UCHWAŁA NR XXVII/374/2021 RADY MIEJSKIEJ W ŚWIEBODZINIE
z dnia 26 lutego 2021 r.
w sprawie uchwalenia „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2021-2024 z perspektywą do roku 2028” oraz „Prognozy oddziaływania na środowisko Programu Ochrony
Środowiska dla Gminy Świebodzina na lata 2021-2024 z perspektywą do 2028”
Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 1, art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2020r. poz. 713 z późn. zm.) oraz art. 17 ust. 1, art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2020r. poz. 1219 z późn. zm.) uchwala się, co następuje:
§ 1. Uchwala się „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2021-2024 z perspektywą do roku 2028”, stanowiący załącznik Nr 1 do niniejszej uchwały wraz z „Prognozą oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzina na lata 2021-2024 z perspektywą do roku 2028”, stanowiącą załącznik Nr 2 do niniejszej uchwały.
§ 2. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Świebodzina.
§ 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia
Wiceprzewodnicząca Rady Miejskiej
Anita Molicka
Gmina Świebodzin
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin
na lata 2021-2024
z perspektywą do roku 2028
Świebodzin, 2020 rok
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin
na lata 2021-2024
z perspektywą do roku 2028
ZAMAWIAJĄCY:
Gmina Świebodzin ul. Rynkowa 2 66-200 Świebodzin poczta@um.swiebodzin.pl
WYKONAWCA:
TERRA PROJEKT Danuta Mazurczak, Joanna Witkowska s.c.
ul. Zamkowa 4a/1, 62-070 Dąbrówka tel. +48 692 290 324, +48 883 855 117 biuro@terraprojekt.pl, www.terraprojekt.pl
Spis treści:
1. WPROWADZENIE ... 7
1.1CEL I ZAKRES OPRACOWANIA ... 7
1.2.ŹRÓDŁA PRAWNE ... 7
2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE ... 7
3. PODSTAWOWE DANE O GMINIE ŚWIEBODZIN ... 17
3.1.POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE... 17
3.2.DEMOGRAFIA ... 18
3.3.KOMUNIKACJA ... 18
3.4.ROZWÓJ GOSPODARCZY I SPOŁECZNY ... 20
4. OCENA STANU ŚRODOWISKA ... 21
4.1.OCHRONA KLIMATU I JAKOŚĆ POWIETRZA ... 21
4.1.1. Warunki klimatyczne ... 21
4.1.2. Wpływ zmian klimatu na funkcjonowanie gminy... 22
4.1.3. Jakość powietrza atmosferycznego ... 22
4.1.4. Odnawialne źródła energii ... 30
4.2.ZAGROŻENIE HAŁASEM ... 32
4.3.POLA ELEKTROMAGNETYCZNE ... 38
4.4.GOSPODAROWANIE WODAMI ... 40
4.4.1. Wody powierzchniowe - rzeki ... 42
4.4.2. Wody powierzchniowe - jeziora ... 43
4.4.3. Zagrożenia wód powierzchniowych ... 45
4.4.4. Wody podziemne ... 49
4.4.5. Zagrożenia wód podziemnych ... 51
4.5.GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA ... 52
4.5.1. Wodociągi i ujęcia wód ... 52
4.5.2. Jakość wody podawana do sieci ze stacji uzdatniania wody ... 53
4.5.3. Kanalizacja i oczyszczalnia ścieków ... 54
4.5.4. Ochrona wód i gospodarka ściekowa ... 56
4.6.ZASOBY GEOLOGICZNE ... 57
4.7.GLEBY ... 59
4.7.1 Zagrożenia ... 59
4.8.GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW ... 62
4.8.1. Odpady przemysłowe ... 63
4.8.2. Odpady komunalne ... 63
4.8.3. Instalacje komunalne do przetwarzania odpadów komunalnych ... 66
4.9.ZASOBY PRZYRODNICZE ... 68
4.9.1. Prawna ochrona przyrody i krajobrazu ... 68
4.9.2. Rezerwat przyrody ... 68
4.9.3. Obszar chronionego krajobrazu... 69
4.9.4. Użytki ekologiczne ... 69
4.9.5. Pomniki przyrody ... 70
4.9.6. Obszary Natura 2000 ... 70
4.9.7. Korytarze ekologiczne ... 73
4.9.8. Inne obszary cenne przyrodniczo ... 74
4.9.9. Lasy ... 74
4.9.10. Tereny zieleni urządzonej i obiekty turystyczne ... 75
4.10ZAGROŻENIA POWAŻNYMI AWARIAMI ... 75
4.11EDUKACJA EKOLOGICZNA ... 77
4.12DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA WIOŚ W ZIELONEJ GÓRZE ORAZ INNYCH JEDNOSTEK ... 77
5. EFEKTY REALIZACJI ZADAŃ W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA W LATACH 2017-2018 ... 78
6. GŁÓWNE PROBLEMY I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA GMINY ŚWIEBODZIN ... 80
7. USTALENIA PROGRAMU ... 83
7.1.CELE I KIERUNKI INTERWENCJI PROGRAMU ... 83
7.2.HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ... 95
8. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ... 106
8.1.INSTRUMENTY FINANSOWE ... 106
8.2.INSTRUMENTY PRAWNE ... 106
8.3.INSTRUMENTY SPOŁECZNE ... 107
8.4.INSTRUMENTY STRUKTURALNE ... 107
9. MONITOROWANIE, SPRAWOZDAWCZOŚĆ, EWALUACJA ORAZ AKTUALIZACJA ... 108
9.1.WYKAZ INTERESARIUSZY ZAANGAŻOWANYCH W PRACE NAD PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA . 108 10. STRESZCZENIE ... 109
SPIS SKRÓTÓW ... 112
SPISTABEL ... 112
SPISRYSUNKÓW ... 113
1. WPROWADZENIE 1.1 Cel i zakres opracowania
Program ochrony środowiska dla Gminy Świebodzin jest dokumentem strategicznym. To podstawowym instrumentem do realizacji zadań w zakresie ochrony środowiska. Efektem realizacji Programu będzie utrzymanie dobrego stanu środowiska naturalnego lub jego poprawa oraz wdrożenie efektywnego zarządzania środowiskiem w Gminie.
W zakres Programu ochrony środowiska wchodzi:
• Przegląd dokumentów strategicznych, programowych i planistycznych przyjętych na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Wyszczególnienie celów istotnych dla ochrony środowiska co da spójność niniejszego Programu z innymi dokumentami.
• Opis aktualnego stanu środowiska naturalnego na terenie Gminy Świebodzin. Opisu dokonano na podstawie ogólnodostępnych danych o środowisku pozyskanych z Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ) i Głównego Urzędu Statystycznego (GUS). Przeprowadzono również ankietyzację jednostek działających w zakresie ochrony środowiska tj. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie (PGW WP), Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna (PSSE), nadleśnictwa, zarządcy dróg, Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego, Starostwo Powiatowe w Świebodzinie oraz Urząd Miejski w Świebodzinie wraz z jej spółkami gminnymi.
• Na podstawie uzyskanych danych przedstawiono główne problemy i zagrożenia oraz dokonano analizy SWOT dla poszczególnych obszarów interwencji.
• Opisano zrealizowane zadania w zakresie ochrony środowiska w latach 2018-2019.
• Określono cele i kierunki interwencji wynikające z oceny stanu środowiska.
• Przedstawiono harmonogram rzeczowo-finansowy osobno dla zadań własnych samorządu opracowującego Program i zadań monitorowanych. W harmonogramach wyszczególniono zakres zadania, planowany termin realizacji, koszty i potencjalne źródła finansowania.
• Wyznaczono zasady monitorowania Programu poprzez określone wskaźniki umożliwiające kontrolę i ocenę stanu realizacji poszczególnych działań zaplanowanych w Programie.
Program ochrony środowiska dla Gminy Świebodzin został opracowany zgodnie z Wytycznymi do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, przygotowanymi przez Ministerstwo Środowiska.
1.2. Źródła prawne
Podstawą prawną opracowania niniejszego Programu ochrony środowiska jest art. 17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2020 poz. 1219), która zobowiązuje gminy do opracowania Programu ochrony środowiska uwzględniając cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych do realizacji ochrony środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
Program ochrony środowiska sporządzany jest w celu realizacji polityki ochrony środowiska.
Zgodnie z art. 14 ust. 1 polityka ochrony środowiska jest prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r.
o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. 2019 poz. 1295).
Jest to już kolejny Program, ostatni został przyjęty uchwałą nr IX/152/2015 Rady Miejskiej w Świebodzinie z dnia 30 czerwca 2015 roku w sprawie uchwalenia „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022” oraz „Prognozy oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022”.
