Witold Lempka
Prace konserwatorskie w
województwie łomżyńskim w latach
1976-1983
Ochrona Zabytków 37/3 (146), 215-219
p ie r w ia s tk ó w ro d z im y c h , r z e k o m o n o w o c ze sn e , w sp o só b is to t n y g o d zą ce w cią g ło ść k u ltu r o w ą . P r o b le m w s p ó łc z e s n e j a r c h i te k t u r y je s t w ię c r ó w n ie ż a la r m u ją c y . 4. P a ń s tw o w a słu żb a k o n s e r w a to r sk a , d y s p o n u ją c s k r o m n ą ob sa d ą k a d r o w ą , n ie w y s ta r c z a ją c y m i śr o d k a m i fin a n s o w y m i i n ie d o s ta te c z n y m a p a r a te m r e a liz a c y jn y m , d z ia ła ją c p r z e w a ż n ie w iz o la c ji i n a d e r c zę sto p o d p r e s ją s y tu a c y jn ą — w n ie w i e lk i m ty l k o s to p n iu z a h a m o w a ć m o g ła p o s tę p u ją c y p ro c e s z n is z czeń . W p r a w d z ie s to s o w n ie do s to p n io w e j e w o lu c ji p o g lą d ó w , d o k tr y n i p r a k t y k i k o n s e r w a to r s k ie j — p o ję c ie z a b y t k u i p o s tu la t o c h ro n y r o z c ią g n ię ty z o s ta ł n a n ie k tó r e ro d z a je o b ie k tó w d a w n ie j p o m ija n e ( ja k sz e r e g o w e b u d o w n ic tw o d r e w n ia n e w ie js k ie ) , a w k o ń c u n a całe k o m p le k s y o ra z s t r u k t u r y p r z e s tr z e n n e za ło ż e ń z a b y tk o w y c h , je d n a k ż e re a liza c ja o c h r o n y w s z e r s z y m z a s ię g u ro z b ija się w o b e c m n ie j lu b w ię c e j o b ie k t y w n e j n ie m o żn o śc i p r a w n e j i r z e c z o w e j in te r w e n c ji ra to w n ic z e j.
S z c z e g ó ln ie d o tk liw e b y ło to, że z n is z c z e n ia o b ję ły całe k a te g o r ie za b y tk ó w , s ta n o w ią c y c h za r a z e m s k ła d n ik i h is to r y c z n y c h s tr u k t u r o sa d n ic zy c h . W p ie r w s z y m r z ę d z ie d e w a s ta c ji u le g ły z a b y t k i te c h n ik i i ich za ło że n ia , n a d k t ó r y m i n ie w ia d o m o k to i ja k m ia łb y s p r a w o w a ć p ie c zę ; w t e j s y tu a c ji z n ik ły z k r a jo b r a z u P o ls k i sz a c o w n e , o d w ie c z n e p o m n ik i p r a c y l u d z k ie j i n ie o d łą c zn e jeg o a k c e n ty . W ie le słó w k r y t y k i w y p o w ie d z ie ć m o żn a w s p r a w ie o c h ro n y z a b y t k ó w b u d o w n ic tw a s z k ie le to w e g o na z ie m ia c h z a c h o d n ic h i p ó łn o c n y c h , g d zie lic z n e n ie g d y ś za s o b y s z y b k o to p n ie ją w a tm o s fe r z e o b o ję tn o śc i, je ś li n ie n ie c h ę c i. W p r a k ty c e z r e s z tą n a w e t o ch ro n a ty c h z a b y tk ó w , k tó r y c h c h a r a k te r n ig d y n ie b u d z ił w ą tp liw o ś c i, i k tó r e p o w s z e c h n ie w p is a n e z o s ta ły do r e je s tr ó w z a b y tk ó w — ja k b u d o w n ic tw o r e z y - d e n c jo n a ln e i sa k r a ln e — p o zo s ta w ia d u żo do ży c z e n ia . N ie je s t ża d n ą ta je m n ic ą , że te n s ta n z a b y tk ó w p o d w o r s k ic h , k tó r y c h za g o sp o d a ro w a n ie b y ło szc ze g ó ln ie tr u d n e w o bec s k r o m n y c h w a lo r ó w fu n k c j o n a ln y c h , p r z e d s ta w ia się k a ta s tr o fa ln ie . R ó w n ie ż s p r a w a z n is z c z e ń d r e w n ia n y c h c e r k w i je s t w s z y s tk im zn a n a . N a to m ia s t o b e c n ie p o w a ż n y n ie p o k ó j b u d z i p r o b le m d r e w n ia n y c h k o śc io łó w , k tó r y c h s ta n p o sia d a n ia je s t co ra z s z c z u p le js z y , a sta n te c h n ic z n y p r z e w a ż n ie n ie d o b r y . O b o k p o ża r ó w , p o te n c ja ln ie g ro źn e są tu lic zn ie re a liz o w a n e w m ie js c e z a b y tk ó w i w ich b e z p o ś r e d n im są s ie d z tw ie n o w e o b ie k ty , k tó r y m w b r e w o ś w ia d c z e n io m o d a ls z e j opiece, w r z e c z y w is to ś c i g ro z i r y c h łe z a n ie d b a n ie , a w k o n s e k w e n c ji zn is z c z e n ie . O b ecn ie d o p e łn ia się los r e s z te k c h ło p s k ie g o b u d o w n ic tw a m ie s z k a ln e g o i g o sp o d a rczeg o , w d u ż e j m ie r z e n ie ro z p o zn a n e g o i n ie u d o k u m e n to w a n e g o , p o d ż a ło s n y m h a s łe m lik w id a c ji o s ta tn ie j s tr z e c h y i o sta tn ie g o g o n to w e g o d a ch u . R e s o r t K u lt u r y i S z t u k i i słu żb a k o n s e r w a to r s k a m o g ą p o sz c zy c ić się o sią g n ię c ia m i w z a k r e s ie o rg a n izo w a n ia i r o z b u d o w y sie c i m u z e ó w s k a n s e n o w s k ic h , w k tó r y c h u d a ło się ocalić n ie w ie lk ie z e s p o ły z a b y tk o w y c h b u d y n k ó w . M u z e a ln ic tw o s k a n s e n o w e n ie r o z w ią ż e je d n a k p r o b e m u sz e r o k o w id z ia n e g o p e jz a ż u k u ltu r o w e g o i n ie z b ę d n e j o c h ro n y o b ie k tó w i ic h k o m p le k s ó w „in si t u ”. T a k za k r e ś lo n e h o r y z o n ty d z ia ła n ia p r z e k r a c z a ją tr a d y c y jn y zasięg k o m p e te n c y j n y s łu ż b y k o n s e r w a to r s k ie j. N ie w ą tp liw ie w s p ó łc z e ś n ie ro zu m ia n a , z in te g r o w a n a o ch ro n a z a s o b ó w z a b y t k o w y c h w y m a g a w s p ó ł d zia ła n ia m ię d z y r e s o r to w e g o i m ię - d z y s p e c ja lis ty c z n e g o n a w s z y s tk ic h szc ze b la c h za r zą d za n ia o ra z sze ro k ie g o o parcia sp o łeczn eg o . O ta k ą w s p ó łp r a c ę u s iln ie a p e lu je m y . 