Stratygrafia osadów czwartorzędowych w widłach Wisły i Narwi

(1)

Marian :PIElR.ImK

Stratygrafia osadów czwartorzędowych w widłach Wisły i Narwi

Pooczasbadań ·geologic.mo-in'Żym..ierSkioh i thydJrQgoologicznyclh wyko- nywanyC!h przez liG w Ilaⁱtacll1 '1963~615zelbrano Obfity materiał dokumen- tacyjny, dotyczący m.in. geologii' .osadów czwartorzęd'Owych W tym <rejonie. Badania· te pozWIOlilły na' ~tosu1;l.ik{)wo dokładne l'iozpom.aple osadów

czwartorzęd'Owych. 'Oraz stwieM'zenie. głęlbokich :f'Orm eroży'jtiych.

Wd.erc-enia !badawcze

ho

,dt'wo'róWJ) wykooano w dwóc!h pTzetkrojacth

p1'OStopadłycth do doliny Wisły i Narwi. Osiągnęły oner6żną ·głębokość

od 39,0 m ,do 811,6 m.

rw

najgłęoszym otwoirze w Łomn.ej nawierc'Ono iły plioceńSkie I(rbrzeciorzęd}, a pozostałezallrońcrono w osadach z .okresu zlodowacenia poł1udJnimvQplOllskiegO'.· Materiały dO' rtycth prze/kJrojów ~io

!DO profilami wierceńpochod:zącymiz !PIG4iBW ,~Hy;dll'Qgeo" i A:rcthiwum

Wierceń IG. Do i!nte1'!Pretacji przekrojów' wy1kO'rzystanO' łąc:zm.ie materiał

z 61 wierceń. Dwa otwory - Olszewtnica iZegrze ~ zostalyoplracowane przez J. :Nowak w 19'60 il". Lokalizację przekrojÓw geologicznych wraz 'z ciekawszyttl:i wierceniami 'badawozym! plrzedstawia liig. 1.

CZlWIAR'l101RZĘD

PodłO'żemosadów czwa;ritorzędowycih na. tym terenie są !iły' plioceIlslkie z cienkimi włkładlkami PYłów i !piasków. Mają one I'Ió2mą baTWę - od ja.::

snoszarej do ciemnosza:rej, często zieloną, a wietrzejące pstrą - wskutek

ro2Jkładu pyłu pirytvow€lg'O - c'zerwaną, pomarańczową, ~ółtą. P'Owierzch- nia' s11rotpu tycih (utworów jest er'Ozyjna i mac.mie się obniża w ikiertl.!IlDw

północno-wschOd.!nim. !Na !lewym brzegu 'Wisły 'W Ło:mn·ejstrop osadów

plioceńSkich 'leży na wysokości 2,:5 ^lInn.p.m., jp<;>między Wisłą i Narwią,

w O1szewtnicyna wys.---'i17,O .m, .~ :na iPraJWyIn lbr:zJeguNarwi .w Zegrzu

ju~ na rwys .. 411,0 m !p.p.m. !N'ieregu[al'i!Ile ukształitowanie strQpuosadów plio--

ceńskichspowod'Owałaegzaracja lądo'Wcowa . ora·z!dzia'łalniość er'Ozyjna rzek uschył!k.u pUooenu i na począ1Jku czwąrtorzęd'U. Wraz'z>()i~i€'ID się sUrQPU 1P'QICM'oża wzraSta mią'ŻSz<>śćosądów :czwall"tlorzędu .. W ()IIllawia-

nejczęścidolilny Wislły d. iNa'rwi ora'z na przyległE!l wysoczyźnieJeatona Kwoa.l'talnik Geologiczny, t. U, II1r 8, 1·9'ro ^l".

(2)

524 ^lMa'l'ian^!Perek

duża: w Łomnej wynosi 7\2,19 m, w Olszew.n'icy 9,5,6 ~, a na wysoczyźnie

prawego Ibrzegu:Narwi w Zegr2lU 111218,2 m. .

W oIbręlbie oma'Wialhego 'OIbsza.ru pradolilIly Wisły.na u!twory czwarto-

rzędowe pod względem genetycznym i SltrartYlg,raficmym SldaldaJą się osady lodowcowe. fJJuwioglacjahl,ę i 'zastoiSkowe"poGho.dzącez Okresu zlodo:-

o"

o ^l

iN

" •

"'.".-

..-<1l...-. __

.' _•

.

^'

.

^'

..

.

!!

J[

Fig. l. Loka'lizacja przekrojów geologicznych

Loc.altion of geological cross sectioll6

1 - w1ercen!Ja badalwcrlle. A-<B, C-ID - itole jp:l'IZe/Im'o~6w

·geOllOf1llcznYlClh, iI -- taJras zalelWO·Wy. LI - taras 1Il1lidz8ile"

wowy, ]I'I - !wysOOZyrmla plJEUstoceń9k:a

:I. - ~lon dtilJlings; A-B, C-D - l1nB!i o! geolo~l 0NlSS sec1llons; I - ~00Id itelTace, .lI - over-tlood. terrace, IIJ.I -:-lPlelStocene iUP1and

wacenia poh1diniowqpolSkiego;osalCly zastolSkowe i rzecme z ^~resuinter-

glacjału mazowiecłk:iego; osady tfllllwioglacjałne i ·rzeczne z okresu !Zlodo- wacenia lPółn:ocnqpolskiego ora'z osady crz€Cme i eoliczne z dkrresu holoceń

skiego. Bralk: jest osadJ6w z dk:resu intEIDglacja~u eemsk:iego. W tym dkr€sie

przeważały.procesy 'ero;zyjlIle. lNatomiast()lSaJdy [,odówc·owe, lf1uwioglacjaJ.- ille i. za'stoiSkowe 'z oikresu ,zlodowacema ś1"OidkJOwopolSlciego budują wy-

soczymę lIla !prawym brzegu lNami ci. na [le\VY.!IIl (brzegu ,W'iBly .

.z:IJODOW AOENiIE POl.UDN'JDWOPIOIaKIE

Okres zlaiowaoonia porud!n:ioW'OpoilSkiego zaznac~ się dwoma stadia-

łami r~ezenlbowanymi przez !dwie. watrStwy glin 2JWałowycih, IPrzed~elo

nyoh iłam'i lWa'TWIOwymi i wodnolodowcowymi piaSkami interstadialnymi.

Gliny iZWa[łOwe zawierają głazy, otoczalk:i i pojedync,ze ziama żwiru. Bar- wa icihjest przewa\Żlnie ciemnoszacra.

Glina zwałowa stadiaru starszego spoczyWa ibe~iQ naosad'aclh

plioceńSk:icih. J!edynie w '~ZU' jest odldzielooaod pIi.iocenu waTstwą

(3)

Osady czwartorzędowe w. widłach 'Wisły i lNa'l"wi 525

(m:iąższ.ość '116,2 m) piaSków średnioziarn,istychze żwi'rem, iZaliczanycll. ~J.

Nowak, l'9'6^IOa, b) do osadów il"zoomych interglacja;~u najistarszego lU!b flu- wdoglacjahlyclh'tegozlodowac,enia. :Miejscami gllna 'zwałowa w części spą

gowej Je~t prz'em'ieszana z Hem plioceńskim. W począl1Jkowym oilm'esie ilI1-

tel'lglacjału. mazowieclkiego glinaia '2lOstała rozcięta (Łomna,01lw. 3a).

Z ~resu s1:a!diałru staTSzegozlodowacenia połu!dniowopoIskiego iachOwała się j-edynie (otw.· 3a) lm'a . osadów o1Jirgoc-eńSkich !barwy ciemnozielOnej

o{) mią!ŻszO!Ści 0,7 m. iSlkłada się ona w przewadze z !pia~u kwarcowego, a .pddrzędnie z piasku glaukO!Ilitow'ego i

pyro.

