WÓJT GMINY OLEŚNICA UJEDNOLICONY TEKST ZMIANY STUDIUM

(1)

WÓJT GMINY OLEŚNICA

ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY OLEŚNICA DLA TERENU POŁOŻONEGO

W OBRĘBIE DĄBROWA I JENKOWICE

Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XL/281/18

Rady Gminy Oleśnica z dnia 1 lutego 2018 r.

UJEDNOLICONY TEKST ZMIANY STUDIUM

Zespół autorski :

mgr Władysław Horubski - uprawńieńia urbańistyczńe ńr 720/88

mgr Alińa Ruszczycka-Jakubiak – uprawńieńia MOŚŚZNiL ńr 1013

(2)

ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY OLEŚNICA

Na treść obowiązującego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Oleśnica składa się:

- Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Oleśnica przyjęta uchwałą nr XLVII/221/10 Rady Gminy Oleśnica z dnia 30 marca 2010r.

Sporządzona przez Pracownię Projektowo-Usługową „GAMA” s.c. Zbigniew Gałuszka, Krzysztof Mularczyk /zespół projektowy: mgr inż. Krzysztof Mularczyk – Główny Projektant;

mgr inż. Małgorzata Studenna; mgr inż. Zbigniew Gałuszka; mgr inż. Ziemowit Folcik/ – tekst podstawowy, który zostanie ujednolicony kolejnymi zmianami

-

Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Oleśnica przyjęta uchwałą nr III/15/15 Rady Gminy Oleśnica z dnia 29 stycznia 2015r.

Sporządzona przez Pracownię Urbanistyki i Planowania Przestrzennego URBIS-PROJECT Agnieszka Jaworska /zespół projektowy: mgr inż. Sabina Gontarewicz – Główny Projektant;

mgr inż. Agnieszka Jaworska; mgr Joanna Karda/

-

Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Oleśnica przyjęta uchwałą nr XXXIII/223/17 Rady Gminy Oleśnica z dnia 29 czerwca 2017 r.

Sporządzona przez mgr. inż. arch. Katarzynę Grochowską, prowadzącą działalność gospodarczą pod nazwą „PUNKT”

- Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego

gminy Oleśnica przyjęta uchwałą Nr XL/281/18 Rady Gminy Oleśnica z dnia 01

lutego 2018. Sporządzona przez „Przestrzeń” Biuro Usług Projektowych Władysław

Horubski we Wrocławiu.

(3)

SPIS TREŚCI

I. PODSTAWA PRAWNA...5

II. ROLA I CEL OPRACOWANIA ZMIANY STUDIUM...6

III. STRUKTURA DOKUMENTU STUDIUM...9

IV. UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY OLEŚNICA...10

1. Położenie i ogólna charakterystyka Gminy Oleśnica...10

2. Uwarunkowania środowiska przyrodniczego...11

2.1. Morfologia...11

2.2. Budowa geologiczna...12

2.3. Surowce mineralne...13

2.4. Wody powierzchniowe...14

2.5. Wody podziemne...15

2.6. Klimat...16

2.7. Gleby...18

2.9. Świat roślinny...22

2.10. Świat zwierząt...22

2.11. Ochrona przyrody i krajobrazu...23

2.12. Stan i ochrona środowiska ...30

3. Uwarunkowania historyczno-kulturowe...32

3.1. Dziedzictwo kulturowe i zabytki...32

3.2. Ochrona konserwatorska...33

3.3. Stanowiska archeologiczne...42

3.4. Obiekty zabytkowe...56

4. Uwarunkowania demograficzne...74

4.1. Ludność i struktura wiekowa...74

4.2. Mieszkalnictwo / Warunki mieszkaniowe...78

4.3. Zatrudnienie...79

4.4. Bezrobocie...80

5. Uwarunkowania gospodarcze...83

5.1. Rolnictwo...83

5.2. Przemysł i usługi...85

6. Uwarunkowania wynikające z systemów infrastruktury społecznej...86

6.1. Oświata i wychowanie...86

6.2. Służba zdrowia...87

6.3. Opieka społeczna...88

6.4. Kultura...88

6.5. Sport...89

6.6. Turystyka i rekreacja...89

7. Uwarunkowania wynikające z systemów infrastruktury technicznej...89

7.1. Układ komunikacyjny...89

7.2. Infrastruktura techniczna...90

7.2.1. Zaopatrzenie w wodę...90

7.2.2. Odprowadzanie i oczyszczanie zanieczyszczeń...91

7.2.3. Energia cieplna...92

7.2.4. Sieć gazowa...92

7.2.5. Gospodarka odpadami stałymi...93

7.2.6. Sieć energetyczna...93

7.2.7. Sieć telekomunikacyjna...93

7.2.8. Rurociąg paliwowy...94

7.2.9. Odńawialńe zńrońdła eńergii...94

7.2.10. Kluczowe problemy rozwoju...96

V. KIERUNKI ROZWOJU GMINY OLEŚNICA...98

7.3. Kierunki rozwoju gminy...98

7.4. Wizja Gminy Oleśnica...98

7.5. Misje Gminy Oleśnica...98

7.6. Cele główne wyznaczone do realizacji...98

7.7. Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Oleśnica...99

7.7.1. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz przeznaczeniu terenów...99

(4)

7.7.2. Tereny mieszkaniowe...100

7.7.3. Osadnictwo...100

7.7.4. Tereny gospodarczo - usługowe...101

7.7.5. Kierunki i zasady kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej...102

7.7.6. Kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej...102

7.8. Obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego. . .110

7.8.1. Polityka ochrony środowiska przyrodniczego...110

7.8.2. Kierunki i zasady kształtowania leśnej przestrzeni produkcyjnej...113

7.8.3. Warunki aerosanitarne...113

7.8.4. Gospodarka wodna...113

7.8.5. Gospodarka odpadami...114

7.9. Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej...114

7.10. Polityka społeczna gminy...115

7.11. Polityka gospodarcza gminy...116

7.12. Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa i ustaleniami programów krajowych 116 7.13. Obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny...117

7.14. Obszary pomników zagłady i stref ochronnych oraz obowiązujące dla nich ograniczenia działalności gospodarczej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 maja 1999 roku o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. nr 41,poz.412 oraz z 2002 roku nr 113,poz.984 i nr 153,poz.1271) 117 7.15. Obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji lub rekultywacji...117

7.16. Granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych...117

7.17. Inne obszary problemowe, w zależności od uwarunkowań i potrzeb zagospodarowania występujących w gminie...117

7.18. Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi i osuwania się mas ziemnych...117

7.19. Obszary rozmieszczeńia wielkopowierzchńiowych obiektońw hańdlowych...118

8. Strefy funkcjonalne struktury przestrzennej...118

8.1. Wytyczne ogólne...118

8.2. Kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów, w tym tereny wyłączone spod zabudowy...119

8.2.1. Funkcje istniejące...119

8.2.2. Funkcje projektowane...120

8.2.3. Strefy zakazu zabudowy...129

VI. REALIZACJA POLITYKI PRZESTRZENNEJ...129

9. Obszary sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego...130

10. Gospodarowanie mieniem komunalnym...131

11. Programy operacyjne i projekty gminne...133

12. Promocja...135

VII. UZASADNIENIE PRZYJETYCH ROZWIĄZAŃ WRAZ Z SYNTEZĄ USTALEŃ ZMIANY STUDIUM UWARUNOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY OLEŚNICA...135

13. Cel i sposób opracowania zmiany studium...135

14. Uzasadnienie przyjętych rozwiązań...138

VIII. WYKORZYSTANE MATERIAŁY...139

(5)

I. PODSTAWA PRAWNA

Podstawą do przystąpienia do sporządzenia Zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Oleśnica (zwanej dalej „Zmianą studium ...”) jest uchwała XXI/131/16 Rady Gminy Oleśnica z dnia 30 czerwca 2016 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Oleśnica dla terenu położonego w obrębie Dąbrowa i Jenkowice.

