Jacek Karpiński i K-202
Jacek Karpiński, urodzony w 1927 roku, był polskim inżynierem elektronikiem i informatykiem, żołnierzem Szarych Szeregów w Batalionie Zośka oraz uczestnikiem powstania warszawskiego, trzykrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Brał udział w konstrukcji pierwszego w PRL systemu diagnostycznego USG. W r. 1957 skonstruował AAH - maszynę matematyczną do długoterminowych prognoz pogody a w r. 1959 AKAT-1 , pierwszą w Europie maszynę cyfrowo-analogową do rozwiązywania układów równań różniczkowych i do symulacji obiektów dynamicznych. W latach sześćdziesiątych skonstruował pierwszą w Europie maszynę samouczącą się i rozpoznającą kształty – PERCEPTRON (1964) oraz skaner do pomiarów torów cząstek elementarnych na kliszach z CERN.
Najbardziej ceniony jest za, zaprojektowany w 1969 roku, uniwersalny, modularny 16-bitowy minikomputer K-202. Wiele z jego wynalazków i urządzeń (AKAT-1, Perceptron, KAR-65, K-202) znajduje się obecnie w Muzeum Techniki w Warszawie.
Jacek Karpiński zmarł w 2010 roku we Wrocławiu.
Pierwsze komputery osobiste
W 1971 ukazuje się pierwszy dostępny komercyjnie mikroprocesor Intel 4004 (108 kHz, 200$). W następnym roku powstaje ośmiobitowy Intel 8008 (200 kHz), a w 1974 Intel 8080 (2MHz, 6 tys.
tranzystorów).
Od początku lat siedemdziesiątych na rynku pojawiały się niewielkie zestawy komputerowe, oparte ma nowo wprowadzanych do produkcji mikroprocesorach, przeznaczone do użytku domowego. Pierwsze produkty nie wzbudziły szerszego zainteresowania. W 1973 roku firma Scelbi Computer Consulting Company przedstawiła komputer oparty o układ 8008 o nazwie Scelbi-8H, który stał się pierwszym zestawem komputerowym do samodzielnego montażu zawierającym mikroprocesor).
W 1974 roku Ed Roberts rozpoczął projektowanie komputera zwanego Altair 8800. Roberts oparł swój system Altair 8800 na mikroprocesorze 8080, a wynikowy zestaw zrób-to-sam był reklamowany w piśmie Popular Electronics w styczniu 1975 roku po niesłychanie niskiej cenie wynoszącej 439$. W rzeczywistości, gdy pierwsza jednostka została sprzedana w kwietniu tego roku, jej cena spadła do 375$. Chociaż komputer zawierał 256 bajtów pamięci RAM i jedynym sposobem programowania było wprowadzanie poleceń z panelu przełączników, Altair 8800 odniósł sukces rynkowy.
W 1975 roku na rynku pojawił się IBM 5100 – pierwszy komputer osobisty firmy IBM nie wzbudzając większego zainteresowania.
W 1976 Steve Jobs i Steve Woźniak rejestrują firmę Apple Computer i przystępują do budowy Apple I. Jego następca - Apple II uważany jest za pierwszy komputer osobisty będący zarówno dostępny cenowo
jak i użyteczny. Apple II, który pojawił się na rynku w kwietniu 1977 roku w cenie 1300$, zawierał 16 KB pamięci ROM, 4 KB RAM, klawiaturę oraz kolorowy monitor. Kolejne komputery osobiste firmy Apple Computer to:
- debiutująca w styczniu 1983 Lisa – pierwszy na świecie komputer z graficznym interfejsem użytkownika (nie powtórzyła sukcesu Apple II, prawdopodobnie ze względu na wysoką cenę);
- Macintosh z procesorem Motorola 68000 (1984) - pierwszy masowo sprzedawany komputer z GUI, komercyjny sukces.
Inne nowości sprzętowe lat siedemdziesiątych
Mikroprocesory: W sierpniu 1974 roku firma Motorola zadebiutowała na rynku mikroprocesorów wprowadzając swój model 6800. Z zewnątrz wyglądał identycznie jak i8080 Intela. Pierwszym komputerem wykorzystującym te procesory był produkt firmy Southwest Technical Products Corporation – komputer SWTPC 6800 z listopada 1975.