2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE
Podstawowym celem sporządzenia i uchwalenia programów ochrony środowiska jest realizacja przez jednostki samorządu terytorialnego polityki ochrony środowiska zbieżnej z założeniami najważniejszych dokumentów strategicznych. Program ochrony środowiska powinien stanowić podstawę funkcjonowania systemu zarządzania środowiskiem spajającą wszystkie działania i dokumenty dotyczące ochrony środowiska i przyrody na szczeblu danej jednostki samorządu terytorialnego.
Poniżej przedstawiono analizę kluczowych dokumentów strategicznych na poziomie krajowym.
Przeanalizowano również dokumenty przyjęte na szczeblu wojewódzkim i lokalnym.
Do głównych dokumentów strategicznych, na podstawie których prowadzona jest polityka rozwoju,
1. „Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju – DSRK (Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności)”
Określająca główne trendy, wyzwania oraz koncepcję rozwoju kraju w perspektywie długookresowej.
Dokument stanowi najszerszy i najbardziej ogólny element nowego systemu zarządzania rozwojem kraju. Celem głównym dokumentu jest poprawa jakości życia Polaków mierzona zarówno wskaźnikami jakościowymi, jak i wartością oraz tempem wzrostu PKB w Polsce.
Wyodrębniono trzy obszary strategiczne, w każdym z obszarów zostały określone strategiczne cele rozwojowe. Cele strategiczne uzupełnione są sprecyzowanymi kierunkami interwencji.
Z punktu widzenia niniejszego opracowania ważne są następujące cele:
Cel 7 – Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska
• Kierunek interwencji – Modernizacja infrastruktury i bezpieczeństwo energetyczne;
• Kierunek interwencji – Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych;
• Kierunek interwencji – Realizacja programu inteligentnych sieci w elektroenergetyce;
• Kierunek interwencji – Wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarządzaniu zużyciem energii;
• Kierunek interwencji – Stworzenie zachęt przyspieszających rozwój zielonej gospodarki;
• Kierunek interwencji – Zwiększenie poziomu ochrony środowiska.
Cel 8 – Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych;
• Kierunek interwencji – Rewitalizacja obszarów problemowych w miastach;
• Kierunek interwencji – Stworzenie warunków sprzyjających tworzeniu pozarolniczych miejsc pracy na wsi i zwiększaniu mobilności zawodowej na linii obszary wiejskie – miasta;
• Kierunek interwencji – Zrównoważony wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolno- spożywczego zapewniający bezpieczeństwo żywnościowe oraz stymulujący wzrost pozarolniczego zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich;
• Kierunek interwencji – Wprowadzenie rozwiązań prawno-organizacyjnych stymulujących rozwój miast,
Cel 9 – Zwiększenie dostępności terytorialnej Polski
• Kierunek interwencji – Udrożnienie obszarów miejskich i metropolitarnych poprzez utworzenie zrównoważonego, spójnego i przyjaznego użytkownikom systemu transportowego.
2. „Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.)”–
SOR
Strategia określa nowy model rozwoju – suwerenną wizję strategiczną, zasady, cele i priorytety rozwoju kraju w wymiarze gospodarczym, społecznym i przestrzennym do 2020 r. oraz w perspektywie do 2030 r. Ujęte w Strategii projekty strategiczne stanowią strategiczne zadania państwa. W części odnoszącej się do rozwoju zrównoważonego terytorialnie wskazane są również obszary strategicznej interwencji państwa.
W dokumencie wyszczególniono trzy cele strategiczne, do których przypisano konkretne obszary.
Cel szczegółowy I – Trwały wzrost gospodarczy oparty coraz silniej o wiedzę, dane i doskonałość organizacyjną
• Kierunek interwencji – Stymulowanie popytu na innowacje przez sektor publiczny Cel szczegółowy II – Rozwój społecznie wrażliwy i terytorialnie zrównoważony
• Kierunek interwencji – Wsparcie dla podwyższania atrakcyjności inwestycyjnej Śląska oraz promocji zmian strukturalnych
• Kierunek interwencji – Aktywne gospodarczo i przyjazne mieszkańcom miasta
• Kierunek interwencji – Rozwój obszarów wiejskich Obszar wpływający na osiągnięcie celów Strategii – Transport
• Kierunek interwencji – Budowa zintegrowanej, wzajemnie powiązanej sieci transportowej służącej konkurencyjnej gospodarce
• Kierunek interwencji – Zmiany w indywidualnej i zbiorowej mobilności Obszar wpływający na osiągnięcie celów Strategii – Energia
• Kierunek interwencji – Poprawa bezpieczeństwa energetycznego kraju
• Kierunek interwencji – Poprawa efektywności energetycznej
• Kierunek interwencji – Rozwój techniki
Obszar wpływający na osiągnięcie celów Strategii – Środowisko
• Kierunek interwencji – Zwiększenie dyspozycyjnych zasobów wodnych i osiągnięcie wysokiej jakości wód
• Kierunek interwencji – Likwidacja źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza lub istotne zmniejszenie ich oddziaływania
• Kierunek interwencji – Zarządzanie zasobami dziedzictwa przyrodniczego
• Kierunek interwencji – Ochrona gleb przed degradacją
• Kierunek interwencji – Zarządzanie zasobami geologicznymi
• Kierunek interwencji – Gospodarka odpadami
• Kierunek interwencji – Oddziaływanie na jakość życia w zakresie klimatu akustycznego i oddziaływania pól elektromagnetycznych.
3. „Polityka ekologiczna państwa 2030 – strategia rozwoju w obszarze środowiska i gospodarki wodnej” (PEP2030)
Jest jedną z podstaw prowadzenia polityki ochrony środowiska w Polsce, a także jedną z dziewięciu strategii stanowiących fundament zarządzania rozwojem kraju. Cele szczegółowe będą realizowane przez kierunki interwencji takie jak:
Cel szczegółowy: Środowisko i zdrowie. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego
• Kierunek interwencji - zrównoważone gospodarowanie wodami, w tym zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki oraz osiągnięcie dobrego stanu wód,
• Kierunek interwencji - likwidacja źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza lub istotne zmniejszenie ich oddziaływania,
• Kierunek interwencji - ochrona powierzchni ziemi, w tym gleb,
• Kierunek interwencji - przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska oraz zapewnienie bezpieczeństwa biologicznego, jądrowego i ochrony radiologicznej,
Cel szczegółowy: Środowisko i gospodarka. Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska
• Kierunek interwencji - zarządzanie zasobami dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, w tym ochrona i poprawa stanu różnorodności biologicznej i krajobrazu,
• Kierunek interwencji - wspieranie wielofunkcyjnej i trwale zrównoważonej gospodarki leśnej,
• Kierunek interwencji - gospodarka odpadami w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym,
• Kierunek interwencji - zarządzanie zasobami geologicznymi przez opracowanie i wdrożenie polityki surowcowej państwa,
• Kierunek interwencji - wspieranie wdrażania ekoinnowacji oraz upowszechnianie najlepszych dostępnych technik BAT (polegają określaniu granicznych wielkości emisji dla większych zakładów przemysłowych),
Cel szczegółowy: Środowisko i klimat. Łagodzenie zmian klimatu i adaptacja do nich oraz zarządzanie ryzykiem klęsk żywiołowych
• Kierunek interwencji - przeciwdziałanie zmianom klimatu,
• Kierunek interwencji - adaptacja do zmian klimatu oraz zarządzanie ryzykiem klęsk żywiołowych,
Cel horyzontalny: Środowisko i edukacja. Rozwijanie kompetencji (wiedzy, umiejętności i postaw) ekologicznych społeczeństwa
• Kierunek interwencji - edukacja ekologiczna, w tym kształtowanie wzorców zrównoważonej konsumpcji,
Cel horyzontalny: Środowisko i administracja. Poprawa efektywności funkcjonowania instrumentów ochrony środowiska
• Kierunek interwencji - usprawnienie systemu kontroli i zarządzania ochroną środowiska oraz doskonalenie systemu finansowania.
4. Strategia „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 roku” (BEiŚ);
Głównym celem Strategii Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko jest zapewnienie wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń z uwzględnieniem ochrony środowiska oraz stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego, zdolnego zapewnić Polsce bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjną i efektywną gospodarkę. Polityka ekologiczna państwa 2030 przyjęta uchwałą nr 67 Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2019 roku uchyla Strategię „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r.” w części dotyczącej Celu 1. Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska i Celu 3. Poprawa stanu środowiska.
