• Nie Znaleziono Wyników

The analysis of risk factors for fetal macrosomia and the complications in the course of pregnancy and delivery of macrosomic baby

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "The analysis of risk factors for fetal macrosomia and the complications in the course of pregnancy and delivery of macrosomic baby"

Copied!
4
0
0

Pełen tekst

(1)

280

N r 4 / 2 0 0 7 Ginekol Pol. 2007, 78, 280-283

Analiza czynników predysponujàcych do makrosomii p∏odu oraz przebieg cià˝y i porodu w przypadkach cià˝

powik∏anych du˝à masà p∏odu

The analysis of risk factors for fetal macrosomia

and the complications in the course of pregnancy and delivery of macrosomic baby

Hirnle Lidia, Kowalska Ma∏gorzata, Petrus Anna, Hirnle Grzegorz, Zimmer Mariusz

Klinika RozrodczoÊci i Po∏o˝nictwa AM we Wroc∏awiu

Streszczenie

W praktyce klinicznej, jako makrosomiczne okreÊla si´ wszystkie noworodki, których urodzeniowa masa cia∏a jest wi´ksza lub równa 4000g.

Cel pracy: Celem pracy by∏a analiza czynników predysponujàcych do wystàpienia makrosomii p∏odu oraz analiza przebiegu cià˝y i porodu w przypadkach p∏odów makrosomicznych.

Materia∏ i metody: Badaniami obj´to 670 ci´˝arnych hospitalizowanych w Klinice RozrodczoÊci i Po∏o˝nictwa AM we Wroc∏awiu w latach 1999-2004, u których cià˝a zakoƒczona zosta∏a porodem noworodka, wa˝àcego co naj- mniej 4000g.

Wyniki: Najwi´cej noworodków makrosomicznych (80%) urodzonych by∏o przez kobiety po 25 roku ˝ycia, które podczas cià˝y przybiera∏y na wadze ponad 15kg. Makrosomia p∏odu obserwowana by∏a cz´Êciej u pierworódek.

Âredni czas trwania cià˝y powik∏anej makrosomià p∏odu wyniós∏ 40,61±1,15 tygodni, a odsetek ci´ç cesarskich 38,5%. Porody pochwowe obarczone by∏y du˝ym odsetkiem powik∏aƒ matczynych Êródporodowych i poporodo- wych.

Wnioski: Makrosomi´ p∏odu obserwuje si´ cz´Êciej u pacjentek po 30 roku ˝ycia, Êredniego lub wysokiego wzro- stu, które w trakcie cià˝y przybra∏y na wadze wi´cej ni˝ 15kg. U wieloródek urodzenie dziecka makrosomicznego w poprzedniej cià˝y predysponuje do nadmiernego wzrostu p∏odu w kolejnej cià˝y. Na podstawie naszych badaƒ przyj´liÊmy wartoÊç 4kg jako graniczny ci´˝ar cia∏a p∏odu, po przekroczeniu którego znamiennie cz´Êciej wyst´pujà urazy kana∏u rodnego.

S∏owa kluczowe:

czynniki ryzyka / powik∏ania cià˝y – etiopatogeneza /

/ gigantyzm p∏odowy – etiopatogeneza / powik∏ania porodu – etiopatogeneza / / urazy porodowe – etiopatogeneza

Adres do korespondencji:

Lidia Hirnle, Klinika RozrodczoÊci i Po∏o˝nictwa AM we Wroc∏awiu ul. Dyrekcyjna 5/7, 50-528 Wroc∏aw

e-mail: lidiahirnle@o2.pl

P R A C E O R Y G I N A L N E

p o ∏ o ˝ n i c t w o

Otrzymano: 8.10.2005

Zaakceptowano do druku: 11.12.2006

(2)

© 2 0 0 7 P o l s k i e T o w a r z y s t w o G i n e k o l o g i c z n e

281

P R A C E O R Y G I N A L N E

p o ∏ o ˝ n i c t w o Ginekol Pol. 2007, 78, 280-283

Wst´p

Na rozwój wewnàtrzmaciczny oraz wielkoÊç p∏odu wp∏y- wa wiele czynników, a wÊród nich uwarunkowania genetyczne, warunki ˝ycia i sposób od˝ywiania oraz stan zdrowia kobiet.