Podstawą do przystąpienia do sporządzenia Zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Oleśnica dla terenu położonego w obrębie Nieciszów (zwanej dalej „Zmianą studium ...”) jest uchwała XVIII/114/16 Rady Gminy Oleśnica z dnia 22 marca 2016 r. o przystąpieniu do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Oleśnica dla terenu położonego w obrębie Nieciszów.

Podstawę sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Oleśnica stanowi Uchwała nr XXXIV/207/06 Rady Gminy Oleśnica z dnia 16 lutego 2006 roku w sprawie przystąpienia do zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Oleśnica. Projekt zmiany studium jest realizacją tej uchwały.

Podstawą do przystąpienia do sporządzenia Zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Oleśnica (zwanej dalej „Zmianą studium ...”) jest uchwała Nr XIX/122/12 Rady Gminy Oleśnica z dnia 26 kwietnia 2012 r. o przystąpieniu do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Oleśnica w jej granicach administracyjnych.

Niniejsza zmiana studium jest opracowana kompleksowo i obejmuje obszar administracyjny gminy Oleśnica. Nie stanowi zatem jedynie wybranych fragmentów gminy.

Ponadto podstawę prawną sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego stanowią:

 Art. 7. ust.1. i Art. 18. ust.2. pkt 5. ustawy z dnia 8 marca 1990r o samorządzie gminnym.

(Dz. U. z 2001r. Nr 142 poz.1591 z późniejszymi zmianami),

 Art. 11 pkt 2. ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. nr 80, poz.717 z późniejszymi zmianami.)

Jednocześnie zgodnie z ustawą z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008r. Nr 199, poz. 1227 ze zmianami) została przeprowadzona strategiczna ocena oddziaływania na środowisko.

W związku z wymogiem zastosowania formy ujednoliconej zmiany studium z obowiązującym studium (zgodnie z § 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy), nadano tekstowi zmiany studium następującą metodologię: zmiany w tekście studium dla obszaru objętego „Zmianą studium …” oznaczono kolorem niebieskim, czcionką Cambria w celu

(6)

umożliwienia ich identyfikacji. Ustalenia dotychczas obowiązujące, które zostały zmienione/zaktualizowane bądź stały się nieważne zostały oznaczone na niebiesko i przekreślone, wyglądają w sposób następujący: nieobowiązujące ustalenie. Pozostałe ustalenia zawarte w tekście zmiany „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Oleśnica” z 2010r. nie uległy zmianie i pozostały w kolorze czarnym. W części graficznej dotychczasowa mapa kierunków rozwoju została zastąpiona nową mapą kierunków rozwoju oraz dodatkowo sporządzono mapę uwarunkowań rozwoju, obie wykonane w skali 1: 25 000.

W związku z wymogiem zastosowania formy ujednoliconej zmiany studium z obowiązującym studium (zgodnie z § 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy), nadano tekstowi zmiany studium następującą metodologię: zmiany w tekście studium dla obszaru objętego niniejszą „Zmianą studium …” oznaczono kolorem fioletowym, czcionką Calibri w celu umożliwienia ich identyfikacji. Ustalenia dotychczas obowiązujące, które zostały zmienione/zaktualizowane bądź stały się nieważne zostały oznaczone na fioletowo i przekreślone, wyglądają w sposób następujący: nieobowiązujące ustalenie. Pozostałe ustalenia zawarte w tekście zmiany „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Oleśnica” z 2015 r. nie uległy zmianie i pozostały w kolorze czarnym. W części graficznej dokonano zmiany na rysunku kierunków rozwoju w skali 1: 25 000.

W związku z wymogiem zastosowania formy ujednoliconej zmiany studium z obowiązującym studium (zgodnie z § 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy), nadano tekstowi zmiany studium następującą metodologię: zmiany w tekście studium dla obszaru objętego niniejszą „Zmianą studium …” oznaczono kolorem zielonym, czcionką Calibri w celu umożliwienia ich identyfkacji. Ustalenia dotychczas obowiązujące, które zostały zmienione/zaktualizowane bądź stały się nieważne zostały oznaczone na zielono i przekreślone, wyglądają w sposób następujący: nieobowiązujące ustalenie. Pozostałe ustalenia zawarte w tekście

„Zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Oleśnica” z 2017 r. nie uległy zmianie i pozostały w kolorze czarnym. W części grafcznej dokonano zmiany na rysunku kierunków rozwoju, wykonanych w skali 1: 25 000. Rysunek uwarunkowania rozwoju nie ulega zmianie.

II. ROLA I CEL OPRACOWANIA ZMIANY STUDIUM

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy określa politykę przestrzenną w odniesieniu do obszaru gminy. Problematyka studium odnosi się więc do najważniejszych problemów rozwoju przestrzennego, których rozwiązywanie należy do zadań samorządu lokalnego.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest instrumentem zarządzania rozwojem przestrzennym Gminy Oleśnica dla zapewnienia optymalnych warunków życia mieszkańców, w myśl zasad zrównoważonego rozwoju oraz kształtowania ładu przestrzennego i wysokiej jakości funkcjonalno-estetycznej otoczenia.

(7)

Tak rozumiana ranga studium skłania więc do precyzyjnego określenia roli, jaką powinno spełniać nie tylko jako ustawowo wymagany dokument, ale użyteczne narzędzie w procesie zarządzania.

Studium, w swojej kreacyjnej roli, jest okazją do określenia w jednym, kompleksowym dokumencie wizji gminy oraz wskazania działań mających doprowadzić do jej realizacji. Takie ujęcie narzuca w trakcie konstruowania wizji potrzebę analizy wszystkich uwarunkowań, w tym także tych, które wnosi dla realizacji polityki przestrzennej proces integracji z Unią Europejską.

Sporządzanie studium jest również procesem weryfikacji realności założeń polityki władz, obiektywnych potrzeb i wymagań funkcjonalnych oraz oczekiwań mieszkańców, także w zakresie bieżących działań inwestycyjnych, w bliskiej perspektywie.

Studium zawiera ustalenia, które muszą być uwzględnione przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Z mocy ustawy studium nie jest przepisem gminnym aktem prawa miejscowego i nie stanowi podstawy do wydawania decyzji administracyjnych.

Jednakże z uwagi na fakt, iż studium uchwala Rada Gminy uzyskuje ono rangę tzw. „aktu kierownictwa wewnętrznego” aktu prawnego w formie uchwały, obligując gminę do realizowania określonej w studium polityki przestrzennej.

W tym rozumieniu zawarte w nim ustalenia są na tyle precyzyjne, aby mogły stanowić merytoryczną podstawę podejmowanych przez władze decyzji w sprawie realizacji inwestycji publicznych, takich jak infrastruktura techniczna, komunikacyjna i społeczno-usługowa, a także spójnego z polityką przestrzenną określania zasad kształtowania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy może i powinno również formułować postulaty i wnioski do planu zagospodarowania przestrzennego województwa, wynikające z ochrony interesu gminy w skali regionalnej.

Studium musi zawierać także odpowiedni dla swoich rozstrzygnięć materiał o charakterze informacyjnym. Proces przygotowania studium jest okazją do zinwentaryzowania, zidentyfikowania i analizy posiadanych i dostępnych materiałów.

Kolejną ważną rolą studium jest szeroko rozumiane kreowanie wizerunku i promocji gminy, jako przyjaznego, atrakcyjnego dla mieszkańców i inwestorów. Obejmuje to także propagowanie koncepcji rozwoju przestrzennego dla uzyskania jej społecznej akceptacji.