W zakresie ochrony środowiska istotny następujący sformułowany cel i kierunki interwencji:
Cel 2. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię
• Kierunek interwencji 2.1. Lepsze wykorzystanie krajowych zasobów energii,
• Kierunek interwencji 2.2. Poprawa efektywności energetycznej,
• Kierunek interwencji 2.6. Wzrost znaczenia rozproszonych, odnawialnych źródeł energii,
• Kierunek interwencji 2.7. Rozwój energetyczny obszarów podmiejskich i wiejskich,
• Kierunek interwencji 2.8. Rozwój systemu zaopatrywania nowej generacji pojazdów
5. Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” (SIEG);
Cel 1: Dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej gospodarki
• Kierunek działań 1.2. Koncentracja wydatków publicznych na działaniach prorozwojowych i innowacyjnych
o Działanie 1.2.3. Identyfikacja i wspieranie rozwoju obszarów i technologii o największym potencjale wzrostu,
o Działanie 1.2.4. Wspieranie różnych form innowacji,
o Działanie 1.2.5. Wspieranie transferu wiedzy i wdrażania nowych/nowoczesnych technologii w gospodarce (w tym technologii środowiskowych),
• Kierunek działań 1.3. Uproszczenie, zapewnienie spójności i przejrzystości systemu danin publicznych mające na względzie potrzeby efektywnej i innowacyjnej gospodarki
o Działanie 1.3.2. Eliminacja szkodliwych subsydiów i racjonalizacja ulg podatkowych, Cel 3: Wzrost efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i surowców
• Kierunek działań 3.1. Transformacja systemu społeczno-gospodarczego na tzw. „bardziej zieloną ścieżkę”, zwłaszcza ograniczanie energo- i materiałochłonności gospodarki,
o Działanie 3.1.1. Tworzenie warunków dla rozwoju zrównoważonej produkcji i konsumpcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej,
o Działanie 3.1.2. Podnoszenie społecznej świadomości i poziomu wiedzy na temat wyzwań zrównoważonego rozwoju i zmian klimatu,
o Działanie 3.1.3. Wspieranie potencjału badawczego oraz eksportowego w zakresie technologii środowiskowych, ze szczególnym uwzględnieniem niskoemisyjnych technologii węglowych (CTW),
o Działanie 3.1.4. Promowanie przedsiębiorczości typu „business & biodiversity”, w szczególności na obszarach zagrożonych peryferyjnością,
• Kierunek działań 3.2. Wspieranie rozwoju zrównoważonego budownictwa na etapie planowania, projektowania, wznoszenia budynków oraz zarządzania nimi przez cały cykl życia o Działanie 3.2.1. Poprawa efektywności energetycznej i materiałowej przedsięwzięć
architektoniczno-budowlanych oraz istniejących zasobów, o Działanie 3.2.2. Stosowanie zasad zrównoważonej architektury 6. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Transportu do 2030 roku (SRT2030)
Głównym celem krajowej polityki transportowej przedstawionej w strategii jest zwiększenie dostępności transportowej kraju oraz poprawa bezpieczeństwa uczestników ruchu i efektywności
sektora transportowego przez utworzenie spójnego, zrównoważonego, innowacyjnego i przyjaznego użytkownikom systemu transportowego na poziomie krajowym, europejskim i globalnym. Z punktu widzenia niniejszego opracowania znaczenie mają kierunki interwencji:
• Kierunek interwencji 3 - Zmiany w indywidualnej i zbiorowej mobilności,
• Kierunek interwencji 5 - Ograniczanie negatywnego wpływu transportu na środowisko.
7. Strategia „Sprawne Państwo 2020” (SSP) 1
Głównym celem SSP jest zwiększenie skuteczności i efektywności państwa otwartego na współpracę z obywatelami. Dla niniejszego opracowania istotne są następujące cele i kierunki interwencji:
Cel 3. Skuteczne zarządzanie i koordynacja działań rozwojowych
• Kierunek interwencji 3.2. Skuteczny system zarządzania rozwojem kraju
1. Przedsięwzięcie 3.2.1. Wprowadzenie mechanizmów zapewniających spójność programowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego,
2. Przedsięwzięcie 3.2.2. Zapewnienie ładu przestrzennego,
3. Przedsięwzięcie 3.2.3. Wspieranie rozwoju wykorzystania informacji przestrzennej z wykorzystaniem technologii cyfrowych,
Cel 5. Efektywne świadczenie usług publicznych
• Kierunek interwencji 5.2. Ochrona praw i interesów konsumentów
1. Przedsięwzięcie 5.2.3. Wzrost świadomości uczestników obrotu o przysługujących konsumentom prawach oraz stymulacja aktywności konsumenckiej w obszarze ochrony tych praw,
• Kierunek interwencji 5.5. Standaryzacja i zarządzanie usługami publicznymi, ze szczególnym uwzględnieniem technologii cyfrowych
1. Przedsięwzięcie 5.5.2. Nowoczesne zarządzanie usługami publicznymi,
1 W opracowaniu jest nowy dokument pn. „Strategia Sprawne i Nowoczesne Państwo 2030 roku”
Cel 7. Zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego
• Kierunek interwencji 7.5. Doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego
1. Przedsięwzięcie 7.5.1. Usprawnienie działania struktur zarządzania kryzysowego.
8. Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2030 (KSRR 2030)
Głównym celem polityki regionalnej jest efektywne wykorzystanie endogenicznych potencjałów terytoriów i ich specjalizacji dla osiągania zrównoważonego rozwoju kraju, co tworzyć będzie warunki do wzrostu dochodów mieszkańców Polski przy jednoczesnym osiąganiu spójności w wymiarze społecznym, gospodarczym, środowiskowym i przestrzennym. Dokument przedstawia cele polityki regionalnej oraz działania i zadania, jakie do ich osiągnięcia powinien podjąć rząd, samorządy: wojewódzkie, powiatowe i gminne oraz pozostałe podmioty uczestniczące w realizacji tej polityki w perspektywie roku 2030.
Cel 1. Zwiększenie spójności rozwoju kraju w wymiarze społecznym, gospodarczym, środowiskowym i przestrzennym
• Kierunek interwencji 1.4. Przeciwdziałanie kryzysom na obszarach zdegradowanych,
• Kierunek interwencji 1.5. Rozwój infrastruktury wspierającej dostarczanie usług publicznych i podnoszącej atrakcyjność inwestycyjną obszarów
Cel 2. Wzmacnianie regionalnych przewag konkurencyjnych
• Kierunek interwencji 2.3. Innowacyjny rozwój regionu i doskonalenie podejścia opartego na Regionalnych Inteligentnych Specjalizacjach.
9. Polityka energetyczna Polski do 2040 roku (PEP 2040) – projekt dokumentu
Celem polityki energetycznej państwa jest bezpieczeństwo energetyczne przy zapewnieniu konkurencyjności gospodarki, efektywności energetycznej i zmniejszenia oddziaływania sektora energii na środowisko, przy optymalnym wykorzystaniu własnych zasobów energetycznych.
Miarą realizacji celu PEP 2040 przyjęto poniższe wskaźniki:
• 56-60% węgla w wytwarzaniu energii elektrycznej w 2030 roku,
• 21-23% OZE w finalnym zużyciu energii brutto w 2030 roku,
• Wdrożenie energetyki jądrowej w 2033 roku,
• Ograniczenie emisji CO2 do 2030 roku (w stosunku do 1990 r.)
• Wzrost efektywności energetycznej o 23% do 2030 roku (w stosunku do prognoz zużycia energii pierwotnej z 2007 r.).
W dokumencie przyjęto następujące kierunki i cele:
Kierunek 1 – optymalne wykorzystanie własnych surowców energetycznych
• Cel – pokrycie zapotrzebowania na zasoby energetyczne
Kierunek 2 – rozbudowa infrastruktury wytwórczej i sieciowej energii elektrycznej
• Cel – pokrycie zapotrzebowania na energię elektryczną
Kierunek 3 – dywersyfikacja dostaw i rozbudowa infrastruktury sieciowej gazu ziemnego, ropy naftowej oraz paliw ciekłych
• Cel – pokrycie zapotrzebowania na gaz ziemny, ropę naftową i paliwa ciekłe Kierunek 4 – Rozwój rynków energii
• Cel – w pełni konkurencyjny rynek energii elektrycznej, gazu ziemnego oraz paliw ciekłych Kierunek 5 – Wdrożenie energetyki jądrowej
• Cel – obniżenie emisyjności sektora energetycznego oraz bezpieczeństwo pracy systemu Kierunek 6 – Rozwój odnawialnych źródeł energii
• Cel – obniżenie emisyjności sektora energetycznego oraz dywersyfikacja struktury wytwarzania energii
Kierunek 7 – Rozwój ciepłownictwa i kogeneracji
• Cel – powszechny dostęp do ciepła oraz niskoemisyjne wytwarzanie ciepła w całym kraju Kierunek 8 – Poprawa efektywności energetycznej gospodarki
• Cel – zwiększenie konkurencyjności gospodarki.
Dokumenty o charakterze programowym/wdrożeniowym przyjęte na szczeblu wojewódzkim i lokalnym:
1. Strategia rozwoju województwa lubuskiego 2030 – projekt wersja 2.02
Jest dokumentem wyznaczającym strategiczne cele i kluczowe kierunki działań oraz przewidywane instrumenty ich realizacji w rozwoju województwa lubuskiego w kolejnej dekadzie. W strategii określono cel główny jako: inteligentne gospodarowanie potencjałami regionu dla osiągnięcia zrównoważonego
rozwoju, spójności społecznej i przestrzennej oraz wysokiej jakości życia mieszkańców. Zaplanowano zawarcie czterech celów strategicznych:
1. Inteligentna, zielona gospodarka regionalna
2. Region silny w wymiarze społecznym oraz bliski obywatelowi 3. Integracja przestrzenna regionu
4. Region atrakcyjny, efektywnie zarządzany i otwarty na współpracę
Wśród wymienionych celów i obranych kierunków interwencji, które wpisują się w politykę ochrony środowiska należy wymienić:
Cel strategiczny 1 – Inteligentna, zielona gospodarka regionalna
Cel operacyjny 1.2: Rozwój zielonej gospodarki, w tym energetyki przyjaznej środowisku Kierunki interwencji:
a) Wsparcie i promocja inwestycji w zakresie odnawialnych źródeł energii.
b) Budowa nowoczesnych oraz niskoemisyjnych źródeł rozproszonych, wykorzystujących w szczególności lokalny potencjał energetyczny.
c) Promowanie partnerstw na rzecz rozwoju innowacyjnych rozwiązań energetycznych, w tym klastrów energii
d) Racjonalizacja wykorzystania energii poprzez realizację przedsięwzięć służących poprawie zarządzania energią i efektywności energetycznej oraz upowszechnianie i promowanie postaw energooszczędnych.
e) Wspieranie produkcji przyjaznej środowisku i przechodzenia na gospodarkę o obiegu zamkniętym, w szczególności projektowanie i wdrażanie:
• niskoodpadowych technologii produkcji,
• efektywnych ekonomicznie i ekologicznych technologii odzysku (w tym recyklingu),
• unieszkodliwiania (w tym termicznego) i przekształcania odpadów.
f) Promowanie i wspieranie działań mających na celu przejście na gospodarkę niskoemisyjną:
• termomodernizacja budynków użyteczności publicznej, budynków mieszkalnych i innych obiektów, w tym z zastosowaniem odnawialnych źródeł energii,
• wspieranie rozwoju budownictwa energooszczędnego,
• działania na rzecz proekologicznej mobilności,
• budowa i modernizacja systemów ciepłowniczych.
g) Działania na rzecz ograniczenia tzw. niskiej emisji, szczególnie z indywidualnych źródeł ogrzewania i lokalnych kotłowni.
h) Wspieranie przechodzenia na gospodarkę o obiegu zamkniętym i) Przeciwdziałanie emisji gazów cieplarnianych
j) Promowanie zasad zrównoważonego rozwoju.
Cel strategiczny 3 Integracja przestrzenna regionu
Cel operacyjny 3.1: Modernizacja oraz rozwój infrastruktury komunikacyjnej i transportu zbiorowego Kierunki interwencji:
a) Rozwój infrastruktury i komunikacji drogowej:
• rozwój sieci dróg krajowych (w tym autostrad i dróg ekspresowych) wraz z niezbędnymi węzłami,
• budowa obwodnic miejscowości leżących w ciągach dróg krajowych, wojewódzkich i lokalnych, z uwzględnieniem kryteriów natężenia i bezpieczeństwa ruchu drogowego,
• budowa nowych i przebudowa istniejących przepraw mostowych na rzekach województwa wraz z dojazdami,
• wzmocnienie i przywrócenie uzasadnionych społecznie i gospodarczo powiązań transportowych z sąsiednimi regionami, w tym rozbudowa połączeń transgranicznych,
• przebudowa i modernizacja dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych, w szczególności w celu poprawy dostępu do sieci TEN-T oraz zapewnienia ich skomunikowania z węzłami dróg ekspresowych i autostrad oraz dostosowania do wymaganego stanu technicznego, w tym podniesienia ich parametrów do nośności 115 kN/oś,
• poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego poprzez likwidowanie miejsc niebezpiecznych.
b) Rozwój transportu kolejowego:
• rozbudowa, odbudowa i modernizacja linii kolejowych, w celu skrócenia czasów przejazdu oraz zwiększenia udziału transportu szynowego w przewozach pasażerskich i towarowych,
• elektryfikacja newralgicznych odcinków linii kolejowych,
• zwiększenie udziału nowoczesnego taboru kolejowego w przewozach wojewódzkich i międzywojewódzkich,
• zapewnienie dobrego skomunikowania z Centralnym Portem Komunikacyjnym oraz monitorowanie projektowanego przebiegu Kolei Dużych Prędkości z uwzględnieniem lokalizacji stacji na terenie województwa lubuskiego,
• poprawa stanu infrastruktury pasażerskiej stacji i przystanków kolejowych oraz budowa przystanków w nowych lokalizacjach,
• zwiększenie liczby połączeń kolejowych w ramach publicznego transportu zbiorowego, ze szczególnym uwzględnieniem połączeń największych miast regionu z polskimi metropoliami i połączeń transgranicznych,
• dostosowanie liczby połączeń kolejowych z ośrodkami edukacyjnymi i kulturalnymi w godzinach umożliwiających korzystanie z szerokiej oferty edukacyjnej/kulturalnej/sportowej
c) Inicjowanie i podejmowanie działań z zakresu poprawy standardu i dostępności do usług publicznego transportu zbiorowego, w tym na poziomie lokalnymi terenach wiejskich.
d) Zastosowanie inteligentnych i proekologicznych rozwiązań w transporcie zbiorowym.
e) Wsparcie oraz realizacja projektów i inwestycji z zakresu budowy, rozbudowy i modernizacji systemu tras rowerowych regionu.
f) Modernizacja śródlądowych dróg wodnych (Odrzańskiej Drogi Wodnej E-30 i Międzynarodowej Drogi Wodnej E-70) na terenie województwa lubuskiego.
g) Rozwój rozwiązań multimodalnych oraz budowa centrów logistycznych w sąsiedztwie głównych węzłów komunikacyjnych regionu.
h) Tworzenie zintegrowanych węzłów przesiadkowych, zintegrowanych systemów taryfowo- biletowych oraz dynamicznego systemu informacji pasażerskiej.
i) Korelacja przyjazdów/odjazdów różnego typu transportu zbiorowego.
j) Budowa systemu Park&Ride, dla samochodów i rowerów w pobliżu przystanków kolejowych i autobusowych.
Cel operacyjny 3.3:Zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego i publicznego Kierunki interwencji:
a) Budowa ,rozbudowa i modernizacja źródeł energii elektrycznej i ciepła, w tym wykorzystujących lokalne surowce energetyczne oraz uwarunkowania przyrodnicze, z uwzględnieniem polityki energetyczno-klimatycznej UE.
b) Rozbudowa oraz modernizacja sieci elektroenergetycznych, w tym najwyższych napięć.
c) Prowadzenie działań na rzecz bezpieczeństwa dostaw energii (zapobieganie tzw. blackout-om).
d) Modernizacja oraz budowa sieci gazowych, w szczególności na obszarach pozbawionych tego typu infrastruktury.
e) Wspieranie infrastruktury i doposażenia państwowych i ochotniczych straży pożarnych.
Cel operacyjny 3.4:Ochrona środowiska przyrodniczego, w tym przeciwdziałanie negatywnym skutkom zmian klimatu
Kierunki interwencji:
a) Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki:
• budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury oczyszczania ścieków, realizacja Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych,
• budowa systemów kanalizacji i oczyszczania ścieków na obszarach poza aglomeracją,
• budowa, rozbudowa i modernizacja sieci wodociągowych, w tym systemów zaopatrzenia w wodę, ujęć i stacji uzdatniania wody,
• wsparcie działań z zakresu zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych.
b) Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi:
• wdrażanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi w układzie ponadlokalnym w oparciu o instalacje komunalne,
• usprawnienie funkcjonowania systemu selektywnego zbierania/odbierania odpadów komunalnych,
• wdrażanie nowoczesnych technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów,
• usuwanie zagrożeń wynikających z niewłaściwego składowania odpadów oraz likwidacja nielegalnych składowisk,
• rekultywacja i zagospodarowanie terenów zdegradowanych,
• zachowanie i racjonalne wykorzystywanie zasobów glebowych.
c) Zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego:
• budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych,
• pogłębianie dna rzek,
• budowa zbiorników retencyjnych,
• współpraca jednostek samorządu terytorialnego z kraju i zagranicy (Niemcy) na rzecz realizacji programu ochrony przeciwpowodziowej,
• polepszenie warunków monitorowania zabezpieczenia przeciwpowodziowego, m.in. poprzez
• uzupełnianie i utrzymywanie w ciągłej gotowości magazynów przeciwpowodziowych,
• ochrona terenów narażonych na zalanie,
• ochrona terenów wodonośnych oraz lasów łęgowych.
d) Przeciwdziałanie skutkom suszy:
• zarządzanie wodami opadowymi,
• wsparcie dla inicjatyw w zakresie retencjii melioracji,
• promowanie rozwiązań magazynujących wodę.
e) Ochrona różnorodności biologicznej oraz georóżnorodności.
f) Ochrona przed hałasem:
• ograniczenie emisji hałasu drogowego,
• poprawa klimatu akustycznego w środowisku w otoczeniu zakładów.
g) Przeciwdziałanie zagrożeniom i minimalizacja skutków ekstremalnych zjawisk pogodowych (m.in. burze, ulewy, silne wiatry, fale upałów).
h) Inicjowanie, realizacja i promocja działań z zakresu kształtowania postaw proekologicznych.
i) Rozwój regionalnego systemu ochrony przyrody i krajobrazu.
2. Programy ochrony powietrza i plany działań krótkoterminowych
Obowiązek określania programów ochrony powietrza wynika z art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2020, poz. 1219). Programy określa się dla stref, w których poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji lub poziom docelowy. Programy mają na celu osiągnięcie dopuszczalnych poziomów i poziomów docelowych substancji w powietrzu.
Dotychczas opracowany został program ochrony powietrza (POP) dla strefy lubuskiej oraz odrębne plany działań krótkoterminowych (PDK):
• Uchwała nr XLII/626/18 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 26 lutego 2018 roku w określenia Aktualizacji programu ochrony powietrza dla strefy lubuskiej ze względu na przekroczenie wartości dopuszczalnej pyłu zwieszonego PM10 oraz wartości docelowych bezno(a)pirenu oraz arsenu w nim zawartych,
Uchwalony plan działań krótkoterminowych dla strefy lubuskiej:
• Uchwała nr XLVI/553/14 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 24 marca 2014 roku w sprawie określenia "Planu działań krótkoterminowych dla strefy lubuskiej".
3. Program ochrony środowiska dla Województwa Lubuskiego na lata 2017-2020
Dnia 10 kwietnia 2017 r. Sejmik Województwa Lubuskiego Uchwałą nr XXIX/450/17 uchwalił „Program ochrony środowiska dla województwa lubuskiego.”
W Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Lubuskiego wyznaczono 11 obszarów interwencji, dla których przypisano cele strategiczne i cele szczegółowe.
Obszar interwencji PA: Ochrona klimatu i jakości powietrza
Cel strategiczny: Poprawa jakości powietrza do osiągnięcia poziomów wymaganych przepisami prawa, spełnianie standardów emisyjnych z instalacji
Cele szczegółowe:
PA 1. Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza
PA 2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych Obszar interwencji W: Gospodarka wodna
Cel strategiczny: Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych województwa Zapewnienie skutecznej ochrony przed powodzią i suszą
Cele szczegółowe:
W 1. Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych W 2. Zwiększenie przepustowości koryt rzecznych
W 3. Ograniczenie wrażliwości terenów zagrożonych powodzią W 4. Ograniczenie wrażliwości terenów zagrożonych suszą Obszar interwencji GWŚ: Gospodarka wodno-ściekowa
Cel strategiczny: Rozbudowa zbiorowego systemu oczyszczania ścieków
Cele szczegółowe: Zwiększenie dostępu ludności do instalacji ochrony środowiska GWŚ 1. Realizacja zadań AKPOŚK
Obszar interwencji GO: Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów
Cel strategiczny: Stworzenie systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju oraz hierarchią sposobów postępowania z odpadami
Cele szczegółowe:
GO 1. Działania w zakresie kształtowania systemu gospodarki odpadami GO 2. Działania w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi
GO 3. Działania w zakresie gospodarki odpadami niebezpiecznymi Obszar interwencji OP: Zasoby przyrodnicze
Cel strategiczny: Ochrona, odtwarzanie i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej i georóżnorodności
Cele szczegółowe:
OP 1. Pogłębianie wiedzy o zasobach przyrodniczych województwa
OP 2. Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej zachowanie lub odtworzenie właściwego stanu ekosystemów i siedlisk oraz populacji gatunków zagrożonych
OP 3. Ochrona i odtwarzanie różnorodności biologicznej systemów leśnych
OP 4. Zmiana struktury gatunkowej i wiekowej lasów, odnowienie uszkodzonych ekosystemów leśnych OP 5. Edukacja leśna społeczeństwa, dostosowanie lasów do pełnienia zróżnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych
OP 6. Identyfikacja zagrożeń lasów i zapobieganie ich skutkom OP 7. Ochrona krajobrazu oraz ochrona korytarzy ekologicznych Obszar interwencji H: Zagrożenia hałasem
Cel strategiczny: Zmniejszenie uciążliwości hałasu poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów
Cele szczegółowe:
H 1. Monitoring hałasu i ocena stopnia narażenia mieszkańców województwa na ponadnormatywny hałas
H 2. Ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców Obszar interwencji PEM: Pola elektromagnetyczne
Cel strategiczny: Ochrona przed negatywnym oddziaływaniem pół elektromagnetycznych Cele szczegółowe:
PEM 1. Monitoring poziomów pól elektromagnetycznych na terenie województwa
PEM 2. Preferowanie nisko konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego Obszar interwencji OZE: Odnawialne źródła energii
Cel strategiczny OZE: Ograniczanie zużycia energii oraz zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii
Cel szczegółowy:
OZE 1. Zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii Obszar interwencji PAP: Zagrożenia poważnymi awariami
Cel strategiczny: Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych oraz minimalizacja ich skutków
Cele szczegółowe:
PAP 1. Minimalizacja ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych i w wyniku transportu PAP 2. Minimalizacja skutków wystąpienia poważnych awarii
Obszar interwencji K: Zasoby geologiczne
Cel strategiczny: Zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi Cel szczegółowy:
K 1. Minimalizacja strat w eksploatowanych złożach oraz ochrona środowiska przed negatywnym oddziaływaniem przemysłu wydobywczego
Obszar interwencji GL: Gleby (degradacja powierzchni ziemi i gleb)
Cel strategiczny: Ochrona powierzchni ziemi przed negatywnym oddziaływaniem oraz rekultywacja terenów zdegradowanych
Cel szczegółowy:
GL 1. Zagospodarowanie powierzchni ziemi zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.
4. Strategia Rozwoju Gminy Świebodzin na lata 2015-20253
Dokument został przyjęty Uchwałą Nr XI/173/2015 Rady Miejskiej w Świebodzinie w dniu 28 sierpnia 2015 r. Strategia przewiduje zrównoważony rozwój gminy, biorąc pod uwagę lokalizację gminy w województwie lubuskim na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych i bliskość miasta do zachodniej granicy. Misją Gminy Świebodzin jest wykorzystanie potencjału endogenicznego obszaru poprzez wsparcie lokalnej przedsiębiorczości, rozwój turystyki i wzmocnienie zewnętrznych stosunków gospodarczych, jak również zapewnienie mieszkańcom nieskrępowanego rozwoju osobistego i zawodowego poprzez podniesienie standardów infrastruktury publicznej i usług publicznych.