W literaturze pojawia si´ okreÊlenie p∏odu du˝ego w stosunku do wieku cià˝owego LGA (Large for Gestational Age), które- go bezwzgl´dna masa urodzeniowa jest wi´ksza od 90 percen- tyla nale˝nej masy cia∏a dla danej populacji i wieku cià˝owe- go [1,9]. W wi´kszoÊci opracowaƒ, za makrosomiczne uznaje si´ noworodki, których bezwzgl´dna masa urodzeniowa jest wy˝sza lub równa 4000g [1, 2, 3, 4, 5].

Cz´Êç autorów za minimum przyjmuje mas´ 4200g lub 4500g [6, 7, 8]. Jednak w praktyce klinicznej wszystkie nowo- rodki, których masa urodzeniowa jest wi´ksza ni˝ 4000g nazy- wane sà makrosomicznymi. Uwa˝a si´, ˝e cz´stoÊç porodów noworodków makrosomicznych waha si´ od 7-10% [5]. Poja- wiajà si´ jednak doniesienia, ˝e odsetek ten mo˝e si´gaç nawet 14% i ciàgle roÊnie [6].

Do nadmiernego wzrostu p∏odu predysponuje szereg ró˝- norodnych czynników, a wÊród nich: wiek matki, nadmierny ci´˝ar cia∏a przed cià˝à i du˝y jego przyrost w cià˝y, liczba przebytych cià˝ i porodów, wczeÊniejsze porody p∏odów ma- krosomicznych. Dodatnià korelacj´ obserwuje si´ równie˝

mi´dzy czasem trwania cià˝y i masà urodzeniowà noworodka [2, 6, 7, 10, 11, 12].

Cukrzyca przedcià˝owa i cukrzyca ci´˝arnych sà jednym z najlepiej poznanych czynników ryzyka nadmiernego wzro- stu p∏odu [13,15,16]. Ryzyko wystàpienia makrosomii u kobiet z cukrzycà jest pi´ç razy wi´ksze ni˝ w populacji kobiet bez cu- krzycy [15]. Zarówno makrosomia jak i podwy˝szona masa p∏odu mo˝e prowadziç do szeregu komplikacji zdrowia matki i dziecka. Powik∏ania matczyne zazwyczaj zwiàzane sà z nie- wspó∏miernoÊcià porodowà.

WÊród nich najcz´stszymi sà: przed∏u˝ajàcy si´ poród, po- ród operacyjny, krwotoki i infekcje poporodowe, ci´˝kie urazy krocza oraz powik∏ania zakrzepowo-zatorowe [12,17].

Cel pracy

Celem pracy by∏a ocena populacji kobiet oraz analiza po- wik∏aƒ zwiàzanych z porodem „du˝ego dziecka”.

Materia∏ i metody

Grup´ badanà stanowi∏o 670 pacjentek hospitalizowanych w Klinice RozrodczoÊci i Po∏o˝nictwa AM we Wroc∏awiu w la- tach 1999-2004, które urodzi∏y noworodki o ci´˝arze cia∏a równym bàdê przekraczajàcym 4000g. W analizie uwzgl´d- niono: wiek i wzrost pacjentek, iloÊç przebytych cià˝

i porodów, wymiary miednicy, przyrost masy cia∏a, czas trwa- nia cià˝y. Przeprowadzono ocen´ powik∏aƒ zdrowotnych matki, przebiegu cià˝y i porodu.

Wyniki

Liczba wszystkich porodów w analizowanym okresie wy- nosi∏a 7859, a liczba porodów p∏odów makrosomicznych o masie ≥4000g, 670 (8,53%). Wiek rodzàcych waha∏ si´ od 16- 47 lat. Grupa kobiet poni˝ej 25 roku ˝ycia stanowi∏a 20,45%

(137 pacjentek), a powy˝ej 25 roku ˝ycia 79,55% (533 pacjent- ki). Kobiety o wzroÊcie wy˝szym ni˝ 165cm stanowi∏y ∏àcznie 63,43% badanych. W trakcie cià˝y kobiety przybiera∏y na wa- dze od 5-36kg. Analiza wymiarów miednicy wykaza∏a, ˝e u 64 kobiet (9,55%) sprz´˝na zewn´trzna by∏a mniejsza lub równa 19cm. SpoÊród 635 kobiet (94, 78%) zasz∏o w cià˝´ samoistnie, u 31 kobiet (4,63%) wykonywano indukcj´ owulacji, u 4 (0,6%) cià˝a by∏a wynikiem inseminacji lub zap∏odnienia po- zaustrojowego. Liczba przebytych cià˝ waha∏a si´ od 1-7.

