Metadane testu
ID rycerstwo_test_jezyk_polski_gimnazjum
Tytuł
wypełnia autor; do 256 znaków. Rycerstwo – test Przedmiot
Z listy dostępnej w Scholarisie;
wypełnia autor
Język polski
Autor (imię i nazwisko)
wypełnia autor. Jeśli autorów jest wieku, oddzielamy ich przecinkami
Iwona Wilczyńska
Autor (ulica, nr domu)
Dane pierwszego autora, wypełnia autor
Autor (kod, miejscowość) wypełnia autor
Autor (login w Scholaris) wypełnia autor
Abstrakt
krótkie streszczenie; wypełnia autor
Kształcenie u uczniów gimnazjum umiejętności czytania ze zrozumieniem, poszukiwania informacji w różnych źródłach, formułowania własnych sądów i opinii, redagowania samodzielnego tekstu.
Wydawca OSI CompuTrain
Źródło
dane materiału źródłowego (lub kilku materiałów); wypełnia autor Odnośniki
dokumenty powiązane; wypełnia autor wg opisu w Scholarisie Etap edukacyjny
wypełnia autor według listy opublikowanej w Scholarisie
Gimnazjum
Informacje o prawach Słowa kluczowe
wypełnia autor, około 10 terminów
Rycerstwo, czytanie ze zrozumieniem, test, język polski, gimnazjum
UDC
Czas trwania lekcji Wypełnia autor Uwagi
wypełnia autor Cele zajęć:
- kształcenie czytania ze zrozumieniem;
- sprawdzenie umiejętności redagowania wywiadu
Test sprawdzający umiejętność czytania ze zrozumieniem dla uczniów gimnazjum
Rycerstwo
Droga Uczennico, Drogi Uczniu!
Poznany na lekcjach i w domu materiał pozwolił Ci przez ostatnie kilkanaście dni przenieść się w świat antycznego, średniowiecznego i staropolskiego rycerstwa. Dziś nadszedł czas, byś wykorzystał nabyte umiejętności w praktyce. Czytaj tekst powoli, ze zrozumieniem, jeśli trzeba – nawet kilka razy. Wykonuj zadania starannie. Masz na to dwie godziny lekcyjne. Za każdą poprawną odpowiedź w zadaniach od 1 do 29 otrzymasz jeden punkt. Pamiętaj, że odpowiedzi niepełne lub niepoprawne nie będą punktowane. Zadanie 30 obejmują osobne kryteria, które podaję Ci na końcu testu. Zatem otrzymasz dwie oceny. Życzę Ci powodzenia!
Zadania dla uczniów:
1. Zapoznaj się z tekstem Szymona Kobylińskiego „Śmierć Wielkiego Mistrza”, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod tekstem.
„Nie ma na tym płótnie prawie żadnej dosłowności, natomiast dobór postaci, ich ruchów, rekwizytów i godeł to potężna, treściwa saga o wydarzeniach setki lat wcześniejszych i setki lat późniejszych niż sama lipcowa batalia Anno Domini 1410, stanowiąca tu jedynie pretekst do swoistego poematu, eposu o wielkości i chwale Polski.
A także o jej zagrożeniach. Jasne, że Matejko liczył przy tym na doskonałe obycie widza z realiami dziejów (w Galicji wykładanymi jawnie, w innych zaborach tajnie, a wszędzie jednako żarliwie). Inaczej bowiem poemat ten nie zabrzmi pełnią swego głosu!
Dwa są węzły dramatyczne w grunwaldzkiej kompozycji Matejki. Jeden, centralny, to gest Wielkiego Księcia Litewskiego, Witolda.