5. R e a liza c ja p r a w id ło w e j o c h ro n y w y m a g a n a k r e ś le n ia k o n k r e tn e g o p ro g ra m u . W in ie n on być o p a r ty o o d p o w ie d n ie p o r o z u m ie n ie m ię d z y r e s o rto w e o raz o ja s n o s fo r m u ło w a n e p o d s ta w y n o r m a ty w n e . K o n ie c z n e je s t u s ta le n ie fo r m i m e to d d zia ła n ia p o sz c z e g ó ln y c h za a n g a żo w a n y c h in s ty tu c ji, s łu ż b i w ła d z te r e n o w y c h na w s z y s tk ic h s z c ze b lach. N ie z w ło c z n ie m u s i b yć p o d ję ta ra to w n ic z a a k c ja k o n s e r w a to r s k a o p a rta o o d p o w ie d n i a p a ra t o rg a n i z a c y jn y i w y k o n a w c z y , d y s p o n u ją ca w ła ś c iw y m z a p le c z e m m a te r ia ło w y m i d o s ta te c z n y m i ś r o d k a m i f i n a n s o w y m i. P r o b le m y k a d r o w e w i n ie n z a b e z p ie c z y ć sz e r o k i p ro g r a m s z k o le n ia s p e c ja listy c z n e g o . W a ż n y je s t r ó w n ie ż p r o b le m b a d a w c zy , s tu d ia ln y i d o k u m e n ta c y jn y , z o d p o w ie d n im i m o ż liw o ś c ia m i w y d a w n i c zy m i. W id z im y r ó w n ie ż w a g ę sp o łeczn eg o oparcia a k c ji r a to w n ic z e j, w p o w ią z a n iu z p ra cą w y c h o w a w c z ą i p ro p a g a n d o w ą k s z ta łtu ją c ą św ia d o m o ść zn a c z e n ia z a c h o w y w a n ia z n a m io n to żsa m o śc i; je s t to p o le d zia ła n ia sz k o ln ic tw a , in s ty t u c ji i orga n iz a c ji sp o łe c zn y c h , w ła ś c iw y m i m e to d a m i o d d z ia ły w a n ia i p r z y w s p ó ł u d zia le ś r o d k ó w m a so w e g o p r z e k a zu. P ro g ra m d zia ła n ia p o w in ie n b y ć
d a le k o s ię ż n y . W id z im y r ó w n ie ż p o tr ze b ę d zia ła n ia d o ra źn eg o o zn a c z e n iu p ro p a g a n d o w y m , w fo r m ie z a d e k la r o w a n ia i o rg a n iza c ji „ R o k u o c h ro n y z a b y tk ó w ”, z e s z c z e g ó ln y m p o ło ż e n ie m n a c is k u n a o ch ro n ę k r a jo b r a z u k u l tu r o w e g o i b u d o w n ic tw a d r e w n ia nego. W c h o d z iła b y tu w ra c h u b ę p o św ię c o n a te j p r o b le m a ty c e , s z e ro k o z a k r o jo n a d zia ła ln o ść n a u k o w a i p o p u la r y z a c y jn a , d o k u m e n ta c y jn a , p u b lik a c y jn a , w y s ta w ie n n i cza, o d c z y to w a itd ., zg o d n ie z p o sia d a n y m i m o ż liw o ś c ia m i i w s k a li ca łego k ra ju .
P o ls k i K o m ite t N a r o d o w y IC O M O S W a r sza w a , d n ia 16 lu te g o 1984 r.
PRACE KONSERWATORSKIE W WOJEWÓDZTWIE ŁOMŻYŃSKIM W LATACH 1976—1983
W o je w ó d z tw o ło m ż y ń sk ie je s t r e g io n e m ro ln ic z y m o p rz e w a d z e g o s p o d a r k i in d y w id u a ln e j. P rz e m y s ł, g łó w n ie te r e n o w y , sk u p io n y je s t w k ilk u (n a jw a ż n ie jsz y c h m ia s ta c h ' w o je w ó d z tw a . P o d w z g lę d e m p r z y r o d n ic z o - k ra jo b ra z o w y m t e r e n w o je w ó d z tw a je s t b a rd z o u ro z m a ic o n y . O p ró cz o b sz a ró w ty p o w o n iz in n y c h , p o s ia d a ją c y c h s to su n k o w o d o b re w a r u n k i d la ro z w o ju ro ln ic tw a , w y s tę p u ją o b sz a ry b a g ie n n e — k o m p le k s b a g ie n B ie b rz y , o b sz a ry le ś n e — r e j o n R a jg ro d z k i, Z a m b ro w a , K o ln a i C ie c h a n o w c a . P rz e z w o je w ó d z tw o p rz e p ły w a k ilk a rz e k , ja k N a re w , B u g (z d o p ły w a m i: N u rz e c , P is a , B ieb rza ). U z u p e łn ie n ie m w a ru n k ó w fiz jo g ra fic z n y c h je s t je z io ro w R a jg ro d z ie . O b sz a ry n a d rz e c z n e ,
le ś n e i p o ło żo n e w p o b liż u je z io ra s ta n o w ią n a tu r a ln ą b a z ę d la ro z w o ju tu r y s ty k i i w y p o c z y n k u . R zek i p ó łn o c n e j części w o je w ó d z tw a są do s k o n a ły m i tr a s a m i tu r y s ty c z n y m i, p o łą c z o n y m i z w ie lk im i je z io ra m i m a z u rs k im i. P rz e z w o je w ó d z tw o p rz e b ie g a k ilk a tr a s tr a n z y to w e j k o m u n ik a c ji k o ło w e j. B ra k d u ż y c h a g lo m e ra c ji m ie js k ic h . P r z e w a ż a ją m a łe m ia s te c z k a i w sie, o c z y te l n y m u k ła d z ie u r b a n is ty c z n y m i r u - ra lis ty c z n y m , p o s ia d a ją c e d u ż y p r o c e n t z a b u d o w y d re w n ia n e j. D u ży ch k u b a tu r o w o o b ie k tó w z a b y tk o w y c h je s t b a rd z o n ie w ie le . P r z e w a ż a ją o b ie k ty sto s u n k o w o n ie d u ż e , ja k d w o ry , c h a ty , z a b u d o w a m a ło m ia ste c z k o w a , w w ię k sz y c h m ia s ta c h k a m ie n ic e m iesz c z a ń sk ie . K ie ru n k i d z ia ła ln o ś c i k o n s e r w a to r sk ie j w la ta c h 1976— 1983 — to p rz e d e w sz y stk im : — ro z p o z n a n ie zaso b ó w z a b y tk o w y c h w o je w ó d z tw a , — u z u p e łn ie n ie n ie z b ę d n e j d o k u m e n ta c ji, — p o d ję c ie n a jp iln ie js z y c h p r a c r e m o n to w o -k o n s e rw a to rs k ic h , — tw o rz e n ie i ro z w ija n ie b ry g a d re m o n to w o -b u d o w la n y c h P ra c o w n i K o n s e rw a c ji Z a b y tk ó w — O d d ział w B ia ły m sto k u . U tw o rz o n a s ta r a n ie m słu ż b y k o n s e r w a to r s k ie j b ry g a d a P ra c o w n i K o n s e r w a c ji Z a b y tk ó w (a od r o k u 1980 — K ie ro w n ic tw o G ru p y R o b ó t w Ł om ży) p ro w a d z i p ra c e od ro k u 1977 n a te r e n ie w o je w ó d z tw a ; tr z y b ry g a d y w y k o n u ją p ra c e p rz y 8
1. C ie c h a n o w ie c — N o w o d w o r y , s ta jn ia w z e s p o le p o d w o r s k im , z tr z e c ie j ć w ie r c i X I X w ., o b ecn ie M u z e u m W e te r y n a r ii (fo t. J. P ta s z y ń s k i) 2. C ie c h a n o w ie c , k o śc ió ł
Sw.