Kobiety b´dàce w cià˝y po raz pierwszy stanowi∏y 273 pa- cjentki (40,75%), po raz drugi 218 pacjentek (32,54%), po raz trzeci 100 (14,93%). Liczba kobiet, które by∏y w cià˝y 4 lub wi´cej razy wynosi∏a 79 (11,5%). Po raz pierwszy rodzi∏y 323 pacjentki (48,21%). Procent kobiet rodzàcych 2 lub wi´cej ra- zy wyniós∏ 51,79% (347 pacjentek). WczeÊniejsze urodzenia p∏odów makrosomicznych zanotowano u 113 (32,57%) kobiet, które rodzi∏y wi´cej ni˝ jeden raz.

Hirnle L, et al.

Abstract

Newborns weighing 4000g or heavier, are defined as macrosomic.

Objectives: The puprose of this study was to present the risk factors of macrosomia, the course of pregnancy and the frequency of maternal outcomes associated with the delivery of macrosomic fetuses.

Materials and Methods: The retrospective analysis included 670 gravidas hospitalized at The Department of Reproduction and Obstetrics, Medical University of Wroclaw, between 1999 and 2004, who delivered babies weigh- ing at least 4000g.

Results: The majority of macrosomic neonates (80%) were given birth to by women over the age of 25, who ga- ined over 15 kilos in the course of the pregnancy. Macrosomy tends to affect primiparas most frequently. The me- dium duration of macrosomic pregnancy was 40,61 ± 1,15 weeks. The percentage of deliveries by cesarean section amounts to 38,5%. Vaginal deliveries are burdened with significant risk of maternal complications.

Conclusions: Women over 30, medium height or tall, who gain over 15 kilos during the pregnancy, tend to deli- ver macrosomic babies. Multiparas who had given birth to the marosomic babies once before, are predisposed to deliver macrosomic neonate in the following pregnacy. On the basis of our studies, we have determined 4kg as a borderline birth weight for increased frequency of parturient canal injuries.

Key words:

risk factors

/ fetal macrosomia – etiology/ pregnancy complications/ / obstetrics/ labor complications – etiology

(3)

SpoÊród powik∏aƒ zdrowotnych u ci´˝arnych stwierdzono:

anemi´ u 160 pacjentek (23,88%), uogólnione obrz´ki u 45 (6,72%), nadciÊnienie u 26 (3,88%), stan przedrzucawkowy u 21 (3,13%), cukrzyc´ przedcià˝owà u 3 pacjentek (0,45%), cukrzyc´ ci´˝arnych u 12 (1,79%), infekcje pochwy u 46 (6,87%), infekcje dróg moczowych u 36 (5,37%), poronienie zagra˝ajàce u 60 pacjentek (8,96%) a zagra˝ajàcy poród przedwczesny u 68 (10,15%). Cià˝e zakoƒczone przed 38 tyg.

stanowi∏y 0,9% (6 przypadków), mi´dzy 38-39 tyg. 14,93%

(100), mi´dzy 40-42 tyg. 82,84% (555), po 42 tyg. 1,04% (7 przypadków). Ci´cie cesarskie wykonano u 258 (38,5%) ci´-

˝arnych, pozosta∏e 412 kobiet (61,5%) rodzi∏o si∏ami natury.

W przypadkach ci´ç cesarskich wykonanych podczas porodu, wskazaniami by∏y: brak post´pu porodu u 73 kobiet (10,9%) i zagra˝ajàca wewnàtrzmaciczna zamartwica p∏odu u 66 (9,85%).

WÊród kobiet rodzàcych si∏ami natury, p´kni´cia szyjki macicy dozna∏o 80 pacjentek (11,94%), p´kni´cia krocza I° – 39 pacjentek (5,82%), p´kni´cia krocza II° – 17 pacjentek (2,54%). ¸àcznie urazy szyjki macicy, pochwy oraz tkanek mi´kkich krocza wystàpi∏y u 20,3% rodzàcych. U jednej z ko- biet po przebytym w poprzedniej cià˝y zabiegu ci´cia cesar- skiego, dosz∏o do rozejÊcia si´ macicy w dolnym odcinku w przypadku rodzàcej. Ponadto u jednej pacjentki stwierdzo- no oko∏oporodowe uszkodzenie cewki moczowej. ¸y˝eczko- wanie jamy macicy wykonano u 183 pacjentek (27,31%).