Uchwalenie studium początkuje proces intensyfikacji prac nad sporządzaniem planów miejscowych. Z tego względu niezbędne będzie przyjęcie polityki w zakresie planowania miejscowego i stworzenie warunków organizacyjnych dla kompleksowego, skoordynowanego, sprawnego i wyprzedzającego negatywne zjawiska planowania rozwoju Gminy Oleśnica.

Celem studium jest sformułowanie polityki przestrzennej Gminy Oleśnica, przez ustalenie zasad rozwoju i kształtowania jej struktury w zakresie:

 umożliwienia wielofunkcyjnego rozwoju z zachowaniem zasad ładu przestrzennego i zasady rozwoju zrównoważonego,

 stworzenia odpowiednich warunków rozwoju infrastruktury technicznej i komunikacji,

(8)

 poprawę ładu przestrzennego oraz minimalizację sytuacji kolizyjnych wynikających z przeznaczenia terenów dla różnych funkcji,

 poprawa warunków życia mieszkańców gminy,

 zwiększenie konkurencyjności obszaru gminy,

 ochrony gruntów leśnych,

 ochrony środowiska przyrodniczego,

 zapewnienie możliwości rozwoju przedsiębiorczości, przy uwzględnieniu uwarunkowań wynikających z potrzeby ochrony środowiska przyrodniczego, kulturowego a także potrzeby zwiększenia efektywności gospodarczej,

 polityka przestrzenna wyrażona w niniejszym studium prowadzić ma do wykorzystania zróżnicowanych uwarunkowań i zapewnienia zrównoważonego rozwoju Gminie Oleśnica,

 studium ma służyć promocji gminy poprzez przedstawienie jej walorów, oraz możliwości lokalizowania inwestycji.

(9)

III. STRUKTURA DOKUMENTU STUDIUM

Dokument „Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Oleśnica”, stanowiący załączniki od 1 do 3 jako załącznik do uchwały Rady Gminy Oleśnica, zawiera:

Załącznik nr 1 do uchwały:

Część tekstową, obejmującą:

 Uwarunkowania rozwoju

 Kierunki zagospodarowania przestrzennego Załączniki nr 2 i 3 do uchwały:

Część graficzną, zawierającą:

 Mapa uwarunkowań rozwoju wykonana w skali 1:25 000

 mapa kierunków rozwoju wykonana w skali 1: 25 000

stanowiące integralną część załącznika do uchwały Rady Gminy Oleśnica.

(10)

IV. UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY OLEŚNICA

1. Położenie i ogólna charakterystyka Gminy Oleśnica

Gmina położona jest w południowo-zachodniej części powiatu oleśnickiego znajdującego się w północno-wschodniej części województwa dolnośląskiego, ok. 30 km na północny-wschód od Wrocławia. Graniczy ona:

 od północy z gminą Twardogóra (powiat oleśnicki),

 od północnego - wschodu z gminą Syców (powiat oleśnicki),

 od wschodu z gminą Dziadowa Kłoda (powiat oleśnicki),

 od południowego - wschodu z gminą Bierutów (powiat oleśnicki),

 od południa z gminami Jelcz Laskowice (powiat oławski) i Czernica (powiat wrocławski),

 od strony zachodu z gminą Długołęka (powiat wrocławski),

 a od północnego-zachodu z gminą Dobroszyce (powiat oleśnicki),

 oraz z miastem Oleśnica, które stanowi siedzibę władz samorządowych gminy.

Gminę charakteryzują silne powiązania funkcjonalno-przestrzenne z otoczeniem, wynikające z bliskości i atrakcyjności dużego ośrodka miejskiego, jakim jest Wrocław. Występują tu również szczególne powiązania z miastem Oleśnica, które pełni funkcje powiatowe, świadczy usługi wyższego rzędu (administracja specjalna, finanse i ubezpieczenia, ochrona zdrowia oraz inne usługi ponadgminne) oraz stanowi największy lokalny rynek pracy.

Gmina powiązana jest z otaczającym obszarem układem komunikacji drogowej i kolejowej.

Przez środkową jej część biegnie droga krajowa nr 8 oraz linia kolejowa relacji Wrocław – Warszawa.

Rysunek 1. Położenie gminy Oleśnica w powiecie oleśnickim

Źródło: „„Program Ochrony Środowiska Gminy Oleśnica na lata 2008-2015”

Ekostandard Pracownia Analiz Środowiskowych, lipiec 2008 r.

(11)

Administracja gminna składa się z 29 sołectw: Bogusławice, Boguszyce Osiedle, Boguszyce Wieś, Brzezinka, Bystre, Cieśle, Dąbrowa Oleśnicka, Gręboszyce, Jenkowice, Krzeczyn, Ligota Mała, Ligota Polska, Ligota Wielka, Nieciszów, Nowa Ligota, Nowoszyce, Osada Leśna, Osiedle Boguszyce, Ostrowina, Piszkawa, Poniatowice, Smardzów, Smolna, Sokołowice, Spalice, Świerzna, Wszechświęte, Wyszogród, Zarzysko, Zimnica.

Powierzchnia gminy wynosi 243 km² (24 344 ha), co stanowi 1,2% powierzchni województwa oraz 23% powierzchni powiatu. W 2006 roku zamieszkiwało ją wg GUS 11 346 osób (obecnie 11 859 12.634 – dane własne Gminy – stan na VI.2013r.), co stanowiło prawie 11 % populacji powiatu. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 46,7 osób/km² (powiatu – 98 mieszkańców/km²).

Według fizyczno – geograficznej regionalizacji Polski J. Kondrackiego gmina leży w mezoregionie Równiny Oleśnickiej, która jest jednym z dziewięciu mezoregionów makroregionu Niziny Śląskiej, wchodzącego w skład Nizin Wielkopolsko-Śląskich.

Równina Oleśnicka znajduje się na wschód od Pradoliny Wrocławskiej i na południe od Wzgórz Trzebnickich, w dorzeczu dopływów Odry: Widawy oraz Stobrawy. Za jej wschodnią granicę można przyjąć dział wód Odry i Warty (Prosny). Stobrawa płynie na granicy piaszczystej Równiny Opolskiej, natomiast na Równinie Oleśnickiej przeważają tereny zbudowane z gliny zwałowej z ostańcami form glacjalnych zlodowacenia odrzańskiego, ale na przedpolu Wzgórz Trzebnickich występują sandry zlodowacenia warciańskiego. Obszar Równiny Oleśnickiej ma rzeźbę płasko-falistą, z lokalnie występującymi pagórkami moreny dennej.

2. Uwarunkowania środowiska przyrodniczego 2.1. Morfologia

Gmina Oleśnica położona jest w obrębie mezoregionu Równina Oleśnicka, należącego do makroregionu Nizina Śląska, która w części północnej przechodzi we Wzgórza Trzebnickie, w południowej zaś w Pradolinę Widawy. W skład Równiny Oleśnickiej wchodzi Równina Oleśnicko – Bierutowska.

Pod względem geomorfologicznym na obszarze gminy wyróżnia się zdenudowaną wysoczyznę sandrową przechodzącą ku północy w wał moren spiętrzonych. Do niej przylega od południa zdenudowana wysoczyzna morenowa rozcięta dolinami rzecznymi z wąskimi terenami zalewowymi.

Rzeźba terenu jest tu zróżnicowana pod względem występujących form, gdyż została uformowana w wyniku działalności glacjalnej, fluwioglacjalnej, rzecznej oraz w wyniku działalności człowieka (system sieci rowów melioracyjnych i sztucznych zbiorników wodnych – stawów).

Powierzchnia terenu jest prawie płaska, głównie w części centralnej, miejscami falista, a w części północnej na niewielkich obszarach pagórkowata. Wznosi się ona od 124m n.p.m. w południowej części gminy (w rejonie kolonii Leśny Młyn) do 203,2m w części północno-zachodniej (w rejonie wsi Ostrowina). Ponad powierzchnią wysoczyznową wznoszą się niewielkie pagóry o

(12)

deniwelacjach około 5m, tylko miejscami o deniwelacjach większych - powyżej 10m, zwłaszcza w północno-zachodniej części gminy.