Na początku 1975 roku z Motoroli odeszło kilku inżynierów, którzy odegrali kluczowe role przy powstawaniu modelu 6800, na czele z legendarnym Chuckiem Peddle. Dołączył do małej firmy MOS Technology, gdzie szybko zrealizował projekt procesora 6501, w pełni kompatybilnego sprzętowo z procesorem 6800. Po kilku miesiącach, we wrześniu 1975 roku, 6501 został zastąpiony mikroprocesorem 6502, który stał się spełnieniem idei Peddle’a stworzenia uproszczonego i bardziej wydajnego układu, który można by sprzedawać w cenie $25. Na bazie 6502 został skonstruowany Apple I Jobsa i Wozniaka. W 1977 roku powstał pierwszy komputer firmy Commodore, założonej przez Jacka Tramiela. Nazwany Commodore PET 2001, wyposażony był w procesor 6502 Chucka Peddle. Commodore PET produkowane były do 1982 roku. Sprzedano dziesiątki tysięcy sztuk u autoryzowanych dilerów. Pierwszym mikrokomputerem, którego sprzedaż przekroczyła ilość 1 miliona egzemplarzy był Commodore Vic-20 z 1980 roku - wyświetlał kolorową grafikę, wyposażony był w 5 kB pamięci rozszerzalnej do 64 kB, lecz nadal bazował na procesorze 6502 taktowanym zegarem 1 MHz
W 1976 roku firma ZiLOG, założona przez dwóch głównych projektantów procesorów 4040, 8008 oraz 8080, Federico Faggina oraz Masatoshi Shimy, wprowadziła na rynek słynny mikroprocesor Z80.
Konstrukcja oparta była na procesorze 8080 i stanowiła jego znaczne usprawnienie. Faggin jako właściciel imiennego patentu miał pełne prawo bazować na swojej poprzedniej konstrukcji.
Pamięci zewnętrzne: Pierwszą seryjną jednostkę pamięci dyskowej IBM 305 RAMAC o pojemności 5 megabajtów wprowadziła na rynek w 1956 roku firma IBM. Nośniki pamięci stanowiły aluminiowe dyski pokryte emalią magnetyczną, wirujące na wspólnej osi. Ruchome głowice zapisująco-odczytujące (po jednej na każdą stronę każdego z 50 dysków) wsuwały się między dyski, uzyskując niespotykaną dotąd szybkość zapisu i odczytu. Kolejnym milowym krokiem, było wprowadzenie w latach siedemdziesiątych
(także przez firmę IBM) dysków z serii Winchester, w których głowice przesuwały się nad dyskami, na cieniutkiej poduszce powietrznej.
Pierwszymi przenośnymi nośnikami magnetycznymi pamięci były taśmy magnetyczne. W 1971 roku na rynku pojawiła się pierwsza dyskietka (8 cali, 80 kB pojemności). W latach osiemdziesiątych standardem stały się dyskietki 5¼-calowe(360 kB) oraz 3½-calowe (1,44 MB).
Komputery osobiste IBM, DOS i Windows
Powstanie Microsoft. W 1975 roku Bill Gates i Paul Allen przygotowali implementację języka BASIC na komputer Altair i utworzyli firmę. 23.11.1976 roku została zarejestrowana nazwa "Microsoft". Do 1979 roku Microsoft dostarczał już interpreterów BASICa, FORTRANa i COBOLa dla praktycznie wszystkich nowych mikrokomputerów amerykańskich firm, takich jak: Apple, Commodore i Radio Shack oraz dla komputerów produkowanych w Japonii. W 1980 roku Microsoft stał się pierwszą firmą zewnętrzną, przygotowującą oprogramowanie na zlecenie IBM – prostego systemu operacyjnego na tani komputer PC oparty na procesorach Intela. 12.08.1981 roku Microsoft przedstawił komputer klasy PC, używający 16- bitowego systemu operacyjnego MS-DOS 1.0 plus Microsoft BASIC, COBOL i Pascal.
Powstanie DOS. W 1973 Gary Kildell z Intela pisze (w języku PL/M) prosty system operacyjny CP/M (Control Program/Monitor) dla komputerów z procesorami Intel 8080 i Zilog Z80. W marcu i kwietniu 1980 Tim Patterson , na bazie CP/M, tworzy - na zamówienie Seattle Computer Products - system operacyjny QDOS (Quik‘n’Dirty Operating System) zaprezentowany we wrześniu Microsoftowi. Bill Gates i Paul Allen modyfikują go szybko i tworzą PC-DOS (Personal Computer Disk Operating System), który zostaje wybrany przez IBM jako system operacyjny stosowany w komputerach IBM PC. MS-DOS 1.0 zajmował 13 kB dysku i 8 kB pamięci operacyjnej. W marcu 1983 roku IBM wprowadził na rynek IBM PC- XT z nowym, wciąż jednozadaniowym, DOS 2.0 z hierarchiczną strukturą katalogów i możliwością instalowania sterowników do urządzeń. Kolejne wersje, coraz bardziej rozbudowane wersje MS-DOS stanowiły standardowy system operacyjny dla komputerów IBM PC.
