R O C Z N I K P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A G E O L O G I C Z N E G O A N N A L E S D E L A S O C I É T É G É O L O G I Q U E D E P O L O G N E Tom (V o lu m e ) XL.iv — 1974 Z e sz yt (F a s c ic u le ) 2—3 K ra k ó w 1974
T O M A S Z JE R Z Y K IE W IC Z », B A R B A R A T E IS S iE Y R E 2
FORAMINIFERAL ASSEMBLAGES AND FACIES CHANGES IN THE CRETACEOUS FLYSCH OF THE NYSA GRABEN
(SUDETY MOUNTAINS)
(2 Figs.)
Wpływ zmian facjalnych na zespoły otwornic we fliszu kredowym Rowu N ysy ( Sudety)
(2 fig.)
A b s t r a c t . A gradual in crease in the am ount of sand transported to the sedi
m en tary basin b y tu rb id ity currents caused some fa c ia l changes w ith in the lo w e r Id z ik ó w beds (form ation); the pelagic deposits in the N ysa G raben area w ere fo llo w ed b y norm al and clayey flysch . A long w ith the fa c ia l changes, there has been de
tected a grad ual increase in am ount of benthonic Fo ra m in ife ra p aralleled by a de
crease in the num ber o f planktonie form s, and the appearence of p rim itiv e form sj ch aracteristic o f flysch basins, among arenaceous Fo ram in ifera.
IN T R O D U C T IO N
The low er Idzików beds (form ation) in the N ysa G raben, occupy a special position among the Upper Cretaceous deposits of the Su d ety M ts.
It has been proved th at — as d ifferen t from the shallow sea Cenom anian and Turonian deposits — Coniacian deposits 3, represented b y the low er Idzików beds, show the sedim entological features of the flysch facies. The appearance of the flysch facies in the U pper Cretaceous basin of the Su d ety M ts., considered epicontinental, has been interpreted as an episode connected w ith tectonic uprising movements.
1 Z a k ła d . N au k Geologicznych P A N 50-205 W ro cła w , Cybulskiego 30.
2 Z ak ład G eologii O gólnej i P e tro g ra fii P o lite ch n ik i W ro cła w sk ie j 50-019 W ro cław , Św ierczew skiego 74.
3 C on iacian age of the lo w er Id zikó w beds has been affirm ed b y th e evidence of m acrofauna (cf. e. g. T. J e г z y k i e w c z, 1971). H ow ever, the la tte r o f the authors o f the present w o rk tends to th in k th at the lo w er p a rt of those la ye rs is U pp er T u ronian, and it is o n ly the upper p a rt of the lo w er Id zik ó w beds th at should be con
sidered Coniacian. The evidence of m icrofauna supports this v ie w (cf. B . T e i s- s e y r e, in press).
The coming closer of the said m ovem ents to the sedim entary area had caused fa cia l m igration in the basin of the N ysa G raben and fin a lly made the sea regression from the area. A s a consequence of the m ovem ents, in the p rofile of the Idzików beds, there can be observed in tu rn : pelagic deposits, clayey flysch deposits, norm al flysch deposits, and, last of a ll, litto ra l deposits, considered as belonging to the upper Idzików beds (T. J e r z y k i e w i c z , 1971).
The investigation of the m icrofauna of the lo w er Idzików beds and the underlying deposits, carried out b y the la tte r of the authors of the present w ork, have made possible a q u alitative and q u antitative estim a
tion of the assemblages of Foram inifera. In the p ro file of the low er Id z i
ków beds there has been detected a changeability of the assemblages of Foram inifera, w hich the authors tend to associate w ith fa cia l changes.
The authors owe special thanks to dr S. G e r o c h for having draw n th eir attention to the problem presented and for his most h elp fu l sugges
tions during the preparation of the paper. They w ould also lik e to thank P ro f. S. D ż u ł y ń s k i , fo r having encouraged them to have the w ork published.
T H E G E O L O G IC A L S E T T IN G
The N ysa Graben is situated in the M iddle Su d ety M ts. and it sepa
rates tw o m etam orphic m assifs, th at is: the Snieżnik M assif in the East and the Bystrzyca M ts. in the W est. It is fille d w ith U pper Cretaceous deposits, w hich lie d irectly on m etam orphic rocks (cf. Fig. 1).
The p rofile of the U pper Cretaceous of the N ysa G raben is more com plete as com pared w ith the p ro file fa m ilia r from the M iddle Su d ety Basin. In the form er profile, there have been preserved not only Ceno- m anian and Turonian deposits but also Coniacian deposits (see footnote 3), represented by the Idzików beds. The total thickness of the beds reaches to over 1000 m. The Idzików beds form a sequence consisting of tw o members. The low er m em ber made up of p e litic deposits and sandstone banks showing features characteristic of turbidites. The upper Idzików beds, consisting of sandstones and conglom erates, w ere form ed under lit to ra l conditions, preceding the regression of the sea from the area of the N ysa Graben (cf. T. J e r z y k i e w i c z , 1971).