IW Okresie ł'ecesji lądolodu miąższość gliny zwałowej stadiału starsz;egolbyła lolkalnie .reduJkowaoo 'erozyjnie!(Olazewnica), o czym świadc'zy występująca w jej strqpie warstwa brudru o 1IXlią::hszości 0,4 m. W ro~atrywaJl1ym Obszarze ~zO!Ść

Igliny zwa9:owej oostałli. stwierdZOlłla tylko w dwOOh miejscowościach -

W ZE!jg,r2l11 :m;,5 m i w IOlszewnicyzaledwie 3,1 m, co :nie daje podstaw do

uQgblnień witym w2Jględzie. [pIonad:to strqp gl.i!ny 'wałowej napotkano

w

,jednym z wierceń lIla :głęlb. 6¹7,'6

:m,

lecz ~ł~iQIlJOza'ledwi,e 2,4 m. MolŻ

na przypuszczać, że głill1.a zwałowasltall'Bzego stadiału zlodowacenia ipOłud

niowqpolsik.iego występuje :na caiym. ro~a'tryw8JIlym o'bsza'rze.

Osady interBtadJia'Jm.e 1 przedzielające dwie gliny zwałQwezłożolIle są (wymieniając od dołu): z 'iłów 'WM"Wowyclh, !piasków o ~ó2m.ej granulacji i iłów wa,rwowycih. Dolna warstwa iłów warwowych ,1~ży bezpośrednio na glinie zwałowej i odpowiada okresowi rooesji stadia'łru starszego 'zlodowacenia poIłrudniowopiOlSki.ego. Iiły wa:rwowe posiadają Iba1rwę ,bruna'lln.ą, sza-

rdbruna'tmą, ciemlnoszan"ą' i szarą. W Łomnej (0Itw. ~a;) iły 'zo,stały erozyjnie

rozcięte w początikowym dkresiein1er.glacjału ma'zowieclkiego. Na znacz- nej plrzestrzeni mają one mrrlej ,więcej. jednakową miąższość - od 2,0 do 2,1 lIll l(Olszewnica, Łomna - d1lw. 2~. Jedynie w Zegrzu miąższość ich

osiąga '7,0 m, 000 związane jest prawdqpod.obnie z lIla,jgłębszym polrożeniem

dna ,żaSltoiSka w tym rejonie. Powyżej leżą osady wodInolodowcowe, złożo

ne z pias~ów lPylastyc!h, drorooziamlstych i róŻiIlozia'rnistych, lIlie~edy

z pojedynczymi ·ziarnami żwiru, cZ-a'S€IIn iPO!spóJfki. (Łomna - o1lw. 2, 01-

,gzewrucą, Zegrze). Są !to oSady O! :barwie !przewa:żnie jasnoszarej. iW Łom

nej (O'tw. 2) osady 'wodlIloJ.odQowcowe izawieTają killka doolk'ich wikładeik py:łu o mią'ilsz.ośoi. do 2 rem !kalŻlda. WZegrzu nalromiast osady te przedzie- lane' są grubą wars1lwą izastoiSlrowych. iłów i mułkówibrunatllyclh O' miąż

szości 4;5 m. Mią:żiszość osad6w wodtnoilOidowoowydh. j'est l'óŻitla i. waha się

w goran'icacih od 8,8 m do 17,4 m. IGórna wa,rstwa liłów warwowycih,leżąca

na piaskach, powstała w I()Ikresie nasuwania ,się stad:ia~u m!kxlszego 'zlodowacenia poł,Uidnio,wO!Polskietgo' ,(lZegrze, Olszewnica). IW Łomnej '(o1lw. 2} :iły

warwowe już me iWY'S1ępują.Strqp:iłówwarwowy& j-est miejscami ero- zyjlIly. Iły te\ ibyqy, ,erodowane ,w poc'zą:tJlrow,ym ,dkIDesie interglacjału maro- wieclk'i,ego. 'Ich miąiBzość jest nieduża: - od ;0,3 m do 1,6 ^ID(Zegrze, Olszewnica).

Stadiał młodszy zJl9dowacenia pofudniowqJO!lSkiegozamac:z;ył się ciem-

noszan"ą ,gliną zwałową; le:ż·ącą na iłaclh. watl'Wowych ,100 be2lpdŚ'l'Iedlnio na piaskach in!terstadialnydh.. Glina zwałowa występuje na2'lllacZlllym ob-

l !Osady przełdzieLa~ące dWlie lWa/l'6twy gl,itn zwąłowytCh rtLodowacenia połudn.LoWqloJskiego

nazywam tu <lSa!dIa!mil ·lalItenstaldliamy,mil, jalkllrolwiek ~CIh 'ranga wiekoWa mote być mniiejszego

rzędu.

(4)

&26 MalI'ian !perek

"

szaa-ze. W wieilu ,jednaik. miejscach ->Została caił!lrowicieerozyjnie usunięta.

KOJlłfiigtiracja stropu glifny zwałowej stakiiaru mł~€!go jest lba1Iid:zo uroz- maicana, apowodowana specyłfic'mymi rwamnlkanti jej złożenia oraz mieh scami erorzją rzeczną. Strop gliny 7JWałóWej napotkario na !I'ió1Jnych g~ębO

lrościach - od 35 m do 58 m (Łomianlk:i. --315,Q·m, ,Wieliszew 0Itw .. 4'7199 - 42,0 m i dtw. 8 - t4!6,3 m, Łomnadtw. 4 - 52,5 ID, Dąbrowa Choto- mowslka - 5'8,'0 m~. RÓWi:rlież wierceniami Ibadawczymi stwierrl'ZlOIlo jej brak w ŁOimnej (atw. 3a), pod korytem Wi'Sły na 'mii Łornlna - Slkierdy, w Ols2!ewnicy i 'W Zegrzui gdz'ie w pMmiejszym dkresie została erozyjnie

uswnię'ta. Miąższość gliny ':lJWałaWlej mł<Jdsżego stadiału stwi€'rdoono 'ty.lko w Łomnej (lOtW. 2~, gdzie wynoSi 9,2 m.

A .sSI'l

Jabłonno Legionowo

..

G'

^1:::::::)^'.~ł ~s V::::;

E '

fj:-:;.=ł ~g t-:'-2'-:-:j» ~Il b?:'::';f §H _~'s 1:::::f'6I~'rrV7 E.:.-::-'jm C]¹⁹I·.·>:::·:·>j2u!::-::-:=P' I~~~="'~' .

8.

HE Z..,-ze

.2f)

Fig. 2. JP.rzekrÓj geologiczny tA-B lIla linii Lomiank:i - Zegrze

Geological cross section tA-iB .alilng Jthe line Lomianki - Q'.egrze

l - .dły, By lPyqaste, lPyły d piaslci lPyJas'te 1P1iL~enu ,~tmecll()l'ZEid); 2 - pl'aslkl r6Żllo

IZ1Bll'1ll~te ze. żwi:rem, ll'!'lleCZne il:nte~acjału lIlil'jsta!rszego .bulb :tl1'1l1W11oglacjaLne zLodowa- cenia :poIludlniQWqpOllSk:tego; 4 -gliny. zwałowe stadiału stM'szego zlodawa.cenda rpo- łudniowOlPolSkde@>; 5 - iły, dły pylaste, pyły - <Utwory wall'wowe .interstadiaŁu z10- dClwacenila pOłUldn.i.owopo!lSk1leg'O; 6 - iPIlas'kd ·lPyJ.oaS'te, lPiaski drobnOOa'1'IIlIliSt,e, ~ółki1 (Wikła.dlld pyłu) - utwo.ry lWodnQlodo'WlCOWe d'llterf;tadtaobu rzllooowacen.la połudaldowo

.pols'kiego; '1 - gJ.lny 2lWwowe stadiału młodszego zlodowacenia polludn101WopoIskiego;