Wpływ IBM PC na rynek komputerów osobistych był znaczący przez wprowadzenie standaryzacji platformy komputerów osobistych. "Kompatybilne z IBM" stało się ważnym kryterium wzrostu sprzedaży;
tylko rodzina Apple Macintosh zachowała znaczący udział w rynku bez zachowania zgodności z komputerem osobistym IBM.
Gdy w roku 1983 ukazał się kolejny model IBM PC/XT, firma IBM skorzystała z popularności nazwy IBM PC nazywając go IBM PC/rozszerzony. Popularność platformy IBM PC i wyrobów z nią kompatybilnych czyli około 90% światowych komputerów – spowodowała, że dla większości konsumentów lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych komputer osobisty - pecet był tożsamy z produktem platformy IBM PC.
W 1985 roku Microsoft zaprezentował graficzną nakładkę na DOS - Windows 1.0 dla IBM PC, czyli system okienkowy wzorowany na Apple, a pochodzący od Xeroxa. Kolejne, coraz lepiej działające wersje Windows (począwszy od pierwszego używalnego Windows 3.1, poprzez Windows NT, Windows 2000, Windows Milenium po Windows Vista) przejmują rolę standardowego systemu operacyjnego IBM PC.
Początki oprogramowania użytkowego dla PC
Firmowe oprogramowanie zaczęło się pojawiać dopiero pod koniec roku 1978. Prawdopodobnie najbardziej znaczącym narzędziem w tamtych czasach był program arkusza kalkulacyjnego VisiCalc, napisany dla komputera Apple II przez studenta Harvard Business School i który pojawił się w roku 1979.
Ocenia się, iż ponad jedna czwarta maszyn Apple sprzedanych w roku 1979 została zakupiona przez użytkowników tylko dla tego właśnie programu. Kolejne popularne arkusze to: Multiplan Microsoftu (1982) – pozbawiony możliwości rysowania wykresów, ale pozwalający na tworzenie powiązań między arkuszami, Lotus 1-2-3 napisany w 1983 roku IBM PC (z pięcioma rodzajami wykresów, dostępem do baz danych i pierwszym w historii kontekstowym systemem pomocy). W środowisku Windows najbardziej znanym arkuszem kalkulacyjnym jest Microsoft Excel z pakietu Microsoft Office. Pierwsza wersja Excela pojawiła się w 1985 roku na Macintoshe i znów wielu użytkowników kupowało komputery dla jednej aplikacji.
Najpopularniejszymi programami użytkowymi dla laików były procesory tekstu. W 1978 powstał pierwszy procesor tekstu, przeznaczony dla komputerów pracujących pod systemem operacyjnym CP/M (Control Program/Monitor), nazwany Wordstar. Późniejsze wersje Wordstara przeznaczone były dla komputerów pracujących z systemem operacyjnym DOS. Procesor tekstu na Apple II - Easy Writer - napisał legendarny John Drapera (Captain Crunch).
W 1980 roku Wayne Ratcliff stworzył dBase II, pierwszą wersję bazy danych przeznaczoną na komputery osobiste. W 1989 roku pojawił się Corel Draw 1.0, sztandarowy produkt kanadyjskiej firmy Corel Corporation - pakiet programów graficznych wchodzących w skład jednego produktu, służący początkowo do obróbki grafiki wektorowej. W 1988 John i Thomas Knoll stworzyli Display - program graficzny przeznaczony do grafiki rastrowej, umożliwiający wyświetlanie obrazów w skali szarości na monitorach monochromatycznych. W 1990 powstał (na Macintoshe), rozbudowany z Displaya, Adobe Photoshop, pozwalający na komputerach domowych osiągać efekty graficzne uzyskiwane dotąd w profesjonalnych studiach graficznych. Od 1993 Photoshop dostępny był także w wersji pod Microsoft Windows, rozpoczynając nowa epokę w rozwoju grafiki na PC, na rynku reklam i w życiu codziennym.
