przedstawia rolę błonnika w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego oraz uzasadnia konieczność systematycznego spożywania owoców i warzyw

(1)

SCENARIUSZ ZAJĘĆ „UKŁAD POKARMOWY CZŁOWIEKA” BIOLOGIA, III ETAP EDUKACYJNY

Temat: Układ pokarmowy człowieka.

Treści kształcenia

Podstawa programowa: Punkt (6.3) [uczeń] podaje funkcje poszczególnych części układu pokarmowego, rozpoznaje te części (na schemacie, modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz przedstawia związek ich budowy z pełnioną funkcją;

przedstawia źródła i wyjaśnia znaczenie składników pokarmowych (białka, tłuszcze, węglowodany, sole mineralne, woda) dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu;

przedstawia rolę i skutki niedoboru niektórych witamin (A, C, B6, B12, kwasu foliowego, D), składników mineralnych (Mg, Fe, Ca) i aminokwasów egzogennych w organizmie; przedstawia miejsce i produkty trawienia oraz miejsce wchłaniania głównych grup związków organicznych; przedstawia rolę błonnika w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego oraz uzasadnia konieczność systematycznego spożywania owoców i warzyw; wyjaśnia, dlaczego należy stosować dietę zróżnicowaną i dostosowaną do potrzeb organizmu (wiek, stan zdrowia, tryb życia i aktywność fizyczna, pora roku itp.), oraz podaje korzyści z prawidłowego odżywiania się; oblicza indeks masy ciała oraz przedstawia i analizuje konsekwencje zdrowotne niewłaściwego odżywiania (otyłość lub niedowaga oraz ich następstwa).

Cele zoperacjonalizowane

UCZEŃ wie, co dzieje się z pokarmem na

(2)

poszczególnych etapach trawienia;

wymienia gruczoły trawienne i zna ich rolę

w procesie trawienia;

wykazuje związek budowy narządu w układzie pokarmowym z

jego funkcją;

wymienia elementy budowy układu

pokarmowego człowieka;

wymienia funkcje poszczególnych części

układu pokarmowego człowieka;

wymienia i

charakteryzuje etapy trawienia pokarmu;

zna konsekwencje nieprawidłowego

odżywiania się;

Nabywane umiejętności

UCZEŃ doskonali umiejętności właściwej organizacji

pracy;

(3)

oblicza indeks masy ciała;

poprawnie interpretuje wynik próby

jodoskrobiowej i próby ksantoproteinowej;

potrafi przeprowadzić próbę jodoskrobiową i próbę ksantoproteinowa;

potrafi wykazać związek pomiędzy odżywianiem

się a stanem zdrowia;

potrafi zaprojektować jadłospis zgodny z piramidą zdrowego

żywienia;

prezentuje postawę wyrażającą szacunek dla

zdrowia własnego i innych;

rozumie ważność prawidłowego odżywiania się dla zdrowia człowieka;

rozwija nawyk przestrzegania higieny

przygotowania i spożywania posiłków;

(4)

wskazuje na modelu i nazywa poszczególne

części układu

pokarmowego człowieka;

Kompetencje kluczowe

 myślenie matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne

 porozumiewanie się w języku ojczystym

 umiejętność uczenia się

Etapy lekcji 1) Wstęp:

Zapoznanie uczniów z tematem.

Pogadanka na temat odżywiania jako jednej z podstawowych funkcji życiowych organizmu.

2) Przebieg zajęć:

Nauczyciel prezentuje model anatomiczny człowieka.

Omawia budowę układu pokarmowego człowieka.

Uczniowie wraz z nauczycielem określają funkcje poszczególnych części układu pokarmowego.

Nauczyciel odtwarza animację „Trawienie pokarmu”.

Uczniowie odtwarzają animację na swoich komputerach.

Uczniowie dokonują obserwacji.

Instrukcja przeprowadzenia obserwacji

1. Opis teoretyczny omawianego zjawiska: Reakcja ksantoproteinowa wykorzystywana jest do wykrywania białek. Reakcja uwarunkowana jest

(5)

obecnością w białku aminokwasów zawierających pierścień aromatyczny np. tryptofan, fenyloalanina.