Powierzchnię rozcinają liczne cieki naturalne (największe: Oleśnica, Dobra, Widawa, Świerzyna, Smolna) i sztuczne - rowy melioracyjne. Dolina rzeki Oleśnicy w górnym biegu jest wąska, o szerokości dochodzącej od 50 do 100m, stromych zboczach i wyraźnie zaznaczających się miejscami krawędziach koryta rzeki. Dalej, w środkowym i dolnym biegu, rozszerza się do 700m. W dnie doliny, w jej górnym biegu, spotyka się niewielkie zbiorniki wodne.

Płynąca przez południową część gminy rzeka Widawa jest uregulowana. Dolina tej rzeki jest płaska, o słabo zaznaczonych krawędziach. Szerokość doliny miejscami dochodzi do 1,2 km. Dno doliny rozcinają liczne rowy melioracyjne i dopływające do Widawy cieki naturalne.

2.2. Budowa geologiczna

Pod względem tektonicznym gmina Oleśnica znajduje się w zasięgu monokliny przedsudeckiej (basen sedymentacyjny) powstałej pod koniec karbonu i wypełnionej osadami karbońskimi, permskimi (facji lądowej i morskiej) oraz skałami triasowymi. Warstwy te zostały ścięte erozyjnie i dźwignięte lub zrzucone wzdłuż systemu uskoków. Ponad monokliną zalegają niespoiste osady kenozoiczne, których dolną część stanowią mioceńskie utwory trzeciorzędowe, przykrywające prawie całą monoklinę. Utwory te mają zmienną miąższość, zależną częściowo od ukształtowania podłoża przedkenozoicznego.

Osady trzeciorzędowe wykształcone są w postaci serii poznańskiej. Ich dolne kompleksy zbudowane są z iłów, mułków z warstwami piasków – głównie drobnoziarnistych, często zailonych.

Występują w nich dwa nieciągłe poziomy węgla brunatnego oraz towarzyszące im iły węgliste. W obrębie tych utworów występują również przewarstwienia piaszczyste lub piaszczysto-mułkowe w części spągowej i środkowej. W okolicach miasta Oleśnicy stwierdzono głęboką formę dolinną, o nieregularnym, nierównym dnie. Rozpoczyna się ona ok. 2 km na południowy wschód od miasta Oleśnica i przebiega równoleżnikowo do miejscowości Smardzów.

Miąższość trzeciorzędu zmienia się od około 110 m w rejonie Wrocławia do około 200 m w kierunku Trzebnicy. Trzeciorzęd niemal w obrębie całej gminy tworzy powierzchnię ciągłą. Ku północy, w rejonie Wzgórz Trzebnickich, powierzchnia trzeciorzędu jest zaburzona glacitektonicznie i przemieszana z utworami czwartorzędowymi.

Utwory trzeciorzędowe pokryte są, osadami czwartorzędowymi o zmiennej grubości, które powstały głównie w okresie plejstocenu, podczas zlodowaceń południowopolskiego i środkowopolskiego. Osady te składają się z glin morenowych, piasków i żwirów wodnolodowcowych, mułków i iłów zastoiskowych, piasków i żwirów akumulacji rzecznej, mułków i piasków jeziornych, piasków, żwirów i głazów rozmytych moren czołowych oraz iłów, mułków, piasków i żwirów krzemowych.

Występują one od powierzchni w postaci dość regularnych płatów. W środkowej i zachodniej części gminy największe obszary zajmują piaski wodnolodowcowe. Na terenach piaszczystych występują piaski eoliczne, przeważnie w postaci utrwalonych wydm. W obrębie dolin rzecznych występują miejscami terasy nadzalewowe związane z zlodowaceniem północno-polskim zbudowane z piasków i żwirów rzecznych. Dno dolin rzecznych Oleśnicy, Widawy i jej dopływów wyścielają współczesne utwory rzeczne - głównie mułki, piaski i żwiry oraz sporadycznie zachowane namuły rzeczne.

(13)

Towarzyszą im torfy i namuły torfiaste. Łączna miąższość osadów czwartorzędowych na obszarze Równiny Oleśnickiej osiąga przeciętnie 30-40 m.

2.3. Surowce mineralne

Na obszarze gminy Oleśnica nie ma udokumentowanych złóż surowców naturalnych przydatnych do eksploatacji na skalę przemysłową.

Kopalnie kruszywa naturalnego (piasku i żwiru) zlokalizowana są we wsiach:

 Ligota Wielka - o powierzchni ok. 3,05 ha. Geologiczne zasoby bilansowe złoża oszacowano na 1 885 tys. ton,

 Ligota Mała - w granicach obszaru górniczego „Ligota Mała” o powierzchni 16,31 ha, zlokalizowanego na działce gruntu o numerze ewidencyjnym 543. W projekcie zagospodarowania złoża zasoby geologiczne wynoszą 1 884,6 tyś. Ton,

 Ligota Polska - o powierzchni 19,06 ha, zlokalizowane w granicach działek o numerach: 72/1, 73, 74, 75.

Złoże kruszywa naturalnego występuje również w obrębie Boguszyce i Brzezinka, gdzie prowadzone są aktualnie badania geologiczne, w celu oszacowania wielkości złoża. Z tego względu na rysunku studium oznaczono je jako „maksymalny dopuszczalny teren eksploatacji kruszywa naturalnego, złoże Boguszyce” i „Brzezinka”, których dokładny zakres będzie wyznaczony na podstawie uzyskanych decyzji.

Na obszarze gminy Oleśnica zlokalizowane są złoża surowców mineralnych, jednakże nie są one wystarczające by podjąć eksploatację na skalę przemysłową.

Zgodnie z danymi Państwowego Instytutu Geologicznego – baza internetowa Midas (stan na VI.2013 rok) na terenie gminy występują następujące złoża surowców mineralnych:

- złoże kruszyw naturalnych 14057 „Boguszyce”, złoże zagospodarowane;

- złoże kruszyw naturalnych 15602 „Brzezinka”, złoże rozpoznane szczegółowo;

- złoże kruszyw naturalnych 4115 „Cieśle”, złoże skreślone z bilansu zasobów o powierzchni 4 ha;

- złoże kruszyw naturalnych 10181 „Ligota Mała”, złoże zagospodarowane;

- złoże kruszyw naturalnych 13371 „Ligota Polska”, złoże zagospodarowane – ustalono rolniczy kierunek eksploatacji;

- złoże kruszyw naturalnych 6521 „Ostrowina”, złoże rozpoznane.

(14)

Aktualne (na VI.2013r.) zestawienie dotyczące złóż surowców naturalnych przedstawia poniższa tabela:

Nazwa złoża

Stan zagospod

arowania złoża

Organ wydający koncesję

Nr Decyzji

Data wydania koncesji

Ważność koncesji

Nr w Rejestrze Obszarów Górniczyc

h

Powi erzch nia OG (m²)

Powie rzchni a TG

(m²)

Zasoby geologic

zne bilansow

e (w tys.

t) Boguszyce złoże

eksploatow ane

Marszałek Województ

wa Dolnośląsk

iego

21/E/2010 30.11.2010 30.11.2040 10-1/4/249 7 64 873

80

1 998 14 961

Ligota Mała złoże eksploatow

ane

Wojewoda Dolnośląsk

i

7/E/2005 15.09.2005 31.12.2040 10-1/2/137 1 63 121

32 6 344

1 446

Ligota Polska

złoże eksploatow

ane

Marszałek Województ

wa Dolnośląsk

iego

22/E/2010 01.12.2010 31.12.2030 10-1/4/251 1 90 800

20 2 600

2 549

Brzezinka złoże udokument

owane (rezerwa)

- - - - - - - 3 483

Ostrowina złoże udokument

owane (rezerwa)

- - - - - - - 64

Źródło: http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/MIDASGIS

Bilans zasobów i złóż kopalin w Polsce. Stan na 31 XII 2011 r., Państwowy Instytut Geologiczny, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2012

Pozostałe, rozproszone na terenie całej gminy, wyrobiska eksploatowane są sporadycznie, jedynie na potrzeby lokalne. Wydobycie dotyczy złóż kruszywa naturalnego - piasków, żwirów oraz pospółek.