W okresie poporodowym nadmierne krwawienie z dróg rod- nych wystàpi∏o u 40 kobiet (5,97%), atonia macicy u 32 (4,78%), a goràczkowy przebieg po∏ogu u 1 (0,15%).

Dyskusja

Coraz wi´cej kobiet rodzi noworodki makrosomiczne. Do- tychczas nie poznano i nie zidentyfikowano wszystkich czyn- ników, które mogà wp∏ywaç na ten stan. Przypuszcza si´, ˝e u podstawy tego zjawiska le˝à uwarunkowania genetyczne i ogólne przyspieszenie wzrostu populacji, który jest wynikiem zarówno lepszego od˝ywienia jak i obecnoÊci hormonów wzrostu w ˝ywnoÊci.

Wielu autorów wskazuje na dodatnià korelacj´ wieku mat- ki z cz´stoÊcià wyst´powania makrosomii p∏odu [2,6]. Z na- szych obserwacji wynika, i˝ najwi´cej noworodków makroso- micznych, bo a˝ 41,5%, urodzi∏y kobiety powy˝ej 30 roku ˝y- cia, a nast´pnie kobiety mi´dzy 25 a 29 rokiem ˝ycia [38%].

¸àcznie grupa kobiet powy˝ej 25 roku ˝ycia stanowi∏a prawie 80% badanych, co Êwiadczy o tym, i˝ dzieci kobiet po 25 roku

˝ycia predysponowane sà do nadmiernego wzrostu podczas cià˝y [1]. Nale˝y jednak zauwa˝yç, ˝e grupa kobiet poni˝ej 25 roku ˝ycia stanowi∏a 20,5%. Uwa˝a si´, i˝ wysoki wzrost mat- ki predysponuje p∏ód do nadmiernego wzrostu. W naszym ba- daniu tylko 10% ci´˝arnych liczy∏o wi´cej ni˝ 175cm wzrostu, 53% kobiet liczy∏o od 165-175cm, a 36,5% liczy∏o mniej ni˝

165cm. Na tej podstawie mo˝na przyjàç, ˝e kobiety wysokie i Êredniego wzrostu cz´Êciej rodzà du˝e noworodki.

Makrosomia p∏odu jest równie˝ skojarzona z przyrostem masy cia∏a [10, 11].

W naszej grupie 29% kobiet przyty∏o mniej ni˝ 15kg, 50%

przybra∏o na wadze od 15-20kg, pozosta∏ych 21% przyty∏o ponad 20kg, a przyrost masy cia∏a ci´˝arnych si´ga∏ nawet 36kg. Cz´Êç autorów uwa˝a, ˝e wielokrotnoÊç cià˝ i porodów

dodatnio koreluje z wyst´powaniem makrosomii p∏odu [2, 6, 15]. W naszym materiale wi´kszà cz´Êç stanowi∏y kobiety b´- dàce w cià˝y po raz pierwszy (41%) i po raz drugi (32,5%), a po raz trzeci (15%), ∏àcznie 88,5%. Kobiety, dla których obecna cià˝a by∏a czwarta lub kolejna, stanowi∏y zaledwie 11,5%. Po raz pierwszy rodzi∏o 48% kobiet, a po raz drugi lub kolejny 52% kobiet, przy czym iloÊç porodów dochodzi∏a do 7.

Na podstawie tych danych mo˝na przypuszczaç, ˝e o ile iloÊç przebytych cià˝ i porodów predysponuje do wystàpienia ma- krosomii, to zjawisko to obserwujemy dosyç cz´sto tak˝e u ko- biet, które wczeÊniej nie rodzi∏y. WczeÊniejsze porody p∏odów makrosomicznych sà zasocjowane z cz´stoÊcià makrosomii w kolejnej cià˝y [2]. W naszym przypadku prawie 33% kobiet w przesz∏oÊci urodzi∏o dzieci makrosomiczne.

Zarówno cukrzyca przedcià˝owa jak i zaburzenia gospo- darki w´glowodanowej wyst´pujàce w trakcie cià˝y, a tak˝e cukrzyca ci´˝arnych sà czynnikiem ryzyka wystàpienia przy- spieszonego wzrostu u p∏odu [19, 20]. W naszej analizie cu- krzyc´ stwierdzono u 2,2% kobiet. WÊród pozosta∏ych scho- rzeƒ wik∏ajàcych przebieg cià˝y doÊç cz´sto wyst´powa∏a ane- mia (24%), nadciÊnienie u 14% pacjentek, a infekcje dróg mo- czowych i pochwy u 12,24% kobiet. Oko∏o 20% noworodków urodzonych po 42 tygodniu ma mas´ cia∏a przekraczajàcà 4000g [11].