T r ó jc y , 1737— 1739 (fo t. J. P ta s z y ń s k i) o b ie k ta c h . W r o k u 1983 u tw o rz o n o n o w ą b ry g a d ę P P P K Z do p ra c k o n s e r w a to r s k ic h p rz y o b ie k ta c h d re w n ia n y c h . W o m a w ia n y m o k re s ie p r z e p r o w a d zo n o p ra c e r e m o n to w o - k o n s e r w a to r s k ie p rz y 128 o b ie k ta c h a r c h i t e k t u r y i b u d o w n ic tw a . Z a k o ń c z o n o p r a c e k o n s e r w a to r s k ie p rz y 34 z a b y tk a c h ru c h o m y c h (m a la r s tw o s z ta lu g o w e, 2 rz e ź b y , 1 o łtarz). O p ra c o w a n e z o sta ły z a ło ż e n ia do p la n u re w a lo r y z a c ji s ta ro m ie js k ic h d z ie l n ic Ł o m ży i S zczu czy n a. O p ra c o w a no 20 s tu d ió w a rc h ite k to n ic z n o - h i- to ry c z n y c h d la o b ie k tó w a r c h i te k tu r y o ra z 20 s tu d ió w h is to ry c z n o - - u r b a n is ty c z n y c h d la zało ż eń m ie j sk ich . Z a p o m o c ą m e to d y f o to g r a m e try c z n e j o p ra c o w a n o p ie r z e je u lic z a b y tk o w y c h części m ia s t: S z czu czy n a, R a d z iło w a , J e d w a b n e g o , K o l n a, G o n ią d z a , S ta w is k o ra z in w e n ta r y z a c je z a g ró d 6 w y b r a n y c h w si. O p ra c o w a n o in w e n ta r y z a c je a r c h ite - k to n ic z n o -k o n s e rw a to rs k ie 48 o b ie k tó w a r c h i te k t u r y o ra z 79 o b ie k tó w b u d o w n ic tw a . Z a k o ń c z o n o a k c ją sk ró c o n e j e w id e n c ji a r c h i te k t u r y i b u d o w n ic tw a . Z e w id e n c jo n o w a n o 59 z a b y tk o w y c h p a rk ó w . W y b ra n e o b ie k ty a r c h i te k t u r y i b u d o w n ic tw a , p rz y k tó r y c h p ro w a d z o n o p r a c e re m o n to w o -k o n s e r w a to r sk ie : C i e c h a n o w i e c - N o w o d w o r y . S ta j n ia i o fic y n a w zesp o le p o d w o rs k im ; u ż y tk o w n ik : M u zeu m R o l n ic tw a w C ie c h a n o w c u . S ta j n ia m u r o w a n a , ty n k o w a n a , w z n ie s io n a n a p la n ie p o d k o w y w trz e c ie j ć w ie rc i X IX w . W la ta c h 1978— 1982 p rz e p ro w a d z o n o re m o n t k a p it a ln y z a d a p ta c ją p o m ieszczeń n a M u z e u m W e te ry n a rii. O fic y n a m u ro w a n a , ty n k o w a n a , w z n ie s io n a w tr z e c ie j ć w ie rc i X IX w . n a p la n ie li te r y „ L ”, z n is k im m e z z a n in e m i p ię tro w y m r y z a lite m w p ó łn o c n o -w s c h o d n im n a ro ż n ik u . W la ta c h 1979— 1983 p rz e p ro w a d z o no r e m o n t k a p ita ln y z a d a p ta c ją p o m ie sz c z e ń n a b ib lio te k ę , m a g a z y n y i m ie s z k a n ia słu żb o w e. W y k o n a w c ą p r a c p rz y ob u o b ie k ta c h b y ły P P P K Z — O d d z ia ł w B ia ły m sto k u . C i e c h a n o w i e c . K o śció ł p a r a f ia ln y Sw . T ró jc y , z b u d o w a n y w la ta c h 1737— 1739, o rie n to w a n y , m u ro w a n y z cegły, ty n k o w a n y , n a p la n ie p r o s to k ą ta z w y s u n ię tą p ó łk o liśc ie a b s y d ą , trz y n a w o w y , z p re z b ite r iu m z a m k n ię ty m e lip ty c z n ie , z k a p lic a m i o tw a rty m i a r k a d a m i do n a w y p o o b u je j s tro n a c h i p o łą c z o n y m i p rz e jś c ia m i m ię d z y sobą. W la ta c h 1977— 1978 p rz e p ro w a d z o n o s y s te m e m g o sp o d a rc z y m n a k o sz t p a r a f ii i W o jew ó d zk ieg o K o n s e rw a to r a Z a b y tk ó w r e m o n t e le w a c ji, w y m ie n io n o p o k ry c ie c e ra m ic z