W ith in the lo w er Idzików beds, tw o subfacies have been d iffe r entiat-
Fig. 1. L o c a lity (A ) and geologic m ap (B ) of southern p art of N ysa G raben. 1 — m eta
m orphic rocks of Sn ieżn ik and G ó ry B y strz y ck ie M ts.; 2 — Cenom anian and T u ro nian deposits; 3 — siliceous — m a rly mudstones („clin k in g shales” ); 4 — L o w e r Id z i
kó w beds, sh aly flysch ; 5 — Lo w e r Idzików beds, norm al flysch ; 6 — U pp er Id z ik ó w beds, litto ra l sandstones; 7 — num ber of investigated outcrops
Fig . 1. Szkic sytu acyjn y (A ) i geologiczny (В ) południow ej części row ü N ysy. 1 — ska
ły m etam orficzne m asyw u Snieżnika i G ó r B ystrz yck ich ; 2 — osady cenom anu i tu ronu: 3 — m ułow ce w apienno-krzem ionkow e („łu p k i dzwoniące” ); 4 — dolne w a rstw y idzikow skie, subfacja fliszu ilastego; 5 — dolne w a rs tw y Idzikow skie, subfacja fliszu norm alnego; 6 — górne w a rs tw y idzikow skie, lito ra ln e piaskow ce; 7 — n u m ery
od kryw ek cytow anych w tekście
— 205 —
5 — R o cz n ik P o l. T ow . G eolog, z. 2—3
ed: one of norm al and one of claye y flysch (cf. S. D ż u ł y ń s k i and A. J . S m i t h , 1967). The distrib ution of the subfacies in the N ysa G ra ben area indicates that the borderline between them is diachronic and that the source of the sand transported to the sedim entary basin by tu r
b id ity currents was situated in the East. It is to the East in the N ysa Graben area, and upwards in the p ro file of the Idzików beds th at one can observe a gradual replacem ent of claye y flysch deposits by norm al flysch , a phenomenon represented b y an increase of the thickness and the num ber of sand layers at the expense of politic deposits separating them (cf.
Fig . 1 and 2).
The fu ll p rofile of the lo w er Idzików beds is visib le in the low est p art of the N ysa Graben, between the villag e of Roztoki in the N orth and the villa g e of Boboszów, in the South (cf. Fig . 1). The deposits u n d erly
ing the lo w er Idzików beds are here the com pact siliceous-m arly m udsto
nes, in lite ratu re referred to as ’’clin kin g shales” . The low er Idzików beds appear over them in the facies of cla ye y flysch , of 500 m in thickness. It is a sequence that consists m ostly of claystones, among w hich there oc
cur th in sand mudstone layers showing a sequence of structures of T b_c type (cf. A . H . В o u m a, 1962). The fa cia l deposits of norm al flysch, situated above, are about 400 m th ick in the profile in question. T urb idite layers in these deposits are usually of T a type and appear as m ultiple layers, not separated by p elitic la yers (cf. M . K s i ą ż k i e w i c z , 1954).
One can observe an increase in the amount of sand in the norm al flysch deposits and also in the deposits separating turb id ite layers, w hich are u su ally m udstones; claystones are rare.
A N A N A L Y S IS O F T H E A S S E M B L A G E S O F F O R A M IN IF E R A
1 2 sam ples of p e litic deposits, separating turb id ite layers in the p re
sently discussed fu ll p ro file of the lo w er Idzików beds, have been selected to provide m aterial for a m icropaleonthological analysis (cf. Fig. 1, 2).
Fig . 2. V a ria b ility diagram of Fo ra m in ife ra assemblages in lo w er Id z ik ó w beds. I — L o w e r Id zikó w beds, sh aly flysch ; I I — lo w er Id zikó w beds norm al flysch ; I I I — U pp er Id zikó w beds; 1 — „clin k in g shales” ; 2 — pelites (claystones and m udstones);
3 — turbidites; 4 — litto ra l sandstones; 5 — num bers of outcrops; 6 — per cent frequency o f fam ilies in the group of benthonic, arenaceous Fo ram in ife ra. A b b re
viatio n s see P o lish text; 7 — per cent frequency o f fo ram in ifers in investigated assem blages; a — planktonie form s; b — benthonic, arenaceous form s; с — benthonic
calcareous form s
Fig . 2. W y k re s y zm ienności zespołów otw ornic w p ro filu dolnych w a rstw idzikow- skich. I — dolne w a rstw y Idzikow skie — subfacja fliszu ilastego; I I — dolne w a rstw y idzikow skie — subfacja fliszu norm alnego; I I I — górne w a rstw y idzi- kow skie; 1 — m ułowce w apienno-krzem ionkow e („łu p k i dzwoniące” ); 2 — osady pe- lityczn e (dłowce i m ułow ce); 3i— ła w ice tu rb id ito w e; 4 — piaskowce lito ra ln e ; 5 — num ery o d k ryw ek cytow anych w tekście; 6 — w ykres lin io w y pokazujący procento
w y udział rodzin w obrębie grup y otw ornic bentonicznych ag lu tyn u jących ; A t — A taxophragm iidae; A m — Am m odiscidae; L — Litu o lid a e + H orm osidae; T — Tex- tu lariid ae ; A s — A strorhizidae; S — Saccam m inidae; 7 — w y k re sy kołow e pokazu
jące procentow y udział grup otw ornic w analizow anych zespołach; a — grupa otw or
nic planktonicznych; b — grupa otw ornic bentonicznych ag lu tyn u jących ; с — grupa otw ornic bentonicznych w apiennych
— 207 —
5*
The q u alitative analysis has ibeen lim ited in the present paper to the fam ily and genus 'level. The species determ ination has been presented in separate paper (B . T e i s s e y r e , in press).