W analizowanym materiale 83% noworodków makroso- micznych urodzi∏o si´ mi´dzy 40-42 tygodniem cià˝y, co po- twierdza dodatnià korelacj´ czasu trwania cià˝y z nadmier- nym przyrostem masy cia∏a noworodka. Opisuje si´, ˝e odse- tek ci´ç cesarskich jest dwukrotnie wy˝szy wÊród kobiet rodzà- cych p∏ody makrosomiczne w porównaniu do noworodków o prawid∏owej masie cia∏a [2, 3].

W analizowanej przez nas grupie u 38,5% kobiet wykona- no zabieg ci´cia cesarskiego. Atonia macicy wik∏a∏a 4,78% po- rodów, brak post´pu porodu 10,9%, zagra˝ajàce niedotlenie- nie p∏odu 9,85% porodów.

U rodzàcych cz´stsze sà równie˝ urazy krocza, p´kni´cia macicy, krwotoki poporodowe [14].

W grupie naszych pacjentek urazu szyjki macicy dozna∏o 11,94%, a p´kni´cie krocza pierwszego i drugiego stopnia stwierdzono u 8,36% rodzàcych drogà pochwowà.

Matki dzieci makrosomicznych sà tak˝e nara˝one na doÊç du˝e ryzyko krwotoków i infekcji poporodowych [18].

W naszym przypadku krwawienia poporodowe wystàpi∏y u 40 po∏o˝nic (5,97%), a goràczkowy przebieg porodu doty- czy∏ zaledwie jednej pacjentki (0,15%).

Wnioski

1. Makrosomi´ p∏odu obserwuje si´ cz´Êciej u pacjentek po 30 roku ˝ycia, Êredniego lub wysokiego wzrostu, które w trak- cie cià˝y przybra∏y na wadze wi´cej ni˝ 15kg.

2. U wieloródek poród dziecka makrosomicznego w poprzed- niej cià˝y predysponuje do nadmiernego wzrostu p∏odu w kolejnej cià˝y.

3. Na podstawie naszych badaƒ przyj´liÊmy wartoÊç 4kg jako granicznà dla p∏odu, po przekroczeniu której znamiennie cz´Êciej wyst´pujà urazy kana∏u rodnego matki.

282

N r 4 / 2 0 0 7

P R A C E O R Y G I N A L N E

p o ∏ o ˝ n i c t w o Ginekol Pol. 2007, 78, 280-283

Analiza czynników predysponujàcych do makrosomii p∏odu...

(4)

PiÊmiennictwo

1. Berard J, Dufour P, Vinater D, [et al.]. Fetal macrosomia: risk fastors and outcome. A study of the outcome concerning 100 cases >4500g. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol.

1998, 77, 51-59.

2. Boulet L, Alexander G, Salihu H, [et al.]. Macrosomic births in the united states: deter- minants, outcomes, and proposed grades of risk. Am J Obstet Gynecol. 2003, 188, 1372-1378.

3. Czekaƒski A. P∏ody du˝e w stosunku do wieku cià˝owego (LGA) a makrosomia p∏odu - aspekt diagnostyczny. Ginekol Prakt. 2001, 9, 32-34.

4. Ocer F, Kaleli S, Budak E, [et at.]. Fetal weight estimation and perdiction of fetal macro- somia in non – diabetic pregnant women. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 1999, 83, 47-52.

5. J´drzejewska E, Wilczyƒski J, Lubiƒska-Rosset Z, [et al.]. Rozwój somatyczny noworod- ków kobiet z cukrzycà cià˝owà. Diabetol Pol. 2002, 9, 239-245.

6. J´drzejewska E, Wilczyƒski J, Lubiƒska-Rosset Z, [et al.]. Makrosomia – aktualny prob- lem kliniczny. Diabetol Pol. 1997, 4, 18-24.

7. Jolly M, Sebire N, Harris J, [et al.]. Risk factors for macrosomia and its clinical conse- quences: a study of 350,311 pregnancies. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2003, 111, 9-14.

