Osady najmłodszej jury i najstarszej kredy Polski centralnej i północno zachodniej w świetle badań petrologicznych

(1)

144 Tomy Jurajskie, tom III

dobrze

odzwierciedlały charakterystyczną asymetrię

bruzdy Rozwój samej bruzdy, przy ekstensji

wzdłuż

kierunku uskoku

świętokrzyskiego powodował

tworzenie w jej

obrębie

ramp (relay ramps) , o

wyraźnie

zarysowanych

krawędziach

o przebiegu

zbliżonym

do N-S. Rozwój tych ramp

sprzyjał

zapewne w

późnym

oksfordzie/wczesnym kimerydzie progradacji

płytkowodnych

facji

węglanowych

(obszar

świętokrzyski)

lub facji deltowo-bagiennych (zachodnia Ukraina) ku osiowej

części

basenu. Zmiana kierunku ekstensji na

równoległą

do uskoku Zawiercia

powodowała przesunięcie

depocentrum z SW do NE

krawędziowej

partii basenu, oraz intensywne jej uskokowanie, co dobrze

tłumaczy

intensywny rozwój stosunkowo

głębokich

facji w tytonie-beriasie zachodniej Ukrainy i

transgresję morską związaną

z

depozycją

formacji

niżniowskiej.

W etapie 5 inwersji ulega SW segment bruzdy

Jednocześnie

na S od uskoku

świętokrzyskiego

dochodzi do rozwoju charakterystycznego basenupull-apart. Mechanizm taki

kontrolował

zapewne rozwój obszaru Niecki

Nidziańskiej

w kredzie.

Badania

sfinansował

Instytut Szwedzki oraz Mi nisters two Nauki i Informatyzacji (projekt 4 T12B 03828).

Osady najmłodszej jury i najstarszej kredy Polski centralnej i północno-zachodniej

w świetle badań petrologicznych

Małgorzata Połońska

i Krystyna

Wołkowicz

Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa

Przeprowadzono obserwacje petrologiczne osadów formacji

pałuckiej

i formacji

kcyńskiej,

zaliczanych do

późnej

jury

(wołg

dolny i

środkowy)

oraz do wczesnej kredy

(wołg

górny) (Dembowska 1979, 1983;

Niemczycka 1997), w tym uznanych za wczesny beri as na podstawie

badań

biostratygrafii i stratygrafii sekwencyjnej przez Dziadzio i in. (2004).

Materiałem

badawczym

są

rdzenie z otworów wiertniczych:

Gostynin IG1 , IG3, IG4,

Koło

IG3,

Łowicz

IGi,

Oświno

IGi,

Poddębice

PIG2 i

Żychlin

IG3.

W naj

młodszej

jurze

występują łupki

margliste, margle

mułowcowe,

wapienie, wapienie margliste i piaszczyste oraz piaskowce wapniste.

Wśród

wapieni rozpoznano nierzadko margliste osady biokla- styczne typu packstone i grainstone.

Występują też

muszlowce typ u rudstone,

złożone

z okruchów

małży,

serpul i ramienionogów z widocznymi skutkami rekrystalizacji. Fragmenty skorup

zostały też zastąpione

przez chalcedon, piryt i fluoryt. W materiale ziarnowym wapieni

szczątkom

fauny

towarzyszą

ooidy,

także

ooidy powierzchniowe, pseudooidy oraz ziarna kwarcu i glaukonitu. W wapieniach ziarnowych bioklasty- czno-intraklastowych typu floatstone obserwowano bogaty zestaw

szczątków

organicznych

(mszywioły,

serpule,

małże, szkarłupnie,

kolce

jeżowców, ślimaki,

glony, otwornice) oraz nieobtoczone

zróżnicowane

okruchy wapienne. Ziarna

często wykazują

znaczny

stopień

mikrytyzacji. W profilach

występują też

wapie- nie typu grainstone o znacznym udziale ooidów oraz

wkładki

wapieni krystalicznych. Notowano

również

osady typu mudstone zbudowane zmikrosparu kalcytowego, ze smugami biodetrytu i peloidów, niekiedy z

materiałem mułkowym

i skorupkami fosforanowymi. Lokalnie

skały uległy

niezbyt silnej dolomityzacji.

Charakterystyczną cechą

naj starszych utworów kredy

przeważającej części

badanego rejonu jest

obecność

osadów anhydrytowo-gipsowych,

przeławicających się

z osadami

węglanowymi.

