Prof. dr W. J. AW'BD/W
'WIszecbtllwiąl21k'owy Nau.lrow.o-;BaIda.WICZY
Jnstytut Geolog,iczno-Poszuklwawczy '(WN:tGaI)
Rozwói bazy surowcowei
przemysłu naftowego i gazowego ZSRR
Badaniami bazy surowcowej dla przemysłu nalftowego i gazowego ZlSR!Rzajmuje się wielki zespół pracowników instytucji naukowo--badaw- ezych i przemysłowych. Przedstawiona niżej charakterystyka tego za- gadnienia opa,rtajest głównie na materiałach dotyczących perspektywicz- nej 'oceny ropo- i gazonośności obszaru 'ZwiąZku Radzieckiego.
Przy ocenie poszczególnych obszarów za per~ektywiczne uważa się
baseny sedymentacyjne charakteryzujące się dlugotrwałym i głębokim wniZaniem i dbecnością sprzy<jajlących warunków geologicznych dla powstania i zachowania złóż ropy naftowej i gazu.
Najważniejsze perspektywy ropo-1. gazonośności terenówZSIRR zwią
zane są z dużymi elementami strukturalnymi platformy a:'osyjskiej, za- ehodniosy.beryjskiej, wschodniosyberyjskiej i środkowoazjatyckiej. Per- spektywiczne są również liczne rowy przedgórskie i ,zapadliska śródgór
skie, zWiązane ,z alpejskimi, hercyńskimi, kaledońsldmi i bajkalskimi .gól'Iotworami Kaukazu, Środkowej Azji, Syberii i Dalekiego Wschodu.
Cały kompleks utworów osadowych, począwszy od sinianu a kończąc na kenozoi!ku, jest ropo--gazonośny 'lub perspektywiczny pod względem ro-
pcrgamnośności.
W obrębie europejskiej części ZSRR sprzyjające pod tym względem
baseny sedymentacyjne obejmują tery.torialnie obwody: permski i ki- rowski, autODomic,zne SRR: Tatarską, Baszkirską i Udmurską, a także
obwody: ormrburski, kujbyszewski, dużą część saratowskiego i przewa-
żającą część wołgogradZk:iego.
GeOlogicznie obszary te należą do platronny ,rosyjskiej. iDo niej także zalicza się wielkie przeduralskie ,zapadliSka przedgórskie. :Wśr6d naj-
większych struktur wyróżnia się tu wyniesienia: tata'rskie,żigulewsko
-pugaczewskie, bas:zikirskie, p6łnocnokamskie i orenburskie oraz mzdzie-
1ające je 'zapadliska ,z wielką ilością struktur lokalnych; w wielu z nich odkryto już zł,oża !lapy i g.azu.
W skład pokrywy platformowej wchodzą osady dewonu, karbonu i permu, mezozoiku i IW mniejszym stopniu kenozoiku.
'
W Skali p!lzemysłowej ropo-gazon<>śność została stwierdzona w tery- geniC'Znychu1JwOlrach dewarru oraz w Skałach węglanowych f:raJntu, famenu
Baza surowcowa przemysłu naftowego 1 ,gazowego :ZSRR 805
i turneju. 'Wiąże się lOIla również z terygenicznymi utWorami kal~bonu
doln,ego i śr:odkowego.WSród utworów paleoroiiku na platformie rosyj- skiej stwierdzono szereg wielkich ,złóż ropy naftowej, 'znajdujących się
dbecnie w eksploatacji i stanowiących ,główne 'źr,ćx:Uo wydObycia ropy naftowej w Związku IRadzieckim.
Na północnym wschodzie 'europejskiej częściZSRRznajduj-e się ti-
mańsk<>-peC~orskiobszar ropo-gazonośny. Wszystkie znane przemysłowe zŁoża ropy i ga,zu są tu związane z terygenic'znymi i węglanowymiutW0-
rami dewonu, karbonu i permu. Zasadnic,ze poziomy produktywne sta-
nowią dotychczas utwory dewonu, iecz najbliższe perspektywy wiąże się ,dbecnie z permem,a przesłanek ropo-gazonośności dostareza prze- krój pokrywy osadowej.
Do ;1;imańsko-peczorski,ego obszaru ropo-gazonośnego przylega od za- chodu zapadlisko miezeńsiko-wyczegodzkie, któr,ego perspektywy r.opo-
-gazonośności wiąże się równi.eż z utworami paleozoiku, których miąż
szość iW stref,ach najbardziej obniiionych (rów nadtimański) osiąga we-
dług danych g,eofizycznych 3+4 km.
Perspektywiczny Jest również środkowol'Osyjski rów platformy ro- syjskiej. Jego pokrywa osadowa reprezentowana jest przez utwory pa- [eoroiku, me~ozoiku i kenozoiku; dominują wśród nich skały paleozOiku.
!Perspektywiczność tego obsza,ru została określona na podstawie obec-
ności wystarczająco g.rubego kompleksu utworów osadowych ora,z r:opo-
-ga~onośności na ,obszarach przyległych do platformy r:osyjskiej.
!Perspektywiczny !pod względeml'\opo-ga~onośnościjest również ob- szar nadbałtycki, gdzie największe zainteresowani.e wlibudza synekliza
perylbałtycka, ograniczona ,od północy Tarezą BałtyClką, a od południ!owego
wschodu krystalicznym fundamentem wyniesienia białorusko-litewskie
go. Perspektywy rop'o-ga~onośności są tu 'związane z ,osadami śr:odkowego
i górn'ego ikambru, ordowiku, syluru i dolnego dewonu, charakteryzują
cymi się przejawami ropy i regionalnym zasięgiem. Z utworów ordowiku oraz śr,odkowego i górnego kambru otrzymano już przemysłowe ilości
ropy naftowej.
W na'jibardziej południowo-zachodnilm odcinku europejskiej części
ZSRR znajdruje się lwowski olbszar ropo-gaz.onośny. Podłoże platformy rosyjskiej ,zapada się ;tu stopniowo w kierunku południowo-za'chodnim
i zanurza się pod nasuniętą część Karpat. W.tym samym \kierunku jedno-
cześnie z podłożem z.apadajią się silnie rozwinięte .osadowe u1twory pale-
·azoiku. Prży igranicy 'z PolSką Rzeczpospolitą 'L'wdową mondk:lina'lne nachylenie utworów paleozoicznych komplikuje się z uwagi na istnienie w tej strefie dużego lwowskiego r:owu przedgórskiego, perspektywicznego pod względem l'Opo-.ga-zonośności. !Perspektywiczność ta wiąże się tu przede wszystkim z osadami dewonu i, być może, syLuru.
W zachodnich ;dbwodach Ukraińskiej ISRR ropo-ga~onośność wystę
puJe na obszarach orogenu Ika,rpackiego, gdzie wydzielane są następujące
reJony ropo-gazonOŚIle: p ółnocnopodkal'ipacki, centralndk:arpacki, za- karpacki i południowo karpacki. W rejonach tych ropo-<ga~onośność w ska- li przemysłowej wiąże się z osadami jury, kredy i neogenu. Perapekty- wiczne są również osady paleozoiczne, chociaż przemysłowych 'złóż ł'Opy
i ,ga'zu dotychczas w nich nie stwierdzono.