8. Marsza∏ J, Raba G. Wp∏yw spontanicznego i indukowanego porodu na wyniki po∏o˝nicze towarzyszàce makrosomii p∏odu. Ginekol Prakt. 1997, 5, 41, 43.

9. Mulik V, Usha Kiran T, Bethal J, [et al.]. The outcome of macrosomic fetuses in low risk primigravid population. Int J Gynaecol Obstet. 2003, 80, 15-22.

10. Oral E, Cagdas A, Gezer A, [et al.]. Perinatal and maternal outcomes of fetal macroso- mia. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2001, 99, 167-171.

11. Pennison E, Egerman R. Perinatal outcomes in gestational diabetes: a comparison of cri- teria for diagnosis. Am J Obstet Gynecol. 2001, 184, 1118-1121.

12. Raio L, Ghezzi F, Di Naro E, [et al.]. Perinatal outcome of fetuses with a birth weight greater than 4500 g: an analysis of 3356 cases. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2003, 109, 160-165.

13. Raêna I, Czech A. Wp∏yw cukrzycy typu 1 na rozwój p∏odu i noworodka. Med Metabol.

2001, 5, 41-47.

14. Sanchez-Ramos L, Bernstein S, Kaunitz A. Expectant management versus labor induc- tion for suspected fetal macrosomia: a systemic review. Obstet Gynecol. 2002, 100, 997-1001.

15. Sobczak M, Pertyƒska, Paw∏owska B, [et al.]. Makrosomia u dzieci matek z cukrzycà przedcià˝owà – nadal aktualny problem. Diabetol Pol. 2002, 9, 192-197.

16. Stotland N, Caughey A, Breed E, [et al.]. Risk factors and obstetric complications asso- ciated with macrosomia. Int J Gynaecol Obstet. 2004, 87, 220-226.

17. Topolska J, Kinalski M, Zarzycka B, [et al.]. Makrosomia u dzieci matek chorych na cukrzyc´. Endokrynol Pol. 2001, 52, 193-197.

18. Van Wootten W, Turner E. Macrosomia in neonates of mothers with gestational dia- bates is associated with body mass index and previous gestational diabates.J Am Diet Assoc. 2002, 102, 241-243.

19. Wiczyƒska A, Ejmocka-Ambroziak A. Diagnostyka i zapobieganie powik∏aniom makro- somii p∏odu. Terapia. 1999, 7, 8-10.

© 2 0 0 7 P o l s k i e T o w a r z y s t w o G i n e k o l o g i c z n e

283

P R A C E O R Y G I N A L N E

p o ∏ o ˝ n i c t w o Ginekol Pol. 2007, 78, 280-283

Hirnle L, et al.

Cytaty

Powiązane dokumenty

During her second trip to Tanzania the patient continued to receive the prophylactic dose of antimalarial drug.. However, due to missed menstruation and a suspicion of pregnancy,

Materiał i metody: Materiałem do badań była krew pobrana od 117 ciężarnych z serologicznymi cechami zakażenia HCMV oraz 29 noworodków hospitalizowanych w Klinice

3roElem Satologii wczesnej ciąĪy w Sostaci wsSyáistnienia w jamie macicy rozwijającego siĊ Sáodu i krwiaka Sodkosmyw- kowego jest Sowszechnie znany. 8waĪa siĊ, Īe

Kasperczak J, Ropacka-Lesiak M, Musiał-Świder J, [i wsp.] Analiza czynników ryzyka rozwoju niewydolności żylnej oraz pojawiania się objawów klinicznych w czasie ciąży oraz połogu

Heterotopic pregnancies can pose a diagnostic dilemma because an early transvaginal ultrasound may not diagnose an ex-utero gestation in all cases.. The diagnosis of

Wyniki: W analizie liczby wykonanych amniopunkcji oraz wykrytych wad u płodów okazało się, że początkowo zwiększała się liczba zabiegów inwazyjnych, a od 2007 roku, tj.. od

Zaobserwowano również, że przyrost masy ciała w ciąży w badanych grupach kobiet ciężarnych wynosi średnio: u kobiet z niedowagą 15,2kg (30,2% wyjściowej masy

W pracy opisano przebieg cià˝y, porodu i po∏ogu u ci´˝ar- nej z poronieniami nawracajàcymi w wywiadzie, zespo∏em an- tyfosfolipidowym, jednoczeÊnie b´dàcej nosicielkà