8 - Hy" :iły j;>yilaste, pyły, lPyły piaszClZyste - ,ut.wory WlalI"Wowe l'ecesd i staddału młodszego I1llio'dowacentla lPobuldnt!owoIPOilJSkIego;9 - lPlJa&k11 pylaste, pieski drdbino- d Sredr:u\JOizl.a1'lIllSte z ·W!kŁadikaanl pyhl [ !pyłu jpd~o - llitw'Oll'y l'1Ze'CZne dinter- gJ.aiC!j ału lIIllWiowie,cklego; W - :pyły p.ia5rlJczyste, lPyły, dły lPyilas~ iły - utwo.ry za- st.oISkowe IiIIl!teI;glLacjallu ma.zO'Wliecll:1·ego; l1I2 - glJLny !ZIWabOlWe stad.1ału rnalkL'lyma-llllegQ zlodowliCen.I.a środk~qpoJskllego; iW - p!.askJI lirobno- 1 średnl,CJiZi,arnllste, lPosp6łikl - rutwmy wOidaltruod,olwlcolWe dn,ters'tadia~u zIlodowace:nia. ŚDoclikOlW'Opolskieglo;· 14 - dły, Hy plasZclzyste - rutwloiry wa:rwo,we /lintE!lI'\Sltad!ału zlooowaoenila środlkowop,cjlsik:lego;

1'5 - g'lt'lly' rzwalowe stadiału ,maZOIWIIe,cl]~C>-I!>Od.1askiego ,7Jlodow,acenla śwdlkow.qpolBk!i:e

,go; iW· __ [P'iaSkII d/rIO!bniClIZI.aI'ln!ste ze żwwean, ·1\Inl'W:i~j.alne. zJ.OIdo.w~end.a środkowo

poJskiego; '1!1 - ;p.i.aSk11 drldbnOi'lJlJa:m·IsVe, ipliaSkli śred.nJoz18Jl'1Illlste, jp(lEij)6lki, żwiry, 0'1;0- cz~i - utWOTy ,= e i ·fltuwlol1ilac~alne z1odowacel!l1a półllloOllo.polsk:1ego; 18 - pyły

I pyły ;pd~zY6te (rumJlUły) zLodowacenia [pÓłnoolloiPolsklieglo; 19. - plaSiki śr.edn10z1;a['

niSte, eoLierz.ne hO'locenru; ·20 - iplaslld dl"abnOi2lla\l'l!1iSte d średnJ!.o2liann.lf\te" ŻWlLry - u<t;w.o- ry Il'zec.z:ne ho.locenu; 21 - pyły, iPyły pl~ (namuły) ho[ocenu; 2:! - torfy

hoLOtCenu •

l - clays, sUty cliays, sillts, t'1Iiooe!lle sl:Lty SIlł!Irls ,~Tentiary); 2 -- vBirliOllSly g:ro8llJned f.1'l1Vłia'tlle saJllldS Wlittlh gTaveJ. of ol~ [ntesrgJacli.aI, or <MIuvdoglaClall saJIbds of Itbe Soruth-lPoHsh Glao:LatlOill; 4 - bouider clays of the ·oldar stage ,at 1ihe Soruth-lPolish Glaciatlo'll; 5 ..,.. c1ays, silrty clayiS, vaJl'Vied SIlIifls of if:h.e Ln'terst8Jdial ,o! the South- .JP0'11sh . GtlJacda.tLoin; 6 - slilty sandS, :Iline..g,rained S8lIIIds, BalI1d-g:l"lIIVel mdx, fluVII.O€Ilaciał sil t !l.ntercała tiLans of t'he !Ln'terstald1al o.f the iSourth-iPoliBh GIac:1altlon; '1 - . bOulder c1ays ofthe Y'oun,ger stage ofth.ę S()uth~ollsh 'Olaciat1O!1l; 8'''':' ',cJays, sYt· olays,--+

sUU;, va'l"V·ed a,renaceotis SJ!lts of the il',ecessdon per~od of. tlhe youn.ger staoge of .the

(5)

Osady czwartorzędowe' w widłach Wisły i Nall"wi 52'7

Na nierównym, C'zęsto erozyjnym stropie :gliln: 'zwałowyclh ,powstał'O za- stoisko, wlk'tórym osadziły się ciemnoszare iły warw'Owe, pochodzące

z Tecesji rnłodsz€!gO stadiału zlodowacenia połuldlnIow'Opolskiego. my te za- ohowaay się na znac2lIlylm obszarze, pomię.d'zy Łomia!nlk.ami i Wielliszewarn 'Oraz !pomiędzy Lamną i Olszewnicą. W WieLis:rewie iływa'rwowe są pr2Je- strzeIllIlie ,rozdrzielo()i1l.e gliną zwałową mło!dlSzego stadia,lu, zlod'Owacenia po-

łudniOWOipołskieg'O (tl:i!g. 2!). Strop iŁów warw'Owych jest 'erozyjny i 'wstał

nawierc'Ony w iki:lifuu :miejscadh lIla ,głęłbolkośc'i.ach od 5'1,0 m do 59,0 m (ŁIo

ri:lialllkiDolne - 51 m, Jalbłonna ~ 15I5,i3m, Legionow'O - 52 ni, Skierdy- 59 ml.NależY tu nadmienić, że wierceIiia badawczeza,głęhiły się d'O 5m w iły WaJl"W'Owe. Brak wyst~ania Hów WM'wowych stwierdzkmo w Ł0-

miankach, w Wieliszewie (otw.4'71'919), w Zegrzu, w iŁomnej (otw. 2) i w Olszewnicy. Miąższlość iłów waxwoWydh jest l'óima li za1leima od !lrorufigu- racji dna :zastoiSka, czy1istropu gl1ny .zwałowej stadiału mł'odszeg'O 'Oraz od głębokości erozji ,r2Jec'2lD.ej, jaka miała miejsce w począilk'Owym okresie

interglacjałiu :marowieclkiego. Zatem, mi~ZJdŚĆ ich wyID.'oSi od 3,2 m do 4,2 m !~Wieliszew oltW. 8 i Dąlbrowa ObJo't'OmowSlkal). IW miejsc'Owościaoh,

w ktÓIycih wiercenia badawcze ,okreSliły tylko strop i,ł;ów wacr-wtowyoh,

miąiŻ,SlzOlŚć ichprzetklTacza 5 m.

Interglacjał ma.zowiecki

Na począt1lku interglacjał1U maziOwi€Clkliego miała, nueJsce inltensywna erozja orzec2ma, co ^iWIIronsekwencji dqprowadiił'O d'O powstania, w osarlacth z oIkresu zlodowacenia p<>łud!niowopolskiego szerdkich i '~ęboikich dolin.

Przykładem inttensywnej dZJiałailJnOści erozji .rzecmej jest' iPOWi,ęlksz.any

fragment przekIroju geologicznego (fig. 4). W wymku. tej erozji zostały

ca}kowicie w tzegrzu. oUSU!!lięte Hy wa'rwowe i .głiny zwailowe młodszego

staldi!ibu zlodowacenia poŁud!niowopolskieg'O ()lf·B;Z częściowo osady :in1ter- staicliailine . .Podobnie zoStałym'ilszczloin,e osady !pomiędzy Oliszewnic'ą i korytem N.arwi,~dzie również stwierdzono bralk Hów warwowych li glin

:zwał,owycih tego stadiału. NależyzaJte:m przypuszC'zać, że OŚ teg'O ,rozległe

go obniżenia erozyjnego (doliny) przebiega roIIliej więcej wro~ koryta N alTWi. lPodob,rrie w Łom!nej I(mw. 3a) pod Ik.rawędzią tarasu nadzalewowe- go !powstała w tym czasie wąsika QiQlliJna o ,głębokOOci ok. 215 m,a jej dno znaj'dJuje się ll1a wysokości 2,8 m n.p.m. E'rozja rzecma ,w tym. miejscu

prawi'ecałtk'OwiCie, :usunęła osady zlodowacenia południow'Opolskiego, wci-

nając się w !k,rę 'Oligoceńsiką, [e!Żącą 'w pozi'Omie starsZeigo .stadda'łu tego zlodowacenia. Na !północny wsClhM od tej \Yą,skiej d'OlinY pod lk!ory'tem