n e n a b la c h ę m ie d z ia n ą , w y m ie n io n o s to la r k ę o k ie n n ą o ra z r y n n y i r u r y sp u sto w e . C e rk ie w , w z n ie s io n a w 1864 r., m u ro w a n a , ty n k o w a n a , n a w a n a p la n ie k w a d r a tu , do k tó r e j od za c h o d u p rz y le g a p ó łk o liśc ie p r e z b ite r iu m , od w sc h o d u zaś d z w o n n ic a n a p la n ie k w a d r a tu , p o łą c z o n a z n a w ą p rz e d s io n k ie m . W la ta c h 1978—1979 sy s te m e m g o sp o d a rc z y m n a k o sz t p a r a f ii i W o jew ó d zk ieg o K o n s e rw a to r a Z a b y tk ó w p rz e p ro w a d z o n o r e m o n t k a p ita ln y , k tó r y o b e jm o w a ł w y m ia n ę k ro k w i, m u r ła tó w i p o d w a lin , o d e sk o w a n ie d a c h u , obicie c e b u la s ty c h k o p u ł b la c h ą o c y n k o w a n ą , r e m o n t e le w a c ji z e w n ę trz n y c h i w e w n ę trz n y c h , w y k o n a n ie ry n ie n i r u r s p u s to w y c h , o g ro d z e n ie o b ie k tu . D r o z d o w o (gm . P ią tn ic a ). Z esp ó ł d w o rs k o -p a r k o w y , s k ła d a ją c y się z o s ie m n a sto w ie c z n e g o d w o rk u n a p la n ie w y d łu ż o n e g o p ro s to k ą ta , p a r te ro w e g o , k ry te g o g o n te m o ra z p a r -4. D ro zd o w o , ze s p ó ł d w o r s k o - p a r k o w y , z X V I I I o ra z 3. C ie c h a n o w ie c , c e r k ie w , 1864 r. (fo t. J. P ta s z y ń s k i) k o ń c a X I X w . (fo t. J. P ta s z y ń s k i, 1982)•*f^^îàe 1 ^НДрЩ' - «У îÿ1
™ i t «R| |üЗ М Й
5. Ł o m ż a , s e m in a r iu m d u c h o w n e , z d r u g ie j p o ło w y X I X w . (fo t. J. P ta s z y ń s k i)4ff^p4p.ùi
\ t
4,:*^ '1Ш-Ж
6. Ł o m ża , D o m P a sto ra , o k. 1880 r., o b e c n ie S ie d z ib a M u z e u m O k rę g o w e g o (fo t. C z. P ie tr a s z e w s k i) k u k ra jo b ra z o w e g o z X IX w ., ze s z p a le ra m i g ra b o w y m i i sta w a m i. Do p o łu d n io w e j śc ia n y sz c z y to w e j w 1895 r. d o b u d o w a n o d w ó r p ię tr o w y w ty p ie w illi, m u r o w a n y , n a p la n ie c z w o ro b o k u , z d w o m a r y z a lita m i p a r te r o w y m i od p o łu d n ia . Z e sp ó ł je s t r e m o n to w a n y od 1977 r. n a d o m p r a c y tw ó rc z e j i w y p o c z y n k u ; in w e s to r: W o je w ó d z k i K o n s e r w a to r Z a b y tk ó w , w y k o n a w ca: P P P K Z — O d d z ia ł w B ia ły m sto k u . R e m o n t o b e jm u je w y m ia n ę s t o la r k i o k ie n n e j i d rz w io w e j, w y m ia n ę p o k ry c ia d a c h o w e g o d w o rk u n a g o n t, d w o ru — n a b la c h ę m ie d z ia n ą , w y m ia n ę stro p ó w , w p ro w a d z e n ie in s ta la c ji w o d .-k a n ., e le k tr y c z n e j i C.O., r e m o n t e le w a c ji, w y m ia n ę i r e k o n s tr u k c ję zn iszczo n y c h p o sa d z e k p a r k ie to w y c h i s t r o p ó w k a s e to n o w y c h , w y m ia n ę w ią z a - ró w d a c h o w y c h , w y k o n a n ie p o d p iw n ic z e n ia w części d w o rk o w e j. K o l n o . K o śció ł p a r a f ia l n y Sw . A n n y , w z n ie sio n y w 1834 r. n a p la n ie k rz y ż a ła c iń s k ie g o ; p r e z b ite r iu m sz e ro k o śc i n a w y , z a m k n ię te j ś c ia n ą p ro s tą . W r o k u 1982 n a k o sz t p a r a f ii p rz e p ro w a d z o n o sy s te m e m g o sp o d a rc z y m r e m o n t ty n k ó w z e w n ę tr z n y c h , w y m a lo w a n o w n ę trz e o b ie k tu , w y m ie n io n o r y n n y i r u r y sp u s to w e . Ł o m ż a . K a te d r aSw.
M ic h a ła A rc h a n io ła iSw.