T a b e l a — T a b l e 1
F am ilie s and genera of fo ram inifers found in the Cretaceous flysch of the N ysa G rab en
R odziny i rodzaje otw ornic znalezionych w e fliszu kredow ym row u N y sy
A s t r o r h i z i d a e : Rhabdam m ina, Rhizam m ina, Bath ysip h o n ?, H yperam m ina, Sac- corhiza?, D endrophrya, Dendrophryoipsis?;
S a c c a m m i n i d a e : Psam m osphaera, Saccam m ina;
A m m o d i s c i d a e : Am m odiscus, Glom ospira;
H o r m o s i n i d a e : Reophax, Thom asinella?
L i t u o l i d a e: Trocham m inoides, Am m obaculites;
T e x t u l a r i i d a e : Spiroplectam m ina, T e x tu la ria ;
A t a x o p h r a g m i i d a e : V e rn eu ilin a, G au d ryin a, H eterostom ella, T rita x ia , Areno- b ulim ina, D orothia, A taxophragm m m ;
M i 1 i o 1 i d a e: Quînquelocuüina;
N o d o s a r i i d a e : N odosaria, A stacolus, D entalina, Fro n d icu la ria , Lagena, Len ti- culina, M arg in u lin a, N eo flab ellin a, Palm u la , Sa race n aria;
B u l d m i n i d a e : B u lim in a ; D i s c o r b i d a e : V a lv u lin e ria ; R o t a l i p o r i d a e : H edbergella;
G l o b o t r u n c a n i d a e : G lobotruncana;
N o n i o n i d a e : A llom orphina;
O s a n g u l a r i i d a e : G lobarotalites, G yroidinoides;
A n o m a l i n i d a e : Stensiioina, G avelin e lla .
The q u an titative analysis of the assemblages consisted in estim ating the percentage of planktonie and benthonic (arenaceous and calcareous) Fo ram inifera in the sam ples (cf. Fig . 2, circle diagram s). The quantitative participation of p articu lar fam ilies in the group of benthonic arenaceous Fo ram inifera was also estim ated as a percentage (cf. Fig . 2, lin ear diag
ram s).
44 genera w ere found in the analysed assemblages; they represented 16 fam ilies of Fo ram inifera (cf. table 1).
The Fo ram inifera w ith arenaceous shells outnum ber a ll the others (24 genera, 7 fam ilies). Among them , the representatives of the A taxo
phragm iidae are the most num erous ones. Fo ram inifera of this fam ily are the ones to be found most often in a ll the samples (over 50% of the to tal num ber of arenaceous Fo ram in ifera) and th ey don’t show any consider
able quantitative changes in the w hole profile of the low er Idzików beds.
The genera A renobulim ina, V ern eu ilin a, and G au d ryin a are represented by the greatest num ber of specimens, w e ll developed, w ell preserved, and in d ivid u a lly g reatly varied.
— 209 —
F a m ily of A strorhizidae, (p rim itive tub ular form s) represent approx.
15% of arenaceous foram inifers. Bad preservation of p articu lar tests u su ally makes im possible the specific determ ination. The representatives of th is fam ily are to be found in a ll the sam ples. H ow ever, th eir num ber varies from one to another. In m any samples, one could only d ifferen tiate specimens belonging to one species, of the Bath ysip h o n ? or Rhabda- m ina genus.
Fo ram inifera of the Litu o lid ae and Horm osinidae fam ilies are also often met. U n fo rtu n ately, often crushed or deform ed tests m ake it im pos
sible to d ifferen tiate species. The specimens w hich are preserved com-’
p lete ly (u su ally of the Reophax or the Am m obaculites species) are dis
tin c tly sm aller than those described b y J . H о f k e r (1957). Specim ens belonging to the discussed fam ilies w ere to be found in most of the in vestigated samples. They are, how ever, most num erous in the norm al flysch deposits.