2.4. Wody powierzchniowe

Gmina Oleśnica leży w dorzeczu Widawy. Gminną sieć hydrograficzną tworzą rzeki:

 Oleśnica z dopływami,

 Leniwka,

 Świerzna,

 Smolna, stanowiące prawobrzeżne dopływy Widawy.

Na obszarze gminy znajdują się również liczne małe cieki i rowy melioracyjne. Wśród cieków melioracji podstawowych, będących w Zarządzie Dolnośląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych we Wrocławiu, wyróżnić można: Ciesielską Wodę, Potok Boguszycki, Chełstówkę, Ostrówkę, Cherbotkę, Protwę 1 i 2, Potok Rzeczysko, Parafkę, Powroźnik, Boguszkę, Potok Tor, Potok Długi, Świerzynkę, Stupną, Msznik 1 i 2, Leniwkę Kanał Topór – Oleśnica, do których wpływają liczne rowy melioracji szczegółowej odwadniające użytki rolne.

Wśród wód stojących dominują przede wszystkim niewielkie zbiorniki powstałe na dnach wyrobisk poeksploatacyjnych oraz stawy hodowlane zasilane z lokalnych cieków wodnych. W obrębie den dolinnych występują natomiast stałe i okresowe podmokłości powierzchniowe.

(15)

Gmina Oleśnica nie należy do obszarów szczególnie zagrożonych powodzią. Przepływy w rzece Oleśnica i innych ciekach obszaru nie wykazują większych wahań i nie stwarzają niebezpieczeństwa wylewów na obszary dolinne. Dodatkowo stawy hodowlane i komunalne zwiększające zdolności retencyjne obszaru, gęsta sieć rowów melioracyjnych i drenarskich wpływają na obniżenie potencjalnego zagrożenia powodziowego.

2.5. Wody podziemne

Wody podziemne na przeważającej części terenu Równiny Oleśnickiej tworzą ciągły poziom wód gruntowych, charakteryzujących się dość regularnym występowaniem i umiarkowaną zmiennością cech. W sąsiedztwie cieków wody te zalegają płytko (zwierciadło przeciętnie płycej niż 1 m), maja cechy zbliżone do wód wierzchówkowych. Wody podziemne są hydraulicznie powiązane z wodami powierzchniowymi i w obniżeniach terenu tworzą mokradła i podmokłości. Na obniżenie ich zwierciadła ma jednak wpływ wykonany miejscami drenaż.

Płytki poziom wód gruntowych obniżeń dolinnych płynnie przechodzi w strefę wysoczyznową, zbudowaną z przepuszczalnych osadów wodnolodowcowych. Tworzy w niej zalegający, stabilny poziom wód gruntowych, których miąższość jest zmienna – zależnie od głębokości zalegania w podłożu utworów słabo przepuszczalnych. W rejonach, gdzie osiągają znaczne rozmiary, posiadają dużą zasobność i względnie szybką odnawialność.

Główne zbiorniki użytkowe za terenie gminy zawierają wody wgłębne, występujące w utworach czwartorzędowych. Zalegają one w przepuszczalnych osadach, najczęściej piaszczystych lub piaszczysto- żwirowych, pomiędzy osadami nieprzepuszczalnymi lub o ograniczonej przepuszczalności.

Tworzą warstwy wodonośne o zmiennej miąższości i głębokości zalegania. Poziomy wód czwartorzędowych charakteryzują się zróżnicowanymi wydajnościami: od kilku m³/d do ponad 800 m³/d.

Są zasilanie przez infiltrację wód opadowych (warstwy wodonośne w obrębie obszarów wysoczyznowych) oraz na drodze dopływów wód naporowych z podłoża – z wodonośnych utworów trzeciorzędu. Wody te są słodkie - tylko nieliczne, przebadane zbiorniki mają wody o podwyższonej mineralizacji. Przeważnie mają dobrą jakość, choć niektóre z nich mają podwyższoną zawartość żelaza i manganu.

W wyniku korzystnej eksploatacji czwartorzędowych zbiorników wodonośnych wody wgłębne zalegające w osadach trzeciorzędowych są słabo rozpoznane. W górnych partiach występują przeważnie w cienkich warstwach pisaków drobnoziarnistych, pomiędzy miąższymi osadami nieprzepuszczalnymi – iłami i mułkami. Posiadają wody naporowe pod znacznym ciśnieniem, jednak dają umiarkowane lub niskie wydajności. - ok. 0,28 m³/h w studni w Ligocie Polskiej. Rozpoznane wody z osadów trzeciorzędowych są słodkie – tylko niekiedy o podwyższonej mineralizacji. Mają dobre cechy jakościowe, chociaż często zawierają ponadnormatywne ilości żelaza.

W zasięgu gminy występuje Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP), który podlega szczególnej ochronie jakościowej i ilościowej. Stanowi on 82% powierzchni gminy (199,9 km²). Jest to:

(16)

 GZWP-322 „Zbiornik Oleśnica” - północna, wschodnia i centralna część gminy, wyznaczony w ośrodku porowym utworów czwartorzędowych, o powierzchni 246 km², średnia głębokość piętra waha się w granicach 30-160 m. p.p.t., natomiast zasoby dyspozycyjne są równe 60 tys. m³/d.

Granice GZWP nr 322 zostały skorygowane na obszarze objętym zmianą studium (obręby Dąbrowa i Jenkowice) zgodnie z dokumentacją hydrogeologiczną.

2.6. Klimat

Na podstawie klasyfikacji klimatycznej Polski opracowanej przez W. Okołowicza obszar gminy znajduje się w śląsko-wielkopolskim regionie klimatycznym, znajdującym się pod wpływem oceanicznych mas powietrza oraz górskiego klimatu Sudetów i Przedgórza Sudeckiego. Według podziału rolniczo - klimatycznego Polski R. Gumińskiego gmina należy do dzielnicy wrocławskiej, jednej z najcieplejszych w Polsce pod wpływem tzw. efektu fenowego, spowodowanego sąsiedztwem bariery górskiej. Zima jest krótka i łagodna, wiosna wczesna, a lato długie, suche i ciepłe.

Charakterystyka warunków klimatycznych na terenie gminy Oleśnica, według danych ze stacji Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) Wrocław-Starachowice:



temperatura:



średnia temperatura roczna: 8,0 - 8,5 °C,



średnia temperatura stycznia: – 1,5 °C,



2.7. Gleby

Gmina Oleśnica posiada dobre warunki do prowadzenia produkcji roślinnej i zwierzęcej, jednak w poszczególnych obrębach występuje duże zróżnicowanie pod względem klas bonitacyjnych. Gruntów bardzo dobrych i dobrych najwięcej jest w obrębach bezpośrednio przylegających do miasta Oleśnica, natomiast najsłabsze znajdują się na północy, wschodzie i południu gmin. Północną i centralną część gminy pokrywają gleby płowe. Płaty gleb brunatnych kwaśnych leżą między Ligotą Wielką, a Wyszogrodem oraz na wschód od Krzeczyna. Przy dolinie rzeki Oleśnicy, w rejonie Smardzowa i na południowym krańcu miasta Oleśnica, występują czarne ziemie. Południową część gminy pokrywają gleby bielicowe. W dolinie rzeki Widawy oraz w dolinach miejscowych małych rzek występują natomiast mady rzeczne.