Wisły zosta'ły na znac'2lnej przestrzenil1ównieżzerodowane iły wa,rwowe

~---~~---~

Sou,th-iPoHsh GJ.a!c'iation; II - Sllty s,a,nds, flne..gil'aim,ed Sa:nIcIIs, medl1lum~g!l'ained saiw.s,

!nó\ioocalatiolllS' of ·nuVl!atlJe' sIilit and areIlaceooUS aUt Oof 'Ilhe M!I.2lov-i,lIn· Lnterglacl!al;

!lO - arenaceous s~1ts, sIoJ:tlS, s1.lty clays ailld ilicoe-daJmJmed lake may,; af ,the Mazovitrun ln'terglaclial; l2 - IboUlld~ olays oof the maxlimoum stage ar the lM1ddle-IPiOl!sh Gla- dat1oin; iL3 - ~ne- and medlliUJm-grained saIllds, a!llld ~luV\l.ogl;acollalsand-gJ:'Oa'Vel mix

Qf the LIlltel'\9taldJLai ot' ,the lMIddle~llBh Glacia'bioon; ;14 - clays amd vaJrved areon,a-

~ Shl,ts of the .]ntemadJl.al oof 'too. LM1ddil'e-(I>oJtlsh GłaclatiOiIl; 15 - 'bOiUlder clays of !fJhe !MaZovJ.an-tPodolasla.ń .stage af ,the lMilJdJdle-\Polllsll GlaoiatlJoal; 116 - rune gamed fiuvie>gloacial samls owith g:!'avel O!f the lMlódIle-!PoltiSh Glaó1a'tio.n;' .17 - !fim.e-g,ra!ned santdIs, mediUolIl-g>radned sands, sand-g>ravel 1IIful:, ~raveJs, :Illuvia'tille and fduvtloglac!ai pebllles of the North-Poololsh Gloo1a~lOoIl; !118 - arentaceous sUta ,{lim.wash) of the Nor,th.,pollsh GIlIICla'ttlon;' Uli ' - aeoLlan medl!uim~amed santds oaf Balocene age; 20 - flne-gTa1nedsamJs, Illledlium gra:1ned sand:s, fłu'Viila,t;J,le gr_eis of Hol'Ocene age; 2'1 -

,'Bolocene siilta a'l1ld aren'lliOeOUS sllts (inwash); 22 - HoIlo.oep.e pea'ts,

(6)

. Marian' 'Perek

c o

sw ^N

E=-=-::j' U VZf);iiI'l==--ij

^s

l>}:::;/6 l0V.hJl

@.:o:-:@at:Y/::ls

!:t.:.:..j'ol-_-_-I"

l7ZZZI12b~,"~\~ilfJt_;;!;l1l4

. .

~1S

Ir.vrl" t;..=-=va D'SI:·:..::.:·:·j20I?::::-:O/21

Fig. 3. Przekrój geologiczny C-iD na linii Lamna - Dębe

Geologica'l. ,cross section C-iD along the Hne Lomna -: Dębe

1 - Uy, iły ;pylaste, !pyły" plaSki <pylaste pUO'oenu '(1JrzeoiOlI"Zęd); :I. - ,piaSkJ. k;waIlCowe.

plaski gla1llkoniJtowe, !pyły -i1Ha osadórw ,dl1goceńSlciclh; 4 - gillhny zwaŁowe stad,fału starszego zlodowaoe!nia 1P000udm1ll.owolPoI1~dego; '5 - dły, !iły !pyłaste, pyły - utwOll"Y warw,owe . iIlIlterstad1aŁu zlooowacenda południOlW1D!PolSltiego; 6 - piaskł pylaste, !piaSki dr ObnOl2Jl.a'rmdste, p0lSlP6łki, wkładki pyłu - nWwO'I"y wodJnolodowcowe lnterstadiam z1odowace.nlia pobllldntowopolsldego; 7 - ~ny zwałO'we stadiału młodszego Zilodowa- cenia iPDłudinJiCllWo.polsik::1ego; '8 - -iły, dły pyilallte, \pyły"pyły lPfalmcIzyste - utwory WaJl"wowe d",e~i stadiału milods2:ego z'1odowa,cenia połuidnioWO\POls:ki~O'; 9 - !pLaSki ,py1aste, po1aSiki średnio.ziaJl"niste z wkłookaJmi PY1łu i lPyłu lPiasrMizystegO' - utwory r.zecz- ue :Ia1tergIaojaŁu. mazowieck.ieg,ó; lm - ^pyłyIPLaszCy!lte" lPyły, dły .pylaste, iły zastoi- sikawe oraz w;~łardki <tocr:fu I.nterglacjabu mazowieckJ.ego; lIt - 11mf}' jezwrne i'llter- g1,acjału mazowliec.kJego; 1.2 - gIliny ~ało'W1e stadJi.ałlil 'Inaiksymailinego .zlodowacendJa środlk:owD!POlsk.iego; ru:I - piaski drolbnDl2liarnJiste, <piaskI śl"ectn.iorz:iarnJ.s<te, <P'0EW6lki - utwory wod!nolodowcowe int-el'lS,tadiału ~l!odow;lJOO'llfa Ś1"O~owDIPo:1Sikiego; . lA - iły pyły IPlaszczyste - utlWlO'ry wa'rwowe d'lltel"Stadiału 2llodowaoenda środkowopołsk1ego;

15 - elmy ~w.ał.owe ma,dJi.aJłlil" ma.zCY?"'lecko-jpotdllJaSk.i!eg,? zloaowaCEll?lia. Środlk;QlWOiP~e

g.O'. 1:7 - lP'iaJSkJ ą,rolb'll'OI2lia'l"ll!iJSte, ptaskd średlll<lorzlm-IIllBte, iPblUlóllki, zw;!lry, otO'CIZlIIlki - utwory ,rnec?;ne i illuwIi~aetla!line rlllO'd.owaOOIllla p6lno.CIII!DlPO'lSkiie,gO'; 18 - !pyły"ł pyły piaszlClZyw;1;e {I1iSimuły) zloloowacenda p6ł'll'oCIllOipolskieg.o; 11'9 - )PIiaskii średinio21ia'lmiSte 'eoliczne holOClClll!u; 20 - lPiaski dl'Obnorz!i.!Jll"iIl:iStę, plaSk,i "średJni.orllia"l"nJlste, :żlwdry - ut'W1ory ,rnecrzme holocenu; l2il - !pyły i pyły lPiasa:czyste (namUIły) ho1ocallU

1 - clays, s.H,ty -cl.aY1s, si!l.ts, sNty sands 'of iPWLoc,ene 1(T·artiaTY); Cl - quar,tz smldB, gla.uOOl!llite sanlds, si1~s 1~e-jp(lliShed ~aoClk of the Oli,gocene dEllP'ositB); 4 - bouilider days of .. bba okier stage of ·th'e Slouth~oILish 1G!1a.cfation; li - days, silty DlJays, varlVBd slil<ts .of 1fue łntBr:stadial of Ithe South-<Pol.iSh IGI,aclatio'll; 6 -sUty SaJDJQs, filne-gl"adned sands, sand-'!l'l"SlVel mix, flJuVdogladal sUt i'llterca:LatJO'llS of the lS·outh~POllish Glaciati.o.n;