The rem aining three fam ilies of arenaceous Fo ram in ifera (Ammodis- cide, Saecam m inidae, and T extulariid ae) are neither num erous nor varied.
T h eir tests are often poorly preserved. Th!ey belong to the species w hich also appear in the older Cretaceous deposits of the N ysa G raben (cf.
В . T e i s s e у г е, in press).
The percentage of p articu lar fam ilies w ith in the group of arenaceous Fo ram in ifera is d ifferentiated in the p rofile of the low er Idzików beds.
O n ly two fam ilies have been found in the underlying la yers (’’clin kin g shales” ). In the deposits of the cla ye y flysch facies, the num ber of the fam ilies of arenaceous Fo ram in ifera increases considerably. The fu ll num ber of the fam ilies w as found only in some sam ples of the norm al flysch deposits (cf. Fig . 2, lin e a r diagram s).
Benthonic Fo ram inifera w ith calcareous shells also form a large and in terestin g ly varied group (18 genera, 7 fam ilies) (cf. Table 1). The Nodo- sariidae fam ily is the most num erous one; sometimes it com prises up to 60% of the to tal num ber of the Fo ram in ifera belonging to th is group. The genera Le n ticu lin a , Nodosaria, and D en talin a supply the species appear
ing most freq uen tly in a ll the samples.
The rem aining fam ilies of benthonic calcareous Fo ram in ifera are less frequent and, although some of th eir members appear throughout the p ro file of the lo w er Idzików beds, th ey are to be m et most often in th eir lo w er and m iddle parts.
Am ong some genera o f the above m entioned Fo ram in ifera one can notice deform ed shells, fille d w ith p yrite. The phenomenon w as p articu la rly common w ith the form s belonging to the genera G loborotalites,
O sangularia, and V a lv u lin e ria , and also Len ticu lin a. The num ber of spec
im ens w ith th eir shells fille d w ith p yrite rises upwards the p ro file of lo w er Idzików beds. One can say generally th at the developm ent of the tests of the benthonic Fo ram in ifera in the said deposits is quite peculiar.
A p art from the deform ed form s, fille d w ith p yrite, there are some genera (G a v e lin e lla and Sten sio in a) whose m em bers’ are m uch sm aller com pared w ith those belonging to the inhabitants of the neighbouring areas (cf.
D . J i r o v â , 1958; E . T r ü m p e r , 1968).
Planktonie Fo ram inifera are represented only by two genera: Hedber- gella and G lobotruncana, both having only a few species. The tests of these Fo ram in ifera are u sually poorly preserved, often dw arfish and f il
led w ith p yrite. A s one looks up the p ro file of the low er Idzików beds, one can notice a gradual decrease in the am ount of planktonie Fo ram in i
fera; the specimens of Globotruncana disappear com pletely in the upper
most part of the profile.
The analysis of the percentage of each p articu lar group of Fo ram in i
fera of the investigated assemblages was based on having counted 2 0 0 specimens in each sample. It turned out th at the amount of benthonic and planktonie Fo ram inifera changes in the profile of the low er Idzików beds.
In the sedim ents underlying the clayey flysch deposits, in the assem
blages of Fo ram in ifera there dom inate planktonie form s, w ith a sm all contribution of arenaceous Fo ram in ifera (cf. Fig . 2, sam ple 1).
In the sam ples of cla ye y flysch deposits (sam ples 2— 5), one can observe a certain balance between the percentage of p articu lar kinds of Foram inifera, accom panied by a gradual increase of the am ount of arena
ceous Foram inifera.
The assemblages of Fo ram inifera from norm al flysch deposits show a definite difference between the amounts of benthonic and planktonie Foram inifera, in favour of the form er ones (sam ples 6— 12). M oreover, one can notice in the assemblages an increase of the q u an titative contri
bution of arenaceous Foram inifera, at the expense of benthonic calca
reous form s. The contribution of planktonie Fo ram inifera is h ard ly no
ticeable in the samples of the upperm ost part of norm al flysch deposits (sam ples 11 arid 1 2), and the assemblage consists alm ost ex clu sively of benthonic Fo ram inifera, w ith in w hich arenaceous ones p revail.
C O M P A R IS O N S
The assemblages of the Fo ram in ifera from low er Idzików beds d iffe r considerably from those fa m ilia r from the older horizons of Upper C re
taceous of the Sudety M ts. (cf. В . T e i s s e y r e, 1972а, b; in press). The p a rticu la rity of the assemblages from the low er Idzików beds is the coexistence of Fo ram in ifera u su ally m et in flysch sedim ents and such other Fo ram in ifera w hich are n orm ally absent in tu rb id ite basins.
P rim itiv e tubular form s of the A strorhizidae fa m ily (genera: Rhab- dam m ina, B ath ysip h o n ?, D en d rąp h rya and D endrophryopsis?) are some of
— 211 —
the typ ica l flysch form s detected in the low er Idzików beds. T h eir presence has often been confirm ed by research in typ ical flysch assem bla
ges (cf. S. G e r o c h , 1959; 1960; M . K s i ą ż k i e w i c z , 1961; S. G e- r o c h et al., 1967; U . P f l a u m a n n , 1967).