J a n a C h rz c ic ie la , p ó ź n o g o ty c k a , X V I w ., o rie n to w a n a , m u r o w a n a z cegły, tr ó jn a w o w a , p s e u d o b a z y lik o w a . K o rp u s n a w y p ię c io p rz ę s ło w y . P r e z b ite r iu m w y d zielo n e, sz e ro k o śc i n a w y g łó w n e j, d w u p rz ę s ło w e z a m k n ię te t r ó j - bocznie. O d p ó łn o cy do n a w y p r z y le g a w ie ż a z k a p lic ą w p rz y z ie m iu , a od p o łu d n ia k a p lic a . W r o k u 1980 p rz e p ro w a d z o n o n a k o sz t p a r a f ii s y ste m e m g o sp o d a rc z y m n a s tę p u ją c e p ra c e : p o ło żen ie n o w y c h ty n k ó w n a fro n to n ie , ty n k o w a n ie p ły c in o ra z o p a sk i m ię d z y g z y m so w e j. W y m ie n io n o r y n n y i r u r y sp u s to w e . Z esp ó ł k la s z to rn y k a p u c y n ó w , w z n ie sio n y w la ta c h 1770—1789. K o ś ciół m u r o w a n y z cegły, ty n k o w a n y , n a p la n ie p r o s to k ą ta , złożony z d w u p rz ę s ło w e j n a w y i je d n o p r z ę - sło w eg o p re z b ite r iu m , z a m k n ię te g o śc ia n ą p ro s tą . O d z a ch o d u do k o ś cio ła p rz y le g a tr ó js k r z y d ło w y k l a sz to r z p a w ilo n e m p rz y n a ro ż u p ó ł n o c n o -z a c h o d n im . W r o k u 1980 n a k o sz t p a r a f ii s y s te m e m g o sp o d a rc z y m w y k o n a n o r e m o n t e le w a c ji k o śc io ła , b u d y n k ó w k la s z to rn y c h i m u r u o b w o d o w eg o zesp o łu . W y m a lo w a n o ró w n ie ż w n ę t rz e k o ścio ła, w y m ie n io n o ry n n y i r u r y sp u sto w e . S e m in a r iu m d u c h o w n e , p ie r w o tn ie s ie d z ib a g u b e r n a to r a , w z n ie sio n e po r o k u 1886, b u d y n e k m u r o w a n y , t y n k o w a n y , tr z y k o n d y g n a c y jn y , n a p la n ie lite r y „ L ”, u k ła d w n ę tr z a tr z y - tr a k to w y . W r o k u 1979 n a k o s z t p a r a f ii s y s te m e m g o sp o d a rc z y m o d n o w io n o e le w a c je z e w n ę trz n e , w y k o n a n o n o w e r y n n y i r u r y s p u s to w e . D a w n y s z p ita l w o js k o w y (ul. A rm ii C z e rw o n e j 22, o b e c n ie sie d z ib a W o je w ó d z k ie j D y re k c ji R o zb u d o w y M ia st i O sied li W ie jsk ic h . B u d y n e k n e o re n e s a n s o w y , w z n ie sio n y w< c z w a rte j ć w ie rc i X IX w . (p ro j. F e lik s N o w ick i), d w u k o n d y g n a c y jn y , m u ro w a n y , ty n k o w a n y ; n a p la n ie w y d łu ż o n e g o p r o s to k ą ta . W r o k u 1981 w y k o n a n o n o w e e le w a c je ze w n ę trz n e , w y m ie n io n o r y n n y i r u r y s p u s to w e ; w y k o n a w c a : S p ó łd z ie l n ia R z e m ie śln ic z a w Ł o m ży , in w e s to r: W o je w ó d z k a D y re k c ja R o z b u d o w y M ia s t i O sie d li W ie jsk ic h . D a w n y d o m s ta rc ó w (ul. A rm ii C z e rw o n e j 39), o b e c n ie D om S p e c ja ln e j P o m o cy d la D zieci. B u d y n e k w z n ie sio n y n a p la n ie w y d łu ż o n e g o p ro s to k ą ta , z r y z a lite m w części śro d k o w e j, n e o re n e s a n s o w y , z b u d o w a n y w 1882 r., m u ro w a n y , ty n k o w a n y . W r o k u 1983 n a k o s z t Z e sp o łu O p ie k i Z d ro w o tn e j p rz e p ro w a d z o n o w y m ia n ę ty n k ó w z e w n ę trz n y c h , m a lo w a n ie e le w a c ji, u z u p e łn ie n ie i częścio w ą w y m ia n ę p o k ry c ia d a c h o w ego, w y m ia n ę r y n ie n i r u r s p u s to w y c h ; w y k o n a w c a : S p ó łd z ie ln ia P r a cy w Ł om ży. D a w n y d o m p a s to r a (ul. K rz y w e K o ło 1), o b eo n ie M u z e u m O k rę g o w e . B u d y n e k m u r o w a n y , ty n k o w a n y , w z n ie sio n y ok. 1880 r. n a p la n ie p ro s to k ą ta , z ry z a lite m w części śro d k o w e j, e le w a c ja f r o n to w a 9- -o sio w a, p a r te r o w y z m ie s z k a ln y m p o d d a sz e m . W la t a c h 1975— 1979 p rz e p ro w a d z o n o r e m o n t k a p ita ln y z a d a p ta c ją n a sie d z ib ę M u z e u m O k rę g o w e g o ; w y k o n a w c a : R ze m ie śln ic z a S p ó łd z ie ln ia U słu g o w a w Ł om ży. R e m o n t o b e jm o w a ł n a s tę p u ją c e p ra c e : a d a p ta c ję p iw n ic n a ce le e k sp o z y c y jn e , a d a p ta c ję p o d d a sza n a cele a d m in is tr a c y jn e , p o ło żenie n o w y c h ty n k ó w w e w n ę trz n y c h , u z u p e łn ie n ie p o k ry c ia d ach o w eg o , w p ro w a d z e n ie in s ta la c ji e le k try c z n e j, w o d .-k a n ., C.O., w y m ia n a s to la r k i o k ie n n e j i d rz w io w e j o raz k la t k i sc h o d o w e j, k ła d z e n ie ty n k ó w z e w n ę trz n y c h . Z esp ó ł b u d y n k ó w b y łe j rz e ź n i m ie j s k ie j (ul. N o w o g ro d z k a 157), o b ecn ie b a z a P P P K Z . Z e sp ó ł w z n ie s io n y w k o ń c u X IX w., o b e jm u je h a lę g łó w n ą, 4 m a g a z y n y o ra z b u d y n e k a d m in is tra c y jn y . W r o k u 1979 o b ie k ty te z o sta ły p rz e z n a c z o n e n a b azę P P P K Z — O d d z ia ł w B ia ły m s to k u , K ie ro w n ic tw o G ru p y R o b ó t w Ł o m ży o ra z sie d z ib ę s łu ż b y k o n s e r w a to r s k ie j; in w e s to r: W o je w ó d z k i K o n s e r w a to r Z a b y tk ó w , w y k o n a w c a : P P P K Z — O d d ział w B ia ły m s to k u . W y k o n a n o re m o n t i a d a p ta c ję b u d y n k u a d m in is tra c y jn e g o (m o d e rn i z a c ja in s ta la c ji e le k try c z n e j, w y m ia n a s to la r k i o k ie n n e j i d rz w io w e j, u z u p e łn ie n ie p o k ry c ia d a c h u ), p ra c e m u r a rs k ie , w y m ie n io n o k o n s tr u k c ję d a c h o w ą w h a li g łó w n e j, z a a d a p to w a n o s try c h n a p o m ie sz c z e n ia so c ja ln e , w y k o n a n o a d a p ta c ję m a g a zynów , u z b ro jo n o t e r e n zesp o łu w sieć w o d .-k a n . i e le k try c z n ą . P ra c e w to k u .N i e d ź w i a d n a . K o śció ł p a r a f ia l n y Sw . S ta n is ła w a b -p a , p ó źn o g o - ty c k i, m u r o w a n y z ceg ły , o rie n to w a n y , X V I w., sa lo w y , n a p la n ie w y d łu ż o n e g o p r o s to k ą ta , z p ro s to k ą tn ą z a k r y s tią od p ó łn o c n e g o w sc h o d u i k r u c h tą n a p la n ie k w a d r a t u od półn o cy . W la t a c h 1975— 1976 n a k o sz t p a r a f ii s y s te m e m g o sp o d a rc z y m w y k o n a n o : p o ło żen ie ty n k ó w w e w n ę trz n y c h , w y m ia n ę o sz a lo w a n ia stro p u , p o ło ż e n ie p o sa d z k i w c a ły m o b iek cie, w y m ia n ę r y n ie n i r u r sp u s to w y c h .