806
w.
J. AwrowZapad1ilsiko dniepl'owsko-donieckie i prypeckie, położone pomiędzy
krystalicznymi masywami - ukraińskim i wOl'oneskim - wydziela się
jako samodzielną !prowincję l'opo-gazonOŚIlą. !Przemysłowe złoża ropo-
,.gazonośne zostały tu stwiel1dzone dotychczas w iurneju, wizenie, namu- rze, piętrze basZkirskim i moskiewskim, jak również w górnym karbonie.
Duże nagromadzenia gazu ziemnego wiążą się z osadami dolneg-o permu
(,złoże szebelińs'kie i in.).
Zapadlisko dnieprowsko-donieckie stanowi schodkow~ty rów, zam-
:lmięty 00 północnego zachodu czernilrowsko-tbragińSkim wyniesieniem
podłoża prekambryjskiego; wyniesienie to oddziela zapadlisko od rowu.
prypeckiego. W rowie prypedkim odkryto w ostatnim czasie kilka 'złóż:
ropy, związanycI:t z utworami dewonu. Na obszarze tym istnieją również
perspekitywy dalszych odkryć.
Ropo-gazonośne są takżezapadUska nadczarnomorskie i azowskD-"ku-
bańskie. W pierwszym. z nich !perspektywiczna jest tarchańkucko-nowo
siełowska strefa wyniesień i :jej skłony (rowy): siwaszski i kar!kinilcki oraz lokalne wyniesienia, komplikujące budowę tej strefy. Perspektywy tego obszaru wiążą się tu przede wszyst'kimz osadami mezozoi!ku i paleozoiku.
Azowsk~kulbański obszar ropo-gazonośny stanowi jedno z naJwatniej- szych baz gazu ziemneg<> rw ZSRR, złoża są tu związane z osadami albu.
W rowie zachodnioku1bańsldm odkryto :najwięiks1.e na lKubaniu ana- stasjewsko-troickie wielopokładowe złoże gazowo-ropn,e. Perspektywy rozwoju przemysłu narf.towego i gazowego 'Wiążą się lIla tym obszarze- z osadami mezozoiku roWiU przedgórskieg,o, gdzie 'oc'zekuje się dużych złóż topy i ,gazu.
W europejskiej części ZSBIR znajduje się lIladkaspijska prowincja ro-
po-.gazonośna z licznymi wysadami solnymi. ~ązanajest ona t~tonilcZJ
nie z zapadliskiem lIladkaspijskim, będącym najbar'dziej zanurzonym po- ludniowo-wschQdnim krańcem prekambryjskiej pla;t:formy rosyjskiej.
charakteryzuje ją dbecnośćtektoniki so1no-diapirowej. Maksymalna głę
bokość pofałdowanego prekambryjskiego podłoża na niektórych odcin- kach wynosi prawdopodobnie 115+16 km. PodłO'Że przykrywają silnie
rozwinięte utwory osadowe dewonu, karbonu i dolnego !permu, analo- giczne ;jak w wołżańsko-uralskim obszarze ropo-gazonoOŚIlym. Terygenicz-·
ne osady pa'leozoiku przykryte są serią solonośną wieku kungurskiego"
któr,ej pierwotna miąższość lWynosiła 2 km. W lobrębie zapadliska lIladkas-:
pijskiego znajduje się ponad tysiąc wysadów solnych. Powierzeihni.a nie-·
!których z nich waha się od kilku do 1000+ 1500 Ikm2• lPIonad serią solną
. kolejne piętro strukturalne stanowi! kompleks osadów górnego permu,.
mezozoiku i !kenozoiku, o łącznej miąższości rzędu 5+9 kim.
Pr.zemysłowe 'zlO'Ża ropo-gazonośne zapadliska lIladkaapijskiego wiąże się z prod~ymi serialIlli. nadsolnymi - permską, triasową, śrOOjJ.{o-·
wojuraj&ką i doln<JIkred'Ową. Analogicznie do platformy rosyjskiej per- spektywiczny jest tu również kompleks paleozoicznych osadów podsol- nych.
Na p~udnie od zapadliska nadkaspijskiego perspektywiczny jest ,osa- dowy basen środkowokaspijski, obejmujący obszar rozwoju zapadliska terskD-"kumskiego, znaczną część wód Morza Kaspi!jskiego i 'zachodnią, część pla;tformy. środkowoazjatyckiej. Przemysłowa rO!po-ga·zonośn,ośĆ:
Baza surowcowa przemysłu naftowego i gazówego ,mRB807 w obrębie .teg.o basenu związana jest z ()S8dami jury, dolnej i górnej kre- dy oraz 2: licznymi oocinkamiprofilu trzeciorzędoweg.o.
Zachodnia część basenu środk.owokaspijSkieg.o OIbejmujeznaczny 'Ob- szar !Kraju Stauropolskiego .oraz Autonomicznych !Republik:: Czeczeno- -Inguszskiej, Dagiesteńskiej i iKa'hnycikiej. W basenie środ!kowOkaspijskim
majduje się wiele znanych, dużych złóż ropy naftowej rgr.oznieńskiego
rejonu ropo-garonQŚnego oraz złóż ropy naftowej, związanych zozek-
-iSuacką strefą wyniesień. W r,ejonie groznieilskim szczególne m,aczenie posiada stwierdzenie w ostatnich latach ro~azonamości o znaczeniu
przemysł.owym mezozoicznego kompleksu skał węglanowych.
W :Dagiestanie, -zwłaszcza w północnym, największe perspektywy ~o
po-gazcmośności wiążą się z utworami mezozoiku.
W środkowoazjatyckim,basenie ropo-gazonOŚDym wydziela się: rów
południowomangyszłaclki i południowoustjurski, wyniesilenie zrębowe Kara-Bogaz-Gołu i ,jego zanurzoną część południ·ową. lNaszczególną uwa-
gę zasługuje r,opo-gazonośny obszar mangyszłMki ze ,względu na stwier- dzenie największych złóż ropy i gazu: Uzeń i Zetyibaj. Basen środk.owo
kaspijSki odgrywa obecnie wielką rolę' w wy'do~ciu ropy i gazu i daje
duże możliwościdalszeg.o powiększania wzrostu wydobycia :tych surow- ców, 2:Właszcza z utw.orów mezozoiku.
Do poŁudniów.oka.spijskiegO basenu sedymentaćyjnego ,zalicza się prze-
ważającą część występującego w tym miejscu ugięcia skorupy ziemskiej, '
obejmującą południ.owokaspijskie zapadliSko głębokowodne i kOIltaktU-
jące z nim od zachodu rejony depresji kutińskiej, a od wscllodu - 'zapa-
dliska 'zachodni.otu.l1kmeńSkiego.Z tymi !basenami wiążą się du'że obszary . ropo-gazonośne republik radzie:c!kich: Azelibajdżańskiej i Turkmeńskiej . . Wyczerpująceg.o opracowania doczeka~ się złoża ropy i gazu w Azer- bajdZanie, związane 'z piiaszczysto-ilastymiosadami produktywnej serii
pliocęnu, szerok.o rozwiniętej we wschodnich rejonach tej republiki. Wy-
dziela;się ,tu szereg rejonów ropo-gazon<>Śnych, !których główne horyzonty produJrlywne zawarte są 'wśród utworów paleogenu w warstwach dolno-.
foraminirferowych i w d.olnym majkopie. :NajlWiększe perspektywy roz- woju przemysłu. azeIibajdżl;lńśkiego związane są abecniez obszarem wód Morza Kaspij'skieg.o, gdzie odkryto już szereg dużych 'złóż l'opy naftowej.