W wapieniach spotykane

są

skupienia

kryształów

siarczanowych i pseudomorfozy kalcyt owe.

Powyżej

nich

występują głównie

utwory wapienno-margliste.

Dominującym

typem omawianych wapieni

są skały

mikrokrystaliczne typu mudstone,

zawierające

nieliczne bioklasty, ooidy i peloidy Niekiedy osady te

wykazują budowę mikropeloidową

i

strukturę fenestralną.

Skorupki

małżoraczków stanowią

podstawowy

składnik

wapieni typu wackestone-grainstone.

Lokalnie spotyka

się

w nich

gałązki

ramienic oraz oogonie. Rozpoznano ponadto nagromadz enia

szczątków małży

i

ślimaków tworzące

wapienie typu floatstone i rudstone, w których bioklasty

są

zaopatrzone

w obwódki mikrytowe. Notowano

też

utwory ooidowe wzbogacone w

szczątki

fauny

(małży, szkarłupni).

(2)

Abstrakty referatów z konferencji "Jurassica V", Krościenko nad Dunajcem, 26-28 września 2005 145

Ziarna

węglanowe

spaja zwykle kalcyt drobno- i mikrokrystaliczny. Osady te

często posiadają

charakter marglisty, co przejawia

się

wzrostem

zawartości minerałów

ilastych,

związków żelaza

oraz

materiału

kwarcowo-glaukonitowego.

Postępujące

ujednolicanie mikrolitofacjalne wapieni

zaznaczające się

szerokim rozwojem wapieni typu mudstone, silnie

zubożoną fauną

oraz pojawienie

się

osadówewaporatowych

podkreślają

proces regl'esji w zbiorniku na granicy jury i kredy w omawianym rejonie Polski.

Literatura:

Dembowska J. 1979. Stratygrafia, litografia i paleogeografia. Jura górna. W: Budowa geologiczna niecki

szczecińskiej

i bloku Gorzowa. Prace

Państwowego

Instytutu Geologicznego, 96: 62-69.

Dembowska J. 1983. Stratygrafia i paleogeografia. Jura górna. W: Budowa geologiczna niecki warszawskiej

(płockiej)

i jej

podłoża.

Prace

Państwowego

Instytutu Geologicznego, 103: 148-161.

Dziadzio P,

Gaździcka

E., Plo ch L,

Smoleń

J. 2004. Biostratigraphy and sequence stratigraphy of the Lower Cretaceous in the central and SE Poland. Ann. Soc. Geol. Pol., 74: 125-196.

Niemczycka T. 1997. Jura górna. Formalne i nieformalne jednostki litostratygraficzne. Sedymentacja, paleogeografia i paleotektonika. W: Epikontynentalny perm i mezozoik w Polsce. Prace

Państwowego

Instytutu Geologicznego, 153: 327-331.

Recent biostratigraphical

and

lithostratigraphical research in

the Stramberk Limestone

in the

Kotouć Quarry

Petr Skupien i Zdenek Vasfcek

Technical University of Ostrava. Czech republic

In the last three years, rather comprehensive biostratigraphical and lithostratigraphical research of the the Kotouc Quarry was carried out. This research concerned both the Stramberk Limestone and so-called foreign rocks occurring within the Stramberk Limestone succession and associated strata.

The paper dealing with the taxonomic interpretation of a collection of ammonites from the Lower Cretaceous deposits of the Stramberk area by V. Housa (Housa

&

Vasfcek 2005) was already published. V.

Housa also submitted a new, important proposalon the stratigraphical position and lithostratigraphical division of the Upper Jurassic and a part of Lower Cretaceous deposits (with some new lithostratigraphical units). Moreover, extensive micropalaeontological researches of the non-carbonate accompanying deposits younger than the Stramberk Limestone were conducted. Some results of tbis work can be found in Svobodova et al. (2004) paper; other results are being prepared for print.

H. Eliasova studied a new collection of corals (Scleractinia) from the Stramberk Limestone.

She determined 39 species, 5 species were new: The results are being prepared for print.

The palaeontological collecting together with the detailed lithological, microfacies and biostrati- graphical research have been done in Kotue Quarry in 2003. The lithological studies were conducted by P Skupien and Z. Vasfeek, while the microfacial and microbiostratigraphical studies based on thin sections were performed by D. ReMkova and M. Misfk from Bratislava.

The carbonate deposits and their calpionellids in the area of Stramberk were already previously studied by V. Housa (Housa 1990). On the basis of this studies he established the age of the Stramberk Limestones: