrowie jest wartością zdecydowanie najważniejszą, przy czym warto odnotować, że jego rola rośnie wraz z kolejnymi latami studiów. Najbardziej cenią je studenci IV roku. Z kolei rodzina jest często wymieniania jako wartość najważniejsza przez studentów I roku w następnych latach zmniejsza się ranga tej wartości w systemie wartości badanych mężczyzn. Wyraźnie cenią miłość studenci II, III i IV roku. Rolę własnego rozwoju akcentują badani z lat III i IV, natomiast wiedza jest podnoszona jako wartość najważniejsza przez część studentów z I i II roku.

Zaskakujące wyniki uzyskano dla sprawności motorycznej jako wiodącej wartości. Okazało się, że żaden z badanych mężczyzn (studentów Wychowania Fizycznego) nie uznaje tej wartości na najważniejszej. Sport wyczynowy jako główna w hierarchii wartość zaznaczyła się u niewielkiej liczby studentów I roku. Omawiane zależności przedstawia rycina 4.

0 10 20 30 40

ZDROWIE MIŁOŚĆ

WIARA

PRZYJAŹŃ

TURYSTYKA KW

RODZINA

%

(5)

Ryc. 4. Procentowy rozkład wartości wybieranych jako najważniejsze przez studentów kierunku wychowanie fizyczne

Ostatnia z omawianych rycin dotyczy rozkładu najważniejszych wartości dla studentów (kobiet i mężczyzn) Wychowania Fizycznego uprawiających zawodniczo sport. Uzyskano ciekawe rezultaty.

Okazuje się, że zarówno dla badanych kobiet i mężczyzn wiodącymi wartościami są zdrowie (bardziej akcentują to studenci) oraz rodzina (ważniejsza dla studentek – zawodniczek). Duże znaczenie (zwłaszcza dla kobiet) ma także miłość. Te rezultaty pokrywają się z prezentowanymi powyżej analizami. Uprawiający sport studenci i studentki zaznaczyli też znaczącą rolę wiary w ich systemie wartości.

Spodziewano się natomiast, że dla sportowców także wiodącymi wartościami będą te związane z aktywnością sportową. Tymczasem jak widać na rycinie 5, sport wyczynowy stanowi najważniejszą wartość tylko dla około 3% badanych studentów, podobnie jak sprawność fizyczna dla ponad 2%

studentek! Do mistrzostwa dąży zaledwie nieco ponad 2% zawodniczek, a własny rozwój jest

Studenci

0 10 20 30 40 50 60

ZDROWIE MIŁOŚĆ

WIARA

PRZYJAŹŃ

TURYSTYKA KW

RODZINA

SUKCES ZAW ODOW

Y

MISTRZOSTWO

%

(6)

Ryc. 5. Procentowy rozkład wartości wybieranych jako najważniejsze przez zawodników i zawodniczki studiujących na kierunku wychowanie fizyczne

WNIOSKI

Uzyskane wyniki pokazują, że wśród studentów kierunku Wychowanie Fizyczne najbardziej cenioną wartością jest zdrowie. Jest to wartość bardzo wysoko ceniona zarówno przez studentów, jak i studentki wszystkich roczników. Zdrowie cenią też osoby studiujące i jednocześnie aktywnie uprawiające sport.

Niewykluczone, że duży wpływ ma na to uniwersalny charakter zdrowia jako wartości. Ponadto specyfika studiów na Akademii Wychowania Fizycznego mogła wpłynąć na ten wybór. Jednym z ważnych zadań, jakie stawia się przed przyszłymi nauczycielami wychowania fizycznego jest kształtowanie postaw prosomatycznych, prozdrowotnych. Studenci wychowania fizycznego dogłębnie poznają sposób funkcjonowania człowieka zarówno od strony stricte biologicznej, fizjologicznej, jak i psychologicznej.

Poznają także metody oddziaływań mających na celu zachowanie dobrego stanu zdrowia, działania zmierzające do profilaktyki prozdrowotnej. Sami w przyszłości mają uczyć i wychowywać do zdrowia.

Niewykluczone, że te czynniki spowodowały tak dużą popularność wartości zdrowie wybieranej przez ankietowanych studentów. Świadomości rangi zdrowia poszerzona nie tylko o popularne przekonania, ale także o fachową wiedzę, przyczyniły się do wybory tej wartości jako cennej. Warto podkreślić, że zdrowie jest najczęściej wybieraną wartością jako najważniejsza przez studentki i studentów wszystkich lat oraz przez wyodrębnionych dodatkowo z tych grup sportowców.

Badani i badane wyraźnie cenią też znaczenie rodziny, miłość, akcentują też rangę przyjaźni, wiary czy radości życia. To także wartości o charakterze uniwersalnym. Ciekawe analizy (na tle pozostałych roczników) uzyskano w przypadku studentek III roku. Bardziej niż ich starsze i młodsze koleżanki cenią miłość i radość życia, w nieco mniejszym stopniu natomiast rodzinę czy sukces zawodowy. Być może na tym etapie ich życia następuję względna adaptacja do warunków życia studenckiego, często nowego miejsca zamieszkania i środowiska. Niewykluczone, że zmniejsza się tu więź z domem rodzinnym na rzecz grupy rówieśniczej. Możliwe, że tworzą się wzajemne sympatie i studentki III roku cenią przyjemności dnia codziennego. Perspektywa jeszcze jednego roku studiów oddala myśli związane z przyszłością zawodową stąd mniejsze zainteresowanie sukcesem zawodowym, który może wydawać się czymś odległym. Być może, dlatego też nikt w tej grupie nie zaznaczył wiedzy jako wartości najważniejszej. Co ciekawe, badane z III roku bardziej niż studentki z pozostałych roczników podkreśliły rolę wiary jako cenionej przez nie wartości.