Zapadlisko zach-odniotlir!kmeilskie, stanowiące głębdki rów, wypehrio- ., ny dużejmiąższoBci k.ompleksem osadów antropogenicznych, lIloogeńskich,
'pale.og:eńskich i mezozoicznych, charakteryzuje silę występowaniem stref
żapadliskowych.i wyniesień; T~ostatnie mają oZ k.olei sk.omplikowaną bu- , dowę wskutękdyslokacji plikatywnej i dysjunktywnej. Niektórym rwy-
n~esieni.omtowarzyszy błomy wulkanizm.
Ropo-garonośnOśćzwiązana 'ż u,tw.orami pliocenu .została prześledzona
w Turkmeilskiej
sm,
i to 'zarówno na lądzie, jak i na .obszarze wód Mo- rza Kaspijskiego. Obszar ten jest ,głównym rejonem cżyLnnego górnictwa natftoweg.o Srodkowej Azji 'Ropo-.gazon<&1e rejOlly:ustjurski i karakum- ski Izwiązane 'są ze Śl'~()Wioazjatycką platformą i częściowo ·obejmują jej obszar. Rejon ustjurski pokrywa się z żapadliSkiem półnoonouBtjurSki.m.Rejon karakumski zamiknilęty jest od !południa .orogenem Kopet..,Daga, od wschodu - gissarskim masywem gÓn.'lkim a od północy - przez Ky-
zył~Kum. Oba te rejony mają charakteriPlatf.orm.owy, wspólną historię
808 W. J. AwrQW
rozwoju na tle ogólnego kształtowania się platf.ormy śoodkowoa'zjatyOkiej.
Pdkrywa platforroowa składa się tu z osadowych utworów meZOt-ikeno- zoicznych. Największe perspektywy ropo-gazonośności wiążą się z osa- dami jury i kredy.
lPerspektylWiczne są również zapadliska Zakaukazia, obszary .zapadlis- kowe Środkowej Azji (zapadliska: fergańskie, tadżyckie, kyzyłkumsk:ie, il"iońskie i nadararaclde').
Główny kompleks ropo-gazonOŚIly w zasięgu perspektywic'znego za- padliska fergańskiego stanowią osady kredowe i paleogeńskie. W budo- wie geologicznej zapadliska ,tadżyckiego bierze udział kompleks osadów terygenicznych, węglanowych i solno-gipsowych wieku jurajskiego, kre- doOwego, paloogeńS'kiego, .o łącznej miążswści do 10 km. Leży on na sil- nie zmetamorfi,zowanym izdyslokowanym podłożu paleozoicznym. Per- spektywy rQPO-gaoonOŚllO\ŚCi wiążą się tu z osadami dolnej !kredy i jury.
Budowa geoloOgicznazapadliska kyzyłJkumskiego jest dotychczas po- znana niewystarczająco, zwłaszcza w części środ.kowej.
Duże zapadlisko riońskie, ciągnące się na wY1brzeżu Morza Czarnego
pomiędzy południowymi stokami Wielkiego Kaukazu i północnymi sto- kami Małego Kaukazu, zawiera osady o miąższości do:6 km. Są to osady morskie wieku jurajskieglo, !kredowego i głównie kenozoiku. Jako per- spektywiczne dla poszukiwań l"O'.PY i gazu ocenia się osady kenozoiku, jak
również na dostępnych głębokościach osady mezozoiku. iW zapadlisku nadararackim perspektywiczne są osady kenozoiku.
W Kirgizji i we wschodnich częściach Kazachstanu wydziela się sze- reg zapadliSk śródgórskich, dak lkurszaJbskie, naryńskie, issy!kkulskie, ilij- skie, ałakulskie i zajsańskie.· Utwory ,osadowe kenozoiku i mooozoiku, wy-
pełniające ~zapad.liska, uważane są za. perspe~ywiczne pod w7€1ęd,em ropo-ga'zonQŚności, jednakże dotychczas IW żadnym z nich nie uzyskano
~oIllkretnych danych, potwierdzających ich wartość przemysłową.
Ze względu na perspektywy ropo-gazonośności zainteresowanie wzbu- dza rów ·turgajski, leżący w półn,ocno-zachodniej części Kazachstanu.
Dolne jego piętro strukturalne 2Jbudowane jest ze skał prekambryjskich i dolnopaleozoicznych, Wśród których duże znaczenie odgrywają utwory magmowe. Kompleks ten jest silniezdyslokowany i zmetamorfizowany i dlatego poszukiwania złóż ropy i gazu nie wchodzą tu w rachubę. Drugie
piętro str\lklturalne składa się z u tworów deWlOnu, ika1'łbonu, a na wschod- nim brzegu rowu również i pelmu. Górne natomiast piętroO składa się
z ,osadÓW mew-kenozoicznych Q miąższości do 1800 m. Główne struktury tektoniczne stanowią tu: wyniesienie wewnętrzne o . rozciągłości rów:no.-
[eżwowej (wał kustanajski) 'oraz zapad1isklo turgajskie - !północn,e i po-
łudniowe. ZapadliSka te przedstawiają zamknięte baseny ar,teZYJskie wie- ku mezozoicznego z woda,mi o podwyższonej mineralizacji; ,osady paleo- zoiczne oraz mezozoiczne tych zapadliSk oceniane są jako perspekty- wiczne.
Podobnym ,zainteresowaniem ze względu na perspę:ktywy ropo-gaw-
nośności cieszy się zapadliskoO czu-sarysujskie i tengizkie. W zapadlisku tengiZikim głóWlIlymi !horyzontami perspektywicznymi! są: węglanowa se- ria d~oOnu górnego i węglanowo-terygeniczne osady dolnego karlxmu, reprezentowane przez skały szczelinowate i kawerniste.
Baza surowcowa przemysłu . naftowego 1 ,gazowego
zsm
8(}9 Duże perspektywy wiąże się z !platformą -zachodniosyberyjską stall}iQ-iwiącą pod względem tektonicznym wielkiezapadli~o, !którego podł,oże na nlekt6rych odcinkach znajduje się na głębokości 5+6 km. Od zachodu ,basen ten ograniczony j-estprzez masyw Uralu, od południa - obszary górskie Kazachstanu, od wschodu - przez stoki platformy !Wschodnio- syberyjskiej, a $U północy zanur,za się pod Morze Karskie.
Największymi strukturami Niziny Zachodniosyberyjskiej są zrębowe
wyniesienia o charakterze wałów, skomplikowane dodatkowo przez struk- tury lokalne. Wyniesienia <te przedzielają rowy iI zapadliska o ro~iąg
łości ,głównie południkowej. Wyróżnia się również zręby charakteryzu-
jące się niegłębokim występowaniem podłoża.
Ropo-gazonośność na skalę !przemysłową wiąże się 'z tery~enicznymi
utworami jury i kredy, których wysoka produktywność została ustalona
IW >licznych, bardzo odległych od. siebie rejonach. Do chwili obecnej od- kryto tu kiLkadziesiąt złóż ropy i ,ga,zu.
-Największe zasoby ropy nad:'towej stwierdzono w centralnej części
platformy zachodniosY'beryjskiej, w północnych jejrejOlIlach odkryto na tomiast ruijwiększe złoża -gazu ziemnego I{purpejskiie, tazowskie, zapo-
łarnoje). Duże .złoża ropy i gazu odkryto też w obwodzie tomskim. Stwier- dZOlIlo ropo-gaZOlIlośność w Skali przemysłowej w rlicznych, bardzo odda- lonych od siebie rejonach. Skonstatowano wielkie miąższości pl'Oduktyw:- nej części profilu oraz korzystne przesłanki geologiczne dla całości
obszaru Niziny ZachodniosyIberyjskiej. W Zwią~u -z tym obszar ten
można traktować jaiko realną, podstawową bazę perspektywie'znego roz- woju przemysłu naftowego i ga,zowego w 'ZSiRR.
Rozległe .obszary perspektywiczne dla ropy naftowej i gazu opraco- wuje się obecnie we Wschodniej Syberii, gdzie perspektywy tych surow- cÓW związane są z dużymi struktturami platformy wsdhodniosy',beryj- skiej - wschodnim skłonem anteklizy jenisejskiej, pasmem Turuchań
-sko-lN.orylskim, syneklizą angarską, tunguską i wilujSką, skłonami an- teklizy ana'barskiej, ałdańskiej i bajkalsko-patomskiej.zapadliskiem Cha,.
tangi oraz z rowem leńsk<>-anBJbarskim i podwierchojańskim. 'Wyróżnia się tu ,wielkie perspektywiczne 'obszary: irkucki, podwierchojańsko-wi
[ujski, analbaI"Sko-leńs'ki i ,tunguski. Dąży się też do iUstalenia możliwie
małych rej,onów ropo-ga'zonośnych, -odpowiadających zapadliskom śród
górskim, jak bajikalskiemu i południoOwojakuckiemu.
W budowie pokrywy osadowej Wschodniej Sy:berii biorą udział utwo- ry górnego prskambru - sinianu, paleoZ'Oiku i mezozoiku. Utwory ikeno- ooiku odgrywają niewielką r.olę. Cechą charakterystyczną tego obszaru jest silny r.ozwój tra.pów, które zajmują ogromne IPrzestrzenie. Składają
się na lnie Skały intruzywne .o różnych f.ormach i .różnej miąższości. !Naj- liczniej spotyka się intruzje międzywarstwowe, . oprócz tego występują
lak'kolity i rzadko niewielkie iPokrywy skał wylewnych. Ropo-gazonośność
'osadów paleozoiku Q znaczeniu przemysłoOwym ustalono dotychczas dla utw,orów dolnego kambfu. P,oważne -znaczenie posiadają również .osady ordowiku i syluru, a także środkowego i górneg.o paleozoiiku, co potwier-
dzają liczne objawy ropy i gazu. Przemysłową :ropo-gazonośność stwier- dzono .też wśród osadów jury i kredy.
alO W. J. Awrow
Szczególną uwa'gę we Wschodniej Syberii 'zwraca się obecnie na dwa wysokoperspektywiczne obszary:
1. Angarsko-leński, znajdujący się w południowej części ,Wschodniej Syberii; wgranreach amfiteatru irkuckiego. Obszar ten pokrywa się
z półnoono-wschodnią częścią syneklizy angarskiej.Utwory osadowe re- prezentowane są tu przeważnie przez skały dolnopaleozoiczne - kambr,
· ordowik i częściowo sylur. /Podścielają je utwory prekambru. Odkryte tu
:złoże markowSkie wykazało przemysłową ropo-gazonośność utworów kam-
bru ;i pobwierdziło wysoką ocenę perspektyw poszukiwań ropy i gazu .zarówno w ..obrębie amfiteatru irkuckiego, jak i całej Wschodniej Sy- berii.
2. Leńsko-wilujSki rejon 'gazonośny, zajmujący najbardziej pogrą~o-
· ną, przegutbową część syneklizy wilujskiej i I10WU podwierchojańskiego.
Największe perspsktywy ropo-gazonośności w rowie' podwierchoja~
skim i syneklizie wilujskiej wiążą się z mezozoicznym kompleksem osa- dowym _ . dolną !kredą - triasem, oraz z peIm.em, a na niektórych 00- 'Cinkachz u'bworami dolneg,o luJb środkowego paleozoiku.
Wysokopempektywiczne są obszary syneklizy tunguSkiej, 00 ·zosta-
ło ustalone zarówno na podstawie licznych objawów rqpy naftowej, . prześledzonych na powierzchni terenu, jak też·. na podstawie przypły
. wów ropy otrzymanych z wierceń podstawowych i strukturalno-poszu- kiwawczych.Synekliza tunguska stanowi wielkie śródplatfoIm.owe za- padlisIm, któregokształtawanile zaczęło się w ao1nym paleozoiku. Wypeł
niona jest ona utworami terygenicżn,o-węglan'owymi górnego prekam- bru, osadami paleozoiku i mezozoiku o łącznej miąższości, w najbardziej
obniżonych częściach, ponad 10 km. Paleozoik 'reprezentowany lest przez kambr, ordowik, sylur, dewon i kontynentalne· osady permo-kal"bonu.
Mezozoik składa się z wulkanicznych skał dolnego triasu. W odróżnie
niu od innych obszarów Syberii Wschodniej są tu szeroko rozwinięte :skały magmowe formacji trapowej. Za perspektywiczne pod w.zględem ropogazonośności w obrębie słabo zbadanej omawianej synekliży uWaża
ne są głÓWnie utwory dolnego paleozoiku i permo-triasu.
Północna część Syberii Wschodriiej dzieli się na dwa perspektywicz- ne obszary: leńs~o-anabarski i chatangSki.
Obszar leńsko-anabarski, ibyć może, ropo-gazonośny, leży na północ ...
· no-wschodnim skraju platformy sy.beryjskiej, między rzekami .Alnabar .i Leną i pokrywa się z wielką, ujemną strukturą, wydłużoną IW Iderun- ku równoleżnikowym. Jest nią mezozoiczny rów ieńsk~anabarski i przy-
:legający do niego od południa wąski skłon anteklizy ana·barskiej. Głów
nymi elementami strukturalnymi tego obszaru są: północny Skłon ant~
kli.zyanalbarskiejze strukturami lokalnymi, komplikującymi· jej 'budo-
wę wewnętrzną i rów ieńsko-ana!oomki. Ten mła'tlliZbud.owany jest .z utworów od ryfeju do dolnej kredy włącznie. Intensywne objawy r0- py naiftowej ·zanotowano w górnych horyzonta'Ch ryfeju i w dolnych .. partiach kambru, posiadających dobre własności kolektorskie. Najbar-
dziej intensywne ,objawy ropy naftowej związane sąz utworami permu.
Ropo-ga·zonośny .obszar chatangski leży w zapadlisku Ćhatangi, sta-
nowiącym element rowu przedtajmyrskiego. Budowa g:eologiczna, zwła
szc·za centralnej i zachodniej części tego zapadliSka, jest słabo Z'badana
Baza surowcowa przemysłu na:ftowego ł 'gazowego ZSRR 811 ze względu na ponad 2lOO-metrową pokrywę czwartorzędową. Cechą ,charakterystyczną profilu pokrywy osadowej zapadliska Chatangi jest powszechny rozwój dolnotriasowej serii tufowo-ławowej. Największe
znaczenie w rejonie IWrdwicko-chatangskim mają .osady:permu do 31()() m
miąższości, rwśród których stwierdzono horyzonty ropo-gazonOŚlle.
Pod względem ropo-gazonośności zainteresowanie wzbudzają rów-
nież niewielkie bajikalskie i południowo-jakuckie zapadliska śródgór
skie, w których perspektywiczne są utwory mezozoiku i kenozoiku.
Na Dalekim Wschodzie, obejmującym Kraj Cha,barowski, dbwód amurski, Kraj Nadmorski, Sachalin, Kamczatkę, obwód magadański, wschodnią część Jakuckiej. ASRR, perspektywy ropo-gazon-OŚIlości wią
żą się z ,osadami kenozoiku, mezozoiku i paleozoiku .
.obecny stan roajomości budowy geologicznej wskazuje, że najważ
niejszymi seriami perspektywicmymi na.nalekim Wschodzie ~ na pół
nocnym wschodzie (Sachalin, Kamczatka) są osady trzeciorzędu i w mniejszym stopniu mezozoiku. Na obszarze ~ontynentalnym (Kraj Nad- m.orski, .obwód amurski, Kraj Chabarowski i większa część obwodu
magadańSkiego) perspektywy ropo-<gazonośności wiążą się !przede wszyst- kim z osadami mezozoiku, a w mniejszym stopniu kenozoiku.
Perspektyrwiczność utworów paleozoicznych jest całkowicie prawdo- podobna na rozległym obszarze masywu kołymskiego, wChodzącego głów
ną swą partią w obręb Jakuckiej AlSRR.
Na Dalekim :Wschod,zie ropo...gazonośność o znaczeniu przemysłowym
stwierdz'ono dotychczas na Sachalinie, gdzie nagromadzenia ropy i gazu
związane są z produktywnymi seriami neogenu. Perspektywicznością charakteryzują się również utwory paleogenu i .górnej kredy, w których notowano objawy ropo-gazonośności. Objawami ropy iga'zu charakte- ryzuje się również obszar Kamczatki. Tu perspektywiczne dla poszuki-
wań tych sur.owców są utw.ory paleogenu i neogenu.
W granicach wschodniej części Jakuckiej ASRR rperspektywicroa pod
względem ropo-gazonoQŚn<JŚci jest słabo poznana platforma kołymska.
Szczególną uwagę przyciąga tu zapadlisko momo-zyrańskie wypełnione
osadami jury i kredy.
Perspektywy ropo-.gazonośności Kraju Chaharowskiego i obwodu . amurskiego wiążą się z rowami ,brzeżnymi i zapadliskami śródgórskimi,
wypełnionymi utworami osadowymi mezo-kenozoiku. lPerspektywiczne
są tu osady jury i kredy, a w mniejszym stopniu paleogenu i neogenu.
Interesująca jest również grupa zapadlisk śródgórskich. Kompleksami perspektywicznymi są w nich utwory triasu, jury i dolnej kredy, a w niektórych również paleogenu.
* • *
Eksploatacja ropy naftowej w Rosji carskiej praktycznie została ,za-
początkowana w piel'lWszym ćwierćwieczu X:IX w. W ciągu 50 lat ---..,.
od 182:1 do 187.1 r. wydobyto metodami chałupniczymi 311,2 tys. t ropy.
W 'Rosji przedrewolucyjnej obserwujemy względnie intensywny wzrost wydobycia ropy naftowej w latach 187'1-1901 r., kiedy roczne wydo- bycie osiągnęło 11,5 mln t. W tym czasie przemysł naftowy rozwijał się głównie w oparciu .o złoża Azerbajdżanu, ,z których otrzymywano 10,9
Kwal'tal!nd!k GeOlogiczny - 8
812 W. 'J. Awrow
mln t ropy .. Złoża Kaukazu dawały 970/0 ogólnego wydobycia iegosu- l'ow.ca, pozostałe 3% pochodziło z Kazachstanu, Turlanenii i w ogóle 'ze .
Środkowej Azji. .
Przed pierwszą wojną światową ;..- w 1913 r. - wydobycie r.opy naf- t.owejwlRosji wynosiło 9,2 mln t, z tego 83% pochodziło 'Ze złóż Azer-
bajdżanu. W 19410 r. wydobycie ropy w ZSRR wynosiło ponad 31 mln t,
i tego .z Azeribajdżanu pochodziło 71,6%, a na Federację Rosyjską przy-
padało 2'2,7%. .
Zdecydowany wzrost wydobycia r,opy w Związku Radzieckim .obser- wujemy w lat~ch powojennych, począwszy ,od lat ,50 ... tych. W 1951 r.
wydobyto 42,2 mln t, w 1956 r. - 83,,6 mln t, w 1960 r. - f4"7,8 mln t., a w 19166 r. -10koło 2i65 mln t.
'Przed Wielką Wojną Ojczyźnianą wydobycie rapy naftowej pocho-
dziło w głównej mierze z utworów przedkaukaskiego trzeciorzędu ze struktur Kaukazu pogrążonych w kierun~u południowo-wschodnim oraz z Turkmenii. Odkrycie przemysłowych złóż ropy' i gazu na platformie r.osyjskiej, a ~ł!łsZCza od 1944 r., kiedy to stwierdzono przemysłową roponośność utworów dewonu, udział wyddbycia ropy i gazu z utworów
trzeciorzędowych zaczął się dbniżać, tak że w latach 6D-tych najwięk
sze wydobycie w IZwiąiku Ra{izieokim pochodzi 'z uitworów paleozoiku .. W wyniku stwierozenia w ciągu ostatnich lat przemysłowej ropogaZ!o-
nośności 'Zachodniej Syberii, ,gdzie ropa naftowa i gaz wiążą się z ,me- zozoikiem I~eda i jura), 'Oraz w :wyniku ,odkr~ia dużych Zlł.ÓŻ r,opy Lga- zu w utworach tego samego wieku na Mangyszłaku i w 'zapadlisku wi- Ilujskim na platformie wschociniosyberyjskiej, perspektywiczny rozwój
przemysłu naftowego będzie prawdopodobnie rozwijał się w .oparciu
o ,złoża . z utworów mezozoiku. . .
Pierwsze dane o wydobyciu gazu w Rosji przedrewolucyjnej doty-
czą 1905 r., kiedy gaz przy okazji Wydobycia r,opy eksploatowano ze
.złóż Azerbajdżanu. Maksymalną wysdkmć wydobycia gazu osiągnięto
w 1'907 r. - 12'2,2 mln mS.
Intensywny ,rozwój przemysłu gazowego obserwujemy w okresie
Władzy Radzieckiej. W 1925 r. wydobycie gazu wynosiło 172 mln' m3,
w 1'930 r. wzrosło do 5'20 mln m3, w 1935 r. - ,m06 mlh mil, a w 1940 r. -
osiągnęło 3,2 mld m3. Zarówno w okresie przed Rewolucją, jak i w okre- sie Władzy Radzieckiej największe znaczenie do 1940 r.miał jednak tylko .gaz wydobywany przy 'Okazji. eksploatacji ropy naftowej. Główne
wydobycie ;pochodziło ze złóż Azer-bajdżanu (780/a.). Dalszy intensywny rozwój przemysłu gazowego w ZSRR nastąpił w latach Wielkiej 'Wojny
Ojczyźnianej, kiedy to .odkryto ibogate złoża Igazu w obwodzie saratow- Skim. Jeszcze wię!kBzy rozwój przemysłu ,gazowego przypada na lata powojenne, w związku z odkryciem złóż g.azu na Kaukazie, nad WOłgą,
na !PÓłnocnym Kaukazie, w Azji Środkowej i ·in. W 19!50 r. sumary.czne wyd()byciegazu w ZIS1RR wynosiło już 3,7 mld m3, w 1965 r. - 5,8 mld m3, w 1960 'r. -37,1 mld
m
3, a w 1966 x. -140 mld m3• .Do 1940 'r; cał-oŚć wydobywanego gazu pochodziła z utworów trze-
cior,zędowych ..
W
196D r. udziałty.ch utworów w wydobyciu gaZli 'wy-nosił już tyLko 60%. Od teg,o czasu poważne miejsCe w' wyd(jbyciu ga-
Baza surowcowa przemysłu naftowego -i .gazowego ZSRR 813 zu zajęły utwory wieku permskiego (Wschodnia Ukraina i obwód kuj-
b y s z e w s k i ) . , '
Intensywny l10zwój przemysłu naitowego i gazowego w iZwiązku Ra- dzieckim w ciągu ostatnich Ja t możliwy Jest dzięki rezultatom badań,
naukowych, wyjaśniających warunki i miejsca powstawania złóż ropy i gazu' oraz rozmieszczenie ich w przestrzeni, jak również dzięki po-
myślnym wynikom prac poszukiwawczo-rozpoznawczych. Do chwili obecnej poszukiwaniami .złóż ropy i gazu praktycznie objęto wszystkie
ropo-garonośne i perspektywiczne obszary ZlSRR. W niektórych' 'z nich prace te realizowano w ramach regionalnych badań geologicznych i geo- fizyc.mych, którym towarzyszyły wiercenia podstawowe i parametrycz- ne, w innych obszarach r,ozwinięto również szczegółowe prace poszu- kiwawcze i rozpoznawcze. W rezultacie tych prac odkryto i rozp07illano znaczne zasoby ropy i gazu w starych obszarach przemysłu naftowego i ,gazowego. Cenne dla przemysłu złoża ropy naftowej i gazu ziemnego odkryto również we wschodnich obszarach kraju, tam ,gdzie poprzednio' ich nie ,znano.
Odkrycie nowych Ibogatych ,złóż ropy i gazu nastąpiło też w Zachod- niej Syberii, na platformie kara,lrumskiej i w Mangyszłaku, gdzie roz- budowuje się nowe !bazy przemysłowe, które łącznie ze starymi dają,
ogromne wydobycie rQPY i gazu. .
'Wczasie wykonywania intensywnych badań nagromadzono wiele nowych materiałów . geologic7illych, których analiza' i syn-teza wzboga-
ciły naUkę. Wyjaśniono budowę ,geologiczną wielkiego zakrytego 'Oibsza- ru Niziny Zachc)(:Iniosyibery.jSkiej, l1ozszyfrowano budowę struktur środ
kowoażjatyckiej platjiormy karakumSkiej, obszarów stepowych Man-
gyszła!ku, północnych tundr obszaru timańsko-peczorskiego, dużych ob-
szarów Syberii Wschodniej i in. .
[)Okanany przegląd perspektyw ~azonośnych na terytoriUm.
mRiR irwydobycia' ropy i gazu wskazują na istnienie wielkich 'zaso-.
'bów tych surowcÓ'W na przemysłowych obszarach ropo-gazonośnych'
europejSkiej części IZSRR, a 'zwłaszcza w Zaclro!dJ:niej Sylberii, :w Zachod- nian Kazachstanie i! w Bylberii Wsdhodniej. Wszys1lkQ to stwarza realne
możliwOści nakreślonego w planach perspektyWicznych Tlozwoju prze-
mysłu naftowego i gazowego ZSRR.
B.J!. ABPOB
PA3BiITHE CLIPLEBOA JiA3Jd
"HEtI»T1IHOA: H rA30BOR lIPOML.IIWIEHHoctH. CCCP
Pe3lOMe
CJaxpLellaJI ,6a3a lIe(ITfJlloitH rll3OlIoit npoMlaDIIJIemrocnr CCCP H3yq:aeTCJl 6oJ1LIIIHM XOJDIex- TUBOM pa60nnmoll lIaymo-HCCJIe,I(OllaTem.cJmX H np0H3110,I(CTlIeHlłlaIX opraJDl3au;Hil:. npIDłO,D;BMaJl 11 0630pe xapaxrepHcnma 3Toro lIOnpoca OCHOBaHa, rJIlLllK&IM 06pa3oM, 'Ha MaTePmtJlaX no npor-.
a03Hoit OQeBlCe m:(rrerll3OHOCHOC"m Co'ileTCXoro COI03a •.
8141 W. J. Awrow
IIpu o~mre OT~eJILBJ.lX 'IepplilTOpRil: COBeTCJl:oro CoI03a 6acceAm.I ce,IJ;HMe~, xapu- -repB3yIOIItHOOJI ,ZVnrrem.m.tM B rny60lCHM norp)')lremreM, npB lIllJIB'IIm 6naroIIpWl'l'HLlX I'OOJlO- nrąeCDłX yc.n:olm:it 1J)JJI 06p8.30Ba.ll.WI B COxpaBBOC'llI Jre(lTJrBl.tX B ra30BLIX MecTopo~emdt, pac-
CMaTPJł'B3.IOTCJI xax nepcnerm:am.xe nJIOJItll,D;H.
OcHoBllLIe nepcneK1'IlBLl JrecPTera3OBOCHOCTB CCCP CJIJI3J.'OmoTcJI c lrpynBL1MH crpyJrryp-
lILłMB 3JJeMeHTaMB - Pyccxo1ł. 3a.na,D;Ho-CH6Bpcxo1ł. BocTO'IB0-CB6B.pCXol: B Cpe~BB:rcxoit nnaTcI>o~. IIepcnetmm;JJLIMB B m$rera30BOCHOM OT}lOJnelllDl JlBJIJIIOTCJI T8lCIte MIIoro- 'lBc.JIeBBLIe npeWOPllLUl npom6w B Me:z:ropm.te Bn~ CBII3a:alu.le c am.DBiI:CDMB, repI(HH-
~, XaJ:re~OHClCHMB B 6a.lbtaJILCKHMB ropBLlMB COOpyxeHiIJIMB K8Bxa3a, Cpe,[(Heil: kum,
'CH6UPB B )];lUIhHero BocToxa.Bec& XOMDJIexc oca,u:01JBl,lX OTJIOxemnt, Ba'l1lBllJ[ C CllJlHl:ClOłX
B XOlf'IlUI xa.ibre30JtClCHMB OTJlO:areHWIMB, JIBJ1jJ:eTCJI m$rera3OHocm.tMB BJIB nepcneX'I'BBHLIM 1ł Jre(lrer8.30BOCllOM OTHomell:\lll.