Strategia ta przewiduje zrównoważony rozwój gminy w następujących obszarach strategicznych:
1. Gospodarka lokalna
Cel strategiczny - Wspieranie rozwoju lokalnej gospodarki poprzez podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej, aktywizację przedsiębiorczości i promocję zatrudnienia
Pola operacyjne:
• Atrakcyjność inwestycyjna,
• Przedsiębiorczość,
• Zatrudnienie,
• Rolnictwo i przetwórstwo rolno-spożywcze 2. Środowisko i zasoby
Cel strategiczny - przyjazne wykorzystanie zasobów dziedzictwa kultury i przyrody dla rozwoju turystki rekreacji i sportu
Pola operacyjne:
• Dziedzictwo przyrody i bioróżnorodność,
• Dziedzictwo kultury i infrastruktura kultury,
• Turystyka, rekreacja i sport 3. Spójność infrastrukturalna
Cel strategiczny - Poprawa jakości życia mieszkańców w oparciu o wysokie standardy infrastruktury
Pola operacyjne:
• Dostępność i spójność komunikacyjna,
• Gospodarka niskoemisyjna i odnawialne źródła energii,
• Rewitalizacja i mieszkalnictwo,
• Technologie cyfrowe,
• Bezpieczeństwo publiczne,
• Gospodarka wodno-ściekowa i gospodarka odpadami 4. Kapitał społeczny
Cel strategiczny - Wspieranie rozwoju mieszkańców i aktywizacja podmiotów trzeciego sektora oraz wzrost efektywności zarządzani
Pola operacyjne:
• Edukacja,
• Włączenie społeczne,
• Aktywne i zdrowe społeczeństwo,
• Usługi czasu wolnego,
• Współpraca z organizacjami pozarządowymi,
• Zarządzanie w samorządzie.
5. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Świebodzin
Dokumentem został przyjęty uchwałą nr XVIII/272/2016 Rady Miejskiej w Świebodzinie z dnia 31 marca 2016 roku. Plan gospodarki niskoemisyjnej jest dokumentem strategicznym, którego celem jest promowanie działań związanych z szeroko rozumianą gospodarką niskoemisyjną, jak również z poprawą stanu powietrza atmosferycznego. Do celów strategicznych Planu ukierunkowanych na działania niskoemisyjne i efektywnie wykorzystujące zasoby należą:
• redukcja emisji gazów cieplarnianych,
• redukcja zużycia energii finalnej w poszczególnych sektorach odbiorców energii,
• zwiększenie udziału energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii (OZE),
• poprawa jakości powietrza na terenie miasta,
• wzrost efektywności energetycznej.
Cele szczegółowe wiążą się z zapewnieniem korzyści ekonomicznych, społecznych i środowiskowych (zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju) płynących z działań zmniejszających emisje, osiąganych m.in. poprzez wzrost innowacyjności i wdrożenie nowych technologii, zmniejszenie energochłonności, utworzenie nowych miejsc pracy na terenie całej Gminy Świebodzin, a w konsekwencji sprzyjającej wzrostowi konkurencyjności gospodarki.
3. PODSTAWOWE DANE O GMINIE ŚWIEBODZIN 3.1. Położenie geograficzne
Gmina Świebodzin leży w środkowo-wschodniej części województwa lubuskiego, w centralnej części powiatu świebodzińskiego. Gmina Świebodzin jest miejsko-wiejską. Sąsiaduje z gminą: Lubrza, Szczaniec i Skąpe (powiat świebodziński) oraz z gminą Międzyrzecz i Trzciel (powiat międzyrzecki), gminą Sulechów (powiat zielonogórski).
W skład gminy wchodzi miasto Świebodzin oraz 23 sołectwa: Jordanowo, Gościkowo, Nowy Dworek, Glińsk, Witosław, Rusinów, Ługów, Wilkowo, Borów, Rozłogi, Lubogóra, Chociule, Rudgerzowice, Osogóra, Rosin, Raków, Kępsko, Jeziory, Lubinicko, Kupieninio, Rzeczyca i Grodziszcze.
Powierzchnia Gminy Świebodzin wynosi 22 641 ha, z czego na obszar miasta przypada 1 693 ha, a na obszar wiejski 20 948 ha. Powierzchnia gminy zajmuje 24,2% powierzchni powiatu świebodzińskiego i pod tym względem jest największą jednostką administracyjną w powiecie.
Rysunek 1 Gmina Świebodzin w powiecie świebodzińskim
Zgodnie z regionalizacją fizyczno-geograficzną (wg J. Kondrackiego 1988 r.), gmina znajduje się w obrębie prowincji: Niż Środkowoeuropejski, podprowincji: Pojezierza Południowobałtyckie, makroregionu: Pojezierze Lubuskie oraz mezoregionu: Pojezierze Łagowskie i Równina Torzymska. Na obszarze gminy dominuje krajobraz młodoglacjalny. Rzeźba terenu jest urozmaicona - ukształtowana przede wszystkim przez poznańską fazę zlodowacenia bałtyckiego. Przeważa zróżnicowany krajobraz pagórkowaty i sandrowy, tylko miejscami równinno-morenowy (okolice Rzeczycy, Kupienina).
Charakterystyczne jest występowanie jezior.
Pod względem struktury użytkowania gruntów w gminie przeważają użytki rolne, które stanowią 61% powierzchni gminy. Najwięcej jest gruntów ornych. Grunty leśne oraz zadrzewienia i zakrzewienia stanowią 28,5% gminy. Grunty zabudowane i zurbanizowane zajmują 7,1% powierzchni gminy.
Szczegółowa charakterystyka została przedstawiona w poniższej tabeli.
Tabela 1 Struktura użytkowania gruntów
Sposób użytkowania gruntów
Powierzchnia [ha]
% powierzchni Gmina Świebodzin
- ogółem
Obszar miasta
Obszar wiejski
Powierzchnia ogółem 22641 1693 20948 100
Użytki rolne,
w tym: 13806 1078 12728 61,0
grunty orne 11895 776 11119
sady 369 165 204
łąki trwałe 932 95 837
Sposób użytkowania gruntów
Powierzchnia [ha]
% powierzchni Gmina Świebodzin
- ogółem
Obszar miasta
Obszar wiejski
pozostałe użytki rolne 407 22 385
Grunty leśne oraz zadrzewione i
zakrzewione 6457 45 6412 28,5
Grunty zabudowane i zurbanizowane 1618 526 1092 7,1
Grunty pod wodami 552 26 526 2,4
Nieużytki 203 18 185 0,9
Tereny różne 5 0 5 0,1
Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS wg stanu na 31.12.2014.
3.2. Demografia Dane statystyczne
Gmina Świebodzin na dzień 31 XII 2019 r. liczyła 29 984 mieszkańców, z czego 52% stanowiły kobiety, a 48% mężczyźni. W porównaniu do roku 2015 liczba ludności gminy zmniejszyła się o 298 mieszkańców. Pod względem liczby ludności Gmina Świebodzin zajmuje pierwsze miejsce w powiecie.
Ludność gminy stanowi 53,7% ludności całego powiatu świebodzińskiego.
Tabela 2 Liczba ludności w latach 2015-2019
Rok Ogółem mieszkańców Kobiety Mężczyźni
2015 30282 15698 14584
2016 30256 15697 14559
2017 30198 15704 14494
2018 30048 15613 14435
2019 29984 15593 14391
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS-BDL.
W mieście w 2019 roku mieszkało 21 685 mieszkańców (tj. 72,3% wszystkich mieszkańców gminy), natomiast obszar wiejski był zamieszkiwany przez 8 299 mieszkańców.
Gęstość zaludnienia dla gminy wynosi 132 osoby na km2. Dla porównania w powiecie świebodzińskim wskaźnik ten wynosił 60 os/km2 a w województwie lubuskim – 72 os/km2.
Ludność w wieku produkcyjnym stanowi 59,6% mieszkańców gminy. Porównując dane z 2015 roku można zauważyć, że społeczeństwo w gminie starzeje się. Spadła liczba osób w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym. Odnotowano natomiast wzrost ludności w wieku poprodukcyjnym.
Tabela 3 Struktura ludności wg ekonomicznych grup wieku (wg stanu na 31 XII 2019 r.)
Wyszczególnienie Wiek
przedprodukcyjny
Wiek
produkcyjny Wiek poprodukcyjny
Gmina Świebodzin 5634 os. 17860 os. 6490 os.
% ogółu mieszkańców 18,8% 59,6% 21,6%
Porównanie z 2015 r.
% ogółu mieszkańców
5656 os.
18,7%
18930 os.
62,5%
5696 os.
18,8%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS-BDL.