Pod względem klasyfikacji bonitacyjnej gruntów ornych można zauważyć, że na obszarze gminy dominują gleby średnie (klasa IV a i IV b), które stanowią 44,0% powierzchni wszystkich gruntów ornych. Występują one w każdym obrębie, przy czym najwięcej jest ich we wsi Boguszyce, gdzie zajmują aż 78,2% areału. Ziem słabych (klasa V, VI i VIz) jest mniej. Stanowią one 27,9%

powierzchni gruntów ornych, jednak w obrębach Ostrowina i Brzezinka ich udział przekracza 80,0%

powierzchni ornej. Podobną powierzchnię, co gleby słabe, zajmują gleby dobre (klasa III a i III b) 25,9%. Najwięcej jest ich we wsiach Świerzna i Gręboszyce, gdzie stanowią odpowiednio 79,2% i 75,8% areału gruntów ornych. Oprócz wyżej wymienionych gruntów w gminie Oleśnica występują również gleby bardzo dobre II klasy bonitacyjnej, jednak ich powierzchnia stanowi tylko 2,2% obszaru gruntów ornych. Znajdują się one tylko w kilku obrębach, a ich powierzchnia mieści się w przedziale od 0,2% (Ligota Polska) do 4,8% (Dąbrowa). Wyjątkiem jest wieś Smardzów gdzie gleb tych jest aż 32.1 %.

Tabela 1. Struktura klas bonitacyjnych gruntów ornych.

Klasa

bonitacyjna Struktura w %

II 2,2

III a i III b 25,9

IV a i IV b 44,0

V, VI, VIz 27,9

Wykres 2. Zestawienie gruntów ornych według klas bonitacyjnych.

(19)

Wśród łąk i pastwisk najwięcej jest użytków średnich (IV klasa), które stanowią 55,1 % powierzchni. Najliczniej występują one w obrębie Poniatowice - 81,4% powierzchni użytków zielonych.

W pozostałych wsiach ich powierzchnia jest bardzo zróżnicowana i mieści się w przedziale od 1,2%

(Dąbrowa) do 72,8% (Nieciszów). Dużo mniej jest użytków zielonych słabych (klasa V, VI i VIz) i dobrych (klasa III). Stanowią one odpowiednio 22,2% i 20,9% powierzchni. Najwięcej użytków zielonych słabych jest w Dąbrowie 98,8% powierzchni, a dobrych w Jenkowicach 81,4%. Łąki i pastwiska dobre nie występuje w ogóle w obrębach: Brzezinka, Dąbrowa i Ostrowina. Znacznie mniej jest natomiast użytków zielonych bardzo dobrych (I i II klasa), które zajmują jedynie 1,8% obszaru wszystkich łąk i pastwisk. Występują one we wsiach: Nowoszyce, Smardzów, Świerzna i Wyszogród.

Ich powierzchnia mieści się w przedziale od 0,1% (Smardzów) do 33,7% (Nowoszyce).

Tabela 2. Struktura klas bonitacyjnych użytków zielonych.

Klasa

bonitacyjna Struktura w %

I i II 1,8

III 20,9

IV 55,1

V, VI, VIz 22,2

Wykres 3. Zestawienie użytków zielonych według klas bonitacyjnych.

Na terenie gminy wyróżnić można dziewięć kompleksów glebowo – rolniczych:

 kompleks pszenny bardzo dobry (1) - występuje w 7 obrębach i zajmuje 386,83 ha tj. 2,9% powierzchni gruntów ornych. Najwięcej, bo 162,24 ha jest w Smardzowie, co stanowi 31,0% powierzchni gruntów ornych w obrębie,

 kompleks pszenny dobry (2) - zajmuje 18,3% powierzchni gruntów ornych (2427,74 ha) i występuje na terenie większości obrębów. Największe powierzchnie występują w obrębach Smolna i Jenkowice (odpowiednio 38,3% i 60,0% powierzchni gruntów ornych w tych obrębach),

 kompleks pszenny wadliwy (3) - występuje w 17 obrębach. Zajmuje obszar 4,3%

powierzchni gruntów ornych (566,97 ha),

 kompleks żytni bardzo dobry (4) - zajmuje obszar 1576,18 ha (11,9% powierzchni gruntów ornych) w 25 miejscowościach. Z większymi zasięgami tych gleb spotykamy się w obrębach Smolna (18,7%) i Boguszyce (19,0%),

 kompleks żytni dobry (5) - występuje na terenie całej gminy, zajmuje 24,3%

powierzchni gruntów ornych (3219,07 ha),

 kompleks żytni słaby (6) - zajmuje obszar 20,2% powierzchni gruntów ornych gminy (2679,47 ha). Ziemie te nie występują jedynie w obrębie Wszechświęte,

 kompleks żytni najsłabszy (7) - stanowi 11,8% powierzchni gruntów ornych.

Obejmuje powierzchnię 1562,51 ha,

(20)

 kompleks zbożowo - pastewny mocny (8) - występuje w 23 obrębach i zajmuje obszar 3,9% powierzchni gruntów ornych tj. 514,75 ha,

 kompleks zbożowo-pastewny słaby (9) - występuje w 12 obrębach i zajmuje obszar 323,23 ha (2,4% powierzchni gruntów ornych).

Spośród użytków zielonych w gminie Oleśnica występują natomiast dwa kompleksy rolniczej przydatności:

 użytki zielone średnie (2z) - zajmują obszar 2441,51 ha (79,7% powierzchni użytków zielonych).

Występują we wszystkich obrębach,

 użytki zielone słabe i bardzo słabe (3z) - zajmują powierzchnię 623,02 ha (20,3% powierzchni użytków zielonych). Nie występują tylko w 4 obrębach (Bystre, Jenkowice, _ Nowoszyce, Zarzysko). Zalicza się tu użytki zielone na glebach mineralnych zbyt suchych lub zbyt wilgotnych, na glebach

Gleby, rzeźba terenu, agroklimat i warunki wodne mają najistotniejsze znaczenie dla gospodarki rolnej. Na ich podstawie określa się (w formie punktowej) wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, który dla gminy Oleśnica wynosi 72,2 pkt. i jest o 4,1 pkt. niższy od wskaźnika województwa dolnośląskiego. Największy wpływ na syntetyczny wskaźnik waloryzacji ma ocena jakości gleb (0-100 punktów), która w gminie jest niska i wynosi 49,7 pkt. Gleby o najniższej jakości występują w miejscowościach: Ostrowina, Brzezinka, Nowa Ligota, Ligota Mała i Piszkawa.

Wskaźnik jakości gleb w tych wsiach nie przekracza 40 punktów. W gminie znajdują się dwa obręby (Brzezinka, Ostrowina), które ze względu na niekorzystne warunki naturalne zaliczono do obszaru o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW). Czynnikiem decydującym o przynależności do strefy ONW jest niski wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej w tych obrębach.

Ocena jakości gleb użytkowanych rolniczo realizowana jest w ramach zadań własnych i badań monitoringowych prowadzonych przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą we Wrocławiu. Na obszarze powiatu oleśnickiego udział gleb o odczynie bardzo kwaśnym i kwaśnym waha się w przedziale 40-60% (Polska 58%). Gleby te na ogół cechuje naturalna i podwyższona zawartość metali ciężkich (cynk).

Tabela 3. Odczyn gleb użytkowanych rolniczo.

Odczyn gleb - pH Udział procentowy bardzo kwaśny

(pH < 4,5) 25 % kwaśny

(pH 4,6-5,5) 40%

lekko kwaśny

(pH 5,6-6,5) 28%, obojętny

(pH 6,6-7,2) 7%

Gleby o odczynie zasadowym nie występują.

Wykres 4. Struktura odczynu gleb użytkowanych rolniczo.