7 - ,bclIUllder cłays ,of t-he youruger stage od: the Slouth-a>.oliish Glacfat~cm.; 8 - ClaYs, si'lty cilay\s, vaTVed ar,e'!laICeDlUS sillts oif the lreCElSBiCJlIl (period od: the you'll'ger stage of the g,olllth-!poHsh G1acla,tton; 9 - Sllty Sa\IldS, medlum..,gralmed sa'll'cI:s,:imtercailiatioillS .of JlJuV!i.a<bl.le mIt a'IlJd are'!lIliCBO'US silt ,o[ Iflhe iMa.zo·VI1alll 'lntergilacda'l; 10 - aIr.enacelous st1ts,silts, suty days, .!ce-dammed l.aJk)e days aaJd peat. itntergl.aolatlon of the Ma- z·ovlan Jintel'glacia'l; !lJ1 '- Ila:ke poeats ,o[ ibhe iMazoVlian 11'lltel"g1aciaO:; '112 - bauWdar 'clays of the maxiJmum L9tage od: Iflhe Miiddłe-iP'OllISh GlacdatdCJlIl; 1~ - <fd!Ile-gradned "a.nds,

med:iiUJm~l1Jl"aJi.ned Sa\Ilds, flu'VIiog1acial sand..,g:rave1 mix of the linJteTstadioaJl. olf the Mid!dle-iPoloiJsh ·GI8JC.iatiCJlIl; !111 - cLays, vaTvetl arenac,eous si1ts 'O'f tlhe. 'InterstaddaJl. of the Ml!ddle-!Poiliish Gilablabi,O'n; 16 - lbouJder clays of the iMazovda\Il-!podl'llSie stage lo! 'I;'he iM1Jctdl.e~O'lts.h .G1aciatloill·; Il!1 - lfJ!IJ.e-grained S8IIIJds, meclli.l1l/IIl-gor,ad.ned sands, sa,nd-gIl"i8Jvel anix, ~1U'viatille a.nd. fllllvlogilacial pebble/!l of 1lhe 'Niol"th-IPo1ish Glaciation;

18 - siJlts, aren,8JCeOillS silts, (Ii'lllWasIh) olf the North-iPo1iSh GlacliatiOOl; 19 - aeojJian aned.1u·m..,g:ra,med sands of Holo,cene ;JJg,e; 20 - <flllle-l1Jl"alned s;mds, mediWn-grained Sa\Ilds, flu'VIiatile l1Jl"ave!s of HioIooeIlle atge; 131- Hoiocene si[ts and anm8JCeOUS sil.ts

(iJIlwash) .

(7)

Osady czwartorzędowe. w Widłach !Wisły Na!l."wi: 529

NE' tOmnt1

rZ.WisItJ

])ol-in-y ero'Zyjne (powiększony-rfra'gnnent przekroju geolo0'gic'Znego C-iD na linii Lomna - Dębe; -odcinek :Lomna - rzeka Wisła)

ErO'sional val1eys I(ęnlarged ifr'agment of the g'eological cross s'ection C-D along the l'ine Lomna - (IJęjbe, cfrom Lomna to the ViSltula Rivei")

l ' - l1\!y, My iPy~te, pyły ii piasiki lPy1B;ste pl.iocen~ ,(~reci-orzęd); ~ - piaskJ. ikwarco;we.

pd.ask:i. ~aulkomtowe, lPyły. (lkJra osadow ohgoceńsktch); 4 - ~y zwałowe stadiału

sta'l1Szego allodowa.cenia porud!ni-o-wo.PQlIskl:ego; 5 - liły, iły lPyilaJste, pyły - LUtwOlry wa·rwowe rLnterstadJLału ~odowa.cania porudIlli'ow,opo1sld!ego; 6 - piaSkd pylaste, IPiiaski.

dr·o:tmoz:ialrn,iste. posp6l:ki,w.k.łacliki IPyru - utwory wodnolodolwcowei!nterstadiiału

zlodowacenia lPorudIllkl,wopoilskiego; 7 - gldny zwa~owe stadJ.ailiu mllodJszego zlodowace~.

nia lPołud!ni,ow~ego; 8 - łły., dły. pylaste, lPyły, /pyły lPIia=yste - LUtWo.ry wlllrwowe a-ec~J stadJiału młodszego :1l1ooowa'CL€iIlda porod.nij,owopolskiiego;9 - lPiasiki pyJJarste, plaski sr-edJnioziarlllist.e, iWlkŁadkli rpyro i py.łu ,pliaS2lCzystę,gO - u twory rzec:lJne dn,ter,glacjalu mazowłecrk,iego; i1/l - pyły pdasroozyste, py.ły, Uy lPyJaste, iły ocaz wkład-,

ki torlu - utwory zas1!oisGtOlWe ~nterg1arcj·ału anazowiecikli!ego'; '17. - ;piaslkd drobno-

~'BrnL!ste i .średn.iDlZialro1ste, P0iSlP6~-i, :i:w1ry, otocrzak1 - 'UIt'WIory ll1Zeczne i f1U1Wiog~a,c

jame tlllodowacaIllia lPómoclll'O(pOlskUeg·o·; Im - pyły. 'Pyły pdaszcl!:yste (namuły) zlódo- wacenia p6mocDO(pOlsikdJego; 20 '- plaski drobnoołamnilSte ,i śred:niorz1aTOIste O!l"8Z żwiry r~czne holoce.nu; al - pyły d pyły piaS2lC\ZY!lte. (n8Jmuły) bcllocelll.u

l ..,.. olay,s, s1lty cLays, sUts am slity sands ,of rPLiooone (Tertiary) ; 3 - qU8(["tI!: sands"

glauconite Sands, SiQ ts.(ice"'\P1lShed [blocik 'cxf <tihe OlIrg'QlCooe depomts); 4 - bD'Ullder days of the older stage olf the SOLUthoWol1Jsh G1aciation; .5 - varrved c~ays, sj,ltyC'laiVS, ,cxf the Interstadiail. olf the 'Sou1lh-lPoliish -Glaciation; 6 - shlty sands, tfIlne-g(l'>ail.ned·

sa,nds, Są.nrd.,gmv,el mdx, dlllterca~atJio.lll.S LQf :Iil-llv,iogla,cial slłts of iIlhe JnterstadiaJ. O<f the, Soutih-IPoliish Glaciatlion; 17 - bottlder c!lays '.of the yo-unrger stage of the S·outh-IPoilIIsh . GlaciatiOlll.; 8 - c'lay,s, sUty elays;, sdlts, arelllalCleous 'Varved sUts of the a-ecess!on per.tod ,cxf the YOIllinger stage of ·the Soll'1lh~o1ish. Gilaciatiolll; 9 - silty sands, .meddW:n- .,gailned sands, f'lLUIviatile i.ntelI"Cl!rlatJOIll.S cxf siLlts· and arenacecms slJl.ts olf the. Ma- rzóvIan . IIn-tea-,glacial; 10 - Illr:eIlaceoUll shlts, SiJts, sUty LCIIJay,s, ci1ays, -ice-d.aanrmed lake.

rcilays and lPea·t iIl1ter.caiat-ions ,olf the MazolVLan CInterglaLClaQ; !J!1 - flne.,gai.ned sands,.

aneddUllI).-grailned sands, sand.,g,m,ve!l mix, fJJuvJ!atllle iIlIll!d fluv.iogJ.acdal lPebbles olf the N-orth-lPoili1sh 1G1aciatdon;·18 - siits, arenaoeoUll siits (mwash) of the N-orth-

~olish GlacdaJt~OIll.; 00 - fill1~rai!ned' Samis, medium~ai.nedsaruis. ~u'VliatiJ.e g.raveis:

od: BoiJocene age; m - silts, a!l"eIll.LaceouB shlts (dLlllWash) olf Holooene age

i -leżące pod nimi glillly 2'JWałowe młodszreg.o stadiału 'Oraz w większości

osady dIJl'terstadiaJJn,e zlodowae,erua poł1U.ldD.iowdpO(ISki.ego.

lN"a erozyjnym stropie uiworów 'zl«)ldow~cenia południowoiPDłskiego na-, .