Pomówmy jednak najpierw o sąsiedniej, drugiej z kluczowych scen batalii, o scenie śmierci Wielkiego Mistrza Zakonu Najświętszej Marii Panny, czyli krzyżackiego – Ulrika von Jungingena, z anonimowych rąk w ciżbie bitwy. Kim są zatem ci dwaj bezimienni, zadający ostatnie, decydujące ciosy najpyszniejszemu z Krzyżaków? Otóż na pierwszym planie, tyłem do widza – iż widzimy jeno część „zagubionego profilu”, nieodparcie kojarzącą się z rysami Matejki, a więc kolejne porte-parole artysty – atakuje nie wojskowy piechur, nie ciura obozowy, nie rycerz, ale kat. Kat, wykonujący w majestacie prawa oficjalny wyrok na skazanym, wyrok Nemezis, nieubłaganej Historii! Matejko w szkicach ołówkowych przymierzał się do dania mu typowego, „płomienistego” miecza katowskiego, lecz rekwizyt ten za ostro odbiegałby od wizji batalistycznej całości. Toteż, znalazłszy zresztą jako model potężne narzędzie z cechu masarskiego w Krakowie, dał „mistrzowi” w żylastą dłoń regularny topór katowski. Nadto strój, typowy strój, znany z nielicznych szafotów tamtej doby:
purpurowy, charakterystyczny kaptur o ząbkowanych krawędziach, profesjonalnie obnażone nogi i ręce, a przede wszystkim u pasa klasyczny saczek na tak zwany grosz wybaczenia.
Prastary obyczaj kazał ścinanemu wręczyć tuż przed śmiercią mały, umowny pieniążek, mający poświadczyć formalnie, że nieszczęśnik nie żywi osobistej urazy do konkretnego swego zabójcy; że poniekąd sam płaci, by ten „czynił swoją powinność”. Zauważmy zresztą, śledząc nie tyle konsekwencję militarną sprawy, ile technikę zamachu toporem, iż kat nie bije – jak dyktowałaby logika starcia – znad głowy, pionowym i oczywistym w tym układzie
ciosem w czaszkę. Nie, on czyni to płasko, poziomo, skutkiem czego za sekundę właśnie zetnie podsądnego, dopełni owej urzędowej powinności zgodnie z techniką sądowej dekapitacji, a nie z militariami. Wyłamywanie się z potocznej konsekwencji i reguł, aby podkreślić zamysł treściowy, to stały chwyt „reżyserski” Matejki, bezustannie powtarzająca się jego reguła.
Obok uderza włócznią półnagi woj, w którym tradycja każe widzieć puszczańskiego, srogiego bojownika ze „świętej Żmudzi”; najczęściej zwiemy go właśnie Żmudzinem, biorąc asumpt z futrzanego stroju na obnażonym torsie. Jednakże klasyczne podhalańskie, a po trosze krakowskie, mosiężne klamry szerokiego, juhaskiego bez mała pasa – kazałaby raczej widzieć tu naszego zajadłego i bitnego górala. Tak wszakże czy owak, człek z „puszcz litewskich przepastnej krainy” czy długowłosy harnaś „od samiućkich Tater” – jest to anonim oznaczający lud, plebs, głębokie społeczne zaplecze; obejmuje ono wszystkie warstwy narodu czy Obojga Narodów. Od prześwietnego Europejczyka Zawiszy po tego właśnie prostego, zaciekłego osiłka.
Czym zaś mierzy on w pierś, w twarz wrogiego dostojnika? Tutaj oto mamy clou historycznego morału, dziejowego przesłania udzielonego przez Matejkę. Żmudzin – harnaś bije tą bronią, jaka u nas nie brała udziału w potyczkach, gdyż jest relikwią tyleż religijną, ile polityczną. Bije Włócznią św. Maurycego! Święty Maurycy, ochrzczony Egipcjanin z trzeciego wieku, wcielony do armii za cesarza Maksymiliana – został wysłany ze swym
„Legionem Tebańskim”, by spacyfikował bunt Gallów, którzy wszakże okazali się , jak on, chrześcijanami. Za wstrzymanie się od ich rzezi św. Maurycy ze swymi ludźmi poniósł śmierć męczeńską, a po stuleciu szczątki żołnierzy (wraz z Włócznią) uznano za relikwie. Broń owa znajduje się w Wiedniu, a jej kopię na znak partnerstwa zamiast zależności lennej – wręczył naszemu Bolesławowi Chrobremu łącznie z diademem monarszym, jak wiemy, sam cesarz rzymski Rzeszy Niemieckiej, Otto III, w roku 1000, podczas pielgrzymki dyplomatycznej do gnieźnieńskiego grobu św. Wojciecha. Tak więc Matejko sięgnąwszy śmiało po ów czcigodny i wymowny zabytek, sygnalizuje jasno i dobitnie, że właśnie, że akurat symbolem owego partnerstwa sąsiadów, znakiem sprawiedliwej równości ludów, uznanej i podkreślonej przez wizjonerstwo Ottona – tym oto szacownym dowodem braterstwa państw – strąca się z wyroku historii w nicość agresora, napastnika, burzyciela dobrosąsiedztwa. (...)