IIepe~ nepBOJt MllPOBOI: lIoboJt li 1913 z. ~06wm ae(lm li POCCBB COCTa:smma. 9,2 MAIl. m, .83 % ~06LI'łB nplłXO~OCb Ba MecTOpO~eHBJI .A3ep~.
IIepe~ BTOpoJt Be.TmxoJt Ore'lCCTBeBHoJt Bobol: (1940 z.) ~o6wm Jre(lTH no CCCP COCT~
.J1JIJla JreCXOm.KO 6om.me 31 MAH. m. Ha ~omo .A3ep6a.i1ronBa naromo 71,6% ~06h1'łH m(>m,
a Ba PoccRiI:cxyIO cI>e~ep8.QłllO - 22,7. ".
Bypm.dt pocT Jrecl>re~06J.11JJ1 li CoBeTCJl:OM CoIOOe m.meT MecTO li nOCJIeBoeBlloe BpeYlI, Ba-
'l1IBlIJ[ C ~ rO~OB. B 1951 z. B:ecl>m B CCCP 6WJIO ~06HTO 42,2 MAIl. m. K 1956 rollY ,n06wm Bo3pacna lI.0 83,6 MAIl. m, li 1960 z. OBa )')lre COCT8lmJIa 147,8 MAIl. m,' a B 1966 Z. OXOJlO 265 MAIl. m.
)];0 Be.lIllXoJt Ore1JeC'I'BeJłHoJt BOiIm.t ~06wm Jre(lm li OCHOBllOM npoB3Bo~ JI3 TpeTH"I-
.lILlX OTJlO:areBRil: IIpellU'BX83LJ[, IOro-lIoCTO'IHoro noI'pYJII.'eBWI KalIxa3a B 'l'ypxMemm. C OT-
XpLl'Qł:eM npOMloIlllJ1eBllLI 38Jle:are1: Jre(lm B ra3a Ba PyccxoJt nnaT(>opMe, oco6emro c nepHo~a 1944 ro~aj xor~ 6Lma yCTaBOBJrella npoMJ;mIJ]'eBHaJI JreclrreBOCHOC'l'I> ~OBOHCDłX OTJlO:areRHI:, y~e.llhllLIlt:sec ae(lm B ra3a, ~06LtBaeMLIX B3 Tpe11l"IlILIX nopo~ CT8JI pe3X0 CBIDxaTbCJI B II: mecm- ,I(ecJI1l.tM ro~ OCHOBRU ~061aI'1B no CoBen:ttOMY CoI03Y nplłXO~TCJI Ba OTJlO:areHBJI naJ:re030JI.
B CBJI3H C YCTaBOBJIeBHeM li noc.rreAlUB' ro~ IIpOMIolIJIl1eBoI: He(>rera30HOCHOCTB 3ana,lOloJt CH6B:pB, r~e Jrecim. H ras npxypo'leBH II: 0TlI0:aremu0.t: Me3030JI (MM. IOpal B BLIJIlIJIeBlILl MOlI(- BHMH MeCTopo~ Jreci>TB B rasa' Ił 8.JI3JIOI'Jl'lBHX no B03paCTy OTJlO:areJDUIX Ba Ma.HrJ.mI- .mure, a Tax:are B BBmoJtcxol: ~ BoCTo'IBo-CB6Bpcxol: nnaT(IopMl.I, nepc:nexIBBlIoe p8.3- BHTHe Jre(lTera30BOI: JIPOMIiIlIDB'JDOCTB li 6om.m:oJt Mepe, Jm,nHMo, 6mer CBJI3aHO c OCBoeRHCM
m$rera3OBOCHOCTB ~Oll MC3030JI.
.
HlrreHCBlmoe pa.:3BllTHe ra30:s01: npOMLIIDJIeBBOCTH Tax:are nplłXO~CJl Ba COBeTCXoe BpeMJI.
B 1925 z. ,ti:06LAa ra3a COCTaBHna 172 MAH. M3, Je 1930 rollY OBa lI03pacna ~O 520 MAIl. M3, B 1935 ro- .n:y ~o 1506 MAIl. M3, a B 1940 rollY ~ocmrna 3,2 MAPO. M3. Katt B ~OpeBOJllOI(lłOBBOM nepBo~e, TU H li COBeTCJl:oe BpeMJI ~o 1940 ro~ li ~o6Ll'Ie ra3a OCBOBlloe 3Ba'ICBJre HMeJl, O,nHattO, nonyT- BLII: ra3, ~06LIBaeMLII: lIMeCTe c JrecIm>IO. OcHOBRU ero ~06LNa (78 y.,) nplłXO,l(HJIaCb Ba MecTO-
poz,n;emm ~.
HlrreJlCllBBoe ~eJtmee p8.3BHTHe ra30BaJI npoMLmIJIeBB:OC'l'I> CCCP nony'lBna li ro,ll;H Be.lIllXol: Ore"IecTBeBBol: BO:IIm.l. 1I:0r~ 6HJlH oTll:pIil1'Ll 6oran.re ra3OBl>le MeCTopoz,n;eHBJI B
ea:
paTOBCII:oil: 06naCTB. ElI(e 60JIee 3Ba'llrl'CJIhlloe pa:3JłH."I1re ra3OBOJt npoMHIIIJ1'eJIBOCTB np.HX0,nHTCJI l!a nocm::soeBBLIe ro.ln>I, li cBa:3H C OTll:pHTBeM lrpynHeJł:mlłX MeCTOpo~BHI: rasa Ba Y~, 11 IIOBOJDlIl>C, Ba CellCpBOM Ka.BKa3e, Cpe,[(Heil:A:3BHH T.~. B 1950 ropy cyMMapBU ~06LNa ra3a noCCCP )')lre COCTaBlIna 3,7 MApO. M3, B 1955 rollY - 5,8 MApO. M3, li 1960 z. - 37,1 MApO • ..u3, a li 1966 z. -140 MAPO. M3.