7. R a d ziszexo o K ró le , w ia tr a k k o ź - la k , z p r z e ło m u X I X i X X w . (fo t. M. M a z u r ) P o b i к r y. O fic y n a p o d w o rs k a , d r e w n ia n a , o k o n s tr u k c ji w ie ń c o w e j, w z n ie s io n a w d ru g ie j ć w ie rc i X IX w . n a p la n ie w y d łu ż o n e g o p r o s to k ą ta , ty n k o w a n a , z d w o m a g a n k a m i w e le w a c ji fr o n to w e j, u k ła d w n ę tr z a d w u tr a k to w y , d a c h n a c z ó ł k o w y . O d r o k u 1982 tr w a r e m o n t i a d a p ta c ja o fic y n y n a cele m ie s z k a ln e p ra c o w n ik ó w ; in w s to r: P a ń s tw o w e G o s p o d a rs tw o R o ln e w B ie l sk u P o d la s k im , p r o j e k t i w y k o n a w stw o : P P P K Z — O d d z ia ł w B ia ły m s to k u . D o c h w ili o b e c n e j w y k o n a n o : d e m o n ta ż o b ie k tu , s e g re g a c ję m a te r ia łu , im p re g n a c ję , f u n d a m e n ty , m o n ta ż o b ie k tu , ś c ia n k i d z ia ło w e, w ię ź b ę d a c h o w ą . P r a c e w to k u .
R a d z i ł ó w . Z esp ó ł k o ścio ła
Sw.
B a rb a ry . K o śció ł z b u d o w a n y w 1739 r., o rie n to w a n y , d re w n ia n y , o k o n s tr u k c ji w ie ń c o w e j, s z a lo w a n y , s k ła d a ją c y się z .naw y z a ło ż o n ej n a p la n ie z b liż o n y m do k w a d r a tu , w ę ż szego p ro s to k ą tn e g o , z a m k n ię te g o p ro s to p r e z b ite r iu m o ra z k ru c h ty n a p la n ie p r o s to k ą ta . Do p r e z b ite r iu m p rz y le g a ją z d w ó c h s tr o n z a k r y s tia i s k ła d z ik . W n ę trz e tr ó jn a - w ow e. D z w o n n ic a d re w n ia n a , w z n ie sio n a ok. 1778 r. n a p la n ie k w a d r a tu , ś c ia n y z b e li d re w n ia n y c h k o n s t r u k c ji s łu p o w e j, o sz a lo w a n e , d a c h n a m io to w y . N a szczycie c z w o ro k ą tn a w ie ż y c z k a zw ie ń c z o n a h e łm e m z a k o ń c z o n y m ig lic ą z k rz y ż e m . W la ta c h 1982— 1983 n a k o s z t p a r a f ii i W o jew ó d zk ieg o K o n s e r w a to r a Z a b y tk ó w k o śció ł w ra z z d z w o n n ic ą z o sta ł z d e m o n to w a n y w R a d ziło w ie, m a te r ia ł z a im p re g n o w a n y i p r z e n ie sio n y do w si K ra m a r z e w o (gm. R a dziłów ). W y k o n a n o n a n o w y m m ie j scu m o n ta ż o b ie k tó w , z częściow ą w y m ia n ą zn iszczo n y ch e le m e n tó w k o n s tru k c y jn y c h . P ra c e w to k u . R a d z i s z e w o K r ó l e . W ia tra k k o ź la k , d re w n ia n y , X IX —X X w., z z a c h o w a n y m i u rz ą d z e n ia m i t r a n s m is y jn y m i i n a p ę d o w y m i. P rz e n ie s ie n ie i r e m o n t k a p ita ln y z a d a p ta c ją n a Iz b ę R e g io n a ln ą p rz y G m in n y m O ś ro d k u K u ltu r y w T u - ro ś li; in w e s to r: N a c z e ln ik G m in y T u ro ś l z F u n d u s z u R o z w o ju K u l tu r y , p r o je k t i w y k o n a w s tw o : P P P K Z — O d d z ia ł B a d a ń i K o n s e r w a c ji w W a rsz a w ie . P ra c e ro z p o częto w 1983 r.; d e m o n ta ż w ia tr a k a , p rz e n ie s ie n ie n a m ie js c e p o s a d o w ie n ia , s e g r e g a c ja e le m e n tó w d re w n ia n y c h , im p re g n a c ja i u z u p e ł n ie n ie lu b w y m ia n a z u ż y ty c h e le m e n tó w , w y k o n a n ie fu n d a m e n tó w . P ra c e w to k u . T u r o ś l . S p ic h le rz d re w n ia n y , w z n ie sio n y w la ta c h d w u d z ie sty c h X X w ., n a p la n ie p ro s to k ą ta , d w u k o n d y g n a c y jn y , z d a c h e m c z te ro s p a d o w y m . R e m o n t i a d a p ta c ja s p ic h rz a od 1983 r. n a G m in n y O śro d e k K u ltu r y w T u ro ś li; in w e s to r: N a c z e ln ik G m in y T u ro ś l z F u n d u s z u R o z w o ju K u ltu r y , p r o je k t i w y k o n a w s tw o : P P P K Z — O d d ział B a d a ń i K o n s e rw a c ji w W a r szaw ie. W y k o n a n o : d e m o n ta ż ścian k o n s tru k c y jn y c h , se g re g a c ję m a te r ia łu , im p re g n a c ję . P ra c e w to k u . T a r n o w o . O fic y n a (w z esp o le p o d w o rs k im s k ła d a ją c y m się z d w o ru , s p ic h rz a i o ficy n y ), w z n ie s io n a w p ie rw s z e j ć w ie rc i X IX w . n a p la n ie w y d łu ż o n e g o p r o s to k ą ta , m u r o w a n a , ty n k o w a n a , p a r te r o w a , p o d p iw n ic z o n a , u k ła d w n ę tr z a d w u tr a k to w y , d a c h n a c z ó łk o w y . R e m o n t k a p ita ln y od 1980 r. n a filię szk o ły p o d s ta w o w e j; in w e s to rz y : W y d z ia ł Z d ro w ia i O p ie k i S p o łe c z n e j, K u r a to r iu m O ś w ia ty i W y c h o w a n ia , W o je w ó d z k i K o n s e r w a to r Z a b y tk ó w ; w y k o n a w c a : P P P K Z — O d d z ia ł w B ia ły m sto k u . O b ie k t b y ł d łu ższy czas n ie u ż y tk o w a n y , z d e w a s to w a ny. D o ty c h c z a s w y k o n a n o : u su n ię c ie g ru z u , o su sz e n ie b u d o w li, w y m ia n ę stro p ó w , p rz e m u ro w a n ie śc ia n k o n s tru k c y jn y c h , p o d b ija n ie f u n d a m e n tó w , w y m ia n ę w ię ź b y d a c h o w ej, p o ło żen ie p o k ry c ia d a c h o w e go, w y m ia n ę s to la r k i o k ie n n e j i d rz w io w e j, n a ło ż e n ie ty n k ó w w e w n ę trz n y c h , w p ro w a d z e n ie in s ta l a cji e le k try c z n y c h , c.o., w o d .