1
SPIS ZAWART~~
TECZKI
I./l. Relacja fil/ . X. h * O
I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora >
I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora II. Materiały uzupełniające relację
III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora —*
III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r.
III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) ——■
III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 III./5. Inne ..r
IV. Korespondencja
V. Nazwiskowe karty informacyjne fi/. *—
VI. Fotografie
2
3
T flb I V AiS/IH
I n ż . J ó z e f Chrzanowski
U r o d z i ł si^ 31 s i e r p n i a 1879 roku w majątku Kębliny
koło Z g i e r z a , województwo łódzkie^ & S>Ji% > u&] Otu-Mj
i-o ukończeniu studiów uzyskać dyplom in$yni'ei$ . O ż e n i ł s i ę
• V /^ ^ f('('ffó }}
w roku 1905 z ger trudą Rupp.Miał t r z y c ó r k i : i t ó r i f » A l i n ę 1 Joannę.
Samodzielną pracę r o z p o c z ą ł w Sosnowcu,gdzie razem z t e ś ciem prowadził odlewnię ż e l a z a .O k o ło roku 1920 prz eprowadził s i ę wraz z rodziną do Torunia.Kupił dom^pr^y u l.F re d ry 8 c e g i e l n i ę . w Gr ębo cin ie a następnie tartak /przy u l. B y d g o s k iej w Toru
niu.Zakłady t e prosperowały dobrze.Stan majątkowy pozwalał i n ż . Chrzanowskiemu na prowadzenie szeroko z a k r o j o n e j pracy społ ecz no - charytatywnej.Terenem d z i a ł a l n o ś c i Jego i żony Gertrudy s t a ł s i ę zwłaszcza Grębo cin.H tym c z a s i e była t o wieś o bardzo z ł e j o p i n i i , o dużej p rz e s t ę p c z o ś c i i rozpowszechnionym p i j a ń s t w ie , w y n i k a j ą - cym między innymi z braku możliwości g o d zi w ej rozrywki.Jedyną a tr a k c j ą była tu bowiem oberża, prowadzona przez Niemkę o nazwisku F e l s k e , g d z i e co noc d o ch o dzi ło do awantur i b i j a t y k . Ł a d z i e n i e n i e m i e l i tu c z ę s t o pracy.# tym c z a s i e w Grębo cinie i o k o l i c y był o sporo gospodarstw niemieckich, a ic h w ł a ś c i c i e l e s t a n o w i l i b o g a t s z ą , l i c z ą c ą s i ę warstwę społeczną t e j w s i t a r a c a e j osady.
I n ż . J ó z e f Chezanowski z małżonką p o s t a w i l i sobie zadanie, k tó re uz nal i za ważny c e l ży cia - zmianę panujących tu stueunków.
l o s t a n o w i l i przede wszystkim dać ludziom pracę a przez t o stwo
r z y ć szansę poprawy warunków e g z y s t e n c j i ,budowy własnego domku z ogródkiem,zagąspodarowania s i ę , ^ 0 ^ '& li(£ ^ rt< A d v łć£ t ÓĆc^/t@ę,
olejnym zadaaaieia lpyłc zapewnienie możliwości rozwojj ż y c ia s p o ł e c z n e g o : k u l t u r a l n e g o , p a t r i o t y c z n e g o i r e l i g i j n e g o . Z a m i a r ó w tych n i e można b y ł o z r e a l i z o w a ć wobec braku p a r a f i i w Grębocinie,
f°/™edstawi=ni* 4 p » )
oddelegowany do t * qT zą c ę j mrę-pa r a i i k s i ą d z J a n l ^ l ó b i ^ / Z a m o r - ' dowany w pierwszych dniach I I wojny światowej w lasach Barbarki, jako w i ę z i e ń Fortu VII/.Razfim z nim J ó z e f Chrzanowski ro z p o c z ą ł wytężoną pracę d nad o rg a niz a cją p a r a f i i . P o k i l k u la t a ch wznie
siony z o s t a ł kościĄł-ufundowany głównie przez i n ż .Chrzanowskiego
a nastanie Dom K a t o l i c k i , w którym odbywały s i ę atr akcyj ne impre
zy kulturalne i p a t r i o t y c z n e . ł o w e t a ł o i r & w n i e ż .przedszkole,pod wezwaniem św.Antoniego,prowadzone przez s i o s t r y : z
s ł u ż y ły r ś w » i * x także opieką medyczną .