The contribution of Fo ram inifera typ ical fo r flysch deposits is con
siderab ly large in the low er Idzików beds, especially in the norm al flysch deposits of the upperm ost p art of the profile. H ow ever, one cannot fa il to notice some Fo ram in ifera usually uncommon in tu rb id ite deposits, nam ely members of the follow ing fam ilies: Nodosariidae, O sangulariidae, Anom alinidae, and Globotruncanidae.
F in a lly , one has to emphasize the difference between the assemblages of Fo ram in ifera from the lo w er Idzików beds and other assemblages, contem porary to them , w hich can be found in other parts of Poland, in Czechoslovakia, Germ any, and on the Russian platform (cf. S. A 1 e x a n- d r o w i c z , 1959; 1971; Z. A l e x a n d r o w i c z , 1966; E . G a w o r - B i e do w a and E. W i t w i c k a 1960; W . S. A k i m e z, 1961; F . H u s s, 1962; E . T r i i m p e r , 1963; J . H e r c o g o w a , 1963; 1965; J . M i l e w i c z et a 1., 1968).
C O N C L U S IO N S
It is clear that a gradual increase in the am ount of sand in the deposit of the low er Idzików beds finds its counterpoint in the q u alitative and q u antitative com position of the assemblage of Foram inifera. The deterio
ratin g conditions of the environm ent, due to the increase in the am ount of sand, brought by tu rb id ity currents, have th eir counterpoint in the gradual in d ivid u al degeneration of benthonic calcareous Fo ram inifera. U p the profile, one can notice more and m ore dw arfish form s, w ith th e ir tests deform ed and fille d w ith p yrite.
P a ra lle l to the transform ation of the facies from claye y into norm al flysch , there follow s a decrease in the am ount of planktonie Fo ram in ifera accom panied b y increase of arenaceous form w hich fin a lly outbalance calcareous ones. There is also an increase in the num ber of Fo ram in ifera from the fam ilies Astrorhizidae, Saccam m inidae, Am m odiscidae, and also Litu o lid ae and Horm osinidae, characteristic of flysch sediments. They have th eir num erous representatives in norm al flysch deposits, i.e., in the upper part of the said profile.
A s one can see, the changes in the com position of the assemblages of Fo ram in ifera took a long tim e to happen, and they w ere som ewhat delayed as regards the facial changes. There never was such a stage of transform ation in the com position of the assemblages of Fo ram in ifera in the flysch environm ent of the N ysa Graben, that the assemblages w ould
consist exclu sively of p rim itive arenaceous Fo ram inifera. The sedim enta
tion of the flysch did not long last enough to allow that. The deposition of flysch sediments in the N ysa G raben was interrup ted and follow ed by deposition of litto ra l sedim ents.
La b o ra to ry of Geology and Petrog rap h y of the W ro cła w T ech n ical School
W ro cła w
Lab o rato ry of Geological Sciences of the P o lish A cadem y of Sciences W ro cła w
R E F E R E N C E S
W Y K A Z L IT E R A T U R Y
A k i m e z W . S . (196)1), S tra ty g ra fija i fo ra m in ife ry verch n iem elo vych otłożenij Be- łomisisi. In st. G eol. N auk, ser. paleont. strat., 3, Mtińsk.
A l e x a n d r o w i c z S. W . (1959), O sady górmokredowe w N o w ej C e rk w i koło G łubczyc (Les sédim ents du Crétacé supérieur à N ow a C e rk w ią près de G łu b czyce). Rocz. Po l. Tow . Geol. (A nn. Soc. Geol. Po l.), 29, z. 2, pp. 165— 179, K r a ków .
A l e x a n d r o w i c z S. W (1971), S tra ty g ra fia i m ikrofauna górnego cenom anu niec
k i północruosudeckiej (S tra tig ra p h y and m icrofaiuna of th e U p p er Cenom am an in the N o rth Su d etic B asin ). Rocz. P o l. Tow . Geol. (A nn. Soc. Geol. Po l.), 41, 2, pp. 321— 335, K ra k ó w .
A l e x a n d r o w i c z Z. (1966), U tw o ry kredow e w k ra ch g la cja ln ych na w yspie W o lin i w okolicy K am ie n ia Pom orskiego (Cretaceous Deposits in G la c ia l Floes on th e Islan d W o lin and in th e V ic in ity of K a m ie ń Po m o rski). P A N . Oddz.
K ra k ó w , P r. geol. 35.
В o u m a A . H . (1962), Sedknentology of some flysch deposits. A graphic approach to facies in terpretation . E ls e vie r, 168 p. Am sterdam .
D ż u ł y ń s k i S., S m i t h A . J . (1964), Flisz jako fa c ja (F ly s ch Facies). Rocz. P o l.