(21)

Skutkiem zakwaszenia gleb utrudnione jest pobieranie przez rośliny podstawowych składników pokarmowych. Bardziej uaktywniają się szkodliwe związki glinu, manganu i żelaza, a także pobieranie metali ciężkich: ołowiu i kadmu. Prowadzi to do zmniejszenia plonów roślin uprawnych i pogorszenia jakości uzyskanych produktów, nawet przy prawidłowym nawożeniu mineralnym innymi składnikami. Znaczny wpływ na zakwaszenie gleb ma działalność człowieka, zarówno poprzez regulowanie odczynu na drodze wapnowania gleb, jak poprzez wywoływanie przyczyn powodujących zwiększenie kwasowości.

Ze względu na duży udział gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych na terenie gminy konieczne jest przeprowadzenie wapnowania gleb. Zabieg ten nie tylko wpływa na zmianę pH gleby, ale także wzbogaca glebę w wapń, magnez, a niekiedy również w mikroelementy. Wapnowanie korzystnie wpływa na właściwości fizyczne, strukturę i przepuszczalność gleb, co w efekcie doprowadza do wzrostu wydajności gleby.

Tabela 4. Potrzeby wapnowania gleb użytkowanych rolniczo.

Potrzeby wapnowania Udział procentowy

konieczne 35 %

potrzebne 21 %

wskazane 19 %

ograniczone 13 %

zbędne 12 %

Wykres 5. Potrzeby wapnowania gleb użytkowanych rolniczo.

(22)

2.8. Lasy

Stopień lesistości gminy wynosi 22,5% (5430 ha) – stan na XII.2011r.: 22,3% - 5406,3ha.

Występują jednak takie obręby gdzie udział lasów i zadrzewień stanowi ponad 50% ich powierzchni (Ostrowina, Nowa Ligota, Brzezinka i Osada Leśna). W miejscowościach Sokołowice, Cieśle, Ligota Mała i Krzeczyn lesistość kształtuje się w przedziale od 25,7% do 44,3% powierzchni poszczególnych obrębów.

W pozostałych obrębach współczynnik lesistości jest jednak dużo mniejszy od średniej lesistości kraju, która wynosi 28%. Szczególnie zjawisko to jest widoczne w zachodniej, północno zachodniej części gminy oraz na wschód i południe od miasta Oleśnica, gdzie udział lasów i zadrzewień nie przekracza 1,0% (Bogusławice, Dąbrowa, Gręboszyce, Jenkowice, Ligota Wielka, Nowoszyce, Smardzów i Wyszogród). Na taki stan wpływają znajdujące się w tych obrębach dobre gleby, które są wykorzystywane rolniczo.

Większe powierzchnie leśne w gminie zajmują głównie bory mieszane świeże. W drzewostanie tych zbiorowisk występuje równorzędny udział gatunków szpilkowych i liściastych, z dominacją sosny zwyczajnej, dwóch gatunków dębów – szypułkowego i bezszypułkowego oraz klonem zwyczajnym i bukiem zwyczajnym. Domieszkę tworzy brzoza brodawkowata. Nad ciekami spotykamy niewielkie fragmenty łęgów jesionowo-olchowych. Lasy zarządzane są przez dwa nadleśnictwa: nadleśnictwo Oleśnica (północna część gminy) i nadleśnictwo Oława (południowa część gminy.

2.9. Świat roślinny

Zgodnie z geobotanicznym podziałem Śląska, obszar gminy Oleśnica należy do prowincji Niżowo-Wyżynnej, dział Bałtycki, pododdział Pas Wyżyn Środkowych, kraina Wał Trzebnicki, okręg Żarsko – Trzebnicko -Ostrzeszowski, podokręg Równina Oleśnicka.

Gmina charakteryzuje się dominacją nieleśnych zbiorowisk antropogenicznych i półnaturalnych, częściowo użytkowanych przez człowieka (grunty orne, łąki i pastwiska).

Zbiorowiska nieleśne zajmują prawie 80% powierzchni gminy.

Na niewielkich powierzchniach łąkowych użytków zielonych występują: trzęślica modra, śmiałek darniowy, 4 gatunki ostrożeni, dzięgiel leśny, wiązówka błotna, firletka poszarpana, komonica błotna, krwiściąg lekarski.

Na polach uprawnych występują zbiorowiska chwastów polnych: miotła zbożowa, rumianek pospolity, chaber bławatek, wyka drobnokwiatowa, sporek polny, czerwiec roczny, maruna bezwonna, gwiazdnica pospolita, przytulia czepna, przetacznik perski, chwastnica jednostronna, mak polny.

Do cennych terenów ze względu na swe walory przyrodniczo-krajobrazowe w gminie Oleśnica należy dolina rzeki Widawy obejmująca swym zasięgiem południową część obrębu Ligota Mała i Krzeczyn. Obszar ten jest swoistą mozaiką środowiskową. Tworzą ją lasy iglaste, liściaste, mieszane, zarośla krzewów w tym stare plantacje róż, pozostawione w naturalnym użytkowaniu łąki i pastwiska oraz najbliższe otoczenie rzeki, która na tym odcinku ma naturalny bieg. Dzięki tym

(23)

czynnikom żyją tu zwierzęta niespotykane w innych rejonach powiatu oleśnickiego. Występuje tu również szereg stanowisk roślin chronionych. Należy tu wyróżnić występujące gatunki: konwalia majowa, kalina koralowa, bluszcz pospolity, porzeczka czarna.

2.10. Świat zwierząt

Ne obszarze gminy Oleśnica w 1993 r. przeprowadzono badania nad rybami na Widawie i innych mniejszych ciekach. W ciekach stwierdzono występowanie 16 gatunków ryb, a w Boguszyckim Potoku dodatkowo minoga strumieniowego.

Ponowne badania nad rybami wykonano w 2003 r. Na górnym odcinku Widawy – do Zbytowej stwierdzono występowanie następujących gatunków: szczupak, płoć, jelec, kleń, kiełb, piskorz, koza, ciernik, okoń. Na odcinku od Zbytowej w dół rzeki stwierdzono takie gatunki, jak:

szczupak, jelec, kleń, kiełb, piskorz, ciernik, okoń, jaź, śliz, miętus.

Na górnym odcinku Oleśnicy – do ujścia Boguszyckiego Potoku stwierdzono następujące gatunki: minóg strumieniowy, szczupak, płoć, słonecznica, kiełb, śliz, miętus, ciernik, okoń. Na odcinku poniżej ujścia Boguszyckiego Potoku w rzece Oleśnicy stwierdzono występowanie:

szczupaka, płoci, kiełba, miętusa, ciernika, okonia, jeleca, śliza.

W gminie występuje 11 gatunków płazów i 5 gatunków gadów. Dla nich najcenniejszą częścią gminy jest jej południowy kraniec, kompleks lasów i łąk oparty na południu o rzekę Smolną i Widawę, położony między wsiami Zbytowa i Ligota Mała. Drugim cennym obszarem dla płazów i gadów są w okolicach wsi Sokołowice, Brzezinka, Miodary gdzie są stosunkowo czyste cieki wodne niewielkie zbiorniki wodne, małe fragmenty lasów, łąk i śródpolnych zadrzewień.

Na terenie gminy występuje 111 gatunków ptaków. Obszary szczególnie cenne dla nich to rejon łąk, oczek wodnych, lasów koło Brzezinki – miejsce lęgowe żurawia, łabędzia niemego, bociana czarnego, remiza. Cenne szczególnie ze względu na dużą liczbę ptaków drapieżnych są lasy oraz doliny rzek i strumieni. Cenne dla ptaków są np. lasy między Zbytową a Ligotą Małą, gdzie stwierdzono 5 par dzięcioła średniego, 2 pary jastrzębia, 1 parę kobuza.

Stwierdzono również występowanie 4 gatunków nietoperzy.