-k a n ., a d a p ta c ję s try c h ó w n a cele m ie sz k a ln e . P ra c e w to k u . T r z c i a n n e . K ościół p a r a f ia ln y Sw . Sw . P io t r a i P a w ła , w z n ie sio ny w 1846 r., m u r o w a n y z cegły, o rie n to w a n y , ty n k o w a n y , tr z y n a w o w y n a p la n ie k rz y ż a ła c iń sk ie g o , z w ie ż ą od z a c h o d u złą c z o n ą z k o r pu sem . W r o k u 1982 n a k o s z t p a r a f ii sy s te m e m g o s p o d a rc z y m p r z e p ro w a d z o n o n a s tę p u ją c e p ra c e : o d n o w ie n ie ty n k ó w w e w n ę trz n y c h , w y m ia n ę p o sa d z k i, r e m o n t k a p ita ln y w o ln o s to ją c e j b ra m y d zw o n n e j. S t a w i s k i . D a w n y ze sp ó ł k la s z to r ny fra n c is z k a n ó w (o b ecn ie p a ra fia ),
sk ła d a ją c y się z k o śc io ła i k la s z to ru , w z n ie sio n y n a p rz e ło m ie X V II —X V III w . K o śc ió ł S w . A n to n ieg o , m u ro w a n y , ty n k o w a n y , w z n ie sio n y n a p la n ie p r o s to k ą ta , z w y o d rę b n io n y m p r e z b ite r iu m z a m k n ię ty m śc ia n ą p ro s tą , d o k tó r e g o p rz y le g a ją d w ie z a k r y s tie n a p la n ie p r o s to k ą ta , o rie n to w a n y , z d w o m a w ie żam i, tr ó jn a w o w y . K la s z to r (ob ecn ie p le b a n ia ), m u r o w a n y , ty n k o w a n y , n a p la n ie w y d łu żo n eg o p r o s to k ą ta , d w u k o n d y g n a c y jn y , u k ła d w n ę tr z a d w u tr a k t o w y z p r o s to k ą tn ą sie n ią n a osi.
8. T r z c ia n n e , k o śc ió ł
Sw. Sw.
P io tr a i P a w ła , 1846 r. (fo t. J. P ta s z y ń s k i)9. S ta w is k i, k la s z to r z p r z e ło m u X V I I i X V I I I w . (fot. J. P ta s z y ń s k i)
W la t a c h 1980— 1981 n a k o sz t p a r a f i i sp o s o b e m g o sp o d a rc z y m w y m ie n io n o n a k o śc ie le i k la s z to rz e p o k ry c ie d a c h o w e z c e ra m ic z n e g o n a b la c h ę m ie d z ia n ą o ra z założono w ob u o b ie k ta c h n o w e r y n n y i r u r y sp u s to w e . W i n n a P o ś w i ę t n a . Z esp ó ł k o ś c io ła p a r a f ia ln e g o
Sw.
D o ro ty . K o śció ł, w z n ie s io n y w 1690 r., d re w n ia n y , o rie n to w a n y , n a p la n ie p r o s to k ą ta , z n a w ą s z e rsz ą od p r e z b i te r iu m , od p o łu d n ia i p ó łn o c y d w ie z a k ry s tie , p r e z b ite r iu m z a m k n ię te p o lig o n a ln ie , ś c ia n y k o n s tr u k c ji w ie ń c o w e j, o sz a lo w a n y , w n ę trz e h a lo w e, tr ó jn a w o w e , ś c ia n a z a c h o d n ia p o d z ie lo n a g z y m s e m i liz e n a m i, z w ie ń c z o n a sz c z y te m o fa lis ty m gzy m sie. D z w o n n ica, d re w n ia n a , k o n s tr u k c ji w ie ń c o w e j, z a ło ż o n a n a p la n ie k w a d r a tu , o d w ó c h k o n d y g n a c ja c h , d a c h n a m io to w y , z w ie ń c z o n y k u lą z k r z y żem . W r o k u 1978 n a k o sz t p a r a f ii s p o so b e m g o sp o d a rc z y m o d n o w io n o e le w a c ję z a c h o d n ią k o śc io ła łą c z n ie ze sz c z y te m o fa lis ty m g zy m sie, w y m ie n io n o o sz a lo w a n ie z e w n ę trz n e o b ie k tu . W r o k u 1980 w y m ie n io n o s to la r k ę o k ie n n ą d zw o n n ic y , p o d w a lin y o ra z p o k ry c ie d a c h u n a g o n t. Z a r ę b y K o ś c i e l n e . Z e sp ó ł p o - k la s z to r n y re f o rm a tó w , s k ła d a ją c y się z k o śc io ła , k la s z to r u o ra z k o s t nicy. K o śc ió ł I m ie n ia Je z u so w eg o , w z n ie sio n y w la ta c h 1765—1775, b a ro k o w y , o r ie n to w a n y , ty n k o w a n y , n a p la n ie p r o s to k ą ta , z p re z b ite r iu m z a m k n ię ty m p ro s to i n a w ą b o czn ą od p ó łn o cy , p o d p iw n ic z o n y . K la s z to r, w z n ie s io n y w la ta c h 1765— 1792, n a p la n ie z b liż o n y m do k w a d r a tu , m u r o w a n y z cegły, z c z w o ro b o c z n y m w iry d a r z e m p o ś r o d k u i w ą s k im d z ie d z iń c e m m ię d z y s k r z y d łe m p ó łn o c n y m a k o ścio łem , n a p rz e d łu ż e n iu s k r z y d ła w sc h o d n ie g o d w u k o n d y g n a c y jn a o fic y n a n a p la n ie p r o s to k ą ta . K la s z to r d w u k o n d y g n a c y jn y , p o d p iw n ic z o n y . O d r o k u 1979 n a k o sz t p a r a f ii i W o je w ó d z k ie g o K o n s e r w a to r a Z a b y t k ó w s y s te m e m g o sp o d a rc z y m tr w a r e m o n t k a p ita ln y zesp o łu . D o ty c h czas w y k o n a n o w k o śc ie le — w y m ia n ę k o n s tr u k c ji d a c h o w e j z d r e w n ia n e j n a s ta lo w ą , k o n s e r w a c ję h e ł m u i s y g n a tu r k i, o su szen ie k o śc io ła m e to d ą e le k tro o sm o z y , w y m ia n ę p o k r y c ia d a c h o w e g o n a b la c h ę m ie d z ia n ą , u z u p e łn ie n ie ty n k ó w w e w n ę tr z n y c h ; w k la s z to rz e — częścio w ą w y m ia n ę k o n s tr u k c ji d a c h o w e j d r e w n ia n e j, w p ro w a d z e n ie in s ta l a c ji e le k try c z n e j, c.o., w o d .