stąpNa _.(w śr{)ldowiSkJu _, wodnymi) sedymenłtacja osadów iJnterglaejału m,azo-

(8)

513'0 !Marian !Perek

wiedlciego. Dom.inJUJącym osadem tego ~u jest piasek pylasty, pod-

rzędnie piasek drdlmlO2liamiBty i średnioziarnisty, a czasem loka'lnie w dolinach erozyjnych spotkać moma domies:zJkę !Zial'ln żwiru. <'Są toO OS8.dy pochodzenia rZiec'ml€igO. Posiadają prz.ewa\Żn!ie. balrwęszarą .. Wśródpicisk,ów·

są rozprosZiOlIlec'zęści O!t'tgalIlic'Z'Il'e. C'zęsto~otytka ,się c1!Emlkie· warstewki pyłlu z czę'Ściami' organicznymi, o miąższÓści dk;. 1 C1m. Osady pialSZCzyste

interglacjału maz.owiecltiegQ czasem Odsłamają się. wżlboczu wysoczymy na prawym brzegu Nall'Wi, zwłaszcza w:rejome Dębego. UtwoOrami prze-

dzielającymi ipowyższe osady lPiaszc1zyste sązastoiiSkowe iły lPyla,ste, pyły

i pyły piaszczySte, róWiIld,eż zawi'erające ZJl1ac2!ną domieslikę cZęlŚCi oOrga,- nicznych, a miejscami w!kładlki ·tortfu. Mają. barwę ciemnoszarą i szarobru-

natną. Tworzą szereg wa'mVw o I100nej rnią:ŻS2lOŚCi, diOChoozącejdo ok. 5 m.

Wyjątełk!pOd tym w2!ględem stainOwią wspomnian.e osady

ilame

w Jalbł<m

nej, gdJ2rle ich miąrWrość wyIIlosi oik. 19 m. IPomiędzy Łomną i Dąbrową CłliOtomowSką występ;u!j,ą diwie warstwy Hów i pył.ów Q 2JIIli€!Onej mi.ątszo

ści doO ok. 5 m. Strop IgÓl'lI1'ej warstwy 'ZiIl,ajduj'e się na głębokości dk. 30m

od powierzc!hni terenu. •

Na szczególną uwagę zasłJugują 'bu tońystwierdwne W'ie:rceniami ba-:

dawczymi wśród osadów intel'lglacjaru malzowiecikiego (Skierdy, Łomna,

fig. 3). TIOrfy w Skieroach [eri;ą pod grulbym kompl€iksem osadów Złożonych

od doru z iłlu z cielIllkimi wkładkami ltortfu, iłu pylastego, p'ias;}ru pyla,stego i Hu - o łącznejmiąż\S!rości ,5,0 m. W s'tro'pie tego lk'omIplelksu iły zawie-

rają plam!ki wiwirund:tu. Miążsr05ć torfów wynosi 0,7 m, a iob 'Spąg .został

pxzewiaroony lIla glębolkOlŚCi 4t3,'5 m, tj. 33,815' m n.p,m. ,W torfie.stwiel'ldzo-

11100 jedyn.ie Pinus, Betula, Picea i Alnus. lPemY'Profil tego ko'mpleksu osa-

dów !przedstawia :!li¹g.'5. . .

Sk EJ dy Jest. to nowe stanowisko tonów w tym rejonie, poło.., I r. żon e o ok. :1.3 km na EI'{E od znanego stanowiska w Brzo-

5,Om

zówce (J. Nowak, 1960a, b). W Łomnej natomiast (otw. 3a)

:~;:.~.>:: 7 torfy występują jako cienkie wkładki wśród dolnej części

osadów ilastych, stanowiących przedłużenie wyżej opisa- nego kompleksu w Skierdach. Miąższość osadów· ilaStych

=..,:-

⁶ ^z wtkładkami torfu wynosi 2,9 m, a całego kompleksu

- 4 , - _ -

5,:6 m. !Spąg majdujle się lIla głębokości 43,7 m, tj. 31';7 m

E·Ę~~.5 n.p.m.

:::::: 4 Fig. 5. lPozIom torfu w osadach intergla.cjału mazowieckiego Peat .norizon in the Mazov,ian [nterglacial deposits

a - pilasek !pylasty; 12 - torf; II - iił z wJcl.acllmmitorf.u; 4 - ił iIly>laBty; li - lPiaBElk !pyłasty; 6 - :Ii! IZ drnl:ą domi'ElSZką częścli

organ.lw.nydh li IZ plaanaam w.iwiaiIlitu; 7.- /piasek dJrobnoz.lam.isty z wkład1<;ami ,pyłu ,p.iasaJCZyst~o

,1 _ sUty Sand" 2'-,peat, II _ . c1Jays wlth ,peat dntercalatlonB., 4 - 8i!lty clays, 5 - shlty s.a([lds, '6 - mays wHh a ~arge adtmJ1xt~re

of o[',gan1c o:remaiinlS.atIld wJth vivlaJ1lite spotfo. '1 - f;Lne"gram.ed sand w.lth d;nterca:lations ,~ s,llJIlIdy s11t

Osady 1nienglacjału mawwiecikiego pokrrywają cały oOmawiany obszar.

Występowooie ich jest ciągłe. -.Na terenie pradolim.y. Wi!sły i .Na1rwi strop tych osadów jest stropem erozyjl11ym, powstałym w wyrn.iJru kolejnej wiel- kiej erożji rzec!2!uej, jaka miała miejsce w oI~resie in:t~glacjaru eemsIkiego.

(9)

OSiady 'c2lWarltorzędowe w w:~dł!lich WisO:y i NaTIWi

Wzwią7Jlru: z tym, lbiórąc,r6wni€Ż pod U!wag~ OIbecne znacznie wyższe po-

łożeniestrqpiu. wwysoozymie prawego !brzegu eN arwi, pr~ypruszcza się, że

pierwoltny strop osadów interglacjału mazowiecikiego sięgał !dzisieJszej po-

wiemc!łmi tarasu lIladzalewowego.

W pradolinie (Wisły i !Narwi ogffl.na miąższość ,tyc!h osad6w wynosi.

średnio 3,0 m, a w dolinach erozyjnyc!h nawet 50 ^IID.W wysoC'zyinie na prawym !brzegu Narwi miążsZ<lŚĆlOSa.dów interglacjalInyc!h jest 'znacznie

większa i wynosi ok. 16\3' m ~Zegrze)., iN'ależy tu jeszcze wspomnieć, że na , południe od omawianego Qbszarru w dl()linie iWi'sły osady illtel1g1acjału ma-

zowieclkiego wyklinowują się na lilIlfi Bru1rak.ów, GhoszezóW1ka, Kobiałlka.

ZLODOW ACENł:E Slro'DKIOWOPor.sK;IE

Osady zlodowacenia środkowqpolskiego budują, wys'OClzyznę na !pra-

wym ,łxrz;egu Narwi i na lewym brzegu WiSły. W ~mie Wisły osady te

w zasadzie ,nie zadhowały się. W WYSocZY:lJI1łe występują dwie wa!l.'Stwy glin zwałowych - .dolna stadiału maksymalnego i fgórna stadia~u ma'zo- wieclko-,podlasklego. Są to gliny szare, 2Jbite, ,zawierające ,głazy, otoczaki i pojedyncze ziarna ŻJWiru. '

, GlilIly l2JWa~()Iwe stadiałru matksymalIneglo aeżą he2pOŚrednio na osadach piaszc'zystyclh i!I1lterglacjału ~azowieckiego ,(!Zegrze, D~lbe, Łomianki, Wie- liszew). W2JOOcru wYSOCzy'Zl!ly pomiędzy Dębem i Zeg)l'zem strop g1iny

zwałowej tego stadłałumajduje się wpo'Ziomie obecnego zWierciadła wo- dy Spię'1lrzonej lZ~ą na N a'l'Wi. Glina ta' miej'Scamd. jest rozmyta erozyjnie, o czym świadc'zy cienika warstwa 'br~u 'W oj,ej stropie. .Bodolbne

częściowe rozmycie gliny 'zwałowej notuje się na lewym Ibrzegu Wisły (Łomi:a.nIki), gdzie warStwa 'bruIlru osiąga miąrżsrość 'l,'O m. Gliny zwałowe, stadiału malksyma1netgo posiadają miąższość od 0,3 m do ok. 10m 1(Ło

mianki - 'O,3 m, Zegr2Je - 2;8 m, Dębe - 'Ok. 10 m). Mimo iinltensywnej erozji l'z€CZII1ej paniującej w 'dkresi.eeemski'm na terenie pradoliny Wisły za<::hował Się jOOrialk w 'jej oIbrę!bie i(Wdeliszew

atw.