Tow . Geol. (A nn. Soc. Geol. Po l.), 34, z. 1— 2, pp. 245— 266, K ra k ó w .
G a w o r - B i e d o w a E., W i t w i c k a E . (1960), S tra ty g ra fia m ikropaleontologicz- na górnego alb u i górnej k red y w Po lsce bez K a rp a t (M icrop aleontological S tr a ti
grap hy of U pp er A lb ia n and U pp er Cretaceous in Poland , excluding the C arp a
thians). K w a rt. geol., 4, z. 4, W arszaw a.
G e r o c h S. (1959), Stratig rap h ie significance of arenaceous Fo ra m in ife ra from the C arp ath ian Flysch . Paläojvt., Z., Bd. 33, h. 1— 2, pp. 113— 122, Stu ttg art.
G e r o c h S. (I960), Zespoły m ikro fau ny z k red y i paleogenu se rii śląsk iej w B e s k i
dzie Śląsk im (M icro fau n al assemblages from the Cretaceous and Palaeogene S i
lesian U n it in the Besk id Ś lą s k i M ts.). B iu l. In st. Geol., 153, pp. 1— 138, W arsz a
w a.
G e r o c h S., J e d n o r o w s k a A., K s i ą ż k i e w i c z M., L i s z k o w a J . (1967), S tra tig ra p h y based upon m icrofauna in the w estern P o lish C arpathians. B iu l.
In st. Geol., 211, cz. I I , pp. 185— 282, W arszaw a.
H e r c e g o v â J . (1963), D ie bisherigen Ergebnisse der m ikropaläontologischen Fo r-
— 213 —
schung in der K re id e Böhm ens (Foram in iferen ). B e r. Geol. Ges. D D R , 8, h. 2, pp..
214— 218, B e rlin .
H e r c o g o v â J . (1965), M i'kro bio stratig rafie coniaku v uzem i sz. Cech. V e s tn ik Ü U G , гос. 40, pp. 19— 22. Prah a.
H o f k e r F . (1957), Fo ram in iferen der O berkreide von N ordw estdeutschland und H olland . Be ih e fte zum Geol. Jb . H . 27, H annover.
H u s s F . (1962), U d ział bentosu i planktonu otwornicow ego w osadach górnej kred y północno-zachodniej P o lsk i (D istribu tio n of benthonic and planktonie F o ra m in i
fe ra in the U pper Cretaceous sedim ents o f N W Poland). A cta geol. pol. 12, z. 1,.
pp. 113—>157, W arszaw a.
J e r z y k i e w i c z T. (1970), The U pper Cretaceous T u rb id ite Sequence in the S u detes (South-w estern Poland ). B u ll. Acad. Po l. Sc., Ser. Sc. Geol., Geogr., 18, no..
3, pp. 149—159, Varsovie.
J e r z y k i e w i c z T. (1971), A flysch /litto ra l succession in the Su d etic U pp er C re
taceous (Fliszow e i lito raln e osady koniaku row u N ysy). A cta geol. pol., 21, no. 2,.
pp. 166— 199, W arszaw a.
J i r o v a D. (1958), D ie G attung Stensiom a aus dem Coniac der Tschechischen K r e i
de. A cta U n iv. C arolinae, Geologica, 3, pp. 221— £30. P rah a.
K s i ą ż k i e w i c z M . (1954), U w a rstw ie n ie frak cjo n aln e i lam inow ane we fliszu k a r
packim (G raded and lam inated bedding in the C arp ath ian F lysch ). A nn. Soc..
Geol. P o l., 22, z. 4. pp. 399— 449. K ra k ó w .
K s i ą ż k i e w i c z M . (196H), O w aru n kach życia w basenach fliszow ych (L ife con
ditions in F lysch Basins). A nn. Soc. Geol. Po l., 31, z. 1, pp. 3— 21. K ra k ó w . L o e b l i c h A . A., T a p p a n H. <1964), in T reatise on In ve rte b ra te Paleontology:
P a r t С, P ro tista 2, I, II. Geol. Soc. A m er. U n iv. K ansas Press.
M i l e w i c z J., P o d e m s k i H., W i t w i e k a , E . (1968), N ow e dane o kredzie górnej zachodniej części n iecki północnosudeckiej (N ew data on U p p er Cretaceous in the W estern P a rt of th e N orth-Sudetic Trough. K w a rt. geol. 12, z. 1, pp. 143—
154, W arszaw a.
P f l a u m a n n U . (1967), Z u r Ö kologie des bayerischen Flysches au f G rund d er M i
krofossilführung. Geolog. Rdsch. 56, pp. 200— 227, Stu ttg art.
T e i s s e y r e B . (1972 a), Zespół dolnoturońskiej m ikro fau ny z Krzeszow a (Su d ety) (Lo w e r T u ronian M icro fau n a from Krzeszów (Sudetes)). A cta geol. pol., 22, 1,.
pp. 71— 81, W arszaw a.