Wolne oprogramowanie
Terminem free software (wolne oprogramowanie) określa się oprogramowanie, którego licencja daje użytkownikom następujące cztery prawa:
1. prawo do uruchamiania programu w dowolnym celu;
2. prawo do badania sposobu, w jaki działa program, oraz do adaptacji programu do własnych potrzeb.
Warunkiem zagwarantowania tego prawa jest dostęp do kodu źródłowego;
3. prawo do redystrybucji kopii programu;
4. prawo do poprawiania programu oraz udostępniania modyfikacji wszystkim zainteresowanym.
Warunkiem zagwarantowania tego prawa jest dostęp do kodu źródłowegow latach osiemdziesiątych w zakładach ELWRO produkowano, wzorowane na ZX-ach firmy Sinclair, mikrokomputery Junior, przeznaczone dla szkół.
Richard M. Stallman, od 1971 roku pracujący w laboratorium sztucznej inteligencji Massachusetts Institute of Technology, uważał, iż oprogramowanie powinno stanowić wspólne dobro. Zapoczątkował ruch na rzecz tworzenia wolnego oprogramowania. Założył projekt GNU (powszechna Licencja GNU – GNU General Public Licence) mający na celu powrót do swobodnego, akademickiego podejścia do tworzenia i posługiwania się oprogramowaniem. Stworzył też organizację Free Software Foundation (FSF) zajmującą się promocją wolnego oprogramowania oraz rozwijaniem projektu GNU. Programiści zaangażowani w projekt pracowali na maszynach wyposażonych w system Unix, zastępując kolejne jego elementy stworzonymi przez siebie odpowiednikami. Sam Richard Stallman stworzył między innymi edytor Emacs, kompilator GCC oraz debuger GDB. W roku 1990 dysponowano już niemal kompletnym systemem operacyjnym. Prace nad ostatnim elementem – jądrem o nazwie HURD przeciągały się w czasie.
W 1991 roku Linus Torvalds poinformował poprzez grupę dyskusyjną grono hobbystów-programistów o pomyśle utworzenia niedużego, wolnego systemu operacyjnego, przeznaczonego dla procesorów z rodzin i386 oraz i486. Powstałe jądro nowego systemu operacyjnego spotkało się z dużym zainteresowaniem i wkrótce przy rozwoju systemu pracowała duża grupa ludzi, co znacznie przyspieszyło jego rozwój. System otrzymał nazwę Linux. Im bardziej Linux stawał się popularny, tym więcej ludzi wspierało jego rozwój. Ze względu na powstanie i rozwój dystrybucji o łatwej instalacji, graficznym wyglądzie i bogactwie wydajnego oprogramowania Linux znajduje szerokie zastosowanie na rynku biurowym i domowym.
Dzięki GPL i innym licencjom wolnego oprogramowania każdy mógł stworzyć swoją dystrybucję systemu GNU/Linux samodzielnie zbierając poszczególne komponenty systemu lub opierając się na jednej z istniejących dystrybucji. Obecnie istnieje ok. 550 dystrybucji Linuksa i ciągle powstają nowe. Dzięki otwartemu kodowi źródłowemu Linux został przeportowany (przystosowany do pracy) na większość architektur sprzętowych, dzięki czemu znalazł zastosowanie na serwerach, komputerach domowych, klastrach, superkomputerach, telefonach komórkowych, palmtopach, i innych urządzeniach.
W 1997 roku Eric Steven Raymond w porozumieniu z innymi osobami w miejsce terminu "free software"
zaproponowali termin open source (otwarte oprogramowanie) i założyli organizację zajmującą się promocją otwartego oprogramowania – Open Source Initiative (OSI).
ARPANET i pierwsze protokoły
W 1957 roku. Departament Obrony Stanów Zjednoczonych, w reakcji na wystrzelenie przez Związek Radziecki satelity „Sputnik”, utworzył organizację o nazwie ARPA (Advanced Research Projects Agency - Agencja Rozwoju Zaawansowanych Projektów). Powstał projekt pod nazwą ARPANET - stworzenia wojskowej sieci badawczej, a właściwie pierwszej na świecie zdecentralizowanej sieci komputerowej.