4'7199) fragmentarycz- ny p~aJt gliny 'zwałowej stadiału maiksymallnego 'O mią;żsrości 2,,2 m. GliIIla

zwałowa polkTy'ta j'est tutaj 'zagtoi:skowymi iłami ,wa,rwowY'mi, (poch<*izą

cymi ,z recesji tegostadiaillu. Mią±sziOOć. Hów wa'l'Wowyoh wynosi O,g m.

Jest ,to oStaniec erozyJny o ibarrd'OO małym il'ozprzestrzenieniJu. Na pozosta-

łym rozpa!trywanym roszaiI'ze' !pradoliny Wisły nie spotyka się nawet śla

dów po er'o'zyjnle ,usuniętych osadach zlooowac€II1ia środJlrowopolskietgo.

OsaIdy interstadialne przedzielające gJmy:zwałowe dwóch stadiałów

ilodowacenia ŚTodJkowopo:lski€lgo.zł1ożon'e są ,z wodnolod:owoowych pias- ków o różnej .granrulacji i zastoiSkowych iMw warwowych ,CZegrze, Dęlbe).

Wprost na gl'iniezwa\łlowej stadiaŁu malksyma,l!nego leży warstwa !pias- Ików drdbnoziall'nis'tych, średnioziamiStyclh i g1rUlboziam1styclh z domiesz-

ką' żwiru. Wystęjpuj,e r.ównież w zJbOC'ZiU wysoozyzny pomiędzy Ze1gI"zem i Dęhem. Barwa ich jest 'jasnoszara 'lub 'żółlta, miąlŻ'szość od 3~8 m do 7,5 m (Zegrze, Dębe). N a piaSkach !leżą 'ZastoiSkowe iły warwowe, pochodzące

z .okresu nasruwalIlia się stadiailu mazowiedlw-^lpodlaskiego fZegrze, Dębe)~

Są to iły sza'l"'e, cieilIlitloszare łru/b sza,robl'lU!llaitne o miąższości od. 0,5 m do O,'g m.W 2JbOC2JU Iwysoc'zyzny pomiędzy Dębem iZegr.2lem miążs2lOŚć ił6w

warwowyc:hjestz:nac:mi.e więiksza {ok. ^{jm), natomiaStirla ,lewym brz~

(10)

532 'lVIarian'Perek

Wisły w dkolicy ŁomialIlek;bx~alk: jest danyahdo'tyczących osadów inte,r- stadialnych. .

. Stadia~ mazowiecko"'!pOdlaSki ,reprezen,towany jest ;przez ,gHnę zwa~ową szarą, leż'ącą na iłach warwowycl1~ZE!!grze, Dębe), o m:iąż:szości od 7,5 lIl1

do 10,0 m. IN a lewym br2legu . Wisły p:omiędzy Łomiankami i WoÓ1iką' Wę

g'l1ową glLnę zwałową stadiału mazowiec!ko-podlaSkie.go stwierdz'Ol.n.o (son- dami ręc~ym1) .na głęb. ok. 4 m. MiąiższolŚĆ rej .gliny zwałowej jest.nie-

znana; !Pokryta 'jest flu\vioglacja:lnymi p!askami zliczmym ZWirem.

In.terglacjał eeDli!lM

EroZ'ja wód: 'rzecznyclh w dklre'Si.e intterglacjaru eemSkiego była. tak in- tensywna, że IW !pra!doliruie 'Wisły i Narwi zostały całilrowicie ustmlięte osady zlOid'OWacenia. środkowolPolskiego ~ wy:jątlldem wsponmianego ostańca

el'Ozyj'Ilegow Wieliszewie. Dotlknęła ona r6W1IlieiŻ osadów 'inteil'iglacjaru mazowieclciego, lPOwamie' redullru'jąc iclh miąższość .

.w

^przekroju^geol~icz

nym na .lIDii Łomna- Dębe 1{1fig. 3) osad'Y interglacjału mazowiedldego . zostały miejscami !Zerodowane od ok 715 m n.p.m do 315 m Jl.jp.m, a więc

o 40

m.

Żaden 'ze starliałówzlodorwaceriia pó1!noonopolSkiego lIlie dotarł do-omawianego .rejQIlIU praddlmy ,Wisły. 'W dlp1'eme zlodowacenia póhlocnqpol- skiego na tym teroo'l.e, ~o na erozyjnymstrQpie utworów iinlter-

glacjału mazowieckiego, sedymentowały osady. pochodzenia !l"zeczmego i fl'1lwłogtlacja'łnego, ,głoÓwnie piaski ~nej granJUlac'j'i z licZJnym żwirem, często p~.óŁki orazwar:stwy żwirów, otoczaików i ,głazów .. Często sportJlka

się głazy o średnicy lIlawet pIOWytżej 20

cm.

Sedymentacja osadów w tym okresie ,była !bao:d~ ni:espokojna - materiał był. miejscami przemywa- ny, o czym świadczą Wall"stwy :żwirow, otoczaków i gła'zów. Dopiero u sc:hy'łkru okresu zlodowacenia lPółnoon.:apl()lskiiego osady piaszczyste poz- Ibawi(me są fralkcji żwilrow,ej i grubszej. Szczejgólnie iUwydatniasię to w strapie przypowierzchniowej dzisieJszego trurasu nadZ8ilewowego; gtlzie

wyS1ięlpująjlllz !tylko tPiaSki drobnoziarniste i Śl'ediI1iozhl'l'lIlme. W zagłę

bieniach tarasu riadzalewowego powsWy miejscami płalty namułów w po- staci pyłów., !pyłów piaszczystyclh i piasków ,gliIIliastyoh IZ domies21ką iłu

i pyro, z dUżą tzawaJrtośc:Lą ozęści orga~icZlIlydl.

Osady irzec'zne i fl'1,lwioglacjallIle okresu zlodlOWacelllia p6łtnocnqpollSlcie

go występUją ciągłą WaIl"stwą na całym rO:lJpatry:wanym o!bsza,rze prado- ll!iJny Wisły. Miąższość tych osadów jest dUlŻa -od. M dl() 36,3 m. W Olsze- WIIlicy mią'ŻSzd5Ć wymosi 43~2· m, 00' jest IUwarunlkowalIle głębdkClŚCią ero-

zyjnegoStro[pu uttwo~ów :inteI'gIacjału m:azo~ieckiego.

HlOllODElN

ZIIlaczny obszar tara'su nadzalewowegopomiędJzy Wisłą i Narwią po-

krywają piaSki eoliczne urormowane w postac'i wydm i !p61~mowych.

Powstały OiIle w 'starszym ihold<!enie, cihociażnie wy'kJ'1lcza się możld.wości zapoczątkowania procesów wydInlotwórczych .u schyEruilodowacen'ia: p61-

(11)

streszczenie

nocnlOpoIskiego., Wydmy

-na

tyclh terenaoh mają .lksztalt wa~,ów; świadczą

cychil'acz'ej' o ;p,oczątk:owejfazie idhU'OzW'oju. Materiałemwyjściowy'm' :ao budowy Ity(!!hf{)(["ln-eoli.oznych były piaSki tarasuiladzalewowego ddbl"ze wyso-rtowane, , gl-ównie' średID.ioziarnliste, a iPodrżędnie drobnoziarniSte.'"