T e i s s e y r e B . (1972 b), M ik ro fau n a strefy Inoceram us labiatu s w środkow ych S u detach (M icro fau n al assemblages of the zone Inoceram us labiatus in the M id d le Sudetes). P r. In st. Geotech. P o lit. W ro cla w , 11, konfer. 2, pp. 69— 81, W ro cła w . T e i s s e y r e B . (w d ruku — in press), Stratygraifiia m i'kropaleontologiczna k red y
w row ie N y sy (Su d ety Środkow e) (S tra tig ra p h y based upon F o ra m in ife ra of U p p er Cretaceous deposits, N ysa Graben, C e n tra l Sudetes). Rocz. P o l. Tow . G eol (A n n . Soc. Geol. Po l.), 45, z. 1. K ra k ó w .
T r ü m p e r E . (1963), M ikropaläontologie des T u ron und Coniac in Bohrungen Südost-Brandenburgs. B e r. Geol. Gesel., 8, H . 2, pp. 221— 223, B e rlin .
T r ü m p e r E . (1968), V ariation sstatistisch e U ntersuchungen an der Fo ram in iferen - -Gattung „Sten sio ein a” Brotzen. Geologie, 59, B e rlin .
S T R E S Z C Z E N IE
Dolne w arstw y idzikow skie w ystępujące w row ie N ysy w ykazują ce
ch y sedym entologiczne fa cji fliszow ej. Sk ład ają się one z w ystępujących na przem ian osadów pelitycznych i ła w ic piaskowców posiadających na-
■stępstwo stru ktur wskazujące, że pow stały one z prądów zaw iesinow ych.
Stosunek ilości i miąższości owych ław ic piaskowców do przedzielających je osadów pelitycznych jest zm ienny i w związku z tym w obrębie dol
nych w arstw i dzikowskich wydzielono dwie subfacje: flisz norm alny i flisz ilasty. Rozmieszczenie tych subfacji na obszarze row u N ysy w ska
zuje, że granica pom iędzy nim i jest diachroniczna, a źródło m ateriału piaszczystego dostarczanego przez prądy zawiesinowe znajdowało się na wschodzie. W tym kierunku na obszarze row u N ysy oraz ku górze w pro
filu dolnych w arstw idzikow skich obserwuje się stopniowe zastępowa
nie osadów fliszu ilastego przez flisz norm alny (por. T. J e r z y ' k i e - w i с z, 1971 i fig. 1).
Pró b y do badań m ikropaleontologicznych pobrano z osadów pelitycz
nych przedzialających w arstw y turbiditow e w najbardziej obniżonej czę
ści row u N ysy, gdzie p ro fil dolnych w arstw idzikow skich jest pełny. Na wapienno-krzem ionkowych m ułowcach (’’łupkach dzw oniących” ) w ystę
pują tu dolne w arstw y i dzikowskie w fa cji fliszu ilastego, a ponad nim i osady fliszu norm alnego. Ich łączna miąższość w analizow anym p rofilu w ynosi około 900 m etrów. Ponad nim i w ystępują lito raln e piaskowce re prezentujące górne w arstw y idzikow skie (por. fig. 2).
Przedstaw iona analiza m ikropaleontoilogiczna polegała na oznaczeniu w poszczególnych próbach rodzin i rodzajów otw ornic, zbadaniu procen
towego udziału otw ornic planktonicznych, bentonicznych aglutynujących i bentonicznych w apiennych w zespołach, a także udziału poszczególnych Todzin w grupie otw ornic bentonicznych aglutynujących (por. tabela 1
i fig. 2).
W zespołach otw ornic stwierdzonych w dolnych w arstw ach idzikow skich dom inują otw ornice bentoniczne. Równowagę ilościow ą pom iędzy otw ornicam i bentonicznym i i :planktonicznym i stwierdzano jedynie w w arstw ach podścielających dolne w arstw y idzikow skie w tzw. łupkach dzwoniących (por. diagram kołow y odpow iadający próbie 1 na fig. 2). K u górze w profilu, w m iarę w zrostu ilości m ateriału piaszczystego w dol
nych w arstw ach idzikow skich, ilość otw ornic planktonicznych stale m a
leje. Zdecydowaną przewagę uzyskują form y bentoniczne. W śród aglu
tyn u jących n ajliczn iej reprezentowane są rodziny Ataxophragm idae i Astrorhizidae, a w niektórych próbach także rodziny Litu o lid ae i Hor- m osinidae. U dział rodzin w grupie otw ornic aglutynujących w ykazuje zmienność w p ro filu dolnych w arstw idzikow skich. W raz ze wzrostem ogólnej ilo ści okazów otw ornic aglutynujących ku górze p ro filu obser
w uje się także zwiększanie się ilości rodzin. Pełn ą ich grupę notuje się jednak dopiero w niektórych próbach pochodzących z osadów fliszu nor
m alnego najw yższej części p ro filu (por. diagram y lin io w e na fig. 2). Na szczególną uwagę zasługuje pojaw ienie się w om aw ianej grupie otw ornic p rym ityw n ych form rurko w atych z rodziny Astrorhizidae, które są cha
rakterystyczne d la basenów fliszow ych (por. S. G e r och, 1959; 1960;
— 215 —
М . K s i ą ż k i e w i c z , 1961; S. G е г о c h et al., 1967; U . P f i a li
m a n n, 1964; 1967). Ilość tych form również wzrasta ku górze p ro filu dolnych w arstw idzikow skich.