4
W wyniku tych d z i a ł a ń - finansowanych przez i n ż . J ó z e f a Chrzanowskiego - Grębocin z m ie ni ł s o j e oblicsie. Powstawały
l i c z n e domki pracowników c e g i e l n i , k tó r z y otrzymywali tan io lub nawet b e z p ła t n i e m a t e r i a ł budowlany i d z i a ł k i . D o r o ś l i a zwłaszcza młodzież u c z e s t n i c z y l i w imprezach kulturalnych,organizowanych w Domu K a t o l i c k i m , t a k i c h j a k : z a b a w y , p r z e d s t a w i e n i a , f i l m y , l o t e r i e , i t p . M ł o d z i e ż chętnie skupiała s i ę w stowarzyszeniach p a t r i o t y c z - niO~katolickich,m.in.kołaph "Młodych P o l e k " . M ło d z i e ż y K a t o l i c k i e j " ,
2 i i &■>*&*<, tfa
' “ xen stan' r ze cz y ^ e b y ł na rękę ob er żystce F e l s k e ' i niemieckim gospodarzom,którzy s t r a c i l i k l i e n t e l ę -i kompanów zabaw.Po wybuchu wojny o s k a r ż y l i oni inż.Chrzanowskiego i ks.Jana Pronobisa o wro
g i stosunek do Niemców.Józef Chrzanowski ukrywał s i ę } a następnie wyjechał do Generalnego Gubernatorstwa.Ks.Jan Pronobis z o s t a ł aresztowany, osadzony w F o r c i e V I I , a następnie zamordowany w lasach Barbarki.
W 1945 roku J ó z e f Chrzanowski p ow róc ił doi Torunia i Grębocina pragnąc nadal kontynuować swą pracę i d z i a ł a l n o ś ć . N i e s t e t y , udało * s i ę Jemu je d yn ie sprowadzić Ottona i Halinę Karwowskich - laka rzy z W i l n a , d z i ę k i czemu powstał w G ręb o cin ie Ośrodek Zdrowia.
C e g i e l n i a i r e s z t a p o s i a d ł o ś c i z o s t a ł a zabrana,w ramach n a c j o n a l i z a c j i przemysłu.
30 l i p c a 1945 roku i n ż . J ó z e f Chrzanowski umiera,w wyniku d ł u g o t r w a ł e j , n i e u l e c z a l n e j choroby.Pogrzeb Jego b y ł wiel ką manifestacją c z c i i uznania szanującej Jego lu dno ści.
Władze k o ś c i e l n e w p e ł n i uznały ogrom prac i zasług i n ż .
Józ efa Chrzanowskiego i Jego Małżonki. Wyrazem tego b yło odznaczę- 7 inż.Chrzanowskiego godnością szambelane Ojca Sw.Piusa XI w 1 9 $ r.v a Jego małżonki Gertrudy - jako p i e r w s z e j k o b i e t y na Pomorzu -
CjL .
orderem "Pro e k l e s i a e t p o n t j f i c e " . R ó w n i e ż Prezydent RP Ignacy Mościcki odznaczył Go złotym krzyżem z a s ł u g i zo.pracf społeczną*
w 1938 r .
5
6
7
Paweł C h r zanowski (ok.1785)
syn Stanisława i Petroneli Tomickiej
Damian S t a n isław C e lina
I
Feliks A p o l o n i a W iktoria Paweł HelenaZofia (1 864-1935) Józef Ignacy (18/§\L/-45)
za Stefanem R o weckim zm.1930 z G e r t r u d ą Rupp u r z ę d n i k i e m w Piotrkowie
I... ... ... , Joanna (1922) z W ł a d y s ł a w e m Pronobis Stefan Rowecki "Grot" (1895-1944) S t a n i s ł a w Rowecki (1901-1993)
adwokat
8
9
10