W 1961 Leonard Kleinrock z MIT stworzył pierwszą teorię przełączania pakietów - "Information Flow in Large Communication Nets". Informacja dzielona jest na małe porcje, z których każda przesyłana jest niezależnie, a następnie składana w logiczną całość. Każdy z pakietów posiada informację sterującą i ma wbudowane mechanizmy potwierdzenia dotarcia do celu. W 1964 roku Paul Baran z RAND Corporation publikuje raport „On Distributed Communications Networks” z propozycją rozproszonej sieci komputerowej, która mogłaby działać nawet w przypadku awarii wielu węzłów.
W 1965 powstało pierwsze bezpośrednie połączenie (linią telefoniczną, 1200bps) pomiędzy komputerem TX-2 w Laboratorium Lincolna w MIT a System Development Corporation w Santa Monica, którego twórcami byli Larry Roberts i Thomas Marill. w 1969 roku powstaje ARPANET powstaje jako 4-węzłowa sieć połączona liniami telefonicznymi o przepustowości 50 kbps.
• w 1970 uruchomiono pierwszą wersję File Transfer Protocol (FTP) do przesyłania w sieci plików;
• w 1972 stworzono program Telnet umożliwiający łączenie się z innymi komputerami sieci;
• w 1973 powstał protokół TCP (Transmission Control Protocol);
• powstały pierwsze grupy dyskusyjne (1976) i listy dyskusyjne (1977) oraz związane z nimi protokoły. Opracowano standard protokołu TCP/IP;
pod koniec lat siedemdziesiątych studenci Tom Truscott, Jim Ellis i Steve Bellovin tworzą Usenet.
Strony www, przeglądarki, wyszukiwarki
W 1989 roku Tim Berners Lee z CERN (Conseil Europeen pour la Recherche Nucleaire - Europejskie Laboratorium Fizyki Cząstek Elementarnych) wpadł na pomysł, który stał się podstawą World Wide Web (WWW). Początkowo chciał stworzyć środek służący wymianie materiałów naukowych z dziedziny fizyki.
Chciał aby informacje umieszczane były w sieci, z której z dowolnego źródła byłyby dostępne w prosty i
logiczny sposób za pomocą jednego programu i dla każdego rodzaju komputera. Projekt World Wide Web powstaje na komputerze "NeXT". W początkach istnienia WWW umożliwia jednocześnie przeglądanie i edycję hipertekstowych dokumentów. W rok później zostaje zainstalowany na serwerach CERN, a z nich rozpowszechnia się na cały świat.
W 1990 uzgodniono protokół http. Nazwa World Wide Web pojawiła się w 1991 roku. Powstają też pierwsze przeglądarki:
• 1993 – Mosaic - graficzna, początkowo niekomercyjna, przeglądarka dla X Window System dla środowisk uniksowych(Marc Andreessen i Eric Bina z NCSA). Mosaic interpretował grafikę, klipy wideo, formularze, zawierał zakładki i plik historii. Szybko dostosowany do środowiska Windows, dla Mac-OS i na Mackintoshe.
• 1994 – Opera – początkowo darmowa, przyjazna i wyjątkowo szybka przeglądarka norweska. W sprzedaży od 1996 roku.
• 1994 – Netscape Navigator – pierwsza komercyjna przeglądarka na rynku (Netscape Communication Corporation), początkowo oparta na kodzie źródłowym Mosaic. W 1998 kod Netscape został upubliczniony, co zapoczątkowało rozwój Mozilli Suite
• 1995 – Internet Explorer Microsoftu, udostępniona razem z Windows 95. Otwarty charakter programu pozwala innym firmom tworzenie wtyczek (plugin) rozszerzających funkcjonalność.
Najpopularniejszy na rynku, krytykowany za luki bezpieczeństwa.
W 1965 roku pracownik wytwórni układów scalonych Fairchild w Palo Alto Gordon Moore sformułował hipotezę, że ekonomicznie optymalna liczba tranzystorów w układzie scalonym podwaja się co 18-24 miesiące. Popularniejsza wersja „prawa Moore’a” głosi, że moc obliczeniowa komputerów podwaja się co 24 miesiące. Podobnie (z innym okresem) mówi się o stosunku mocy obliczeniowej do kosztu, ilości tranzystorów w stosunku do powierzchni układu, rozmiarach RAM, pojemności dysków twardych i przepustowości sieci.
Przeglądanie coraz rozleglejszych zasobów sieci umożliwiają wyszukiwarki:
• 1990 – Archie – mechanizm wyszukiwania dla plików FTP, stworzony przez studentów McGill University z Montrealu, Alana Emtage’a, Billa Heelana i Petera J. Deutscha.