Przesławny Zyndram z Maszkowic, miecznik krakowski i tym samym reprezentant króla, roztrąca fałdy mnisiego płaszcza i zawiesza (nie tnie nim, lecz zawiesza w powietrzu!) brzeszczot urzędowej, oficjalnej broni nad Wielkim Mistrzem. Jak gdyby „w imieniu z Bożej łaski króla Polski” zatwierdzał i uprawomocniał wyrok dziejów, wyrok wykonany oto na oczach Europy.
Wyobrażenie w samym środku skrzętu i zamętu bitewnego rycerzy, załamujących jeno dłonie bez mieczów, rycerzy pieszych wbrew wszelkim normom – aby unaocznić ich sytuacją i gestem myśl ogólniejszą, to jest także jeden z typowych dla Matejki chwytów „reżyserskich”
czy „redakcyjnych”. Takim jest również pozbawienie Ulrika von Jungingena atrybutu notorycznie znanego, co ongiś Długosz opisał, a co po latach poda Sienkiewicz,
„Krzyżakami” wizję Długosza rozbudowując. Brak mianowicie na piersi Wielkiego Mistrza – relikwiarza, ozdobnego puzdra ze świętymi szczątkami, a widnieje tam, na tkaninie opinającej puklerz, tylko godło teutońskie, drapieżny Czarny Orzeł. Tym posunięciem Matejko wyraźnie odbiera napastnikom ich religijną, oficjalną po zakonnemu motywację najazdu. Jak we wspomniane lata później napisze onże Sienkiewicz w rozmowie posłów polskich z malborskimi gospodarzami: „– My krzyż na piersiach nosim! – A trzeba go nosić i w sercu...” Artysta, pozbawiając von Jungingena relikwii, ukazuje zatem supremację czarnej drapieżności nad pobożnością, a więc ukazuje hipokryzję żonglerki hasłami, nicość sloganów.
Zarazem jednak relikwia znajduje się pod samą grdyką Krzyżaka: toż to pamiątka po dawnym wojowniku, włócznia św. Maurycego, jej ostrze (...).
W związku z brakiem przypadkowości w układaniu tego „historiozoficznego puzzla” –
„Bitwa pod Grunwaldem”, tak jak wiele innych dzieł Matejki, zawiera rzeczy tyleż zaskakujące doborem lub zestawem, ile mające służyć zbudowaniu, oświeceniu odbiorcy.
Wciąż pod tym zasadniczym warunkiem, że widz ów ma odpowiednie przygotowanie historyczne – niezależnie od bystrości skojarzeń, niekiedy od poczucia humoru czy od zmysłu spostrzegawczości – i potrafi pojąć daną przenośnię, zrozumieć alegorię i docenić płynące z owych metafor wnioski.”
Przypisy do tekstu:
-porte-parole – postać, która wyraża punkt widzenia, poglądy, uczucia autora dzieła;
-ciura – w dawnych polskich formacjach wojskowych: człowiek należący do czeladzi obozowej;
pachołek;
-Nemezis – (mit.gr.) bogini dbająca o właściwy podział szczęścia i sprawiedliwości, karząca wszystkich, którzy łamią ustalony porządek rzeczy: (przen.) nieubłagana sprawiedliwość, karząca butnych i zuchwałych;
-dekapitacja – kara śmierci przez ścięcie;
-asumpt – zachęta, bodziec, pretekst;
-clou – główny punkt, największa atrakcja;
-supremacja – zwierzchnictwo, wyższość, przewaga.