Wzdłuż kOl'ylt Wisły i Narwi Il"ozmieszczon.e :sąosady aluwia'lne budu-

jące taras za.lewoWy. W ^SkładaLuwialnych osadów holoceńskichta:rasu za1ewowegowchodzą piaski o rbżnej ~rahulacji; cza-sem IŻw'ir. ora.z namuły

i torfy.·W korytach ^Wisłyi NacI'Wii majdują się'pi'zewBJ2J:h-ie piaski ^"śroo

nioziar:rl'iste z IPOje<iync'.Zym iŻWire!n. MiąlżstoSć 'tych osadów jestzmierm.a,

dochodząca do. ok. 8 m.

Występowoo!ie osadów holoceńskich, o macZlIlym ni~jednokrotnie rQz-

przestrz.enieniuzwiązane jestTlównież z ciekami. na 'tara'sie nadzalewo-

Wyro,

np.

w2JdłuiŻ:Kanałiu Bródinowskieg.o ⁱ-innych mniejszych d~ów. Są

to piaSki średniozia,l'!Iliiste i drobnozia1nn.iste, miejscami namuły i W'1:i'ół

czesne 'to.rfy ~ o łącmej miąższości do 3.10 m·

zakład' Geol,ogI.'l Lnożyttiięrllk4ej

Lnsity-tutu GeollogiCl'llIlego W,arSZlllW&, ul. iRlakowiec'ka ł Nadesłano dn~a lI3 ~rz:el'WlCa !1169 \l".

PISMlENNICTWO

NOWAK J. ('1.96Otl.) , - Osady ~artorzędowe doliny 'Wisły na północny zachód od Wa.rszawy. Kwart. geoL, 4, p. 10116:1004, nr 4. Wa-rs-za.wa.

NOWAK J.(1I960b) - Stratygrafia młodszego czwartoirzędu w północnej części K{)t~

Uiny WarszaWs'kiej (sprawozdanie przejści{)we). A["ch. Im;'t., Geol. (ma- szynopis). /Warszawa.

Map:wm nEPER

CTPATHrPAwIDI 'łETBEPTJł1łHLIX OTJIO~

IIPH C.JIIDI.łłHH PEK BHCJILI H HAPEBA

Pe310Me

PaccMaTpHBaeM8Jl reppHTOplDl pacnOJIOEeJm x ceBepy OT, BaPIIIaBhI H BKJlIÓ1IaeT B ce6g 'IacrL ,o;OJIHllhI pex BHCJIhI R Hape:aa BMecre c npHJIera.IO~, ,B03BhlIIIeJDlOCTJIMH (clJHI'. 1).

nOHCKOBhle 6ypoBhle CKBaJKHBhI, pacnOJIOEeBRbIe B ,o;BYX npoclJHJUlX, n03BOJIHJIH aBTOpy ,o;ocraTO'lllO ,o;eTaJIbHO H3}"łHTL JIHTOJIormo, teHe3HC H CTpaTHI'PwPHIO 'leTBepTH'lllhlX OTJIOEeHd 3TOtI: TeppHTOpHH. OCHOB8.HlleM 'lernepTH'IJIhIX OTJIOEeHHl!: JlBJllIlOTCj( DJIHo:o;eHom.xe rJIHllbI (Tpę

'l'H'1HhIił nepHO,z() 3Hl1.'lHTeJThHotl: MOID;HOC'i'H.

B npe,o;eJIaX paccMaTpHBaeMoil: reppm.opHH npa,o;OJIBHbI pex BHCJIhI H HapeBa (clJHI'., 2 H 3) 'leTBepTII'DU>Ie OTJIO:aceHIIJJ c reJleT1I'IecKOtl: H CTpaTHrPwPH'lec'Koil: TO'lKH' 3peHBJI COCTOJlT H3: JIe,o;- J1BXOBl>IX, clJmoBHorJIJllJ;llllJJhI OTJIOEeHd H OTJIOEeHll1l: 3acTOitm.Ix: 03ep, 06Pa30Ba.BDl1IXCJI

(12)

5.34 Marian (Perek

B nepH~~ lO1KHOIIOJn,cKoro OJIe.n;eHemDI.(v,B,a.CTa..znmna); 113 OTJIO)][emdi: 38.CTOiiB:&Ix'·o3ep Hpe'I'HLIX, OTH~CJl ^J(IIepHOpy Ma30DeUKOro HHTtlpr~; B3 q,nioBHor~ H pe~ OTJID- )][emdi: IIepHO~ c:eBepoIIoJi:bCKoro OJIe,D;CHeHWI; a TaKlKe, H3 pe'lHLIX H 30JIOBl>IX OTJIO:atemdi: rOJIO~

JJ;CHOBOro nepHO,I\a., OTcyrCTByro'l' OTJIO:ateHWI IIepHOAa 33MCKoro HHTepr.lI.llJJ;ll8JIa. B TOT' nepHO,D;

rOCIIO,D;CTBOBaJIH IIPOl\CCChl 3p03HH. JIe,D;HHKOJlble :ate H q,JIlOD:HOrJIJlJJ;HaJJLHble OTJIO:ateru HOTJID- ,:ateHWI 3aCrO:l!iwx 03ep IIepHO,I\R cpe,D;HeIIo~oro, OJIeAe.HeHWI (v,Ba CTap,ll3JIa) 06pa3YlOT DQ3- BhIIlIeHHOCTH H<l npasoM 6epery HapeB8. H Ra JIeBOM 6epery BHCJD,I.

Ha'llLlIbJlLlit nepHO~ Ma30DeUKOro HHTepr~ ,OT.1IH'iaCTCJI HIO'CHCHBRoil: pe1JHoil:3po3Heil:

(q,Hr. 4). HODoe PaCIIOJIo:ateHHe TONa B CKep~, 3aJIeraroID;HX cpep;u: OTJIolKeRBit Ma30BCI\KOro HHTepr~, nOKa3aHO Ra q,Hr., 5. '

Marian PERIEK.

STRATIGRAPHY OF QUATERNARY DEPOSITS IN THE VISTULA-NAREW BIFURCATION AREA,

Summary

The area in study i,s situated north of /Warsa:w, covering part of the Vistula and lNarew Vlalleys and the adjacent uplands.

Test borj'ngs, situated along two cross-section lines, allowed the author to make relatively detailed lit'hologic1al, .genetical and stratigraphicaJ,; investigationS of the Quaternary deposits in thi'S' area,

The Quaternary deposits are underlain with the ipliocene clays.of conlSlderalble thickness.

Genetically and stratigraphically, the QUaternary formations found to occur in the area c,onsidered 'Wi.gs. 2 and 3) cons,ist of gladai, fluviogllaciaI and ice-dammed lake deposits of South-lPuIish Glaoiation (two stages); ice-dallllmed lake and fluviatile deposits of MaZO'vian IInterglaoial; fluvioglaciaJ. .and fluvi,atiIe deposits of North-lPolish Glaciation; and' fluviatiIe and eoUan deposits ,QIf the [fIolocene period.

The deposits ,of the Eemian Interglacial have not .been encountered here, tAt that period,erosional processes prevailed. On the other hand, glacial,fluviogl'adaJ and ice-dammed lake deposits of the Middle-Polish Glaciation (two .stages) constituted an upland on the right side

of

the Nare'w River, and on ,the left side of the 'Vistula River.

The beginning o.f the iMazovian ([nterglada,l was charlitCterdzed by . an intense river erosion (!Fig. 4). !New .sHe of pea't occurre~ce, in the Mazovi~n 'I!niterglacial depO'S,its at Sk.imy is shown in Frg. 15.