• 1992 – WWW Wanderer – przeszukiwała strony WWW wykorzystując odnośniki hipertekstowe (Matthew Gray)
• 1995 – AltaVista – wyszukiwarka internetowa opracowana przez dział badawczy Digital Equipment Corporation, bazująca na serwerach Alpha tej firmy
• 1995 – Polski InfoSeek ICM – wyszukiwarka internetowa automatycznie indeksująca strony skracając czas dotarcia do poszukiwanej informacji
• 1996 – Google jako projekt uniwersytecki (od 1998 firma)
Systemy satelitarne i telefony komórkowe
Dzisiejsze systemy satelitarne zostały zapoczątkowane przez system Transit, stworzony w 1958 w Laboratorium Fizyki Stosowanej Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa w USA. System ten miał praktyczne zastosowanie w nawigacji morskiej oraz służył jako pomoc geodezyjna i źródło częstotliwości wzorcowej.
Czas pomiaru wynosił od 6 do 18 minut. W tym samym czasie, w Związku Radzieckim pracowano i zbudowano odpowiednik systemu Transit – system Cykada. W grudniu 1973 roku rozpoczęła się pierwsza faza projektu Ministerstwa Obrony USA, którego wynikiem był system GPS – NAVSTAR (ang. Global Positioning System – Navigation Signal Timing and Ranging).
Od początku lat 80 GPS był powoli udostępniany autoryzowanym użytkownikom wojskowym w wersji PPS (Precision Positioning Service), który wyznaczał pozycję z dokładnością poniżej 10 m. Gdy system okazał się efektywny, a rozmiary i ceny zmalały do wartości do zaakceptowania, cywile zaczęli domagać się udostępnienia systemu. Dlatego uruchomiono wersję SPS (Standard Positioning Service) z ograniczonym dostępem S/A (Selected Availability), w której dokładność wynosiła do 500 m. System GPS oficjalnie ogłoszono w pełni operacyjnym w 1995 roku, po wprowadzeniu na orbity i uruchomieniu wszystkich planowanych satelitów systemu.
Telefonia komórkowa to infrastruktura telekomunikacyjna umożliwiająca abonentom bezprzewodowe połączenia na obszarze złożonym z tzw. komórek, obszarów kontrolowanych przez poszczególne anteny stacji bazowych. Charakterystyczną cechą tego typu telefonii jest zapewnienie użytkownikowi mobilności, może on zestawiać połączenia (oraz połączenia mogą być zostawione do niego) na terenie pokrytym zasięgiem radiowym związanym ze wszystkimi stacjami bazowymi w danej sieci.
3 kwietnia 1973 w Nowym Jorku firma Motorola wprowadziła do obrotu swój pierwszy telefon komórkowy DynaTAC (DYNamic Adaptive Total Area Coverage). Telefon ważył 0,8 kg i miał wymiary cegły. Kosztował wtedy 3995 dolarów, a bateria wystarczała na pół godziny rozmowy, zaś maksymalny czas czuwania wynosił osiem godzin. W dniu premiery, przed sklepem w którym sprzedawano te telefony ustawiła się długa kolejka ludzi chcących kupić urządzenie. Przez ten telefon dało się dzwonić jedynie w centrum Chicago. Aby Motorola DynaTAC mogła pojawić się na rynku producent potrzebował zgody od amerykańskiej Federalnej Komisji Komunikacji. W latach 1983-1984 urządzenie kupiło 12 000 osób.
System GSM powstał dzięki europejskiej inicjatywie stworzenia jednego, otwartego standardu telefonii komórkowej. Pierwotnie miał to być standard obowiązujący na terenie dwunastu członków Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG). W tym celu wewnątrz Europejskiej Konferencji
Administracji Poczty i Telekomunikacji (CEPT) powołany został w 1982 r. instytut Groupe Spécial Mobile (GSM), który miał za zadanie opracowanie standardu telefonii mobilnej działającej w paśmie 900 MHz.
Stworzono prototypy urządzeń radiowych, przeprowadzano badania nad optymalnym sposobem dostępu do
sieci. Ostateczne wyniki badań stały się podstawą do prac nad specyfikacją. W 1984 r. Komisja Europejska zatwierdziła projekt wspólnego standardu. W 1987 r. Rada Europejska wydała dyrektywę, w której zalecała wszystkim krajom na obszarze ówczesnej wspólnoty zarezerwować częstotliwości 890–915 i 935–960 MHz dla potrzeb nowego komórkowego cyfrowego systemu łączności ruchomej drugiej generacji. Znaczenie akronimu GSM zmieniono na Global System for Mobile Communications.