3.3. Komunikacja
Gmina leży na przecięciu trzech ważnych szlaków komunikacyjnych obejmujących drogi międzynarodowe: E-30 (autostrada A2 Berlin-Warszawa-Moskwa) oraz E-65 (droga ekspresowa S3 Szczecin-Jakuszyce), i drogę krajową DK nr 92 Rzepin – Poznań - Warszawa oraz przebiegającą przez teren zarówno miasta jak i gminy ważną międzynarodową magistralę kolejową E-20 (Warszawa Zachodnia-Kunowice-Berlin).
Drogi
Przez teren gminy przebiegają:
1. Autostrada A2 relacji Berlin – Warszawa o łącznej długości na terenie gminy 8,159 km (od km 64+200 do km 72+359);
2. Droga ekspresowa S3 relacji Świnoujście – Jakuszyce (granica państwa) o łącznej długości na terenie gminy 23,555 km (od km 142+212 do km 165+767);
3. Droga krajowa nr 92 o długości 14,695 km (od km 40+856 do km 55+551);
4. Drogi wojewódzkie o łącznej długości na terenie gminy 15,92 km:
• Nr 276 relacji Krosno Odrzańskie - Świebodzin o długości 7,63 km,
• Nr 303 relacji Świebodzin – Brudzewo – Babimost - Powodowo o długości 8,29 km, 5. Drogi powiatowe o łącznej długości na terenie gminy 88,5092 km:
Drogi zamiejskie:
• 1209F Rosin-Raków-Szczaniec
• 1217F Jordanowo-Wilenko-Szczaniec,
• 1218F Jordanowo-Glińsk-Rzeczyca,
• 1219F Lubrza-Rusinów-Glińsk,
• 1220F Jordanowo-Lubrza
• 1221F Jordanowo-Staropole-Sieniawa-Gr.Woj.
• 1228F Świebodzin-Ołobok-Rokitnica
• 1229F Skąpe-Łąkie-Chociule-Rudgerzowice
• 1230F Rudgerzowice-Lubinicko
• 1231F Wilkowo-Borów-Ołobok
• 1232F Radoszyn-Rudgerzowice
• 1242F Pieski - Zarzyń - Lubrza – Świebodzin
• 1243F Wilkowo-Ługów Drogi miejskie:
• 4009F 1 Maja
• 4016F 30 stycznia
• 4018F Generała Świerczewskiego
• 1228F Gen. Sikorskiego
• 4002F Głogowska
• 4003F Grottgera
• 1004F Kawaleryjska
• 4004F Kolejowa
• 4004F Kolejowa – dół
• 4004F Kolejowa - zjazd z wiaduktu
• 4005F Konarskiego
• 4006F Łąki Zamkowe
• 1242F Łęgowska
• 4007F Łukowa
• 4008F Łużycka
• 4010F Matejki
• 4011F Młyńska
• 1212F Okrężna - Zbąszynek
• 4012F Parkowa
• 4013F Piłsudskiego
• 4001F Plac Browarniany
• 1228F Sobieskiego
• 4017F Sulechowska
• 4015F Szpitalna
• 4019F Wałowa
• 4020F Wojska Polskiego
• 4021F Zamkowa
• 4022F Żymierskiego
6. Drogi gminne o łącznej długości 337,34 km, na co składają się:
• drogi wewnętrzne w obszarze wiejskim – 249,45 km,
• drogi wewnętrzne w obszarze miejskim – 52,57 km,
• drogi publiczne na terenie gminy – 35,32 km.
Linie kolejowe
Przez teren gminy przebiegają następujące linie kolejowe:
• nr 3 Warszawa Zachodnia – Kunowice, jest to linia magistralna, dwutorowa, zelektryfikowana,
• nr 375 Międzyrzecz - Toporów, linia znaczenia miejscowego, jednotorowa, niezelektryfikowana.
Trasy rowerowe
Funkcje edukacyjną mają również ścieżki turystyczne:
• Szlak turystyczny pieszo-rowerowy wokół J. Wilkowskiego – szlak utworzony i oddany do użytku w 2012 r., inwestorem jest Gmina Świebodzin. Trasa szlaku przebiega linią brzegową jeziora z wykorzystaniem nieruchomości leśnych będących w zarządzie Nadleśnictwa Świebodzin.
Długość utworzonego szlaku wynosi 6 km.
• Rowerowa ścieżka turystyczna Lubogóra – Ołobok – do granicy z gminą Skąpe – ścieżka oddana do użytku w 2014 r., której inwestorem jest Gmina Świebodzin. Odcinek ścieżki rowerowej jest przedłużeniem wcześniej oddanego odcinka ścieżki rowerowej od Świebodzina do Lubogóry. Trasa ścieżki, której długość wynosi 1,5 km graniczy z drogą publiczną do miejscowości Ołobok i ma w szczególności zapewnić bezpieczeństwo osób korzystających z tego odcinka drogi.
3.4. Rozwój gospodarczy i społeczny Rynek pracy i gospodarka
W Gminie Świebodzin na koniec 2019 roku funkcjonowało 3 576 podmiotów gospodarczych, z czego na sektor prywatny przypada 96,6% wszystkich podmiotów. Struktura branżowa gospodarki skupia się wokół handlu hurtowego i detalicznego, naprawy pojazdów samochodowych oraz działalnością związaną z obsługą rynku nieruchomości. Na terenie miasta funkcjonuje 81% wszystkich podmiotów gospodarczych. W poniższej tabeli przedstawiono szczegółowo podział podmiotów na sekcje.
Tabela 4 Podmioty gospodarcze według sekcji i działów PKD na terenie gminy w 2019 roku
Podmioty wg sekcji i działów PKD 2007
Liczba podmiotów gosp.
Obszar miasta
Obszar wiejski
A - rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 36 33
B - górnictwo i wydobywanie 1 0
C - przetwórstwo przemysłowe 236 94
D - wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną,
gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 1 1
E - dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność
związana z rekultywacją 4 1
F - budownictwo 336 110
G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych,
włączając motocykle 544 138
H - transport i gospodarka magazynowa 187 59
I - działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 91 15
J - informacja i komunikacja 60 5
K - działalność finansowa i ubezpieczeniowa 57 17
L - działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 509 29
M - działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 189 34
N - działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 73 24 O - administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia
społeczne 12 6
P - edukacja 79 9
Q - opieka zdrowotna i pomoc społeczna 217 46
R - działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 41 13
S i T - pozostała działalność usługowa, oraz gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby
210 56
U - organizacje i zespoły eksterytorialne 0 0
Ogółem 2886 690
Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.
Atrakcyjne położenie komunikacyjne ma bezpośredni wpływ na rozwój gospodarczy. Duże znaczenie posiadają także przemysłowe tradycje Świebodzina, datujące się na początek XIX w. (1818 r.).
Wśród podmiotów gospodarczych największe to:
• RECARO Aircraft Seating Polska Sp. z o.o. - producent foteli do samolotów,
• SECO/WARWICK S.A. - producentów urządzeń do procesów cieplnych
• SPRICK ROWERY Sp. z o.o. – producent rowerów,
• Johnson Controls Polska Sp. z o.o. - lider w zakresie produkcji systemów do inteligentnych budynków oraz systemów wnętrz i akumulatorów samochodowych.
W grudniu 2019 roku liczba bezrobotnych w gminie wynosiła 471 osób, w tym 263 osoby to kobiety. W mieście było 322 bezrobotnych, a w obszarze wiejskim 149 osób. W powiecie świebodzińskim na koniec 2019 roku stopa bezrobocia wynosiła 3,5%, a bezrobotnych było 890 osób.
W województwie lubuskim stopa bezrobocia na koniec 2019 roku wynosiła 4,9%. Od kilku lat bezrobocie systematycznie spada.
Turystyka
Gmina posiada bardzo dobre warunki dla rozwoju turystyki wypoczynkowej.
Przez tereny gminy przechodzą następujące szlaki:
• zielony szlak turystyczny, przebiegający trasą: Świebodzin - Rozłogi - Wilkowo camping nad jeziorem - Tyczyno leśniczówka - Grodzisko nad jeziorem Niesłysz - Ołobok - Niesulice – Przełazy. Dalej biegnie przez Łagów do Gościkowa. Trasa łącznie wynosi ok. 60 km.
• Lubrzański Szlak Kajakowy, przebiega od Lubrzy do Gościkowa, ma ok. 15 km długości.
• Ścieżka przyrodnicza prowadząca wschodnim brzegiem jeziora Niesłysz, przez Grodzisko do leśniczówki Tyczyno o dł. 6 km.
• Brukowana ścieżka pieszo-rowerowa ze Świebodzina do Wilkowa dł. 2,5 km.