Pod wpływem stężonego kwasu azotowego HNO3

zachodzi nitrowanie pierścienia benzenowego. W wyniku reakcji powstaje połączenie nitrowe o żółtej barwie. Reakcja jodoskrobiowa wykorzystywana jest do wykrywania skrobi. Strukturę skrobi tworzą dwa glukany: amyloza i amylopektyna. Amyloza o określonej konfiguracji tworzy z jodem kompleks o barwie niebieskiej. Zabarwienie to jest wynikiem uwięzienia cząsteczek jodu wewnątrz cząsteczki (helisy) amylozy. Amylopektyna z jodem daje barwę fioletowoczerwoną. Skrobia z jodem daje zabarwienie fioletowoniebieskie.

2. Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań: Celem obserwacji jest wykrycie obecności skrobi oraz białka w produktach spożywczych.

3. Sposób przygotowania obserwacji (czas, miejsce itd.):

Obserwacje są prowadzone podczas zajęć w klasie.

Uczniowie mają do dyspozycji różne produkty spożywcze (banan, ziemniak, budyń, makaron, ryż, parówka, bułka, wędlina, kefir, twaróg, białko jaja kurzego), szalki, deseczkę i nożyk, jednorazowe rękawiczki, jodynę, stężony kwas azotowy HNO3.

4. Sposób przeprowadzenia obserwacji: Uczniowie pracują w grupach. Uczniowie umieszczają poszczególne produkty na szalkach. Uczniowie z grupy I dodają do produktów (banan, ziemniak, budyń, makaron, ryż, parówka, bułka, śmietana) po 2- 3 krople jodyny. Uczniowie z grupy II dodają do produktów (parówka, wędlina, twaróg, białko jaja kurzego) kilka kropli stężonego kwasu azotowego (V).

Granatowe zabarwienie produktów w reakcji jodoskrobiowej świadczy o obecności skrobi. Żółte zabarwienie produktów w próbie ksantoproteinowej świadczy o obecności białek zawierających aminokwasy aromatyczne.

5. Inne informacje, np. analiza obserwacji, sposób wyciągania wniosków, karta pracy, drzewka

(6)

decyzyjne, formularze itd.: Uczniowie obserwują zmiany zabarwienia badanych produktów. Wyciągają wnioski na temat zawartości skrobi i białka w badanych produktach spożywczych. Wyróżniają produkty, w których nie wykazali obecności skrobi w próbie jodoskrobiowej.

Nauczyciel prezentuje ilustrację interaktywną „Piramida żywieniowa”. Objaśnia uczniom zasady obliczania indeksu masy ciała.

Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat zasad prawidłowego odżywiania. Uczniowie zapisują wnioski.

3) Podsumowanie:

Nauczyciel wskazuje na modelu anatomicznym człowieka elementy budowy układu pokarmowego. Uczniowie nazywają wskazywane części i narządy układu pokarmowego.

Zadanie domowe

Przeanalizuj swój jadłospis. Wskaż produkty, które powinieneś wyeliminować ze swojej diety. Zaprojektuj jadłospis zgodny z zasadami prawidłowego żywienia.

Środki dydaktyczne

 materiały multimedialne: animacja „Trawienie pokarmu”

 materiały multimedialne: ilustracja interaktywna „Piramida żywieniowa”

 komputer (komputery dla uczniów)

 model anatomiczny człowieka

 produkty spożywcze (banan, ziemniak, budyń, makaron, ryż, parówka, bułka, wędlina, kefir, twaróg, białko jaja kurzego)

 szalki

 deseczka, nożyk

(7)

 jednorazowe rękawiczki

 jodyna

 stężony kwas azotowy HNO3

Metody nauczania

 ćwiczenia laboratoryjne

 dyskusja

 obserwacja

 pogadanka

 pokaz

Formy pracy

 grupowa

 indywidualna

 zbiorowa

Dodatkowe propozycje wykorzystania

Multimedialne zasoby edukacyjne wykorzystywane w tym scenariuszu nadają się również do wykorzystania na II i IV etapie edukacyjnym w zakresie nauczania przyrody i biologii.