3 grudnia 1992 roku wysłano po raz pierwszy wiadomość SMS (Short Message Service – kanał do technicznej komunikacji pomiędzy operatorem a urządzeniem). Pierwszy historycznie smartfon wszedł na rynek 1993 roku. Urządzenie o nazwie Simon, oprócz funkcji telefonu komórkowego, oferowało kalendarz, książkę adresową, kalkulator, notatnik, pocztę elektroniczną i gry. Użytkownik korzystał ze specjalnego pióra świetlnego. Przez pewien czas używane było określenie Palmofon (PDA Phone, Palm Phone) na określenie palmtopa z wbudowanym modułem telefonicznym.
Pierwsze wirusy
Wirus komputerowy to najczęściej prosty program komputerowy, który w sposób celowy powiela się bez zgody użytkownika. Wirus komputerowy w przeciwieństwie do robaka komputerowego do swojej działalności wymaga nosiciela w postaci programu komputerowego, poczty elektronicznej itp. Wirusy wykorzystują słabość zabezpieczeń systemów komputerowych lub właściwości systemów oraz niedoświadczenie i beztroskę użytkowników.
Nazwa. W 1981 roku profesor Leonard Adleman w rozmowie z Fredem Cohenem jako pierwszy użył terminu wirus w odniesieniu do samoczynnie powielających się programów komputerowych. 3 listopada 1983 roku, podczas seminarium na temat bezpieczeństwa Cohen po raz pierwszy przedstawił teoretyczne zasady działania wirusów komputerowych. W 1984 roku wychodzi książka Cohena „Computer Viruses – Theory and Experiments”.
W 1971 w amerykańskiej wojskowej sieci komputerów ARPANET odkryty zostaje program Creeper.
Potrafi on nawiązać połączenie przez modem i skopiować się do zdalnego systemu. Zainfekowane systemy wyświetlały następującą wiadomość:
„I'M THE CREEPER: CATCH ME IF YOU CAN.”
Wkrótce został stworzony anonimowy program Reaper, którego celem było niszczenie wirusa Creeper.
Reaper był wirusem: rozprzestrzeniał się do sieciowych komputerów i jeśli zlokalizował wirusa Creeper, usuwał go.
Elk Cloner. Pierwszy samorozprzestrzeniający się program na komputery przenośne (dokładniej — Apple II) stworzył w 1982 roku piętnastoletni wówczas Rich Skrenta. Elk Cloner rozprzestrzeniał się za pośrednictwem dyskietek systemowych 5¼ cala. Kiedy komputer był uruchamiany z zainfekowanej
dyskietki, kopia wirusa była automatycznie aktywowana. Wirus monitorował stację dyskietek. Po umieszczeniu w napędzie niezainfekowanej dyskietki wirus infekował ją, rozprzestrzeniając się w ten sposób z dyskietki na dyskietkę. Przy co pięćdziesiątym uruchomieniu wirusa komputer wyświetlał krótką rymowankę zaczynającą się od słów „Elk Cloner: The program with a personality”.
Najsłynniejsze wirusy lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych:
Brain — Pierwsza epidemia wirusów na IBM PC. Jego twórcami byli pochodzący z Pakistanu bracia Basit i Amjad Farooq Alvi, prowadzący sklepik komputerowy w Lahore (Pakistan). Wirus poprzednią zawartość boot sektora dyskietki przenosił do innego sektora, który oznaczał jako uszkodzony, zmieniał etykietę dyskietki na „(c) Brain”, a w zainfekowanym boot sektorze zamieszczał określoną wiadomość. Wirus Brain miał w założeniu atakować tylko osoby łamiące prawa autorskie poprzez nielegalne kopiowanie programów (1986).
Jerusalem. Wykryty po raz pierwszy w październiku 1987 roku w Izraelskim Ministerstwie Obrony w Jerozolimie (stąd nazwa). Wirus infekował uruchamiane pliki .com i .exe. Polegało to na doklejeniu kodu wirusa (około 1kb) do kodu programu. Jego kod po uruchomieniu programu, w którym się znajdował, umieszczany był w pamięci komputera, skąd infekował kolejne pliki.