Wśród badanych mężczyzn analogiczne zależności jak u studentek III roku obserwuje się na IV roku (czyli tendencja ta zaznacza się z pewnym opóźnieniem). Bardziej niż ich młodsi koledzy cenią miłość, radość

0 10

ZDROWIE MIŁOŚĆ

WIARA

PRZYJAŹŃ DOBRA MATERIALNE

SPORT WYCZYNOWY

TURYSTYKA KWALIFIKOW ANA

REKREACJA RODZINA

Studentki Studenci

(7)

Znaczenie wiedzy wśród badanych studentek wyraźnie wzrasta na IV roku, kiedy coraz bardziej wzrasta świadomość ukończenia studiów, niewątpliwie badane są już zaawansowane w opracowywaniu pracy magisterskiej stanowiącej dla wielu z nich pracę naukową życia. Podobnie studentki IV roku bardziej cenią rodzinę. Perspektywa porzucenia studenckiego trybu życia, często powrót do rodzinnych miejscowości lub plany dotyczące założenia własnej rodziny, które niejednokrotnie towarzyszą osobom kończącym studia przyczyniły się zapewne do podkreślenia wartości, jaką jest rodzina.

Zaskakujące zależności uzyskano dla badanych uprawiających wyczynowo sport. Spodziewano się, że w tej grupie takie wartości jak mistrzostwo, sport wyczynowy czy sprawność fizyczna zajmą wysokie miejsce w hierarchii wartości przez wybranie ich jako wartości najważniejsze. Tymczasem zawodniczki w niewielkim stopniu podkreślają rolę sprawności fizycznej i mistrzostwa, co nie występuje u sportowców, którzy (też nieznacznie) wybierali sport wyczynowy jako wartość najważniejszą. W grupie studentek i studentów uprawiających sport zdrowie, rodzina i wiara wysunęły się jako czołowe wartości. Są to wartości uniwersalne. Otwartym pytaniem pozostanie zapewne pytanie o czynnik motywacyjny do uprawiania sportu w badanej grupie. Niewątpliwie deklarowanymi priorytetami okazały się uniwersalne, powszechne dla większości populacji wartości. Zapewne z punktu widzenia trenera czy osób związanych ze sportem wyczynowym taka tendencja wydaje się być niepokojąca – możliwe, że działalność sportowa nie stanowi wyraźnego czynnika motywacyjnego. Gdyby sport czy sprawność stanowiły cel życia, zapewne miejsce tych wartości byłoby wyższe. Ale z punktu widzenia osób, dla których sport nie stanowi treści życia, wartości takie jak wiara, rodzina czy zdrowie są niezwykle bardzo cenne. Nie powinno się przy tym oceniać wartości jako gorsze czy lepsze. Badani dokonali takiego wyboru jak opisano to powyżej. Pozostaje żywić nadzieję, że kierując się ogólnoludzkimi, uniwersalnymi wartościami, będą także potrafili kiedyś przekazać je swoim uczniom, zawodnikom lub też sami osiągną sukces w swojej karierze zawodniczej.

W odpowiedzi na postawione pytania badawcze stwierdza się, że:

 Dla studentek I, II i IV roku najczęściej wybieraną wartością było zdrowie, natomiast dla studentek III roku miłość. Dla studentów I, II i IV roku stanowi najczęściej wybieraną wartością było zdrowie, natomiast dla studentów III roku rodzina.

 Zarówno wśród badanych studentów, jak i studentek wszystkich lat studiów, zdrowie stanowi najwyższe miejsce w hierarchii wartości badanych.

 Zdrowie stanowi najważniejszą wartość dla osób uprawiających wyczynowo sport.

PIŚMIENNICTWO

1. Grabowski H. 1999. Teoria fizycznej edukacji. Wydaw. Szkolne i Pedagogiczne.

2. Makuła W. 1998. Treść i miejsce postaw prosomatycznych w systemie wartości młodzieży akademickiej Krakowa. Praca doktorska. AWF Kraków.

3. Makuła W. 1999. Postawy prosomatyczne młodzieży akademickiej Krakowa Kultura Fizyczna, nr 3-4, s. 7—9.

4. Piaget. J. 1966. Psychologie der Intelligenz. Zurich.

5. Zandecki A. 1989. Struktura społeczna w świadomości młodzieży akademickiej. UAM Poznań.

STRESZCZENIE

Hierarchia wartości studentów Akademii Wychowania Fizycznego: Badania miały na celu pokazać jaka jest hierarchia wartości studentów kierunku Wychowanie Fizyczne Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Przebadano 240 osób (120 kobiet i 120 mężczyzn) studiujących na I,II,III i I V roku, w tym znalazło się 95 sportowców. Wykorzystaną metodą była skala „Wartości”. Okazało się, że dla badanych najbardziej cenionymi wartościami były zdrowie, miłość, rodzina. Podobnie osoby wyczynowo uprawiające sport wskazały za najważniejsze wartości zdrowie, rodzinę, miłość i wiarę. Zatem te wartości o bardzo uniwersalnym charakterze okazały się dużo wyżej umiejscowione w systemie wartości badanych zawodników i zawodniczek niż te związane bezpośrednio ze sportem: sport wyczynowy, sprawność fizyczna czy mistrzostwo.

SUMMARY

Values hierarchy of students on the Academy of Physical Education: Studies applied to values hierarchy

(8)