HBTeBCBBBoe p83BHTHe B:eci>TmoA B ra30BoJt npOMLIIIIJIeBBOCTB COllCTcxoro COI03a li DOCJIe- lIoeBlILIe rO,!U>l06JI3aBO xax pesy.m.TaTaM npollC~eBBLIX BaY'fHLIX HCCJIe~OBa.lDIił, CBlI38lIllldX c BJillIBJIeBHeM yCJloBBJt (>OPMllPOBaBBJI Jre(>TJIBLIX B moBHX MeCTopo~elDlii B npOCTpaBCTBeB- Boro lłX pa3MelI(eHBJI, TaJ: H ocyJD.eCTBJleBBIO 3B:a'Dl"l'tlJlldloro o6l.eMa ycnelllllIolX nOHCXOBO-p8.3-
Streszczenie 815
»e,l(O..nu.vt pa60T Ha ae(Jn. B ra3. K Hil.CTo~MY BpeMeBB DORCXOBIaIMB pa60TaMR IIP3X'l'K'IeCXH OXBa>reBl.t Bee. Be(Jrer830BOcm.re B nepCDeXTB:BDLIe paitOBl.t CTpam.t. B HeXOTOPLIX B3 BBX OBB
~eC'l'BJllIJJHCh B paMil:ax pemoJUlJlhBl.tXreoJlOJ1l1reCXHX R reo(JB3H'leCXHX BCClIe,n:oBll.Iudi:, co-
IIpOBOlK,l(a.eMJ,lX ODOPlllMM B JIaP~ 6ypeBBeM, B ,n:pyrBX - JWXIo'IBJIB TalCIre .u;et'aJlI>- m.re DORCXolJlile B P83»e,l(01JBLle pa60TLI. B pe3ym.TaTe HX IIPOBep;eBWl BLIlIBJIem.r B P83»ep;am.t 3Ba'UlTem.m.re 3a.D8.CLl ae(JTB B ra3a B crapLIX paitOBaX C pa3Bl1ToA ae(JTJlBoA R ra30,n:06hll1aIO~A IIP0MloDIIJIeBBOCTWO. npOMli!lIlJIeBBo-neJlm.te Be4n'mDile B ra30BLle MeCTopOOE,l(eBWl T8Dre ~
p;eBLI Ha BOCToxe CTpilBH, :a TpeX 06JIaCTJIX, r,l(e pam.:ore OBB He 6LIJIB B3i1eC'rJDi[. Hx BaXOlK,l(emte 03Ha':[3.eT OTlCpLl'l'He BOBLIX 6oran.tx ae(Jrera30BOCBLIX' paitOBOB B ~oA Cll6xpB, Ha Ka- p~cxoA DJIaT(JOPMe B Ma.m:LlIIIJIlIlr, r,n:e CTPOJITCJl BOJILW IIPOMLDJDJeBJlloIe. 683LI, XOTOPLIe BMeCTe co CTapLIMB 06ecne>mT ~eAmd 6oJn.moA pocr ,l(06l>AH ne(JTR H.ra3a.
.v.Y • .A:VROV
DEVELOPMENT OF MINBRAL RFBOURCES OF OIL AND GAS INDUSTRY IN THE USSR
Summary
Mineral raw material base. of oil and gas industry of the USSR is prepared by numerous research workers of scienrtific-research organizations and enterprises ..
Character of this problem discussed in the present paper is based mainly {In the materials concerning oil and gas perspectives of the Soviet Union.
During the evaluation of the individual regions of the Soviet Unioo, sedimen- tary basins characterized by deep subsidence and long duration, under conditions.
of favourable cIrcumstances for the ;formation of oil and 'gas deposits, are consi- dered as perspective areas.
The main perspectives f{lroil and gas in the Soviet Union are related to .the·
laI"ge structural elements, i.e. to the Russian, West-Siberian, East-Siberian and Central-Asia platforms. Numerous foredeeps and intramoUIlltain basins ccmnected:
with the Alpine, Hercynian, Caledonian and iBaikalian orogenies in the Caucasus •.
Central ASia, Siberia and Far-East areas are also promising. The whole complex of the' sedimentary formations, beginning with the Sinian and ending with the Cainozoicdepo6i't1s, i'5 oil and gas-.bearing or perspective when considered fr{)Ql.
;the petroHiterous point .ofview. · .
Before the World War [, the Production of oil in Russia amounted in 1913:
to 9.2 mU. tons, and 8~/.of the whole output fell .on the oil deposits in the-
Azerbaljan. .
!Before the Great Patriotic War JI940), the prooudtion of {)il in the Soviet:
Union was more than 31 mU. tons. The part produced in the area of Azerbaijan.
covered 71.f/J/o of the whole oU1:lutput, the percenta'ge falling on 'the area of 'Russian Federation being 22.7.
A considerable de'VelopmentOlf petroleum producti.on was noted shortly after- the World War
n.
Already in 1951, the output of ·oil was 42.2 m.il tons, increasing:in 1956 to 83.6' mil. tons, and in 1960 amounted to 147.8 mil. tons to obtain:
approximately 265 mil. tons in 1966.
816
w.
J. AwrowBefore the Great Patriotic War, the production of oil was mainly from the T-ertiary deposits of the Fore-Caucasus area, and from the south-eastern depression of the Caucasus and the Turkmen areas. After a discovery of payable oil and gas deposits within the Russian platform area, particularly after 11944, when commer- cial oil conltents were found to ·occur in the Devonian deposits, the rOle ,of the Tertiary oil and gas notably decreased, and the main production of oil in the Soviet Union was ,based on the Palaeozoic formations.
Payable oil and ~s-bearing deposits discovered in the last y-ears in the Western Siberia ar-eas, whel"eoil ,and gas are related to the Mesozoic formations (Cretac-eous, Jurassic), and considerable oil and gas deposits found to occur in analogous formations of iMangyshlak, and of the Viliuysk depression in the East- -Siberian platform, aLlow us to state that the developmenlt of oil and gas industry wm, most probably, be connected witih the Mesozoic formations.
The intense development of gas production also falls on the period of the Soviet power. In 1925 Ithe gas production was 17'2 miL ml, and 'increased in '1930 to about 520 mil. mB, in !l935 to 01506 miL ma, to attain in 1940 about 3.2 mlrd. m8.
During both pre-revolution and SoViet power periods, up to 1940,how.ever, the gas production was based mainly ·on the passing gas -extracted together with oiL The main production at gas {7f!J/o) took place in the Azerbaijan regions.
A furth-er intense dev,elopment of the gas production was noted during the period of the Great Patriotic War, when rich gas deposits were discovered within the Saratov region. But stiLl more considerable development of the gas production is connected with the post-war 'time, mainly due to the discovery of huge gas deposits in the U~raine, Vo1iga, No·th ,Caucasu'S, Central Asia .and In other, areas.
In 1950, the total production of gas in the USSR was already 3.'7 mlrd. m', in 1955 - '5.8 mlrd. tx;13, in il9~0 ....,.. 37:1 mlrd. ma, and in 1966 as much a,,' 140 mlrd. ma.
The intense development of ·oil and ·gas production in the Soviet Union in the post-war tim-e was related both to the results of. scientifi(!researches cop.nected with' the establishing of the conditions of formation of oil an,d gas deposits, and with, ~he explanation ·af their spaltial distribution, and to the realization of ([lume- r·ous successful prospecting and reconnaissance works in search for ·oil and gas deposits. So far, prospecting works, have practically comprised all oil and ,gas-
-~earing regions of the country. In certain cases, .the research works were realized as ·a part of regional g,eologica:J, and geophy.sical surveys, aC(!ompanied by various drillings; in other cases they all!o .includedsome detailed prospecting and rec.onnaissance works. As a resulJtof this" considerable oil and gas resources were discovered and recognized in the old regions of already developed oil and' gas industry. Commercial o~l .and· 'gas deposits were also fo~din the eastern areas of· the country, also in these re'gions in· which they wer·e .previously unknown.
This discovery points to the new rich oil 6lld gas regions within the West Siberia, in the area of the iKara,'Kum plafi,orm and the Mangyshlak, were new commercial resources· are evaluated. Both the old and the new resources assure the further development of oil and ,gas oroduction of the country.