1. O jakim obrazie Jana Matejki jest mowa w tekście Szymona Kobylińskiego?
...
2. W którym miesiącu i roku miała miejsce przedstawiona na obrazie bitwa?
...
3. Jaka była sytuacja polityczna Polski w chwili powstania obrazu?
...
4. Jakie dwa węzły kompozycyjne wyróżnia w obrazie Szymon Kobyliński?
...
...
5. Który z tych momentów opisuje fragment przeczytanego przez ciebie tekstu?
...
6. Jak nazywał się Wielki Mistrz Krzyżacki? Podaj pełne brzmienie imienia i nazwiska.
...
7. Podaj pełną nazwę zakonu krzyżackiego.
...
8. Zaznacz właściwą odpowiedź. Kto na pierwszym planie atakuje Wielkiego Mistrza:
a) wojskowy piechur;
b) ciura obozowy;
c) kat;
d) rycerz.
9. Czyje rysy nosi postać kata:
a) króla Władysława Jagiełły;
b) św. Maurycego;
c) Ulrika von Jungingena;
d) Jana Matejki.
10. Czym kat atakuje Wielkiego Mistrza:
a) toporem katowskim;
b) mieczem katowskim;
c) włócznią;
d) gołymi rękoma.
11. W postaci na pierwszym planie możemy rozpoznać kata po:
a) grubym skórzanym pasie;
b) purpurowym kapturze o ząbkowanych krawędziach;
c) butach z wysokimi cholewami;
d) obnażonych nogach i rękach.
12. Kat nosi przy pasie saczek, który służył mu do:
a) przechowywana prochu;
b) chowania relikwii przed wrogiem;
c)s chowania tzw. grosza wybaczenia;
d) zbierania łupów na bitwie.
13. Grosz wybaczenia otrzymywał kat od:
a) króla za wykonaną pracę;
b) publiczności oglądającej egzekucję;
c) samego skazanego;
d) wdowy po skazanym.
14. Kat na obrazie:
a) ścina głowę Wielkiego Mistrza;
b) kładzie jego głowę na szafocie:
c) unosi głowę von Jungingena po egzekucji;
d) zetnie jego głowę dopiero za chwilę.
15. Obok kata pojawia się druga postać atakująca Wielkiego Mistrza. Najczęściej nazywany on jest:
...
16. Określ jednym słowem, co symbolizują postacie:
kata... półnagiego woja...
17. Czego znakiem była włócznia św. Maurycego?
...
18. Jakich dwóch rycerzy, postacie historyczne, wymienia Szymon Kobyliński w swoim tekście?
...
...
19. Który z rycerzy bierze udział w zabójstwie Ulrika von Jungingena?
...
20. Wymień dwa chwyty „reżyserskie’ stosowane przez Jana Matejkę:
...
...
21. Jakich dwóch pisarzy wymienia w tekście Szymon Kobyliński?
...
...
22. Uzasadnij jednym zdaniem, dlaczego felietonista wymienił właśnie tych pisarzy.
...
23. Znajdź w tekście cytat pochodzący z „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza i zapisz go zgodnie z poprawnością interpunkcyjną:
...
24. Wyjaśnij, dlaczego Matejko nie umieścił na szyi Wielkiego Mistrza ozdobnego puzdra z relikwiami:
...
25. Szymon Kobyliński nazywa obraz Matejki „eposem o wielkości i chwale Polski”. Podaj przynajmniej trzy cechy eposu, które predysponują dzieło malarskie do tego miana.
...
...
...
26. Wymień trzy tytuły utworów literackich, które są eposami. Pamiętaj o poprawnej pisowni tytułów.
...
...
...
27. Co symbolizuje Czarny Orzeł na płaszczu Ulrika von Jungingena?
...
28. Czego wymagają od widza obrazy Jana Matejki? Wymień trzy warunki.
...