Dodatkowo, Jerusalem jest pierwszym wirusem na świecie, zawierającym tzw. bombę logiczną — sprawdzał aktualną datę i jeśli był to 13 dzień miesiąca i piątek, kasował każdy uruchomiony i zawirusowany plik. 13 maja 1988 roku przeszedł do historii jako „Czarny Piątek” ze względu na ogrom szkód, których Jerusalem dokonał na całym świecie (1987-8)
Morris Worm (Robak Morrisa) — pierwszy robak komputerowy, z założenia zupełnie niegroźny, miał tylko przenosić się z komputera na komputer. Zainfekował ponad 6 tysięcy komputerów, spowodował straty oszacowane na niemalże 100 mln. Dolarów (1988).
AIDS — 20 tysięcy kopii rozesłanych na dyskietkach, podpisanych jako „AIDS Dyskietka Informacyjna, Wersja 2.0”. Szyfrował wszystkie pliki na dysku, ustawiał atrybut zbiorów na ukryty, pozostawiał tylko plik z żądaniem wpłaty 189 dolarów na adres w Panamie (1989).
DiskKiller — w lipcu 1990 roku do każdego wydania „PC Today” dołączona była darmowa dyskietka, która, jak się później okazało, zainfekowana była wirusem DiskKiller. Sprzedano ponad 50 000 kopii magazynu (1990).
Michelangelo (Michał Anioł) — pierwszy wirus bootsektorowy, 6. marca (w dniu urodzin Michała Anioła) zapisuje pierwsze 256 sektorów nośnika pamięci. Natychmiast po wykryciu wirusa podjęto akcję prewencyjną, na niespotykaną wcześniej skalę i zminimalizowano jego skutki (1991-2).
Concept — pierwszy wirus makro, czyli taki, który uruchamia się jak zwykłe makro — w środowisku innego programu (najczęściej MS Word lub Excel) (1995).
Melissa — jeden z pierwszych wirusów, nowego typu, który, korzystając z książki teleadresowej MS Outlook, rozsyłał swoją kopię do pierwszych 50 adresów na liście kontaktów (1999).
Loveletter — wysyłał listy (o temacie „I love you”) na adresy z listy kontaktów, zmieniał rejestr tak, aby aktywował się przy każdym uruchamianiu systemu, uszkadzał pliki o rozszerzeniach .jpg, .jpeg, .vbs, .vbe, .js, .jss, .css, .wsh, .sct, .hta, .mp2, .mp3, a dodatkowo pobierał i uruchamiał program win-bugsfix.exe, który kradł hasła użytkownika i przesyłał je do twórcy wirusa (2000).
Problem roku 2000
Problem roku 2000, Y2K albo pluskwa milenijna to problem informatyczny, który miał przynieść katastrofalne skutki z nastaniem roku 2000. Źródłem problemu był przyjęty kilkadziesiąt lat wcześniej sposób zapisu daty w programach komputerowych. Kłopoty zgłoszono w 1994 roku w związku z autoryzacja kart płatniczych, których ważność sięgała ponad rok 2000. Potencjalnym problemem były też algorytmy porównywania daty w nowym stuleciu i zegary w urządzeniach powszechnego użytku (magnetowidy, przesyły prądu itp.).
Problem dotyczył przede wszystkim starszych systemów i programów napisanych w językach niestrukturalnych (bardzo poszukiwani byli specjaliści od COBOLa) – zwłaszcza w bankach. Tysiące pracowników banków, linii lotniczych i sieci telefonicznych, musiało spędzić sylwestrową noc w pracy.
W rzeczywistości pluskwa spowodowała szkody na niewielką skalę. Pojedyncze przypadki awarii urządzeń i systemów odnotowano w różnych miejscach na świecie. W jednej z japońskich elektrowni jądrowych uruchomił się alarm (jak się okazało, niepotrzebnie), strona internetowa Obserwatorium Astronomicznego Marynarki Wojennej USA (wskazującego czas oficjalny dla całego kraju) wyświetliła o północy datę 1 stycznia 19100. Problemy techniczne doprowadziły do chwilowego zamknięcia pakistańskiej giełdy. Pierwsze dziecko urodzone w Danii w roku 2000 zostało zarejestrowane jako stulatek. Najbardziej drastyczna w skutkach pomyłka nastąpiła w Sheffield w Wielkiej Brytanii, gdzie ponad sto ciężarnych kobiet otrzymało omyłkowo informacje o tym, że ich ciąża rozwija się nieprawidłowo. W dość słabo skomputeryzowanej wówczas Polsce błąd w archiwizacji danych pojawił się tylko w jednym miejscu: w Starostwie Powiatowym w Żywcu.