Głównym kierunkiem poruszania się turystów na terenie gminy jest trasa ze Świebodzina nad jezioro Niesłysz przez Ołobok do Niesulic. Inną trasą prowadzącą nad jeziora ze Świebodzina jest trasa przez Wilkowo-Borów do Niesulic lub do Tyczyna (Krzeczkowa). Młodzieżowe grupy rowerowe korzystają także z nieoznaczonych tras rowerowych prowadzących ze Świebodzina przez Ługów do Lubrzy lub dalej przez Bucze i Żelechów do Łagowa.
Na terenie miasta znajdują się liczne zabytki architektoniczne, w tym m.in.:
• kościół parafialny p.w. Św. Michała Archanioła w Świebodzinie, z XV w.,
• fragmenty murów obronnych, pochodzące z XIV
• szkoła parafialna przy kościele Św. Michała, pochodzącą z 1602 r.,
• park miejski im. F. Chopina, pochodzący z przełomu XIX-XX wieku,
• cmentarz miejski z kaplicą pochodzącą z II połowy XIX stulecia z zachowanymi nielicznymi nagrobkami z II połowy XIX w.,
Wśród atrakcji wymienić można również figurę Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata, która nawiązuje do pomnika Chrystusa Odkupiciela w Rio de Janeiro, od którego jest o 3 metry wyższa.
Obecnie statua pomnika w Świebodzinie jest najwyższą rzeźbą przedstawiającą Jezusa Chrystusa na świecie. Ponadto w Świebodzinie znajduje się ławeczka Czesława Niemena, który przez lata związany był z miastem.
4. OCENA STANU ŚRODOWISKA 4.1. Ochrona klimatu i jakość powietrza 4.1.1. Warunki klimatyczne
Gmina Świebodzin położona jest w śląsko-wielkopolskim regionie klimatycznym (wg. W.
Okołowicza i D. Martyn), dla której charakterystycznymi cechami jest dominujący wpływ mas powietrza polarnomorskiego, co znacząco wpływa na rozkład temperatury i opadów atmosferycznych w ciągu roku. Zimy są łagodne i krótkie, ze średnią temperaturą powietrza w najchłodniejszym miesiącu styczniu nieprzekraczającą -2°C, lata są wczesne, długie i ciepłe. Najcieplejszym miesiącem jest sierpień ze średnią temperaturą powyżej 18°C. Amplitudy temperatur są mniejsze od przeciętnych. Mimo znacznych wpływów wilgotnych, oceanicznych mas powietrza na kształtowanie się klimatu, rejon ten należy do mało zasobnych w opady atmosferyczne. Średnia suma opadów z wielolecia 1981-2000 wyniosła 527 mm dla Gorzowa Wielkopolskiego i 581 mm dla Zielonej Góry. Liczba dni z opadem wynosi średnio 152 w ciągu roku, przy czym opady śnieżne pojawiają się przeciętnie w drugiej połowie listopada, ostatnie w drugiej dekadzie kwietnia. Wiatry przeważają z kierunków zachodnich, południowo- zachodnich i północno- zachodnich (ok. 52%).
W obrębie gminy, w konsekwencji jej urzeźbienia, można wydzielić dwa generalne typy klimatu lokalnego: klimat wysoczyzn i klimat rynien subglacjalnych.
Klimat wysoczyzn obejmuje najbardziej wzniesione partie gminy i jest bardzo korzystny dla osadnictwa. Nie obserwuje się tu zastoisk chłodnych mas powietrza, które spływa ku rynnom subglacjalnym. Korzystnie prezentują się także warunki solarne, zwłaszcza w obrębie stoków
obrębie stoków eksponowanych w kierunku północnym, warunki topoklimatyczne są pogorszone - otrzymują mniej promieniowania, są częściej zacieniane, stąd chłodniejsze i wilgotniejsze.
Klimat rynien subglacjalnych jest generalnie niekorzystny dla osadnictwa. Można go porównać z klimatem dolin. Zaznaczają się tu często inwersje termiczne powodujące wzrost częstotliwości występowania mgieł i opadów, a zimą przymrozków. Występują złe warunki przewietrzania, co powoduje kumulację zanieczyszczeń. Występowanie jezior, obszarów z płytką wodą gruntową dodatkowo podnosi wilgotność powietrza. Miasto Świebodzin jest generalnie niekorzystnie położone pod względem klimatycznym (w znacznej części leży na dnie rynny, która jest typowym obszarem inwersyjnym).
4.1.2. Wpływ zmian klimatu na funkcjonowanie gminy
Podatność obszaru na zmiany klimatu zależy od jego położenia fizyczno-geograficznego, ukształtowania powierzchni, charakteru i stanu sektorów i zawartych w nich komponentów, które ze względu na cechy własne wykazują różny poziom reagowania na zagrożenia klimatyczne. Wyłoniono cztery najbardziej wrażliwe sektory na zmiany klimatu: zdrowie publiczne, energetyka i gospodarka wodna.
Sektor zdrowia publicznego
Wysokie temperatury, a w szczególności fale upałów mają wpływ na śmiertelność osób starszych i chorych. Wysokie temperatury powietrza, wraz z intensywnym promieniowaniem słonecznym powodują silny stres cieplny, nadmiernie obciążając układ sercowo-naczyniowy, układ oddechowy oraz powodując spadek odporności organizmu. Wzrasta ryzyko udaru cieplnego i zgonów wywołanych gorącem. Na nasilające się fale upałów i dni z wysoką temperaturą szczególnie wrażliwe są osoby przewlekle chore, w tym osoby z problemami układu krążenia i chorobami dróg oddechowych.
Obserwowany wzrost temperatury maksymalnej w całym cyklu rocznym może ponadto skutkować zwiększeniem ryzyka chorób odkleszczowych - kleszcze mogą występować, zarówno w lasach, w parkach miejskich, ogródkach przydomowych, działkach czy innych terenach zielonych.
W przypadku szczególnie uciążliwych i długotrwałych fal upałów należy spodziewać się również zwiększonego obciążenia placówek służby zdrowia i opieki społecznej.
Coraz częściej występujące opady nagłe, powodują wystąpienie nagłych podtopień o charakterze krótkotrwałym i lokalnym. Wrażliwość na opady atmosferyczne dotyczy głównie osób starszych, osób z ograniczoną mobilnością oraz osób bezdomnych, których zdolność reagowania na ekstremalne zdarzenia jest dużo niższa, jednak skutki ekstremalnych opadów może odczuć cała populacja.
Przeciwnym zjawiskiem do opadów nagłych są coraz częściej pojawiające się okresy bezopadowe, na które narażone są przede wszystkim osoby starsze, dzieci i osoby chore, dla których funkcjonowanie w tym okresie jest bardziej uciążliwe i zagraża zdrowiu. W okresach bezdeszczowych wzrasta również stężenie alergenów w powietrzu, a tym samym nasilenie objawów alergii.
Sektor energetyka
W sektorze energetycznym zmiany klimatu będą wywierać bezpośredni wpływ zarówno na dostawy energii, jak i popyt na nią. Najbardziej narażone na awarie (odkształcenia przewodów z powodu wysokich i niskich temperatur powietrza) są sieci napowietrzne. Podziemne sieci kablowe są odporne na warunki atmosferyczne. Intensywne opady deszczu mogą negatywnie wpłynąć na uszkodzenie infrastruktury energetycznej np. poprzez zalanie stacji transformatorowych.
W przypadku podsystemu zaopatrzenia w gaz nie odnotowano żadnych strat ani zakłóceń funkcjonowania komponentu, związanych z wystąpieniem ekstremalnych zjawisk pogodowych.
Gospodarka wodna
System zaopatrzenia w wodę z ujęć głębinowych jest wrażliwy na zjawiska suszy i niedoborów wody.
Inne istotne dla sektora zjawiska klimatyczne odnoszą się głównie do wzrostu temperatury, wzrostu liczby fal upałów, a także zwiększenia liczby dni bez opadu. Takie trendy mogą prowadzić do występowania okresów suchych lub suszy atmosferycznej, podczas których wzrasta zapotrzebowanie na wodę. W wyniku deszczy nawalnych następuje intensywny spływ powierzchniowy, szczególnie z terenów uszczelnionych. Zarówno rowy melioracyjne jak i zbiorniki małej retencji stanowią bardzo istotną rolę w retencjonowaniu wód i ochronie przed lokalnymi podtopieniami wynikającymi z nagłych opadów.
4.1.3. Jakość powietrza atmosferycznego
O stanie jakości powietrza decyduje zawartość w nim różnorodnych substancji, których koncentracja jest wyższa w stosunku do warunków naturalnych.