...
...
29. Podaj trzy wyrazy bliskoznaczne do wyrazu „rycerz”:
...
30. Opracuj kwestionariusz wywiadu z rycerzem walczącym w bitwie pod Grunwaldem.
Zadawaj wyłącznie pytania otwarte (nie zaczynaj ich od „czy”). Nawiąż do miejsca, w którym przeprowadzasz wywiad. Zaproponuj odpowiedzi, których udzieliłby ci wojownik.
Wykorzystaj w wywiadzie własną znajomość kodeksu rycerskiego. Zakończ rozmowę wyraźną puentą.
Kryteria oceny wywiadu:
- zgodność całości tekstu z tematem 1p.
- w rozwinięciu:
tylko pytania otwarte 1p.,
podanie trafnych przykładów lub argumentów 1p., komentowanie przykładów lub argumentów 1p., podsumowanie wypowiedzi, puenta 1p.,
realizacja tematu zgodnie z przyjętą koncepcją 1p.
- poprawność pracy pod względem merytorycznym (dopuszczalny jeden błąd rzeczowy lub logiczny) 1p.
- trójdzielna kompozycja tekstu z zachowaniem poprawnego zapisu (akapity, myślniki lub cudzysłów) 1p.
- spójność tekstu 1p.
- logiczne uporządkowanie tekstu 1p.
- poprawne stosowanie słownictwa, odmiana wyrazów, budowa zdań, trafny dobór środków językowych (nie pojawiają się wulgaryzmy, kolokwializmy, wielosłowie, powtórzenia, nadużywanie wyrazów obcych) 0-3 p. (dopuszczalne 3 błędy)
- funkcjonalność stylu 1p.
- poprawność ortograficzna 0-2 p. (dopuszczalny jeden błąd) - poprawność interpunkcyjna 1 p. (dopuszczalne 3 błędy) RAZEM 17 p.
Oceny za test: 29 p. celujący, 28-25 p. bdb., 24-20 p. db., 19-15 p. dost., 14-10 p. dop., 9-0p.
ndst.
Oceny za wywiad: 17 p. celujący, 16-14 p. bdb., 13-11 p. db., 10-8 p. dost., 7-5 p. dop., 4-0p.
ndst.
Spodziewane odpowiedzi:
1. „Bitwa pod Grunwaldem”.
2. Lipiec 1410.
3. Polska była pod zaborami.
4. Gest Wielkiego Księcia Litewskiego Witolda; śmierć Wielkiego Mistrza.
5. Śmierć Wielkiego Mistrza.
6. Ulrik von Jungingen.
7. Z Najświętszej Marii Panny.
8. c.
9. d.
10. a.
11. b 12. c.
13. c.
14. d.
15. Żmudzinem.
16. kat – wyrok, Nemezis; woj – lud, plebs, zaplecze społeczne.
17. Znak partnerstwa.
18. Np. Księcia Witolda, Zawiszę, Zyndrama z Maszkowic, Ulrika von Jungingena.
19. Zyndram z Maszkowic.
20. Wyłamanie się z potocznej konsekwencji i reguł, aby podkreślić zamysł twórczy;
unaocznić sytuacją i gestem myśl ogólniejszą.
21. Henryk Sienkiewicz i Jan Długosz.
22. Obaj pisarze przedstawili w swych dziełach bitwę pod Grunwaldem.
23. „My krzyż na piersiach nosim! – A trzeba go nosić i w sercu...”
24. Uznaje wyższość drapieżności Krzyżaków nad ich pobożnością.
25. Opiewa bohaterskie czyny; mówi o wielkich rycerzach; ukazuje ważne tło historyczne.
26. „Iliada”, „Odyseja”, „Pan Tadeusz”
27. Odbiera napastnikom ich religijną oficjalną motywację najazdu.
28. Odpowiednie przygotowanie historyczne; widz potrafi pojąć przenośnie, zrozumieć alegorie; docenia płynące z metafor wnioski.
29. żołnierz, wojownik, wojak, wiarus, żołdak, weteran.