-k a n . w cało ści zesp o łu , o su szen ie o b ie k tu , w y m ia n ę s to la r k i o k ie n n e j i d rz w io w e j, p o d b ic ie fu n d a m e n tó w w s k r z y d le w sc h o d n im , p rz y s to s o w a n ie o fic y n y do f u n k c ji m ie sz k a ln y c h , re k o n s tr u k c ję o d p ro w a d z e n ia w ó d z w ir y d a r z a i d zied z iń ca, ty n k i w e w n ę trz n e , d re w n ia n e p o sad zk i. P r a ce w to k u .Z a w a d y . Z esp ó ł k o śc io ła f ilia ln e go. K o śc ió ł d re w n ia n y , w z n ie sio n y w 1757 г., o rie n to w a n y , t r z y n a w o w y , o sz a lo w a n y , n a w a n a p la n ie k w a d r a tu , p re z b ite r iu m n a p l a n ie p r o s to k ą ta do p re z b ite r iu m z o b u s tr o n d o b u d o w a n e s k ła d z ik i i z a k r y s tia n a p la n ie p ro s to k ą tó w . D z w o n n ica, d re w n ia n a , w z n ie sio n a n a p rz e ło m ie X V III i X IX w ., z a ło ż o n a n a p la n ie k w a d r a tu , k o n s tr u k c ji z rę b o w e j w 1 k o n d y g n a c ji s z k ie le to w e j, o sz a lo w a n a , d a c h n a -10. Z a r ę b y K o śc ie ln e , k o śc ió ł w z e sp o le k la s z to r n y m r e fo r m a tó w , 1765— 1775 (fo t. Cz. P ie tr a s z e w s k i) m io to w y , z w ie ń c z o n y h e łm e m z a k o ń c z o n y m ig lic ą z k rz y ż e m . N a k o s z t p a r a f ii i W o je w ó d z k ie g o K o n s e r w a to r a Z a b y tk ó w w la t a c h 1979—1983 sp o so b e m g o s p o d a rc z y m ze sp ó ł z o sta ł z d e m o n to w a n y , z a im p re g n o w a n y m a te r ia ł, p o s e g r e g o w a n y i p rz e w ie z io n y do C ib o r K o ła c z e k (gm . Z a w a d y ), g d zie w y k o n a n o f u n d a m e n ty i złożono o b a o b ie k ty . T r w a ją p r a c e p rz y m a lo w a n iu w n ę trz . W ito ld L e m p k a
PIĘĆDZIESIĄT LAT PRACY PROFESORA ALFREDA MAJEWSKIEGO
W 1983 r. m in ę ło 50 la t p r a c y p ro f, d r a A lfr e d a M a je w s k ie g o w d z ie d z in ie o c h ro n y i k o n s e r w a c ji p o l sk ic h z a b y tk ó w a r c h i te k t u r y . Z te j o k a z ji J u b i l a t o tr z y m a ł od m in is tr a k u lt u r y i s z tu k i n a s tę p u ją c e j tr e ś c i lis t g r a tu la c y jn y : W r o k u b ie ż ą c y m m ija 50 la t n ie s tr u d z o n e j p r a c y P a n a P ro fe s o ra w d z ie d z in ie o c h ro n y i k o n s e r w a c ji w y b itn y c h d z ie ł z a b y t k o w e j a r c h ite k tu r y w P olsce. W 1933 r o k u r o z p o c z y n a ł P a n o d b u d o w ę z a m k u w O le s k u , m ie js c u u ro d z e n ia J a n a I I I S o b ie s k ie g o — a b y sp ią ć ja k b y k la m r ą s w ą d z ia ła ln o ść k o n s e r w a to r s k ą w 3 0 0-tną ro c zn ic ę O d sie c z y W ie d e ń s k ie j u r o c z y śc ie o b c h o d z o n e j w t y m r o k u na W a w e lu , g d zie od 1951 r o k u s ta ł P a n n a c ze le K ie r o w n ic tw a O d n o w ie n ia Z a m k u K ró le w sk ie g o . Z n a m ie n ite d zie ła m o n u m e n ta ln e j a r c h i te k t u r y o b ro n n e j, ta k ie ja k z a m e k w Z b a ra ż u , T a rn o p o lu , P ie s k o w e j S k a le , W iś n ic z u , N ie d zic y , S u c h e j B e s k id z k ie j, B a ra n o w ie , K r z y ż to p o r z e , N ie p o ło m ic a c h , K r a s ic z y n ie c z y C z o r s z ty n ie — b y ły p o d d a n e r e s ta u r a c ji i k o n s e r w a c ji d z ię k i w y s o k im u m ie ję tn o ś c io m i w ie d z y P a n a P ro feso ra . D o cen ia ją c w p e łn i za s łu g i P a n a n a t y m p o lu — M ię d z y n a r o d o w y I n s t y t u t Z a m k ó w H is to r y c z n y c h p r z y z n a ł P a n u im ie n n y m e d a l „ B en e M e - r ito C a s te llis ”. W cza sie p ia s to w a n ia u r z ę d u G e n e ra ln e g o K o n s e r w a to r a Z a b y tk ó w P R L r o z w in ą ł P a n a k c ję za g o s p o d a r o w a n ia z a b y tk ó w , k tó r a do d z i s ia j w y d a je ow oce, p r z y w r a c a ją c do d a w n e j ś w ie tn o ś c i w ie le o b ie k tó w z a b y t k o w e j a r c h i te k t u r y p o p r z e z n a d a n ie im n o w y c h , s p o łe c z n y c h fu n k c j i. U zn a ją c w p e łn i w ie lk ie za s łu g i p o ło ż o n e d la o c h ro n y i k o n s e r w a c ji p o m n ik ó w z a b y t k o w e j a r c h i te k t u r y p o ls k ie j — p ra g n ę z ło ż y ć P a n u P ro fe s o r o w i sz c ze re i se r d e c z n e g r a tu la c je w r a z z ż y c z e n ia m i d a ls ze j, o w o c n e j p r a c y w t e j d z ie d z in ie . (— ) K a z im ie r z Z y g u ls k i 4 lis to p a d a 1983