Jednym z najcenniejszych obszarów pod względem bogactwa fauny jest dolina rzeki Widawy obejmująca swym zasięgiem południową część obrębu Ligota Mała i Krzeczyn. Na obszarze tym żyją zwierzęta niespotykane w innych rejonach powiatu oleśnickiego. Dominują tu następujące gatunki płazów i gadów: żaba moczarowa, kumak nizinny, ropucha szara, żaba trawna, jaszczurka żyworodna, zaskroniec zwyczajny, żmija zygzakowata. Wśród dużej liczby ptaków żyjących w tym rejonie na uwagę zasługują w szczególności stanowiska remiza, derkacza, kolonia brzegówki, miejsca gniazdowania bociana białego oraz rzadko spotykanego bociana czarnego.

Licznie występuje tu również zwierzyna płowa, drobne ssaki owadożerne i ssaki drapieżne jak kuna, gronostaj, łasica i wydra.

2.11. Ochrona przyrody i krajobrazu

Do podstawowych form ochrony przyrody w Polsce należy tworzenie rezerwatów przyrody, parków narodowych, parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu. Coraz

(24)

większe znaczenie mają także użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne oraz zespoły przyrodniczo – krajobrazowe. Formami ochrony indywidualnej są: gatunkowa ochrona roślin i zwierząt oraz pomniki przyrody w rodzaju: pojedynczych drzew, alei, głazów narzutowych, skałek itp. Wśród wymienionych form ochrony na obszarze gminy Oleśnica ustanowiono użytki ekologiczne oraz 20 pomników przyrody. Ponadto, na terenie gminy Oleśnica wyznaczono 2 obszary Natura2000.

(25)

Tabela 5. Użytki ekologiczne na terenie gminy Oleśnica

Nazwa Rok

utworzenia Pow.

[ha] Opis formy ochrony

przyrody Akt utworzenia

Las

Boguszycki 2007 70,27 ochrona cennych

przyrodniczo gatunków flory i fauny

uchwała Nr IV/6/07 Rady Gminy Oleśnica z dn. 24 stycznia 2007 r.

(Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 53, poz. 558 z dn.

28.02.2007 r.)

Olsy

Sokołowickie 2005 77,98

ochrona cennych przyrodniczo gatunków

flory i fauny

uchwała Nr XXIII/161/05 Rady Gminy Oleśnica z dn. 24 marca 2005 r.

(Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 67, poz.1441 z dn.13.04.2005 r.)

Ols Spalicki 2005 4,94

ochrona cennych przyrodniczo gatunków

flory i fauny

uchwała Nr XXIII/160/05 Rady Gminy Oleśnica z dn. 24 marca 2005 r.

(Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 67, poz.1440 z dn.13.04.2005 r.)

Mokradła

Boguszyckie 2004 36,3

wilgotne zbiorowiska roślinne wraz z występującymi gatunkami

zwierząt

uchwała NR XVIII/124/04 Rady Gminy Oleśnica z dn. 29.11.2004r. (Dz. Urz.

Woj. Doln. Nr 7 poz. 198 z dn. 12.01.2005 r.)

Źródło: „Program Ochrony Środowiska Gminy Oleśnica na lata 2008-2015”

Zgodnie z obowiązującym Programem ochrony środowiska na terenie gminy proponuje się powołać również:

– projektowany użytek ekologiczny „Łąka Oleśnicka” - obejmująca następujące działki SPAWRSP 406/12: 512W, 68ŁIII, 524LzIV – o łącznej powierzchni wynoszącej 4,73 ha;

– projektowany użytek ekologiczny „Łąka Spalicka” - obejmuje działkę SP-AWRSP 404/89: 94ŁIII, 103LzIV, 390W o łącznej powierzchni wynoszącej 4 ha;

– projektowany użytek ekologiczny „Uroczysko Grotowskiego - Małe Brzezie” – obejmuje następujące oddziały leśne w Nadleśnictwie Oleśnica Śląska – 180: a (1,67 ha), j (0,13ha); 184: a (4,63 ha), g (1,62 ha), h (2,15 ha), i (3,08 ha); 216: b (1,46 ha), c (4,02 ha), d(1,18 ha), f (1,87 ha), g (1,88 ha), h (1,63 ha), i (2,20 ha), j (1,65 ha); 217: h (5,05 ha), i(1,11 ha), j (1,80 ha); 260: Aa (3,98 ha): 261: a (2,27 ha), c (1,07 ha); 262: a (1,36 ha) – o łącznej powierzchni wynoszącej 49,92 ha.

W dalszej perspektywie planuje się powołanie użytków ekologicznych „Ols pod Brzezinką” i „Stary Staw” koło Ligoty Polskiej. Projektuje się również utworzenie pomnika przyrody „Aleja nad Potokiem Boguszyckim” za miejscowością Spalice (71 drzew) oraz objąć ochroną wiekowy dąb za miejscowością Cieśle.

Gminny zasób przyrody uzupełnia 20 pomników przyrody. Według art. 28 ustawy o ochronie przyrody z 16 października 1991 roku pomnikami przyrody są „pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno – pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i

(26)

krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie”. Pomniki przyrody są ważnym elementem składowym krajobrazu, podnoszą jego piękno, posiadają wysokie walory dydaktyczne i edukacyjne.

Tabela 6. Pomniki przyrody na terenie gminy Oleśnica

Lp. Pomniki przyrody Obwód

pnia Lokalizacja

Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) 346 cm Osada leśna, przy drodze leśnej na skraju lasu oddz. 293 Leśnictwo Ostrowian- droga z Osady

Leśnej do Dziadowego Mostu.

Dąb szypułkowy (Quercus robur) 290 cm obręb Sokołowice, działka nr 155/3, AM-2

Dąb szypułkowy (Quercus robur) 350 cm obręb Sokołowice, działka nr 155/3 AM-2

Dąb szypułkowy (Quercus robur) 450 cm obręb Boguszyce, działki nr 665 AM-2 i 404/88 AM- 3

Dąb szypułkowy (Quercus robur) 390 cm obręb Boguszyce, działki nr 665 AM

10. Dąb szypułkowy (Quercus robur) 400 cm obręb Boguszyce, działki nr 665 AM

Źródło: „Program Ochrony Środowiska Gminy Oleśnica na lata 2008-2015”

Ponadto prawnej ochronie podlega wiele gatunków roślin i zwierząt. Celem ochrony gatunkowej jest zabezpieczenie dziko występujących gatunków roślin i zwierząt, zwłaszcza rzadkich lub zagrożonych wyginięciem oraz zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.

Ochrona gatunkowa roślin obejmuje gatunki poddane ochronie ścisłej (całkowitej) oraz ochronie częściowej. W odniesieniu do dziko występujących roślin poddanych ochronie ścisłej zabrania się ich niszczenia, zrywania, ścinania, pozyskiwania i wyrywania z naturalnych stanowisk oraz ich zbywania, nabywania, przenoszenia lub wywożenia za granicę.

Ochrona gatunkowa zwierząt obejmuje bardzo liczne gatunki zwierząt, które występują w stanie dzikim, a są zagrożone wyginięciem lub są rzadko spotykane. W stosunku do gatunków chronionych zabrania się m.in. umyślnego ich zabijania, płoszenia, chwytania, przetrzymywania i preparowania, niszczenia ich gniazd, nor, legowisk, filmowania i fotografowania w miejscach rozrodu. Dla niektórych skrajnie rzadkich gatunków, dodatkową ochrona otacza się miejsca ich rozrodu i stałego przebywania, wyznaczając w tym celu strefy ochrony ścisłej i częściowej.

Ochronie podlegają również mrowiska w lasach.

W trakcie uproszczonej inwentaryzacji przyrodniczej przeprowadzonej w 1993 r. na terenie gminy stwierdzono 18 gatunków roślin chronionych występujących na 129 stanowiskach, w tym 10 gatunków podlegających ochronie całkowitej i 8 częściowej.