W grupie otw ornic bentonicznych w apiennych n ajliczn iej reprezen
tow ana jest rodzina Nodosariidae. W śród otw ornic tej grupy spotyka się często, szczególnie w wyższej części profilu, skorupki w ykazujące obja
w y deform acji i kom órki w ypełnione pirytem .
Zespoły otw ornic z dolnych w arstw idzikow skich różnią się znacznie od zespołów otw ornic znanych ze starszych horyzontów sudeckiej górnej kred y (por. B . T e i s s e y r e , 1972a,b; B . T e i s s e y r e , w druku). Spe
cy fik a zespołów otw ornic z dolnych w arstw idzikow skich polega na w spółw ystępow aniu p rym ityw nych otw ornic aglutynujących znanych przede w szystkim z basenów fliszow ych i otw ornic na ogół w e fliszu nie w ystępujących. Udział otw ornic charakterystycznych dla osadów fliszo
w ych należących do rodziny Astrorhizidae (rodzaje: Rhabdam m ina, Ba- th y siphon?, D endro phrya i D endrophyopsis?) jest dosyć znaczny, szczegól
nie w osadach fliszu norm alnego wyższej części przebadanego profilu.
Jednakże udział otw ornic zw ykle we fliszu nie spotykanych zaznacza się rów nież w yraźnie (rodziny: Nodosariidae, O sangulariidae, Anom alinidae
i Globotruncanidae).
N ależy w końcu wskazać na odrębność zespołów otw ornic z dolnych w arstw idzikow skich od rów now iekow ych zespołów otw ornic znanych z obszarów Polski, Czech i Niem iec a także platform y ro syjskiej (por.
S. A l e x a n d r o w i e z, 1959; E. G a w o r - B i e d o w a i E. W i t w i e k a , 1960; W . S. А к im e z, 1961; F. H u s s , 1962; E. T r i i m p e r , 1963;
J. H e r c o g o v a , 1963; 1965; J . M i l e w i c z et al., 1968).
Porów nanie składu zespołów otw ornic z w ykształceniem facjalnym osadów pozwala na spostrzeżenie pewnej współzależności. W id ać w yraź
nie, że stopniowy wzrost ilości m ateriału piaszczystego w osadzie znaj
duje odbicie w jakościow ym i ilościow ym składzie zespołów otw ornic. P o garszające się w arunki środowiska, związane z coraz częstszym pojaw ia
niem się prądów zaw iesinow ych, znalazły swoje odbicie w stopniowej degeneracji osobniczej otw ornic bentonicznych w apiennych. W raz ze zm ianą fa cji z fliszu ilastego we flisz norm alny zdecydowanie m aleje ilość otw ornic planktonicznych przy stałym wzroście liczebności otw ornic aglu
tyn u jących , które w końcu uzyskują przewagę nad w apiennym i. Zm iany w yrażają się także wzrostem udziału p rym ityw n ych otw ornic aglutynu
jących, charakterystycznych dla osadów fliszow ych. Są one n ajliczn iej re prezentowane dopiero w osadach fliszu norm alnego, tj. w wyższej czę
ści om awianego p rofilu. W dolnej części p ro filu zbudowanej z osadów fliszu ilastego udział tych otw ornic jest jeszcze n iew ielki. Zm iany w sk ła
dzie zespołów otw ornic b yły jak w idać powolne i w yk azyw ały pewne opóźnienie w stosunku do zmian faejalnych. Do ukształtow ania się w śro
dowisku fliszow ym row u N ysy zespołów otw ornic złożonych w yłącznie
z p rym ityw nych otw ornic aglutynujących w ogóle nie doszło. Sedym en
tacja fliszu w row ie N ysy b yła na to epizodem zbyt krótko trw ałym . Ze
społy otw ornic z dolnych w arstw Idzikow skich przystosow yw ały się do w arunków morza fliszowego. Proces ten został jednak przerw any, bo przerw ana została sedym entacja osadów fliszow ych row u N ysy, w któ
rym bezpośrednio po osadach fliszu norm alnego pow stały osady literaln e.
Z ak ład N au k Geologicznych P o lsk ie j A kad em ii N auk W ro cła w
Zakłcud Geologii O gólnej i P e tro g ra fii P o lite ch n ik i W ro cła w sk ie j
W ro cła w
